ANG FONOLOJI NG SUBANON SA GUBA, CLARIN,

MISAMIS OCCIDENTAL
ni Clarissa A. Pacatang

Ang Subanon ay isang katutubong wika sa Pilipinas na sinasalita ng halos 300,000 katao
sa timog-kanlurang bahagi ng Zamboanga Peninsula ng Mindanao. Ang Subanon ay isa sa maliit
na tribu ng mga wikang tinatawag na Subanen. (Lobel 2013). Matatagpuan din ang Subanen sa
Misamis Occidental, wikang Subanon ang salitang ginagamit nila sa pakikipag-komunikasyon.
Subalit sa paglipas ng maraming taon, iilan na lamang ang mga gumagamit ng wikang ito at ang
tangi o kadalasang gumagamit ng nabanggit na wika ay ang mga may edad na.

Layunin ng pag-aaral na ito na gumawa ng ma-dokumento ang tungkol sa wika Subanon

bago pa man tuluyang mabaon at makalimutan ito. Ginamit ang iilang mga salita tungkol sa
pamumuhay, parte ng katawan at mga bagay-bagay bilang springboard upang ipakita ang
katumbas na termino sa wikang Subanon, mailahad ang mga mahahalagang piling detalye ukol
sa fonoloji, at binigyan din ng transkripsyon ang bawat termino upang lubusang maintindihan
kung papaano bibigkasin ang wikang Subanen ng Misamis Occidental.

Ang Ponolohiya ay pag-aaral sa mahahalagang tunog ng wika na nagbibigay kahulugan

sa pagbigkas ng salita o nagbibigay ng ng pagbabago sa kahulugan ng mga salita. Ang tawag sa
tunog na may kahulugan din pero pinakamaliit na bahagi ng wika ay ponema. Mayroong tatlong
(3) salik ang kailangan upang makapagsalita ang tao. 1) ang pinanggagalingan ng lakas o
enerhiya, 2) kumakatal na bagay o artikulador, 3) ang patunugan o resonador Ang enerhiya ay
ang nalilikhang presyon o presyur ng papalabas na hiningang galing sa baga na siyang
nagpapakatal sa mga babagtingang pantinig na siyang gumaganap na artikulador. Lumilikha ito
ng tunog na minomodipika ng bibig na siya namang nagiging patunugan o resonador. Ang
tinuturing na mga resonador ay ang bibig at ang guwang ng ilong.

May apat na bahagi rin na napakahalaga sa pagbigkas ng tunog, ito ay ang mga
sumusunod; 1) dila at panga (sa ibaba) 2).ngipin at labi (sa unahan), 3) matigas na ngalangala (sa
itaas), 4) malambot na ngalangala (sa likod). Nagbabagu-bago ang hugis at laki ng
espasyo sa loob ng bibig dahil sa panga at sa dila na kapwa malayang naigagalaw. Ang dila ay
nagpapahaba, nagpapaikli, napapalapad, napapapalag, naitutukod sa ngipin o sa ngalangala,
naikukukob, naililiyad o naiaarko ayon sa tunog na gustong bigkasin.