DALUMAT SA FILIPINO
Dalumat ang pag gamit ng wika sa mataas na
antas. Ito ay ang pagteteorya na may kabatayan
sa masusi, kritikal at kritikal na pag gamit ng
salita na umaayon sa ideya o konsepto na
malalim na kadahilanan o uri ng pag gamit nito.
Nagsisimula ito sa ugat na dahilan o kahulugan
ng isang salita at madalas naguugat o
nagbubunga ito ng ibat't ibang sangay na
kahulugan ng salita.
Salita na Pinaghalo
 Di nawawala ang kahulugan ng
dalawang salita, may natatanggal
lamang na ibang titik.
Asimilasyon
 Ay tumutukoy sa pagbabagong anyo ng
morpema dahil sa impluwensya ng mga
katabing tunog nito. Kinabibilangan ito
ng mga panlaping nagtatapos sa –ng
katulad ng sing- na maaaring maging
sin- o sim. Gayundin ang pang- na
maaaring maging pan- o pam- dahil sa
impuwensya ng kasunod na katinig. Ang
mga salitang inuunlapian ng sin- at pan-
ay mga salitang nagsisimula sa /d, l,r, s,
t/.
 Pagpapalitan ng mga titik
Semantika
 Kahulugan ng mismong salita.
Leksikal
 Kahulugan sa sarili
Simbolikal
 Kahulugan para sayo ng isang simbulo.
Diskursibo
 Paraang pagkakaintindi mo.
Lexicographer
 Gumagawa ng glosaryo
Lingwista
 May interes sa paggamit ng wika sa
tamang pamamaraan.
Interlingwal
 Iba’t ibang lenggwahe o dialekto
Intralingwal
 Babaguhin ang lokasyon ng mga titik
para makabuo ng salita.
Panlapi
 Ito ay mga salitang ginagamit na
magkadugtong sa salitang ugat.
o Unlapi
o Gitlapi
o Hulapi
o Kabilaan
o Laguhan
 Ang wika ay isang masistemang balangkas
dahil ito ay binubuo ng mga makabuluhang
tunog (fonema) na kapag pinagsama-sama’y sa
makabuluhang sikwens ay makalilikha ng mga
salita (morfema) na bumabagay sa iba pang mga
salita (semantiks) upang makabuo ng mga
pangungusap. Ang pangungusap ay may
istraktyur (sintaks) na nagiging basehan sa
pagpapakahulugan sa paggamit ng wika.
1. Ponolohiya o fonoloji
 Pag-aaral ng fonema o ponema; ang
fonema ay tawag sa makabuluhang yunit
ng binibigkas na tunog sa isang wika.
Halimbawa ay ang mga fonemang /l/,
/u/, /m/, /i/, /p/, /a/ at /t/ na kung
pagsama-samahin sa makabuluhang
ayos ay mabubuo ang salitang [lumipat].
2. Morpolohiya o morfoloji
 Pag-aaral ng morfema; ang morfema ay
tawag sa pinamakamaliit na
 makabuluhang yunit ng salita sa isang
wika. Sa Filipino ang tatlong uri ng
morfema ay ang salitang-ugat, panlapi at
fonema.
Salitang-ugat = tao, laba, saya, bulaklak,
singsing, doktor, dentista
Panlapi = mag-, -in-, -um-, -an/-han
Fonema = a
*tauhan, maglaba, doktora
3. Sintaksis
 Pag-aaral ng sintaks; sintaks ay ang
tawag sa formasyon ng mga
pangungusap sa isang wika. Sa Filipino,
maaaring mauna ang paksa sa panaguri
at posible naman ang kabaligtaran nito.
Samantalang sa Ingles laging nauuna
ang paksa.
4. Semantiks
 Pag-aaral ng relasyon ng salita sa bawat
isa sa iisang pangungusap; ang mga
salita sa pagbuo ng pangungusap ay
bumabagay sa iba pang salita sa
pangungusap upang maging malinaw
ang nais ipahayag.
KASAYSAYAN NG ALPABETO
SANSKRITO (PAKUDLIT)  ang mga indio dahil alam nilang
 Ang paraan ng pagsulat na ito ay isang
uri ng paraang abiguda na gumagamit ng
katinig-patinig na kombinasyon. Kung
kaya’t mapapansin na ang pinakapayak
na anyo nito ay mayroon lamang tunog
sa hulihan na /a/. Nilalagyan lamang ng
kudlit sa itaas upang makalikha ng tunog
na nagtatapos sa /e/ at /i/ at sa ibaba
naman inilalagay upang makalikha ng
tunog na /o/ at /u/.
 Matagal na panahon ng ginagamit.
 Stenography.
BAYBAYIN
 Isang paraan ng pagsulat na ginagamit
bago pa dumating ang mga Kastila. Ito
ay kahalintulad sa sistema o paraan ng
pagsulat ng mga taong Java na tinatawag
na kayi. Ang paraan ng pagsulat na ito
ay pinaniniwalaang ginagamit na noong
14 na siglo hanggang sa panahon ng
pananakop ng mga Kastila. Ang salitang
baybayin ay nangangahulugang ispeling
o pagbaybay.
 Katutubong sistema ng
pagsulat/alpabeto ng iba’t ibang pangkat
etnolinggwistiko sa Pilipinas mula
1000-1200 hanggang 1800.
 BAYBAYIN hango sa salitang
“baybay” (to spell)
 ALIBATA hango sa “alif bata” (2 unang
titik sa Arabic: “alif” at “bet”)
 3 Patinig, 14 Katinig
ABECEDARIO
 Alpabetong Kastila; mula sa Alpabetong
Romano
 Itinuro sa piling mga mag-aaral (sa mga
klaseng tinatawag na caton, kadalasan sa
mga kumbento atbp.) ng mga kastila.
(abece de atse)
 Ayaw turuan ng mga Kastila sa Pilipinas
matatalino ang mga ito at kapag tinuruan
ng wikang Espanyol ay maiintindihan
ang ginagawang panloloko sa kanila
 Binubuo ng 31 na letra
o Lima (5) ang patinig (a,e,i,o,u)
o Dalawampu’t anim (26) ang
katinig
(b,c,d,f,g,h,j,k,l,m,n,p,q,r,s,t,v,w
,x,y,z,rr,ll,n,ng,ch)
 Hiram: 11 titik
 Orihinal: 20 titik
ALPABETONG INGLES
 Pagkaalis ng mga Kastila
  Binubuo ng 26 na letra
o Lima (5) ang patinig (a,e,i,o,u)
o Dalawampu’t isa (21) ang
katinig
(b,c,d,f,g,h,j,k,l,m,n,p,q,r,s,t,v,w
,x,y,z)
ABAKADA
 Mula kay Lope K. Santos (1940)
 Alpabetong batay sa wikang Tagalog;
binuo ni Lope K. Santos (Lope C.
Santos) at naisapubliko sa aklat na
Balarila ng Wikang Pambansa (1940): a
b k d e g h i I m n ng o p r s t u w y 
 Manuel L Quezon “Dapat may sariling
pagkakakilanlan.”
 Binubuo ng 20 letra
o Lima (5) ang patinig (a, e, i, o,
u)
o Labinglima (15) ang katinig (b,
k, d, g, h, l, m, n, ng, p, r, s, t, o,
w, y)
ALPABETONG PILIPINO (1976)
 Binubuo ng 31 titik
 Ang dating abakada na binubuo ng
dalawampung (20) titik ay nadagdagan
ng labing-isa (11) pang titik mula sa
abecedario.
 Ang mga naidagdag na titik ay: c, ch, f,
j, ll, ñ, q, rr, v, x at z
ALPABETONG FILIPINO (1987)
 Binubuo ng 28 titik
o lima (5) ang patinig (a, e, i, o,
u)
o dalampu’t tatlo (23) ang katinig
(b,c,d,f,g,h,j,k,l,m,n,p,q,r,s,t,v,w
,x,y,z,n,ng)
 Ang paraan ng pagbigkas ay batay sa
Ingles.
APAT NA DIIN
May apat na pangunahing uri ng bigkas o diin sa
Filipino
MALUMAY
 Binibigkas ito nang dahan-dahan at may
diin sa pagbigkas sa ikalawang pantig
buhat sa hulihan. Ito ay hindi
ginagamitan ng anumang tuldik o
palatandaan. Maaaring magtapos ang
salitang malumay sa patinig o katinig.
 Mabagal, alang impit sa huli.
 Halimbawa: BUnga, Ate, laLAki, magKAno,
Asal
*itinala ang pantig na mariin sa malaking letra.
MALUMI
 Ang bigkas na malumì ay tulad sa
bigkas ng mga salitang malumay. Ito’y
binibigkas nang dahan-dahan at may
diin sa ikalawang pantig buhat sa
hulihan.
 Ang ipinagkaiba lamang ng dalawang
pagbigkas na ito ay ang impit na tunog
sa dulo ng mga salitang malumì.
Palaging nagtatapos sa tunog patinig
ang malumi.
 Ginagamit natin ang tuldik na paiwà (\)
sa pagpapakilala ng mga salitang
binibigkas nang malumì.
 Halimbawa: binatà,nenè, dalirì, pugò, malayà
MABILIS
 Ang mga salitang mabilís ay binibigkas
nang tuluy-tuloy na ang diin ay nasa
huling pantig. Wala itongimpit na tunog.
 Maaaring magtapos ang mga salitang
binibigkas nang mabilís sa katinig o
patinig.
 Ginagamitan ito ng tuldik na pahilís (/)
na inilalagay sa ibabaw ng huling
patinig ng salita.
 Halimbawa: gandá, baldé,marumí, damó,
subsób
 MARAGSA
 Ang mga salitang maragsâ ay binibigkas
nang tuluy-tuloy na tulad ng
mga salitang binibigkas nangmabilís,
subalit ito’y may impit o pasarang
tunog sa hulihan.
 Tulad ng malumì, ito ay palagiang
nagtatapos satunog na patinig.
 Ginagamit dito ang tuldik na pakupyâ
(/\) na inilalagay sa ibabaw ng huling
patinig ng salita.
 Halimbawa: biglâ, pisâ, balî, ngitî, bungô
ESTRUKTURA AT KALIKASAN NG
WIKANG FILIPINO
Ponolohiya - makaagham na pag-aaral ng
ponema
Morpolohiya - ang pag-aaral kung paano
binubuo ang mga salita
Sintaksis - pag-aaral ng istruktura ng mga
pangungusap
Semantika - ang pag-aaral ng mga
pagpapakahulugan ng isang wika
PONEMA
 Pinakamaliit nay unit ng tunog.
 makabuluhang yunit ng tunog na
“nakapagpapabago ng kahulugan” kapag
ang mga tunog ay pinagsama- sama
upang makabuo ng mga salita.
 DALAWANG URI
o Ponemang Segmental
o Ponemang Suprasegmental
1. PONEMANG SEGMENTAL
 Ang Filipino ay may… 21 Ponemang
Segmental
o 5 patinig - /a, e, i, o, u/
o 15 katinig - /p, b, m, t, d, n, s, l,
r, y, k, g, ŋ, w, ˀ /
 / ˀ / -pasara/impit na tunog o saglit na
pagpigil sa hangin
 / ŋ / - kumakatawan sa titik na /ng /
2. PONEMANG SUPRASEGMENTAL
 Tatlong Uri
o TONO - ito ay ang pagtaas at
pagbaba ng tinig sa pagbigkas
ng pantig ng isang salita.
o DIIN - Ito ang haba ng bigkas
na iniukol sa pantig ng isang
salita.
o ANTALA - ito ay ang saglit na
pagtigil sa pagsasalita upang
lalong maging malinaw at
mabisa ang kaisipang
ipinahahayag.
MORPEMA
 Ang pinakamaliit na yunit ng salita na
nagtataglay ng kahulugan 
Mga Anyong Morpema 
 Binubuo ng isang ponema. Ang
ponemang a ay nauukol sa babae.
Gayundin, ang ponemang o ay
nauukol sa lalaki. Ang morpema ay
maaaring isang ponema.
 Binubuo ng salitang-ugat. Ito ay
mga salitang payak. Ito ay tinatawag
ding malayang morpema sapagkat
may sariling kahulugan at
makatatayong mag- isa. -mga payak
itong salita dahil walang panlapi.
 Binubuo ng panlapi. Maaaring
unlapi, gitlapi o hulapi. -ang mga
panlapi ay may sariling kahulugan
kayat bawat isa ay isang morfim
/morpema.
INUULIT
o Ganap – buong salita ang inuulit
o Di Ganap – parte ng salita ang
inuulit.
Ang morpema ay maaari ring:
 May Kahulugang Leksikal kung ang
salita ay pang nilalaman
 Pangkayarian walang kahulugan sa
ganang sarili at kailangang makita
 sa isang kayarian o konteksto upang  Kasinungalingan o
maging makahulugan. mapanlinlang na impormasyon.
 FOTOBAM (2016)
SINTAKSIS  Michael Charleston Chua
 Sintaksis / Sintaks / Palaugnayan  Photobam – pagsingit sa litrato.
 Pagsasama- sama o pag-uugnay ng mga  Pagsira sa Vista ng monument
salita upang bumuo ng pangungusap. ni Rizal.
 Pag-aaral ng palatanungan, palabuuan at  High Rise ng Torre de Manila
talasalitaan;  Pambansang
 Mga pagsasanay tungkol sa pagpili ng Photobamer
maayos na pangungusap, na may isa  BULLY (2016)
lamang maliwanag na kahulugan.  Panunukso o Pananakot
SEMANTIKO  SELFIE (2014)
 Jose Javier Reyes at Noel Ferrer
 Pag-aaral ng kahulugan  Pagkuha ng sariling larawan at
BAKIT NILILIKHA ANG DULA pag post sa social media.
 Pagkakawanggawa.
Salazar – “Makaantig ng damdamin.”  Word of the Year (2013) –
Robin – “Maitanghal sa tanghalan.” Oxford English Dictionary.
Atienza – Aesthetic Purpose  WANGWANG (2012)
 David Michael San Juan
Rebyu:  Walang wangwang,
PONOLOHIYA tunog counterflow, tong.
MORPOLOHIYA salita  PNoy – inaugural speech para sa
SEMANTIKA kahulugan abusadong opisyal.
SINTAKS estruktura ng  Tuwid na Daan.
pangungusap  JEJEMON (2010)
 Bagong buong salita
 Umuusbong na kultura dala ng
SALITA NG TAON selpon.
 160 character – limitasyon
 TOKHANG (2018)
 Prof. Rolando Tolentino
 Toktok (Cebuano)
 MISKOL (2007)
 Hangyo (Hiling/Patawad)
 Maisave ang numero
 Ang salitang ito ay halaw sa  Mahanap ang nawawalang
kampanya ng Philippine selpon
National Police, kung saan
 Ipagyabang ang bagong
kinakatok ang mga bahay ng
ringtone
mga hinihinalang sangkot sa
 Magparamdam ng di
droga para sila ay pasukuin.
nababawasan ang load.
 FAKE NEWS (2018)
 LOBAT (2006)
 Collins: 2005 Fake News
 Jelson Capilos
(ginamit)
 Epekto ng Mobile Text
 2016 naging popular sa gitna ng
 Pagod o pagkawala ng gana
US Pres. Election
 HUWETENG (2005)
  Roberto T. Allonuevo
 CANVASS (2004)
 Randy David
 2004 - Halalang
pinakakontrobersyal.