1
193
“27 JANARI DITA E SHERBIMIT PYJOR”
Mbrojtja dhe shtimi pyjeve,
investimi më i madh për të
ardhmen e brezave
Q
ë nga viti 1998 e ne vijim,
me 27 Janar është
kremtuar “Dita e Shër-
bimit Pyjor Shqiptar”.
Është pikërisht data Janar,
1923, kur dekretohet ligji i parë
shqiptar “Për pyjet dhe kullosat”.
Me urdhër të Ministrit të Buj-
qësisë dhe Ushqimit, në vitin
1997, me propozim ë Drejtorit të
Përgjithshëm të Pyjeve, 27 Janari
shpallet “Dita e Shërbimit Pyjor
Shqiptar” dhe, për herë të parë u
kremtua 75 vjetori i këtij Shërbimi
me 27 Janar 1998.
Në këtë Ditë janë zhvilluar ve-
primtari të ndryshme: Mbledhje
solemne, ekspozita fotografike,
filma dokumentarë tematikë,
mbjellje simbolike drurësh pyjorë,
botim fletëpalosje e postera, ve-
primtari të shërbimit pyjor në ko-
muna e bashki, veprimtari me stu-
dentë të Fakultetit te Shkencave
Pyjore, me nxënës të Shkollës së
Mesme Teknike të Pyjeve në Shk-
odër, dekorime specialistësh, etj.).
Pra, tashmë është krijuar një
traditë, pasi po afrohet një çerek
shekulli, që e përkujtojmë këtë Ditë,
të quajtur edhe si Ditë e Pylltarëve.
Përpjekje për të përmirësuar Shërbimet e
Ekosistemit DJANA BEJKO, Fondi Shqiptar i Zhvillimit
Mali me Gropa (Tiranë)
Magjia e pyllit të Butrintit
Drurët vdesin në këmbë
Rëndësia ekonomike dhe kultivimi i arrës
drusore që merret nga pyjet të jetë
më pakët ose barabar me rritjen e
tyre. Pra, është një problem që jo
vetëm strukturat e Shërbimit Pyjor,
por të gjithë ata që e kanë veprim-
tarinë të lidhur me pyjet, lypset të
shqetësohen dhe të marrin masa
që kjo baraspeshë të arrihet sa më
parë. Vëllimi i pyjeve ka rënie
shqetësuese (vetëm gjatë 2006-
2017 ka rënë me 32 %), duke
rezultuar aktualisht me një vëllim
Më shume së një festë është të fondit pyjor prej rreth 55 milionë
synuar që në këtë ditë shoqëria m3. Një ndër problematikat krye-
shqiptare të jetë më e sensibilizuar sore që haset është Shfrytëzimi i
për pyjet, për mbrojtjen dhe paqëndrueshëm, duke marrë prej
mbarështimin e tyre. Në këtë Ditë pyjeve më shumë nga ç’mund të
është rasti të shprehim mirënjohje prodhohet prej tyre.
dhe falënderime për të gjitha ata Tashmë, kur pyjet janë në pro-
pylltarë e drejtues të Shërbimit nësi të bashkive, janë ato që duhet
Pyjor në vite, që kanë lënë gjurmë të planifikojnë e realizojnë inve-
në pylltarinë shqiptare me “veprat stime në pyje. Ndalimi i prerjeve
e gjelbra” të tyre: pyllëzime, abuzive, ndëshkimi i dëmtuesve
përmirësime, ripërtëritje natyrore, (që akoma nuk po bëhet që nga
sistemime malore, etj. vitet ‘90) dhe investimet në pyllë-
Ndonëse janë ndërmarrë hapa zime e mbrojtjen e tokës, duhen
të rëndësishëm dhe reforma të konsideruar si përparësi për çdo
thella, përsëri nuk është arritur në njësi të qeverisjes vendore.
një nivel të pëlqyeshëm të zhvillimit
të pyjeve, aq më pak të arritjes së
baraspeshës, ku sasia e lëndës
Vijon në fq. 3
Këshilli Botues dhe Redaksia e “Kurorës së Gjelbër”
Urojnë Botuesin e saj, ing. Zef IMERAJ, me rastin e
ditëlindjes. Për këtë na njoftuan inxhinierët Biba, Frani,
Gjergji, Iliri dhe Dashi, të cilët, duke zbatuar edhe
rregullat e mbrojtjes nga Covidi, u mblodhën fare pak
dhe “i kujtuan” e i uruan ing. Imerajt se tashmë ka hyrë
në pranverën e moshës së tretë.
Me këtë rast, edhe në emër të lexuesve, i urojmë ing. Zefit
shëndet e jetë të gjatë Familjarisht, me bashkëshorten,
vajzën, djalin, mbesat dhe nipat.
Fq. 2
Nga ABDULLA DIKU
Fq. 4
Inxh. KRISTO KAURI
Fq. 5
Tregim nga Resmi OSMANI
Fq. 6
Fq. 7
(VITI XXIII i BOTIMIT)
HISTORI TË FSHEHURA NATYRORE
BIMËT MJEKËSORE
Nj o f t i m
Gazeta “Kurora e Gjelbër” së shpejti do
të nxjerrë në qarkullim librin për Bimët
Mjekësore, i përditësuar me të dhënat
më të reja të përdorimit të tyre.
HISTORI TË FSHEHURA NATYRORE
BIMËT MJEKËSORE
Vetitë sekrete të 150 bimëve mjekåsore
Ky libër tregon për 150 bimët më të shquara që përdoren në epokë
për vetitë e tyre: kuzhinë, mjekësi, kozmetikë, artizanale, magjike,
ose si bimë shoqëruese natyrore. Shpesh, barërat më të përdorura
për gatim dhe ilaç ishin ato që nderohen më shumë për fuqitë e tyre
të mbinatyrshme. Rozmarina, për shembull, u dogj si temjan, për të
pastruar një dhomë, veçanërisht një dhomë me të sëmurë. Ishte
varur mbi derë për të mos lejuar hajdutë të hynin në shtëpi; të
veshur për të ndihmuar kujtesën dhe ruajtjen e rinisë; të lidhur në
krahun e djathtë për të kuruar depresionin; madje është rritur për të
tërhequr kukudhët e dobishëm në kopsht.
Në fillim, barishtet e përdorura si ushqim mblidheshin nga gjendja e
tyre e egër, dhe gjuetarët mbledhës shpesh zhvillonin mënyrat e
ritualit të përgatitjes së tyre. Me kalimin e kohës barërat u kultivuan
dhe u përdorën ne ferma si lehtësi për të pasur bimë brenda
mundësive të kuzhinës qe çoi nga ana e saj në kopshtin e barishteve.
Bimët u bënë një pjesë e jetës së përditshme, dhe në 1699 shkrimtari
dhe kopshtari anglez John Evelyn (1620-1706) botoi Acetaria: A
Discourse of Sallets, e cila renditi shtatëdhjetë e tre barishteve.
Bimët u përdorën si aromatizues, konservues, parandalues të
helmimit nga ushqimi, madje dhe për të maskuar shijet e përbërësve
të vjetër dhe të ndenjur. Në Perëndim, shumë shtëpi vareshin nga
kopshtet e tyre të perimeve deri në mesin e shekullit XX.
NJOFTIM I REDAKSISË
Për vazhdimin e botimit të gazetës
“Kurora e Gjelbër”
Mbas më se 20 vjetësh, në Redaksinë e gazetës “Kurora e
Gjelbër” vjen njoftimi për ndërprerjen e financimit të botimit nga
Projekti i Shërbimeve Mjedisore. Pa dyshim ky njoftim është
shumë trishtues për Redaksinë e Gazetës por edhe për lexuesin.
Kjo na detyron t’i drejtohemi lexuesit dhe gjithë opinionit.
Në vendin tonë mbarështohen mbi 2 milionë ha pyje, kullota dhe
BMTE. Për 30 vjet ushtrojnë aktivitet ekonomik mbi 2000 subjekte
private, ku shumica përfiton nga shfrytëzimi i këtyre resurseve
publike. Me përjashtime të rralla, asnjë prej tyre nuk bëjnë rikthimin
e qirasë, “rentës”, së këtij përdorimi, e cila kryesisht duhet të
riinvestohet për rritjen dhe zhvillimin e këtyre resurseve dhe një
pjesë investohet në advokim dhe media. Prandaj, u drejtohemi
kompanive që shfrytëzojnë një nga resurset e rëndësishme të
vendit tonë, atë të grumbullimit, manipulimit dhe tregtimit të bimëve
mjekësore, eterovajore e tanifere, që rriten në mënyrë spontane.
Në këtë aktivitet ekonomik punojnë mbi 40 subjekte, që për 30
vjet kanë shfrytëzuar këtë pasuri pothuaj pa bërë asnjë investim
dhe janë bërë lider ekonomikë ... Ju bëjmë me dije se pamflete,
gazeta, të tilla kalojnë dorë më dorë nga brezi në brez, dhe
përcjellin me saktësi situatën e këtyre ekosistemeve.
Në këtë vështrim, ju drejtohemi juve, që të merrni iniciativën për
të ndihmuar gazetën “Kurora e Gjelbër”, që të vazhdojë të
botohet.
Respekt për ju që do ta lexoni këtë njoftim
 2
DJANA BEJKO, Ekspert Shkencor
Fondi Shqiptar i Zhvillimit Përpjekje për të përmirësuar
Shërbimet e Ekosistemit
M
enaxhimi i Zonave të Mbrojtura dhe ruajtja e
natyrës, promovohet, adresohet, nxitet dhe
përmirësohet përmes kuadrit ligjor, duke the-
ksuar se Shqipëria tashmë ka transpozuar rreth 85 % të
direktiva të BE-së për mbrojtjen e Natyrës. Me gjithë
përpjekjet nga ekspertët, organizmat, institucionet, do-
natorët dhe palët e interesit, mbrojtja e natyrës dhe me-
naxhimi i zonave të mbrojtura kërkon kapacitete përgje-
gjëse ndaj sfidave me të cilat përballet mjedisi në përgji-
thësi dhe ekosistemet ujore në veçanti.
Ekosistemi Liqeni i Shkodrës - Lumi Buna njihet në ni-
vel ndërkombëtar si zonë e rëndësisë së veçantë për di-
versitetin biologjik që mbart, vlerat e ujërave të fres-
këta, peizazhin, habitatet dhe shërbimet që ofrojnë për
komunitetet lokale e kombëtare. Ekosistemi ofron shër-
bim për popullsinë, duke i furnizuar me ushqim, lëndë
të para, ujë të freskët, resurse gjenetike dhe bimë mje-
kësore. Në të njëjtën kohë, Liqeni i Shkodrës dhe Lumi
Buna kanë funksion rregullues për rajonin e Shkodrës,
rregullojnë procese të ndryshme ekologjike, që kontri-
buojnë në rregullimin e klimës dhe cilësisë së ajrit, de-
pozitimin e karbonit, kontrollin gjatë katastrofave naty-
rore, pastrimin e ujërave të zeza, mbrojtjen nga erozioni
dhe rruajtjen e pjellorisë së tokës. Ekosistemi Liqeni i
Shkodrës – Lumi Buna ka rëndësi vitale edhe në aspe-
ktin kulturor për njerëzit, pasi siguron rekreacionin, kë-
naqësi shpirtërore dhe vlerat estetike të komunitetit.
Ditët e sotme, shërbimet e ekosistemit (ESS) gjithnjë e
më tepër gjejnë vendin e vet në iniciativa politike të ni-
velit global, rajonal e ndërshtetëror. E tillë ishte edhe
iniciativa IMPRECO, e cila kishte si objektiv kryesor
rritjen dhe mbrojtjen e shërbimeve të ekosistemit, trajti-
min e ndjeshmërisë së tyre mjedisore, për të forcuar
potencialin e tyre në biodiversitet dhe ruajtjen e ekosis-
temeve përmes rrjetëzimit transnacional. Sfida e ruajtjes
së Ekosistemit (ES) dhe marrëdhëniet midis shërbimeve
të ekosistemit, janë në diskutim, sepse ekosistemet na-
tyrore prodhojnë marrëdhënie socio-ekonomike, pasi
prodhojnë flukse përfitimesh.
Presionet njerëzore e natyrore kanë dëmtuar shëndetin
e ekosistemit Liqeni i Shkodrës – Lumi Buna, duke ulur
aftësinë e tij për të ofruar shërbime themelore për ku-
shtet e jetesës së njerëzve në zonë. Për këtë arsye,
mirëmbajtja dhe përmirësimi i menaxhimit të ekosiste-
mit mund të rivendosë funksionimin e tij dhe, nga ana
tjetër, të integrojë ekosistemet në planet e zhvillimit lo-
kal. Ruajtja e ekosistemit Liqeni i Shkodrës – Lumi Bu-
na kërkon një qasje gjithëpërfshirëse dhe efektive. Kjo
mund të arrihet duke bashkuar përpjekjet në nivelin lo-
kal, i cili kërkon përfshirjen e menaxherëve të zonave të
mbrojtura, institucioneve publike, shoqërisë civile, insti-
tucioneve akademike, operatorëve ekonomikë.
Përpjekjet për të përmirësuar shërbimet e ekosistemit
shkojnë edhe më tej, duke përfshirë edhe nivelin në
terrenin ndërkombëtar, pasi ekosistemet janë të ndërli-
dhura ekologjikisht dhe të kërcënuara nga presionet e
gjeneruara në një nivel të tillë. Ndaj, këto përpjekje janë
demonstruar përmes programit IMPRECO, i cili do të
krijojë një rrjet transnacional të përbërë nga zonat e
mbrojtura dhe palët e interesuara lokale, duke i mbësh-
tetur ato me një strategji të përbashkët për menaxhimin
dhe konservimin e ekosistemeve, së bashku me një sërë
mekanizmash qeverisëse inovative.
Një ndër aksionet e ndërmarra në kuadër të hartimit të
strategjisë transnacionale, është edhe inventari dhe har-
tëzimi i specieve, habitateve, ekosistemeve dhe shërbi-
meve të ekosistemit, i cili ofron bazën e të dhënave të
biodiversitetit, bazuar në inventarin e specieve, habita-
teve, ekosistemeve dhe shërbimeve të ekosistemit.
Kur drurët rriten bashkë me ne!
Nga ABDULLA DIKU
Pesë vite më parë, bashkë me disa kolegë e njëkohësisht shokë,
mbollëm në parkun Kombëtar “Divjakë - Karavasta” rreth 500
pisha. Sot pas 5 vitesh shohim që pishat janë rritur 3-4 metra
dhe diametri shkon 6-10 cm. Mbjella në një skemë të çrregullt ka
krijuar pamjen e një pylli natyral tashmë. Është kënaqësi e madhe
të shohësh këtë në një kohë kaq të shpejtë. Shumica e mbjelljeve
në këtë park janë bërë me kontribut vullnetar. Dhe jo pak, por plot
24 mijë fidanë. Ky është një shembull absolutisht i mirë jo vetëm
për faktin se mbillet sadopak, por mbi te gjitha për qasjen praktike
në realizimin e suksesshëm të këtij aktiviteti. Dikush ka ofruar
fidanët e dikush tjetër është ofruar të ndihmojë me mbjelljet.
Pjesëmarrja në mbjelljen e drurëve, më shumë se sa aktivitet
fizik është ndërgjegjësim, është edukim, është shëndet dhe, mbi
të gjitha, është e ardhme.
Do të ishte mirë që gjithkush të gjente një mënyrë për të
kontribuar. Ne, një grup i vogël shokësh, kemi mbjellë këtu në
Divjakë, duke krijuar një pyll të vogël, për të cilin interesohemi e
kujdeseni vazhdimisht.
Do ishte mirë që gjithkush, si individ a grup, kompani apo
organizatë, të bëjë gjëra të ngjashme. Mund të mbillni për të
dashurit tuaj, për të përkujtuar e përjetuar ngjarje të ndryshme,
mund të mbillni me fëmijët tuaj a për fëmijët tuaj, etj., etj. Mund t’i
vini emrin një druri që mbillni a pylli që krijoni. Një grup, këtu në
Divjakë, e ka quajtur pyllin që kanë krijuar “Pylli i shpirtrave”. Ka
dhe plot emra apo arsye të tjera për këtë qëllim. Do shihni që
sapo të bëni mbjelljen e parë do krijoni një lidhje me ata fidanë,
Metoda e mbledhjes së të dhënave u mbështet në
formën standarde të NATURA 2000. Meqë biodiver-
siteti nuk është i kufizuar në speciet dhe habitatet e
mbrojtura, mbledhja e të dhënave u krye përmes një
analize të të dhënave të mbledhura nga AdZM (admi-
nistrate e Zonës së Mbrojtur), duke konsideruar listat e
kontrollit të specieve, literaturën shkencore, vëzhgimet
personale në terren, hartën e habitateve, hartat historike,
speciet autoktone dhe invazive, si dhe analizën e gjend-
jes në terren. Hartëzimi dhe inventari i specieve, habita-
teve dhe ekosistemeve, iu referua direktivave të Natyra
2000 (Direktiva e Shpendëve 2009/147 / KE dhe Dire-
ktiva e Habitateve 92/43 / KEE). Inventari i specieve te
Liqeni i Shkodrës dhe Delta e Bunës janë bazuar në
Rrjetin Emerald.
Qasja e programit IMPRECO shkon më tej sa i takon
shërbimeve të ekosistemit, pasi klasifikimi i shërbimeve
i referohet Klasifikimit të Përbashkët Ndërkombëtar të
Shërbimeve të Ekosistemit – CICES, që përshkruan be-
-nefitet e tyre sipas llojit. Të dhënat për ekosistemin Li-
qeni i Shkodrës - Lumi Buna janë hedhur në geo-data-
base, të zhvilluar në projektin AdriaWet 2000 sipas st-
andardeve NATURA 2000. Falë bazës së të dhënave,
tashmë, të dhënat e ekosistemit mund të krahasohen
dhe analizohen me zonat e mbrojtura në nivel transna-
cional. Për më tepër, speciet e synuara mund të zgjidh-
en për të ngritur një program të përbashkët monitorimi
sipas NATURA 2000. Speciet e synuara të ekosistemit
Liqeni i Shkodës - Lumi Buna janë zgjedhur si tregues i
nivelit të cilësisë së Ekosistemit midis specieve të kon-
trolluara për zbatimin e protokollit të monitorimit të bio-
diversitetit, qasje kjo që synon përmirësimin e shërbi-
meve të Ekosistemit [ESS].
drurë a pyll. Drurët kanë jetë e rriten bashkë me ne. Drurët
nxjerrin oksigjenin apo frymën e tyre për ne, në mënyrë që ne
të qëndrojmë gjallë. Vetëm një hektar pyll, krijon oksigjenin që
thithin 45 persona në një vit dhe kap nga atmosfera dhjetë tonë
dyoksid karboni. Nuk duhet ta harrojmë asnjëherë këtë. Një
bombol oksigjeni, që të mban disa orë në jetë, kushton 100
euro. Ndërsa pylli dhe drurët na e japin këtë oksigjen falas për
gjithë jetën tonë, e nuk na kërkojnë asgjë në këmbim. Ndaj, le
t’i duam pyjet dhe t’u jemi mirënjohës me çdo frymë që marrim,
derisa të vdesim.
Kudo ka nevojë për mbjellje. Shqipëria është në emergjencë
kombëtare sa i përket nevojave për ringjalljen e pyjeve. Koha
më e mirë për të mbjellë ishte para 20 vitesh, ndërsa koha e
dytë më e mirë për të mbjellë është pikërisht tani - thotë një
proverb i vjetër.
Parqet dhe pyjet nuk duhet t’i shohim vetëm si vende argëtimi.
Po nuk kontribuam për to dhe po i premë pyjet, i kemi hequr
oksigjenin vetes, kemi prerë degën në të cilën mbahemi.
Nga ana tjetër, Wendell Berry shkruan: “Kujdesi për Tokën është
përgjegjësia jonë më e lashtë e më e denjë dhe, në fund të
fundit, përgjegjësia jonë më e këndshme”.
Qeveritë nuk i kanë pasur dhe zor se do t’i kenë ndonjëherë në
agjendë pyjet. Sëpaku, ne si qytetarë duhet të bëjmë aq sa
mundemi ...
Nëse nuk mundëm para 20 vjetësh, sot është dita e duhur për
të vepruar.
Marrë nga fb

Vijon nga fq. 1
27 janari i vitit 2021 e gjen pyllta-
rinë shqiptare me një ligj të ri, të
miratuar dhe tashmë në zbatim,
ligji Nr. 57/2020 “PËR PYJET”.
Ky ligj, i mbështetur me aktet e
tjera në zbatim, synon të zgjidhë
disa nga problematikat kryesore
me të cilat përballet sektori i
pyjeve dhe lidhen me degradimin
e vazhdueshëm të fondit pyjor
kombëtar, mungesën e rregullimit
të marrëdhënieve ndërmjet insti-
tucioneve qendrore e vendore,
shkallën e lartë të informalitetit në
sektorin pyjor, shfrytëzimin dhe
tregtimin e lëndës drusore, finan-
cimin e pamjaftueshëm, mungesën
e informacionit dhe kapaciteteve
teknike e njerëzore, prirje mbi-
shfrytëzimi dhe nën vlerë të produ-
kteve jodrusore, investime të pakta
në infrastrukturë dhe shërbime
mirëmbajtjeje, etj. Ligji i ri synon:
• Administrimin e mirë, ku
përfshihet mbarështimi i
pyjeve, të drejtat dhe dety-
rimet, financimi i sektorit.
• Organizimin funksional, që
trajton institucionet qendrore
përgjegjëse për pyjet, mini-
strinë përgjegjëse për pyjet,
Agjencinë Kombëtare të Py-
jeve dhe strukturat vendore
përgjegjëse për pyjet, ku si
risi e këtij ligji konsiderohet
ngritja e strukturave komu-
nitare në fshat. Gjithashtu
trajtohen rregullat për kërki-
min shkencor, sistemin e
integruar të informacionit në
pyje, profesionistët e pyjeve,
etj.
• Shfrytëzimin e qëndrueshëm,
ku përcaktohen rregullat për
shfrytëzimin e qëndrueshëm
të fondit pyjor kombëtar dhe
përfitimet që vijnë prej tij.
• Shërbimet cilësore, ku traj-
tohen rregullat për shërbimin,
mbrojtjen, përmirësimin dhe
rigjenerimin e fondit pyjor.
Objektivat që do të arrihen:
9 Qeverisja e qëndrueshme e
fondit pyjor kombëtar.
9 Përmirësimi dhe forcimi i
detyrimeve, që lidhen me
mbrojtjen e fondit pyjor në
Shqipëri.
9 Përcaktimi i organeve në
nivel lokal / vendor, që do të
ngarkohen për menaxhimin,
monitorimin dhe ruajtjen e
fondit pyjor në vend.
9 Ndarja e qartë e përgjegjësive
midis organeve që do të
ngarkohen me menaxhimin,
3
“27 JANARI DITA E SHERBIMIT PYJOR”
Mbrojtja dhe shtimi pyjeve,
investimi më i madh për të
ardhmen e brezave
monitorimin dhe ruajtjen e
fondit pyjor dhe kullosor:
Ministrisë përgjegjëse për
Pyjet, Agjencisë Kombëtare
të Pyjeve, Agjencisë Kombë-
tare të Zonave të Mbrojtura
e degëve rajonale të saj që
menaxhojnë, si dhe Agjencisë
Kombëtare të Mjedisit dhe
Pushtetit Vendor (bashkitë).
9 Përmirësimin e administrimit
dhe menaxhimit te Fondit
pyjor nga pushteti vendor.
9 Kthimin e sektorit pyjor në
eficencë të plotë.
9 Rregullimi i qartë e i plotë i
të drejtave dhe detyrimeve të
aktorëve.
9 Riorganizimi funksional i
sektorit (nga ministria deri në Në këtë Ditë të Shërbimit Pyjor, ju urojmë shëndet e Jetë të gjatë të gjithë pylltarëve që kanë
komunitetet vendore). dhënë dhe që japin edhe sot në zhvillimin e Pylltarisë Shqiptare. Me këtë rast po sjellim vetëm
9 Ekuilibrimi i përdorimit të py- disa që i kanë kaluar të 80-at dhe gëzojnë shëndet të plotë.
jeve për energji dhe industri,
Përgatiti: Gjon FIERZA, 2021
duke baraspeshuar rritjen e
pyjeve me përdorimin e tyre. ç) Organizimin e punës dhe AKP ndërvepron ngushtë, në të kërkojë dhe marrë të dhëna,
9 Mbrojtja e pyjeve (nga zjarri, hartimin e dokumenteve për mënyrë funksionale, me Njësitë informacione, mbështetje dhe çdo
prerjet e paligjshme dhe dëm- menaxhimin e pyjeve; e Vetëqeverisjes Vendore (61 lloj ndihme të nevojshme, nga
tuesit natyrorë) dhe zvogëlimi d) Organizimin e punës për bashkitë), që kanë përgjegjësi institucionet shtetërore, qendrore
i shkallës së informalitetit në monitorimin dhe kontrollin e themelore për menaxhimin e e vendore. Institucionet shtetë-
përdorimin e produkteve pyjeve. fondit pyjor kombëtar brenda rore, kanë detyrimin tu përgjigjen
pyjore deri në masën 5 %. AKP është një strukturë funksio- kufijve të tyre juridiksionalë dhe kërkesave të AKP, të shkëmbejnë
Duke filluar nga muaji shtator nale, që ka si qëllim garantimin e nën pronësinë e tyre. Në rolin e të dhënat, të ofrojnë mbështetjen
2020 u vu në zbatim Vendimi performancës së duhur dhe një autoriteti në sektorin e pyjeve, e tyre të plotë dhe t’i krijojnë të
KM, nr. 570, datë 17.7.2019 arritjeve në sektorin e pyjeve. Ajo AKP ushtron ndikim të gjerë mbi gjitha lehtësitë për kryerjen e
“PËR krijimin, organizimin e realizon aktivitetin përmes veprimtarinë e NjVV-ve në lidhje funksioneve të saj.
dhe funksionimin e Agjencisë shfrytëzimit të një sërë inputesh me pyjet, siç mund të vërehet Duke uruar të gjithë pylltarët në
Kombëtare të Pyjeve (AKP). dhe burimesh (përcaktime ligjore, edhe në analizën e detajuar të Ditën e tyre, u bëjmë thirrje për
AKP ka si mision mirëqeverisjen politika, dokumente dhe plane, funksioneve dhe përgjegjësive të sa më shumë profesionalizëm e
e pyjeve, ruajtjen dhe zhvillimin informacione dhe të dhëna, AKP. Për shkak se kemi të bëjmë përkushtim, si “brezi i parë në
e tyre, shfrytëzimin e qëndrue- financat, burimet njerëzore, etj.), me dy pushtete të ndara, që u frontin” për mbrojtjen e mbarë-
shëm e shumëfunksional të buri- të cilat u nënshtrohen proceseve përkasin niveleve të ndryshme shtimin e pyjeve të Shqipërisë.
meve pyjore, si pasuri natyrore të ndryshme, që sistemi realizon (qendror dhe vendor), bashkëpu- Kjo ditë është dhe një thirrje për
me rëndësi kombëtare. (inicim, planifikim, ekzekutim, nimi është ligjor dhe funksional, të gjithë shoqërinë shqiptare, me
a) Sigurimin e performancës në monitorim-kontroll) me qëllim duke mos nënkuptuar varësi të strukturat e saj, qeverisë dhe
sektorin e pyjeve; arritjen e produktit themelor, që karakterit administrativ. shoqërisë civile të gjithë atyre që
b) Vlerësimin e gjendjes së pyjeve; është një sektor pyjor i mirëqeve- Me qëllim përmbushjen e misionit jetën e kanë të lidhur me pyjet së
c) Organizimin e punës për risur (ky produkt mund të zbër- dhe funksioneve të saj, të pari mbrojtje dhe përkujdesje dhe
inventarizimin dhe kërkimin thehet në nënprodukte apo për- përcaktuara në ligj dhe në VKM sa më shumë investime te pyjet.
shkencor në fushën e pyjeve; fitime të tjera të ndërmjetme). përkatës, AKP gëzon të drejtën
27 JANAR 2021 veçanti, është tronditur aq shumë, sa natyra ka ngritur
“Flamurin e Bardhë” dhe kërkon vetëm “Paqe”, të cilën
Sot është një ditë të cilën e kam shumë përzemër, thjesht
mund dhe duhet t’ia japim patjetër.
“DITA E PYLLTARËVE”. Dhe ne të gjithë bashkë, duhet dhe mund t’ia dalim se
Gëzuar të nderuar kolegë: Pensionistë, të papunë,
bëhemi shumë. Nuk ka më kohë.
punonjës të administratës shtetërore! E kemi në dorë hapin e parë të madh dhe të shpejtë: Më
Gëzuar! Ju shoqata të mbrojtjes së faunës, të mbrojtjes 25 Prill 2021, të gjithë së bashku të zgjedhim përfaqësuesit
së bimëve mjekësore! tanë më të mirë dhe më të përkushtuar, që të mund t’ia
Gëzuar! Ju që mbani familjet dhe shëndetin me të “Mirat
japim “Paqen”, Pyjeve dhe Natyrës.
“ e Pyjeve!
- 100 Vjetori ynë është në prag.
Gëzuar! Pedagogë, studentë, nxënës që studioni pyjet dhe
natyrën!
Për shumë vjet Gëzuar së bashku!
Gëzuar gjithë dashamirësve të pyjeve!
Të nderuar, të gjithë Ju që u përmendët më lart!
KRYETARI
- Në këto 30 vite tranzicioni, marrëdhënia e shoqërisë
Kolë MALAJ Marrë nga fb
shqiptare me natyrën në përgjithësi dhe me pyjet në
4
Peizazhe të rralla
të natyrës sonë
Nga ABDULLA DIKU
Mali me Gropa (Tiranë)
Mali me Gropa përbën një nga dukuritë e rralla të
karstit në Shqipëri dhe një ndër më të rrallët edhe
në Evropë, për nga përmasat dhe shtrirja. Emrin
ky mal e ka marrë nga sipërfaqja e sipërme e tij, që
është e mbushur me gropa karstike, që janë for-
muar nga tretja e gurit gëlqeror në epokën e akull-
najave. Këto gropa kanë thellësi që shkon nga disa
dhjetëra metra, deri në mbi 100 metra ... Disa prej
këtyre gropave përfundojnë me puse vertikalë, të
cilët zgjerohen në shpella karstike të nëndhesh-
me. Ky mal është “prodhuesi” dhe fillesa e disa
përrenjve, që përshkojnë rrethin e Tiranës. Nga ky
mal furnizohen me ujë burimet e Selitës dhe
Shënmërisë. Nga hidrologët, Mali me Gropa njihet
edhe si “kulla ujore e Tiranës”. Përveç burimeve
ujore, që dalin në pjesën e Tiranes, nga ana veri-
lindore e tij, në afërsi të fshatit Guri i Bardhë del
një burim i madh uji, “Gurrat e Gurit të Bardhë”.
Pika më e lartë e tij arrin në 1847.3 m, që quhet
dhe maja e Mcekut.
Mali me Gropa është një destinacion për të gjithë
të pasionuarit e ngjitjes malore dhe të skive. Në
dimër është pothuaj gjithnjë i mbuluar me borë,
që arrin me raste deri në disa metra, duke e bërë të
përshtatshëm për sportin e skive ekstreme. Nuk
ka shenja, por ka shtigje, që të çojnë deri në lartë-
sinë më të madhe. Mali është kryesisht i zhveshur
nga drurët, përveç bimësisë së ulët. Në pjesën lin-
dore të tij, aty ku kufizohet me bashkinë e Klosit
(fshatrat Xibër - Murrize dhe Guri i Bardhe, në
njësinë administrative Xibër), ka një brez të ngu-
shtë me pyje ahu. Është përdorur tradicionalisht
për kullotje dhe ka një numër të konsiderueshëm
stanesh ... Por, për barinjtë, problem mbetet
furnizimi me ujë, pasi natyra karstike e malit, bën
që aty të mos ketë burime uji.
Ka florë dhe faunë mjaft te pasur. Aty gjenden po-
thuaj te gjithë gjitarët e mëdhenj, si: Ariu, Ujku,
Derri i egër, Dhia e egër, Kaprolli, Macja e egër, etj.
Për shkak të vlerave të diversitetit biologjik dhe
peizazhit unik të tij, Mali me Gropa është pjesë e
peizazhit të Mbrojtur “Mali me gropa – Bizë –
Martanesh”, duke u shtrire kështu në tri bashki:
Tiranë, Klos, Bulqizë.
Ka disa mënyra për të vizituar këtë mal. Rruga për
aty mund të vijojë në dy drejtime: Tiranë – Qafë-
mollë – Mali me Gropa dhe Tiranë – Shënmëri
(Shëngjergj) – Mali me Gropa. Rruga deri në
Shënmëri dhe Qafëmollë është kryesisht më mirë.
Më pas kalohet në rrugën e vjetër rurale, e cila i
kalon nga perëndimi dhe jug-perëndimi, deri ne
zonat karakteristike të këtij mali. Nga Bashkia e
Klosit, në Malin me Gropa shkohet në dy drej-
time: Xibër – Qaf – Murriz dhe Guri i Bardhë –
Linos – Mali me Gropa.

Me rastin e 98 Vjetorit të
Shërbimit Pyjor Shqiptar
K
ëto ditë të ftohta dimri, dhe në tërësi të një
klime të ftohtë politike, ekonomike, vizitova
disa herë pyllin e bukur të Parkut të Butrintit
për të gjetur pak ngrohtësi. Kur viziton këtë Park, nuk
të befasojnë vetëm monumentet e kulturës dhe ato të
natyrës, por dhe pylli i virgjër, që qëndron në këmbë
prej qindra vjetësh. Të befason kjo larmi dhe harmoni
mijëravjeçare, që gjatë shekujve nuk ka pasur shumë
ndryshime.
Gjithë mjedisi paraqet interes, ofron shumë gjëra befasu-
ese për t’i eksploruar dhe nuk ngopesh sa herë që e vizi-
ton. Të duket sikur shkon për herë të parë, dhe gjithmo-
në përballesh me gjëra të reja. Kur kalon pranë monu-
menteve të kulturës, befasohesh dhe kërshëria zgjidhet
shumë shpejt nga ciceroni apo nga tabelat dygjuhëshe që
i shoqërojnë. Shpejt mëson se kur datohen, çfarë periu-
dhe i përkasin, cilës perandorie, për çfarë shërbenin ...,
dhe përulesh me respekt e admirim për çdo qytetërim.
Krejt ndryshe ndodh kur viziton pyllin, këtë monument
të gjallë natyror, një sipërfaqe prej rreth 17 ha, që rre-
thon e hijezon monumentet kulturore dhe krejt mjedi-
sin, nuk e ke këtë privilegj, dhe kërshëria, magjia dhe e
fshehta të shoqërojnë në çdo hap. Do të përballesh me
misteret e pyllit, me të fshehtat e tij dhe jetën mistike të
drurëve.
Duhet të komunikosh, dhe të rrish për shumë vite bash-
kë me Natyrën, të dëgjosh të rrahurat e zemrës së saj,
zërin dhe klithmat e saj ..., që ajo të fillojë gradualisht,
pa u nxituar, të të besojë dhe të tregojë të fshehtat e saj.
Duke ecur në shtigjet dhe rrugicat e këtij pylli, prezan-
tohesh me madhështinë e tij, me forcën dhe vitalitetin e
tij. Shumëllojshmëria e habitateve të dafinës, prrallit, il-
qes, vidhit, rrënjës, frashërit, lofatës, bungës, qarrit,
mretes, koçimares, të shoqërojnë kudo. Një pyll i den-
dur, plot jetë, drurë të pleksur dhe të përqafuar me njëri
- tjetrin, shumica me gjethe gjithmonë të blerta, disa me
gjethe të rrëzuara, duket sikur të thonë: “O njeri i mirë,
kujdes, kjo është shtëpia jonë, këtej mos kalo, mos na
prish qetësinë; ky është universi ynë, që e krijuam me
shumë mundim e sakrifica”. Pylltarët e vërtetë dhe nje-
rëzit që e duan Natyrën, e njohin këtë gjuhë, e respek-
tojnë këtë univers dhe, në majë të gishtave të këmbës,
pa e shqetësuar e pa u penguar prej tij, vazhdojmë dhe
futemi në brendësi.
Këtu çdo qenie e gjallë drunore dhe jo, ka gjetur mjedi-
sin, qoshen që i takon.
Lufta e ashpër për ekzistencë ka detyruar prrallin, dafi-
nën, koçimaren, ullastrën ..., që të përballën me rrënjën,
frashërin, vidhin, qarrin, ilqen ... dhe t’ia dalin me suk-
ses. Përballesh dhe me urthin, morenxën dhe shumë bi-
më kacavjerrëse, që duke u mbështetur të drurët e tjerë,
duke ngulur mirë ventuzat për të thithur limfën, kanë
arritur deri në majë mbi 25 m lartësi.
Magjia e pyllit të Butrintit
Poshtë këtyre të befason filizëria e pasur, e shumëlloj-
shme, me lartësi të ndryshme, që rriten nën kujdesin e
drurëve prindër. Këtu drita futet vetëm 3-5 %, se e pe-
ngon çatia e drurëve mëmë. Në këto kushte, realizojnë
procesin e fotosintezës, vetëm sa për të jetuar. Nuk har-
xhojnë energji, forcë e rezerva ushqimore. Vetëm zhvill-
imi i ngadalshëm, i qëndrueshëm, është e vetmja gara-
nci, që një pjesë e tyre të shijojë pleqërinë e thellë 200 -
300 vjeçare.
Drurët funksionojnë tamam si njerëzit, kanë kujtesë,
shkëmbejnë informacion, ndjejnë dhimbje, digjen nga
rrezatimi diellor, pësojnë paraliza nga ngricat, krijojnë si
njerëzit rrudha të thella në lëkurë. Edhe ata, si njerëzit,
kanë kundërshtarët dhe armiqtë e tyre. Kur sulmohen,
lëshojnë aromat e tyre paralajmëruese, duke u dhënë
informacione dhe drurëve të tjerë, që të marrin masat e
duhura.
Në pyll ka një kod të pashkruar, që përcakton misionin
dhe detyrat e çdo individi. Kush nuk e zbaton e ka vë-
shtirë të jetojë.
Të bien në sy disa drurë dinakë, që përdredhin trupin
dhe kurorën e tyre, që të arrijnë më shpejt në dritë.
Bigëzojnë trungun dhe përpiqen të kalojnë gjitonin për
të arritur në majë. U pëlqen, si shumë njerëzve, që të
jenë vetëm në majë. Ata nuk do të mbërrijnë kurrë në
majë, se nuk do t’i rezistojnë forcës së erës dhe egërsisë
së saj, po do të thyhen. Vetëm drurët e drejtë, të lë-
muar, elastikë, të qëndrueshëm, që nuk nxitojnë, do të
mbeten në lojën e jetës.
Pak me tutje përballemi me një dru mëmë të rrëzuar e
të shtrirë për së gjati në tokë, pa jetë ... Ai qëndroi në
këmbë mbi 300 vjet, duke ofruar shërbimet e tij të
çmuara, mjedisit, bashkësisë, krijesave … Por edhe tani
i vdekur, pjesërisht i kalbur, do të vazhdojë t’i japë
shërbime të çmuara ekosistemit për shumë vite akoma.
Në trungun dhe degët e tij, një jetë tjetër po aq e gjallë
dhe e larmishme ka filluar. Mijëra kërpudha, baktere,
mikroorganizma, insekte e kanë pushtuar dhe secili
specialist i mirëfilltë në punën e tij, po luftojnë që t’ia
rikthejnë tokës të përpunuar. Një pyll mund të funksio-
nojë pa derrin, kaprollin, ujkun, dhelprën ..., por është e
pamundur të jetojë pa këtë ushtri, pa këtë bashkëpunim,
pa këtë zinxhir ushqimor midis vdekjes dhe jetës. Kjo
ushtri është fillimi i zinxhirit ushqimor në këtë
ekosistem, ajo gjendet kudo, në çdo mjedis dhe dru të
pyllit, e gatshme për të sulmuar pikat e dobëta.
5
Inxh. KRISTO KAURI
Vazhdon ecjen nën drurët
e mëdhenj të ilqes, prrallit,
rrënjës, frashërit, që gjatë
gjithë jetës së tyre kanë
arritur trashësinë mbi 80
cm. Në trung, në degë e
në rrënjë, gjatë 200 viteve
e kusur, në sajë të fotosin-
tezës, kanë fiksuar me mi-
jëra tonë CO2. Që të reali-
zohet ky shërbim duhet të ekzistojë pylli, duhet të funk-
sionojë kjo makinë gjigante natyrore, siç funksionon këtu.
Sa e rëndësishme është që pyllin ta lemë të qetë, ta rua-
jmë, ta lemë në mbretërinë e tij. Ai do t’i formojë vetë
kushtet dhe do të japë shërbime të çmuara, pa qenë ne-
voja të investojmë. Ja këtu, nuk është bërë asnjë inve-
stim, por lumturohesh e befasohesh që shikon një mje-
dis plot jetë.
Të befasojnë drurët dhe shkurret e gjalla në këmbë,
sipas kateve. Të impresionojnë drurët e thatë, të
rrëzuarët, të kalburit, të befason lëgusha e trashë, ky
dyshek i madh natyror, plot jetë, ku në një grusht me
këtë humus gjenden më shumë mikroorganizma, se sa
njerëz mbi planet.
Hasim drurë mbi 100 vjeçarë, që duken sikur kanë ka-
luar rininë e parë, shikon rrudhat e lëvores së drurëve
200 vjeçarë dhe, ne pylltarët jemi në gjendje të dallojmë
moshën,vuajtjet, apo lumturinë e tyre. Shikon drurë mbi
300 vjeçarë, që u është reduktuar kurora, fuqitë e tyre
me kalimin e moshës janë zvogëluar dhe nuk janë në
gjendje të furnizojnë degët e majat, që gjenden atje lart,
mbi 20 m.
Pak më tej, një dru tjetër qëndron ende në këmbë dhe
ka vetëm trungun e degët e trasha, pa asnjë degëzim, pa
jetë dhe do të qëndrojë kështu për shumë vite akoma.
Poshtë tij, filizat, krijesat e tij, janë më të gjalla, më të
rritura dhe të gatshme që me ardhjen e pranverës të
nisin garën për mbulimin e hapësirës që krijoi vdekja e
prindit të tyre.
Ato nuk nxitohen, akoma kanë nevojë për shërbimet e
nënës së tyre. Ajo i ka mësuar të mos nxitojnë, të jenë
të mençur, të rriten avash, duke forcuar qelizat e trun-
gut, rrënjët t’i fusin thellë dhe të grumbullojnë sa më
shumë dritë, ujë e rezerva ushqimore.
Duke ecur, lumturohesh me këtë larmi drurësh, qeniesh,
mikroorganizmash në një sipërfaqe kaq të vogël. Te kjo
larmi qëndron sekreti dhe jeta mistike e drurëve, magjia
e pyllit dhe ekosistemit, këtu qëndron vazhdimësia dhe
qëndrueshmëria e tij. Sa më shumë lloje të gjenden, aq
më vështirë përhapet dhe sundon një individ në kurriz të
tjetrit. Ai gjithmonë do të ndeshet më praninë dhe luftën
e kundërshtarit.
Natyra është e bukur, është mistike, është magjike, ësh-
të madhështore, por është dhe mësuese e ashpër. Kush
nuk tregohet i kujdesshëm dhe nuk përshtatet me mjedi-
sin, me ligjësitë dhe kodet e saj, kush nuk zbaton mësi-
met e saj, e ka vështirë t’i mbijetojë hakmarrjes së saj.
Këto ndjesi, këto emocione, këto mendime, meditime,
përjetoj sa herë vizitoj e bashkëbisedoj me pyllin magjik
të Butrintit ...
 6
Tregim
nga Resmi OSMANI
- Kujtimit të kolegëve të mi që përjetuan dhimbjen e
shkatërrimit të veprës së jetës së tyre -
P
as ditëve të mugëta nga qielli i
mbuluar me re dhe erës së veriut
e ngricave, pranvera hukiti fry-
mën e ngrohtë. E para e ndjeu Bajam-
ja, që ndeu në ajër flamurin e bardhë të
luleve, pastaj shih lulja-lulen dhe çelu:
kumbullat, kajsitë, qershitë, pjeshkat
dhe në fund mollët, që prisnin sigurinë
e ditëve të ngrohta e plot dritë.
Agronomi i moshuar Nuri Bardhi doli
në ballkon, dielli i lëbyri sytë, ndërsa
mjegullnaja pezull e luleve, që lëkundej
nga puhiza, e ngazëlleu dhe ai ndjeu që
zemra e plakur vrundulloi gjakun, shtoi
pulsimet dhe i gjallëroi trupin. Kishte
ardhur koha e lulëzimit, koha e dashu-
risë, vetë natyra është dashuri; në çdo
lule të plleshme ngjizet një frut. Lulet
janë bukuri e pranverës, frutat shija e
stinëve. Atë s’po e mbante vendi. Ho-
dhi shallin e leshtë rreth qafës dhe u
vesh. Mori dhe çantën e veglave: sha-
rrën e dorës, gërshërën, briskun e sha-
rtimit. Do të shkonte në pemishte të
fjalosej me pemët.
Ato ishin si nuset e dasmës së pranve-
rës, secila me hijeshinë e vellos së saj
të veçantë të luleve dhe ai shkonte mes
tyre si dasmor. E dinte fshehtësinë e
gjuhës së tyre, dhe ato e dinin të tijën.
Njihte çdo njërën syresh, u kishte dhë-
në jetën si t’i kishte fëmijë. Ato farëzat
e vogla, ku flinte jeta, i kishte mbjellë,
nga mugujt e tyre kishin lindur filizat e
harlisur, që i gëzoheshin diellit dhe qie-
llit. I kishte fisnikëruar me shartim, i ki-
shte rritur në fidanishte, mbëltuar në
pemishte, i kishte parë si kishin hedhur
shtat dhe e kishin gëzuar me frutat e
para,ngjyer me dritë dielli, ermirimin e
mistershëm të natyrës, shijen e veçantë
e të papërsëritshme, si dhuratat që i
bën fëmija prindit.
- Mirëmëngjesi, o të bukurat e të mirat
e mia!- i përshëndeti gëzueshëm.
Ato, ia kthyen hareshëm, duke lëkun-
dur nën puhizë kurorat e tyre, si vello
nusërie ... Bletët që mblesëronin për të
çuar farën e jetës në mitrën e çdo lule-
je, për të ngjizur frutin dhe për të mble-
dhur mjaltin, e përshëndetën me zhu-
zhimën e flatrimit të krahëve. I donte
bletët, ishin miket e tij.
I ra mësipërmes pemëtores. Pemët
ishin të vendosura në rende simetrike,
të baraslarguara ... E njihte çdo njërën
prej tyre. Shumë syresh ishin të ardhu-
ra nga larg. Kishin emra të bukur, më
së shumti femërorë: Elberta, Luiza,
Roza, Karmen, Aurora,Ylli i Mbretit
… Ato ishin fryt i dashurisë së origjina-
torëve të tyre pasionantë, por edhe
gjetje të rastit, etërit e tyre kishin zgje-
dhur për t’i quajtur me emra tingëllues,
të bukur e poetikë, si fëmijë të sapolin-
dur e pas urimit “Paçi fat”, ato kishin
kapërcyer dete e oqeane, duke ngarë
në udhët e botës, dhe kishin valëvitur
në hapësirë, anë e kënd, flamurin e tyre
të gjelbër, si një gëzim dhe stoli për
tryezat ... Dhe, ja ku ishin: në këtë
pemëtore që ai e kish mbëltuar e selitur
me duart e tij. Prej aty, u shpërndanë
në çdo skaj të Shqipërisë.
Dielli ishte ngritur. Pa orën. Ishte ende
herët për tu kthyer në shtëpi. Kishte
Drurët vdesin në këmbë
kohë të shkonte te miqtë kopshtarë; të
krasiste një pemë, të shartonte një fi-
dan, të jepte një këshillë. Ata e prisnin.
E donin dhe i donte.
Tmerret nuk janë vetëm diçka fizike.
E keqja për njeriun, vjen e beftë, tek
se prêt dhe nga se pret. Si i thonë: Tek
je e tek jam! Vjen dërrmuese, e pamë-
shirshme, kaplon shpirt e trup, mbër-
then me kthetra dhe çart mendjen, ka-
fshon zemrën. Helmi i së keqes mpak
ronit e rrëgjon shtatin, por pasqyrë e
pamjes së saj është fytyra. Nuri Bardhi
u plak për njëzet e katër orë. Pleqëria
tinëzare, si për t’u hakmarrë që ai se
pranonte, si të kishte pritur atë çast, i
rëndoi mbi supe, e shtypi me rëndesën
e nëntëdhjetë viteve dhe e gërmuqi, ia
brazdoi fytyrën si një rrëpirë që e gë-
rryen uji i rrebesheve, vetullat e kërle-
shura iu varën e vrenjtën, sytë i vunë
hije, iu gulfuan thellë, iu turbulluan dhe
zhgaprruan, mendimet iu hallakatën,
lotët i rigonin vetiu, humbi kthjelltësinë,
i dukej se po delte mendsh, kujtimet
trazoheshin me pamjet e ditës, e buku-
ra dhe e shëmtuara kapërtheheshin dhe
tolloviteshin në vegime mjegullore, gju-
mi u arratis, harroi ushqimin. Ishte e
padurueshme ...
Pse e gjithë kjo?
Si përditë, doli në ballkon për të pirë
kafen. Kur hodhi sytë për t’i shëtitur
mes qilimit të madhërishëm të luleve,
vegoi një buldozer, që me hungërimë iu
ishte turrur pemëve. Eci me një frymë.
Kur mbërriti pa se nuk i kishin bërë sy-
të: Buldozeri godiste pemët me noçkën
e hekurt; ato dridheshin, epoheshin,
shtriheshin me rropamë. Rrënjët shku-
leshin bashkë me shuka dheu dhe der-
gjeshin të pajeta. Por pemët kanë vde-
kje të fisme, vdesin në këmbë! Ky ish-
te si dënim me vdekje pa paralajmë-
rim, masakër, si pushkatim. Fusha po
mbushej me të vrarë! Prapa, vinin të
tjerë me motosharra, që i ndanin trun-
gjet e degët e trasha në kondurë dhe i
stivonin për dru zjarri.
Nuri Bardhi vuri duart në kokë, sokë-
lliu si t’i kishte ikur mendja: “Ndaluni
mor katilë, ç’jeni duke bërë”!
Zemërzeza vrundulliu e u shkundulleps,
theri e u shtrëngua sa i mori firomën,
eci duke u penguar nëpër gorga e plisa
dhe i doli përpara asaj harvalline kata-
na, që kafshonte dhe shqyente tokën.
Vozitësi, djalë i ri, me pamje fëminore
e të pafajshme, kur e pa që plaku nuk
po zbythej, e ndali gërmadhën që
bubutinte dhe zbriti.
- Jeni në vete, mos keni lojtur mendsh,
kush u tha ta bëni këtë? E dini që jeni
duke bërë një krim? Kjo është si
njerivrasja, në mos më keq!
Djali, edhe pse ai i moçmi fliste me
hakërrim e i tundte grushtin e vogël
para fytyre, i buzëqeshi pafajësisht.
- Gjysh, unë bëj punën që më kanë
urdhëruar. Mos më pengo, punoj për
të nxjerrë bukën e gojës.
- Kush të ka urdhëruar?
- Ja tek erdhi. Fol me të. Ai është bosi.
Personi që djali e quajti Bos, s’duhet
t’i kishte kapërcyer të tridhjetat.
Shtatmesatar, trupngjeshur, veshur me
pallto lëkure, i parruar, me beretë blu
dhe syze të errëta, përcillte në buzë një
puro të trashë. Pa që kishte para vetes
një të moshuar, pak të kërrusur, që një
dreq e dinte se ç’kërkonte.
- Ç’kemi, plako, si ke njè.
- Edhe më pyet! Ç’është kjo mynxyrë
e batërdi që keni nisur të bëni? Me
ç’të drejtë e në emër të kujt? Ndaleni
menjëherë, për ndryshe ...! - atë e
mbyti kolla dhe se vazhdoi dot fjalinë.
Bosit i hipën xhindet dhe iu gërmush:
- Kush je ti, bre, që të paska harruar
vdekja dhe guxon e na sillesh nëpër kë-
mbë e na pengon të bëjmë punën tonë?
- Këto pemë i kam mbëltuar me duart
e mia, i kam selitur, i kam parë si janë
rritur para syve të mi, i kam shumuar,
këto janë mëmat e pemëve të pemish-
teve të Shqipërisë, s’janë flori, por bu-
rojnë flori. U kam dhënë jetën time. Ba-
shkë me to jeni duke më vrarë edhe mua!
Bosi u ngërdhesh. E kapi vrazhdë nga
krahu dhe e hoqi mënjanë, që t’i hapte
udhë buldozerit, gjithë duke u ngërdhe-
shur e tymosur, pa e hequr puron nga
goja, i tha duke nëpërdhëmbur fjalët:
- Kadal, plako se na mallëngjeve. Në
s’e di, mësoje: Këtu jam në pronat e
mia, mos i kallëzo babës arat. Me pro-
nën time bëj si të ma dojë kokrra e
qejfit. Do t’i vithis këto kalbësira të
gërbulura dhe do të ngre pallate, një
lagje të re. Kam letra qeverie në xhep.
- S’është e mundur, - tha Nuri Bardhi,
- jam dëshmitar: Në vitin 1930 këto
toka i bleu bashkia, i ka paguar pëllë-
mbë për pëllëmbë me flori dhe ne këtu
ngritëm fidanishten e më pas këtë pe-
mishte!
- Po të pyes edhe një herë: Kush je ti,
hë? Kush je ti, që i del për zot asaj që
s’të takon? Hiqu me të mirë, o plak i
rrjedhur, tuhaf, mos mu sill nëpër këm-
bë si kali qorr o cofëtinë e pakallur, që
je bërë si dordolec për të trembur so-
rrat, o harvallinë e së kaluarës komuni-
ste, që je katandisur në gërmadhë, o
teveqel e pabukës! Ja se ç’je ti! - Pas-
taj ai nxori nga xhepi i brendshëm një
tufë letra dhe ja tundi para fytyrës: -
Na, plasi sytë!
Nuri Bardhi mbeti pa fjalë. Si guxonte
ai, që në këtë moshë, mbi fisnikërinë e
thinjave t’i derdhte blozën e ndyrësisë
së tij shpirtkatrane, t’i fliste ashtu har-
butërisht e ta pështynte me ato fjalë
duhmëqelbura si të nxjerra nga gjirizi!
Ç’t’i thoshte, si t’i përgjigjej, ai njeri
(nëse mund ta quaje njeri) s’kishte as
frikë as turp. Nga ç’zgëq fëlliqësie ki-
shte dalë? Ç’bark nëne e kishte pjellë?
- Meqë dashke ta dish, Jam agronom
Nuri Bardhi. Tërë jetën kam mbjellë
pemëtore, vreshta, ullishte e agrumi-
shte. Besoj që edhe ti të jesh ushqyer
prej tyre. Ndërpreje këtë shkatërrim!
Këto pemë ke për t’i shkulur vetëm po
shkele mbi trupin tim!
Bosi e pështyu tej bishtin e puros. U
duk që e kishte kapur tërbimi vërtet.
Ky plak po ja bënte borxh.
- Dëgjo babëlok. O Nuri Ziu! Emri yt,
që po ma thua si cub, s’më thotë hiç-
gjë, po asgjë fare ama. Ah, të ishe ca
më i ri, e të më cysje me këtë trumbë
grenzash, do ta shihje ç’do të kisha
punuar: do t’i kisha përsheshur turi-
njtë, do të kisha zgërlaqur që të zhgë-
rryheshe në pluhur, pa do ta kisha hyrë
me shkelma e do t’i thyeja ca brinjë.
Po kështu si je, i vajtur e i sosur, s’e
bëj dot. Tutem se më mbetesh në dorë
e hallku do gaxhitet me mua që u tri-
mërova me një cofëtinë. Ke qëlluar me
fat e iu gërmush: - Shporru, hiqmu sysh!
- Pastaj ju turr djalit që voziste buldo-
zerin: - Po ti, more hutin, s’të paguaj të
bësh sehir, hajt, bëj punën tënde!
Buldozeri hungëriu, mori vrull dhe pe-
mët rrënjëdala, të shkundulluara, degë-
dredhura, në grahmat e fundit, u shtrinë
rrafsh përtokë me rrapëllimë.
Nuri Bardhi vuri duart në kokë dhe pa
parë se nga shkonte mori udhët, duke
ngarendur i lemerisur. Fliste me vete, i
vinte të ulërinte, të vinte kujën si të ki-
shte shkalluar. Prapa e ndiqte thirrja e
pemëve, që jepnin grahmën e fundit si
të sharruara nga plumbat. E njihte zërin
e tyre, që vinte si shungullima e nën-
dheut, ishte i veçantë, shumëzërësh, si
një kor tragjik. Jehona e tyre mbushte
ajrin dhe përzihej me erën, lutja e tyre i
këpuste shpirtin: “Nuri, na ndihmo, na
shpëto! Ne mbaruam, ti që na ke dhë-
në jetën, si i lejon katilët të na e marrin
atë? Kaq pak na paske dashur? Si rri
e bën sehir? Atij po i çahej zemra nga
dhimbja, nga që s’ishte i zoti të bënte
asgjë. Ishte një plak koti e i padobish-
ëm! Mbahej pas mureve, që të mos
binte përmbys.
Këmbët e shpunë vetiu në shtëpi. Ishte
vetëm. Djali dhe nusja kishin shkuar në
punë, nipërit dhe mbesa në shkollë. I
dridhej trupi, zemra e shtrëngonte,
shikimi i ishte mjegulluar. Piu një gotë
ujë dhe u ul në divan.
“Kush je ti”? Kjo pyetje s’i shqitej nga
mendja. Në të vërtetë, kush ishte ai? A
e njihte veten, ashtu siç porosiste filo-
zofi i urtë Sokrati: Njeri njih veten!
Kjo pyetje, tashti në fund të jetës e
donte një përgjigje.
Ai ishte një bujk, një kopshtar, që rrë-
mihte tokën. E dinte, e gjithë Bota je-
tonte duke rrëmihur tokën, jeta mbahej
gjallë nga pjelloria e saj. Në këtë pla-
net, ai rrëmihte atë ngastër që i kishte
rënë në pjesë. Njeriu ndjehet i lirë kur
rrëmih, si në fillimin e një pune të re që
do t’i falë gëzim. I lumtur kur rrit atë që
mbjell dhe korr frytet e saj. Ai tok me
shokë të tjerë, u kishte dhënë jetë e
shpirt mijëra fidanëve të pemëve, ullinj-
ve, hardhive, agrumeve, i kishte mbje-
llë në kopshtin e jetës, në kodra dhe
fusha anë e kënd vendit. Ato ishin bërë
pjesë e jetës së tij. Atë e lidhte dashu-
ria me të gjithë tokën dhe me të gjitha
pemët e tokës … Madhështia e punës
së tij, ishte jo vetëm tek dashuria për
tokën dhe bimët, por te ndjenja e për-
gjegjësisë, përgjegjësisë për veten dhe
për njerëzit që kishte pasur nën varësi.
Ai mbante në duart e veta dhimbjen
apo gëzimin e tyre. Përgjegjësinë për
atë që mbillet e rritet, midis njerëzve,
ku ai duhet të jetë i pranishëm e pjesë-
marrës. Përgjegjësinë, qoftë edhe të
vogël për fatin e njerëzve, në masën që
kjo ishte varur nga puna e tij. Ai kishte
qenë shpirtmadh, bujar, zemërgjerë,
një shok i dashur e i mirë … E në rast
se kjo shkallë virtytesh, kjo formë
aktiviteti,i sigurojnë njeriut plotësinë
shpirtërore, bëjnë që ai të jetë një njeri
i madh e fisnik, të cilin as ai vetë nuk e
dinte se ishte. Atëherë kjo shkallë vle-
rash janë e vërteta e njeriut. Të jesh
njeri, kjo me saktësi do të thotë të
ndjesh turp përballë një mjerimi e rrë-
nimi që nuk duket se varet prej teje. Ai
e ndiente këtë turp. Të jesh njeri, do të
thotë të jesh krenar për fitoret që ko-
rrin shokët e tu. Dhe ai ishte krenuar
me fitoret e shokëve të tij.
Të ndiesh, se duke vendosur gurin tënd
në themelet e vendit që të ka rënë në
pjesë, po ndihmon në ngritjen e
ngrehinës së përparimit….
Kur ishte duke medituar, ashtu të ve-
shur, e kaploi gjumi në divan.
i pari në shtëpi erdhi i biri, Bujari. Ai u
trondit nga pamja e të atit, ai sikur ishte
plakur përnjëherë. Vetullngrysur, i pa-
rruar, i kruspullosur, me sy të trishtuar,
të përlotur, në fytyrë i pasqyrohej dhi-
mbje, një dramë tragjike që luhej në
shpirtin e tij. Shihej që një hata e
madhe e kishte pllakosur.
- Baba, nuk je mirë?
- Jam sëmurë, po më plas zemra, dhe
ti e di psenë. Po mbaroj pak e nga pak
e po i lë lamtumirën kësaj bote që
është çmendur. Pemëtores mëmë i ka-
në futur buldozerin. Të vësh kujën
është më e pakta. Si të ketë rënë fla-
ma! Po shkulin pemët, po presin ulli-
njtë, shkatërruan vreshtat, po rrafsho-
jnë pyjet, si në ditën e kiametit. Këtë
vend po e kthejnë në shkretëtirë. E si
mund të durojë njeriu kur i rrënojnë
para syve punën e një jete të tërë? Po
sharrojmë degën mbi të cilën jemi ulur
dhe me të do të vithisemi në humnerë.-
Pastaj i rrëfeu për bisedën me bosin e
ndërtimeve, sesi ai e kishte fyer e
poshtëruar.
- E di, baba. Llumi ka dalë në krye!
- Po ç’bën e rri, më ndihmo, bëj
gjësendi.
- Ç’të bëj, të marr pushkën e të vras
ndonjërin, se kjo ka mbetur!
Përgjigja e të birit s’i pëlqeu.
- Jo, mor bir. Jeta e njeriut s’ka të
çmuar. Janë njerëzit që i bëjnë pemët
dhe jo pemët njerëzit. Po ky vend, a
ka qeveri, kryeministër, ministra, presi-
dent? Si bëjnë sehir, si e lejojnë të
ndodhë kjo mynxyrë. Dërgoju telegra-
me, letra,bëju telefonata në emër tim,
ata më njohin kush jam.
- Është e kotë. Ata e dinë, gjithçka po
ndodh para syve të tyre. Si furia e vër-
shimit të ujërave që rrëmben gjithçka
gjen përpara!.
- Ah, kjo moshë, që më ka zënë si guri
këmbët, pa dija unë se ç,bëja!
- Si thonë në Korçë, ti mos vuaj gjithë
“dhembkat” e botës. Dreko me ne,
merr ilaçet, pi një kamomil dhe një sy
gjumë do të bënte mirë.
Megjithatë, ai nisi letra, telegrame, bëri
telefonata. Nga kabinetet i përgjigje-
shin sekretaret e sjellshme, i thoshin se
po mbanin shënim, e falënderonin për
shqetësimin e tij dhe se do t’ia bënin të
njohura zotërinjve ministra dhe shkël-
qesisë së tij presidentit!
Trokiste në dyer të mbyllura. Paçka se
i sëmurë edhe pse i biri e kishte poro-
situr që të mos dilte nga shtëpia, Nuri
Bardhin se mbante vendi. Ai nuk mund
të mos shkonte për tu ndenjur mbi k-
rye të vdekurave të tij, si në vëngjillën
e natës së fundit. Toka ishte shëmtuar,
thika e buldozerit kishte hapur ca
gropa si plagë të shqyera nga ku dukej
se do plaste gjaku. Rrënjët e shkulura
të pemëve ngjanin si eshtra skeletesh të
zhvarrosur. Mori një plis dhe e thërr-
moi, e nuhati, kishte erëmirimin e plle-
shmërisë së pashtershme, si e bukës së
ardhur. Në të do të nguleshin themelet
e ftohta të betonta që do ta shterpëzo-
nin. Në fund të ngastrës, mbanë udhe,
ishin të pa shkulura ende rreshti i
mollëve, që i kishte mbjellë të parat.
Edhe ato ishin plakur bashkë me të ...
Nuri Bardhi vdiq më këmbë, ashtu siç
vdesin pemët. Molla plakë, shkundi mbi
të petalet e bardha të lotëve, zogjtë në
kurorën e saj kënduan një rekuiem.
Tiranë, qershor 2016
 7

Rëndësia ekonomike dhe kultivimi i arrës

Pas hedhjes së këtyre plehrave
bëhet një punim i tokës, në mënyrë
që plehrat të futën nën sipërfaqen e
dheut dhe toka të shkrifërohet e
nivelohet sa më mirë.
Ndarja e parcelave
dhe mbjellja
për të siguruar fillimisht zënie sa më
të lartë të fidanëve dhe zhvillimin e
tyre. Hapja e gropës bëhet sipas
piketimit dhe të jetë e tillë që
sistemi rrënjor të vendoset sa më
lirë. Përmasat e përafërta të gropës
këshillohen 50 x 50 x 50 cm. Kjo
thellësi e mbjelljes duhet të sigurojë
që vendi i shartimit të mos mbulohet
së paku për 10 cm, dhe të jetë
të thata, preferohet ujitja me 10-15
l ujë në çdo gropë, që të sigurohet
lagështia e nevojshme në fazat
fillestare të vendosjes së fidanit në
vendin e përhershëm.
Për një prodhimtari intensive arra
duhet të ujitet, ku sipas njohurive të
deritanishme përdoren disa sisteme
ujitjesh, ndër të cilët, si edhe për
pemët e tjera, më e mirë është ujitja

K ur pemishtja do të krijohet në
sipërfaqe të mëdha, mbi 5 ha,
bëhet parcelimi i sipërfaqeve në
mbjellë 5 cm më thellë se në
fidanishte. Vendosja e fidanit bëhet
me pika, por më e përdorshme është
ajo me brazda. Me sistemin e ujitjes
mënyrë që të rregullohen rrugët,
sistemi i ujitjes dhe mundësia e
mekanizimit për kryerjen e shër-
bimeve, për vjelje e transport. Bëhet

A
rra si kulturë pemëtarë
është me një rëndësi të
shumëfishtë sidomos në
vlerën e saj ushqyese, merr pjesë
mjaftë në industrinë ushqimore,
industrinë për përpunimin e drurit,
si dhe industrinë kimike kryesisht
të ngjyrave.
Si kulturë arrën e gjejmë në
shumë shkrime të vjetra por të
kultivuar në ekonomit familjare si
pemishte rrallë herë e gjejmë, por
edhe nëse gjendet nuk përshkruhet
si pemishte e veçantë. Duke e parë
rëndësinë e saj ekonomike në
ushqim, industri të drurit dhe asaj
kimike ,ka filluar të kultivohet në
mënyrë të organizuar dhe tani kemi
disa hektar me kulturën e arrës si
pemishte. Pemishtet janë të shpër-
ndara nëpër tërë territoret ku ka
interesim për rritjen e sipërfaqeve të
arrës vjen nga interesi ekonomik.
Nëse llogaritet që jetëgjatësia
prodhuese e arrës së shumuar në
mënyrë vegjetative do të jetë 50 vite
dhe një prodhimtari vjetore prej 4.5
t/ha del se është një llogari mjaft e
mirë për kultivuesit . Një interes
tjetër që vlen të përmendet është se
nuk kërkon një përkujdesje dhe kosto
të madhe gjatë vegjetacionit por edhe
gjatë gjithë ciklit jetësor.
Ngritja e pemishtes
me arrë
pastrimin e terrenit. Pastrimi i
terrenit nënkupton largimin e të
gjitha masave drunore, cungjeve, si
dhe e sistemit rrënjor, nëse parcela
ka qenë e mbjelle më herët
pemishte. Në këto raste duhet që
këtë sipërfaqe ta mbjellin dy apo tre
vite me kultura bujqësore, në
mënyrë që të bëhet pastrimi i tokës
nga sëmundjet dhe dëmtuesit, që ka
pasur në atë pemishte. Po ashtu,
bëhet edhe mineralizimi i sistemit
rrënjor dhe pastrimi i tokës nga
mbetjet e pemishtes së mëhershme.
Vazhdohet me analizat e tokës, të
cilat bëhen në laboratorë të licencuar
për këtë qëllim. Me këto analiza
kryesisht përcaktohet përqendrimi i
joneve hidrogjen në lëngun e tokës
ose reaksioni i pH. Për një pro-
dhimtari të suksesshme reaksioni i
tokës duhet të jetë 5.5-7. Në rast se
pH është mbi 8, nuk preferohet
ngritja e pemishtes së arrës ose nëse
vendosim që të mbjellim në këtë
parcelë, duhet të merren disa masa,
piketimi i parcelave, në rreshta dhe
vendi i hapjes së gropave, duke
pasur parasysh që fidanët e
shumëzuar në mënyrë vegjetative
mbillen në largësi 6 x 6 m, 6 x 7 m,
si dhe 7 x 7 m, largësi më të pre-
feruara, që sigurojnë numër optimal
bimësh.
Fidanët duhet të zgjidhen nga
prodhues fidanësh të licencuar.
Fidanët duhet të jenë të shëndoshë,
të pastër nga ana fitosanitare dhe të
plotësojnë standardet e nevojshme
për nga madhësia. Për mbjellje në pozicion sa më të drejtë pikë – pikë mund të hidhen edhe
preferohen fidanët e moshës një dhe (vertikal). Në gropën e hapur hidhet plehrat kristalore.
dyvjeçare. Prejardhja e fidanit, sipas së pari një sasi e dheut të imët, në Kur flasim për kultivimin e arrës
shumë ekspertëve, duhet të jetë nga mënyrë që rrënjët të mos jenë duhet të mendohet vetëm me fidanë
zonat veriore ngase janë më të direkt të vendosura në tabanin e të shortuar. Kultivuesit e arrës me
qëndrueshëm ndaj temperaturave – gropës. Pastaj hidhet dheu i shkrifët fidanë të shartuar do të marrin
250C. për mbulimin fillestar të sistemit prodhim për 80 vjet ose tri herë më
Rëndësi ka edhe zgjedhje e rrënjor dhe, pas kësaj shtrese dheu shumë nga pemishtet me mollë.
varietetit që do të mbillet, pasi arra bëhet një ngjeshje e lehtë, e cila Llogaritet në vit 40 kg/arra me
ka numër të vogël varietetesh të siguron kontakt sa më të mirë të gëzhojë për pemë, ose 4500 kg për
ndarë në dy grupe: Për zonën e dheut me rrënjët. Në formë unazore ha me gëzhojë. Thelbi i pastër i arrës
hardhisë: “Shejn” dhe “Rasna”, hidhet një sasi e plehut të stallës është përgjysmë më i lehtë kur
ndërsa për zonën kontinentale: (10-15 kg), me kusht që të mos jetë eliminohet gëzhoja. Vlera tij sillet
“Gazenhajmski 139” dhe “Gazen- ngjitur me trupin e fidanit e as me diku te 14 mijë Euro, ndërsa shpen-
hajmski 251”. Gjithmonë duhet sistemin rrënjor. Hidhet prapë një zimet e prodhimit 4,500 Euro në vit.
pasur kujdes që në pemishte të ketë shtresë e hollë e dheut dhe, bashkë Kjo do të thotë se gjatë gjysmë
me të edhe plehrat kimike (100-150 shekulli çdo vit në një hektar me arrë
g). Nëse mbjellja kryhet në kushte sigurohen rreth 10 mijë Euro.

P ër tu bindur se rajoni është i

përshtatshëm për kultivimin e
arrës, merren të dhëna se në ato
vende arra është zhvilluar sponta-
nisht apo kultivuar edhe më parë.
Pasi të bindemi se arra ka pasur
sukses në këto zona, vendosim të
ngremë pemishten.
Zakonisht parcelat ku do të
ngrihet pemishtja, si edhe për pemët
e tjera, sipas rastit puna nis me
duke shtuar plehra organike dhe
kimike. Me analizat kimike del se
parcela ka elementet e nevojshëm
për një zhvillim normal të arrës.
Kryesisht këto analiza kanë të bëjnë
me praninë e makro dhe mikro-
elementeve të nevojshëm që nevo-
jiten si ushqim i mëvonshëm. Për një
prodhimtari të suksesshme lypset të
bëhen edhe analizat fizike, për të parë
praninë e argjilës, gurëve dhe
humusit. Për një zhvillim normal të
arrës, argjila duhet të jetë 45-55 %,
rëra deri 25 %, gurët deri 10 %, kur-
se humusi mund të jetë 2-3 %, por
edhe më tepër.
Pas kryerjes së analizave të
tokës dhe bindjes se toka është e
përshtatshme, sipas analizave të
kryera, fillojnë operacionet e tjera.
Hidhen plehra organike, 20-40 tonë/
ha, si dhe ato kimike, 300-400 kg/
ha, kryesisht ato që përmbajnë
sidomos fosfor e kaliumit, por edhe
një sasi të vogël azoti.
varietete që shërbejnë si poleni-
zues, të cilët në numër të mjaf-
tueshëm dhe të zgjidhen në mënyrë
që pjekja e polenit të bëhet në të
njëjtën kohë me lulëzimin e arrës.
Fidanët e zgjedhur duhet të
përgatiten për mbjellje. Çdo fidan
duhet të kontrollohet veç e veç, në
mënyrë që të sigurohemi për
cilësinë, si dhe dëmtimet e bëra
gjatë transportit. Fidanëve u shkur-
tohet sistemit rrënjor në gjatësi 25-
30 cm. Pas kësaj, ata futen në një
tretësirë të përgatitur, e cila shërben
që bima të sigurojë ushqimin
fillestar, si dhe dezinfektimi prej
parazitëve. Tretësira përgatitet në
këtë mënyrë: Pleh i freskët organik
+ Argjilë (dheu) + Ujë, në raport 1
x 1 m.
Hapja e gropës dhe teknika e
mbjelljes kërkojnë kujdes të veçantë
 8 E N G L I S H

“JANUARY 7 FOREST SERVICE DAY” EDITORIAL NOTICE

Protecting and enhancing forests, the biggest For the continuation of the publication
of the newspaper “Green Crown”
investment for the future of generations
After more than 20 years, in the Editorial Office of the news-
From 1998 onwards, on January 27, the “Albanian Forest Service Day was paper “Green Crown” comes the announcement of the termi-
celebrated. It is exactly the date January, 1923, when the first Albanian law nation of funding for the publication by the Environmental
“On forests and pastures” is decreed. Services Project. Undoubtedly, this announcement is very sad for
By order of the Minister of Agriculture and Food, in the Newspaper Editorial Board but also for the reader.
1997, on the proposal of the General Director of This forces us to address the reader and the whole public.
Forests, January 27 was declared “Albanian Forest Over 2 million ha of forests, pastures and BMTE are bred in
Service Day” and, for the first time, the 75th our country. For 30 years, over 2000 private entities have been
engaged in economic activity, most of which benefit from the use
anniversary of this Service was celebrated on
of these public resources. With rare exceptions, none of them make
January 27, 1998.
the return of the “rent” of this use, which mainly needs to be
On this Day, various activities took place: Solemn reinvested for the growth and development of these resources and
gatherings, photo exhibitions, thematic documenta- part is invested in advocacy and media. Therefore, we turn to
ries, symbolic planting of forest trees, publication of companies that use one of the important resources of our country,
leaflets and posters, forest service activities in that of collection, manipulation and marketing of medicinal
communes and municipalities, activities with plants, essential oils and tannins, which grow spontaneously. In
students of the Faculty of Forest Sciences, with this economic activity work over 40 subjects, who for 30 years have
students of Forest Technical High School in used this wealth almost without making any investment and have
Shkodra, specialist decorations, etc.). become economic leaders ... We inform you that pamphlets,
Now, when the forests are owned by the munici- newspapers, such pass from hand to hand from generation to
palities, they are the ones who have to plan and generation, and accurately track the situation of these ecosystems.
realize investments in the forests. Prohibiting abu- In this regard, we turn to you, to take the initiative to help the
newspaper “Green Crown”, to continue to be published.
sive logging, punishing pests (which has not been
Regards to you who will read this announcement ...
done since the 1990s), and investing in afforesta-
tion and land protection should be considered
Page 1
priorities for any local government unit ...
Page 1, 3 On the occasion of the 98th Anniversary of the Albanian
Forest Service
DJANA BEJKO
Scientific Expert - Albanian Efforts to Improve Ecosystem Services Magic of Butrinti Forest
Development Fund KRISTO KAURI
Shkodra Lake - Buna River and preservation of soil These cold winter days, and on the
whole of a cold political, economic cli-
ecosystem is internationally reco- fertility. Shkodra Lake -
mate, I visited several times the beauti-
gnized as an area of special impor- Buna River ecosystem is ful forest of Butrint Park to find some
tance for the biological diversity it vitally important in terms warmth. When you visit this Park, you
carries, the values of fresh water, of culture for people, as are not only surprised by the cultural and
landscape, habitats and services it it provides recreation, natural monuments, but also by the vir-
provides to local and national spiri-tual satisfaction and gin forest, which has been standing for
communities. The ecosystem aesthetic values of the hundreds of years. You are surprised by
provides services to the population, community. this millennial variety and harmony, which
supplying them with food, raw Nowadays, ecosystem over the centuries has not changed much.
The whole environment is interesting, it offers many surprising things to ex-
materials, fresh water, genetic services (ESS) are incre-
plore and you are not satisfied every time you visit it. It seems like you are
resources and medicinal plants. At asingly finding their place
going for the first time, and you are always faced with new things. When
the same time, Shkodra Lake and in global, regional and interstate policy initiatives. Such was the IMPRECO you pass by cultural monuments, you are surprised and curiosity is quickly
Buna River have a regulatory initiative, which had as its main objective the growth and protection of resolved by the guide or the bilingual signs that accompany them. You quic-
function for the Shkodra region, ecosystem services, addressing their environmental sensitivity, to kly learn when they date, what period they belong to, what empire, what they
regulate various ecological strengthen their potential in biodiversity and conservation of ecosystems served for ..., and you bow with respect and admiration to every civilization.
processes, which contribute to the through transnational networking. The challenge of Ecosystem It is completely different when you visit the forest, this living natural monu-
regulation of climate and air quality, ment, an area of about 17 ha, which surrounds and shades the cultural
conservation (ES) and the relationship between ecosystem services are in
carbon deposition, control during monuments and the whole environment, you do not have this privilege, and
question, because natural ecosystems produce socio-economic curiosity, magic and secret accompany you at every step. You will face the
natural disasters, waste water relationships, as they produce flows of benefits ...
treatment , protection from erosion Page 2 mysteries of the forest, its secrets and the mystical life of the trees ...
Page 5

“Mali me Gropa” is a destination
for all mountaineering and skiing
enthusiasts. In winter it is almost
always covered with snow, which
occasionally reaches up to several
meters, making it suitable for the
sport of extreme skiing. There are
no signs, but there are paths,
leading to the highest peak. The
mountain is mostly bare of trees,
except for the low vegetation. In
its eastern part, where it borders
the municipality of Klos (villages
Xibër - Murrize and Guri i Bardhe,
in the administrative unit Xibër),
there is a narrow belt with beech
forests. It is traditionally used for
grazing and there are a conside-
Nr. 193 - 2021
rable number of stalls ... But, for the
shepherds, the water supply remains
Rare landscapes Mali me Gropa (Tiranë)
a problem, as the karstic nature of
the mountain makes it have no water
of our nature By ABDULLA DIKU
sources.
It has very rich flora and fauna.
There you can find almost all large
of the large animals, such as: Bear,
Wolf, Wild Boar, Wild Goat, Roe
Deer, Wild Cat, etc.
Due to the values of biological
diversity and its unique landscape,
Mali me Gropa is part of the
Protected landscape “Mali me gropa
- Bize - Martanesh”, thus extending
to three municipalities: Tirana, Klos,
Bulqiza.
Page 4
Drejtor: Dr. Erinda Imeraj - Kryeredaktor: Veli Hoxha Kontaktoni:
Redaksia: velihoxha@yahoo.com - 068 21 42 098 Materialet në anglisht
Th. Lako, A. Diku, Gj. Fierza, A. Seci (pyje, kullota, florë e faunë, portrete pylltarësh) Klubi Ekologjik, Lezhë u përgatitën nga
B. Koçi, F. Memelli (bujqësi, biodiversitet, probleme të mjedisit, etj). klubiekologjik@gmail.com A. Diku
Financë – Marketing: Gjovalin Fusha Nr. llogarie: 0110154266