የንግድ ክህሎት እና የአንተርፕርነርሽፕ ግንዛቤ ማስጨበጫ

ስልጠና

የአሰልጣኞች የማሰልጠኛ መመሪያ

February 2021
Asella

2. የመመርያው አላማ
አዘጋጅ፡ ABDI@H Page 1
ይህ መመርያ አሰልጣኞች የንግድ ስራ ክህሎ እና አንትረትረነርሽፕ ስልጠናን ለሰልጣኞች በተዘጋጀው
የስልጠና ማንዋል መሰረት
መስጠት እንዲችሉ ያግዛቸዋል፡፡

3. የስልጠናው ተጠቃሚዎች
ይህ ስልጠና በፕሮጀክቱ ተመዝግበው ያሉ በንግድ ስራ ላይ የተሰማሩ ሴት ስራ ፈጣሪዎችን ያማከለ ነው ፡፡

4. የስልጠናው ግብ
የዚህ ስልጠና ዋና ዋና ግቦች የሚከተሉት ናቸው፡
 በንግድ ክህሎት ላይ መወረታዊ የሆነ እውቀት ያስጨብጣል
 ሴቶች በንግድ ሰራቸው ውጤታማና ምርታማ እንዲሆኑ የንግድ ስራ አመራር ክህሎቶችን
እንዲያዳብሩ ማስቻል
 ኢንትረፕረነርሽፕ ክህሎታቸው እንዲዳብር ማስቻል
 ነባራዊ ሁኔታው ግምት ውስጥ በማስገባት አዳዲስ የንግድ ሀሳቦችን ማመንጨት እና
ተግባራዊ በማድረግ ንግዳቸውን
ማስፋፋት የሚያስችል ክህሎት እንዲያዳብሩ ማስቻል
 ስልጣኞች በስርዓተ ፆታ ላይ የሚደርስባቸውን ጫና ተቋቁመው በንግዳቸው ውጤታማ
እንዲሆኑ ማስቻል፡፡

አዘጋጅ፡ ABDI@H Page 2

 ክፍለ ትምህርት አንድ
መሰረታዊ የንግድ ስራ እና አነስተኛ እና ጥቃቅን ንግድ
ጽንሰ ሀሳብ

ትርፍ
ደንበኛ
ፈጠራ
ግዥ
ስኬት ግብ

ተወዳዳ
ሪ
የንግድ
ሀሳብ
የንግድ ክህሎት
የንግድ
ስልት

ተነሳሽነት
መልካም

ግንኙነት

በራስ
መተማመን
ገበያ

አዘጋጅ፡ ABDI@H Page 3

 የአሰልጣኙ ማስታወሻ 1፡ በኢትዮጵያ የአነስተኛ እና ጥቃቅን ኢንተርፕራይዝ ትርጉም

1. ኢንተርፕራይዝ፡ ማለት ምርት/አገልግሎት በማምረት ወይም በማሰራጨት ትርፍ ለማግኘት

የሚንቀሳቀስ ተቋም ማለት
ነው፡፡ኢንተርፕራይዝ በግለሰብ፣ በጥምረት ሊመሰረት ይችላል፡፡
2. ጥቃቅን እና አነስተኛ ኢንተርፕራየዝ : ምርት/አገልግሎት በማምረት ወይም በማሰራጨት ትርፍ
ለማግኘት የሚንቀሳቀሱ ተቋማት
ሲሆኑ የሚከተሉት ባህርያት አላቸው፡፡

የአሰልጣኙ ማስታወሻ 2፡ አነስተኛና ጥቃቅን ቢዝነሶች፡ አነስተኛና ጥቃቅን ቢዝነሶች ለአንድ ሀገር
የምጣኔ ሀብት እድገት መሠረት ናቸው፡፡

አነስተኛና ጥቃቅን ቢዝነሶች በተለይ እንደ ኢትዮጵያ አይነት ድሀ ሀገር ውስጥ ለእድገት መሰረቶች
ናቸው፡፡ በተጨማሪም የውድድር
መንፈስ በመፍጠር ተጠቃሚዎች ዕቃዎችን/አገልግሎቶችን በተሻለ ዋጋ ማግኘት ያስችላሉ፡፡ ነገር ግን
ያላቸዉ ሚና ከሚጠበቀዉ በታች

ነዉ፡፡ ይህም በመሆኑ ከፍተኛ ድጋፍ ያስፈልጋቸዋል፡፡ ዋና ዋናዎቹ እገዛዎች የስለጠና አገልግሎት፡
የማማከር አገልግሎት፡ መረጃ
የመስጠት፡ የቴክኖሎጅ ማስፋፊያና ስርጭት እና የንግድ ትስስርን ለመፍር የሚያስችል እገዛ ማድረግ
ናቸዉ፡፡ ይህ ስልጠናም ከነዘህ
ድጋፎች አንዱ መሆኑን ተረድተው ሰልጣኞች እንዲጠቀምበት ያበረታቷቸው፡፡

የአሰልጣኙ ማስታወሻ 3፡ የአነስተኛና ጥቃቅን ቢዝነሶች ጥቅሞች

•
የስራ እድል መፍጠር አነስተኛና ጥቃቅን ቢዝነስ ለማህበረሰበ የሥሪ ዕድል በመስጠት ሥራ አጥነትን
ይቀንሳሉ፡፡ በአጠቃላይ
ከትላልቅ ቢዝነሶች ይልቅ የተሻለና ብዙ የሥሪ ዕድል በመፍጠር የአንበሳውን ድርሻ ይይዛሉ፡፡
• የፈጠራ ምንጭ፣ አነስተኛና ጥቃቅን ቢዝነሶች አዳዲስ ቴክኖሎጂዎችን በመፍጠር ለአንድ ሀገር
እድገት አስተዋፅኦ ያደርጋሉ፡፡
አዳዲስ ቴክኖሎጂዎች በተፈጠሩ ቁጥር ምርታማነትና የምርት ሥራ ይጨምራል፣ የአሰራር ቅልጥፍናና
የማምረቻ ዋጋን በመቀነስ
ትርፋማነትን ያበረታታል፡፡
• የውድድር መንፈስ መፍጠር፡ አነስተኛና ጥቃቅን ቢዝነሶች ፍትሃዊ የሆነ የምጣኔ ሀብት ውድድር

አዘጋጅ፡ ABDI@H Page 4

እንዲኖር በርን በስፋት
ይከፍታሉ፡፡ ይህንን ውድድር በመፍጠር የምርት የአገልግሎት ጥራት የተሻለ የደንበኛ አገልግሎት እና
ምርታማነት እንዲጨምር
ያደርጋል፡፡
• ትልልቅ ቢዝነሶችን መደገፍ፡ አነስተኛና ጥቃቅን ትልልቅ ቢዝነሶች የሚፈልጓቸውን የአገልግሎት
እንዲሁም የምርት አቅርቦት
በማድረግ ያግዟቸዋል፡፡ በተጨማሪም ትልልቅ ቢዝነሶች ለሚያመርቷቸዉ/ለሚያቀርቧቸዉ
አገልግሎቶች ተጠቃሚ በመሆን
ይደግፏቸዋል፡፡
ለአነስተኛና ጥቃቅን ቢዝነሶች ማበብ ትልቁን ሚና የሚጫወተው አስተዋይ ጠንካራ አስተዳደር ነው፡፡
አስተዋይና ጠንካራ አስተዳደር
ገበያውን/የገበያውን ተጓድሮች በደንብ ያጠናል እንደሁኔታው አስፈላጊውን ለቢዝነሶች የሚጠቅም ውሳኔ
ይወስናል፡፡ ይሁን እንጂ
አነስተኛና ጥቃቅን ቢዝነሶች የመጥፋት አጋጣሚ ከትላልቆች ይልቅ ይበረታል፡፡

የአሰልጣኙ ማስታወሻ 4፡ ለአነስታኛ እና ጥቃቅን ንግድ ተቋማት ተግዳሮቶች

1. የአስተዳደር ድክመት፡ በአብዛኛው አነስተኛ ቢዝነሶች ውስጥ የአስተዳደር ልምድ ማነስ

ሁኔታዎችን ያላገናዘበ ደካማ ውሳኔ
ያስተላልፋል፡፡ ይህም የአነስተኛ ቢዝነሱን እድሜ በአጭር ያስቀራል፡፡ የቢዝነሶች ባለቤት የአስተዳደር
ብቃት ማነስ ቢዝነሶች መቼ
ምን ይፈልጋሉ ደንበኞች ምን ይፈልጋሉ፣ ሠራተኞች እንዴት መነቃቃት እንዳለባቸው ስለማያውቁ
ውድቀታቸውን ያፋጥኑታል፡፡

2. የገንዘብን ፍሰት አለመቆጣጠር፡ ብልህ አስተዳደር ለቢዝነሶች እድገት ወሳኝ ሚና እነደሚጫወተው

ሁሉ የገንዘብ ፍሰትንም
መቆጣጠር ለቢዝነሶች የተቃና ጉዞ ከፍተኛውን ሚና ይጫወታል፡፡ እዚህ ላይ ሁለት ስህተቶች
ይከሰታሉ፡
 አንደኛው ስሀተት፡ ቢዝነሱ የሚፈልገውን ያህል መነሻ ካፒታል ሳይዙ መጀመር ነው፡፡ እነዚህ
ህልመኛ ሰዎች ሁሉም ነገር
አልጋ በአልጋ ይሆን ይመስል ዘው ብለው ገብተው ቋሚ ዕቃዎችን ገዝተው ሳይጨርሱ
የያዙት ገንዘብ ያልቃል
መንቀሳቀሻም ስለማይኖራቸው ባለበት ይቀራል፡፡
 ሁለተኛው ስህተት፡ የዱቤ ሽያጭ ነው፡፡ አዳዲስ ቢዝነሶች ደምበኛ ለመሳብ ሲባል
ዕቃዎችን/አገልግሎቶችን በዱቤ
ይሸጣሉ እነሱ ገንዘብ ከፍለው ያመጡትን ዕቃ/አገልግሎት በዱቤ ሄዶ ካለቀ ለመተኪያ
የሚሆን ገንዘብ ሥለማይኖር
ውድቀቱ ይፋጠናል፡፡
3. ዕቅድ አለማውጣት፡ አንዳንድ ቢዝነሶች ማቀድ የትልልቅ ቢዝነሶች ሥራ ነው ብለው ያስባሉ፡፡ ይሁን
አዘጋጅ፡ ABDI@H Page 5
እንጂ አለማቀድ፣ ምን ያህል
ገንዘብ እንደሚያስፈልገን? የደንበኞችን ፍላጐት? ምን ያህል ዕቃ መያዝ እንዳለብን? ምን ያህል ሰው
መቅጠር እንዳለብን? ልናውቅ
አንችልም፡፡ ሥለዚህ የተሻለ አገልግሎት ሠጥተን ትርፋማ ለመሆን መነሻችን ዕቅዳችን ቢሆን
ይመረጣል፡፡

4. ያልታሰበ እድገት፡ እድገት የተፈጥሮ ባህሪ ስለሆነ ይፈለጋል፡፡ ይሁን እንጂ የቢዝነሱ እድገት
በጣም ከፈጠነ ለማስፋፋት
ከምንችለው በላይ አቅም ይጠይቀናል በዚህ ጊዜ ያለን ልምድና ተሞክሮ ከዕድገቱ ጋር አብሮ
ሥለማይወነጨፍ ለውድቀት
እንዳረጋልን፡፡ ምክንያቱም የሰው ኃይል አስተዳደር፣ የገንዘብ ፍሰቱና ቁጥጥር ከምናስብው በላይ
ይወሳሰብል፡፡
5. ትክክል ያልሆነ ቦታ፡ ቦታ ለአንድ ቢዝነስ ጤናማ ዕድገት ወሳኝ ነው፡፡ በትክክልና ጊዜ ወስደን ቢዝነሱ
ምን ዓይነት ቦታ (ሥፋቱን
ጭምር)፣ ደንበኞቻችን የት ነው የሚኖሩት፣ የኪራዩ ዋጋ ሥንት ነው ብለን ካላጠናነው ውድቀታችን
የከፍ ይሆናል፡፡ ሥለዚህ
ክፍት ቦታ (በርካሽ ዋጋ) ሥለተገኘ ብቻ ሥራ መጀመር ተመካሪ አይደለም፡፡
6. ደካማ የዕቃዎች ቁጥጥር ለሽያጭ/ለአገልግሎት የሚውሉ ዕቃዎች ብዙውን ገንዘባቸውን እንደሚይዙ
ይታወቃል፡፡ አንዳንድ ጊዜ
ደንበኞቻችን የሚፈልጉትን ዕቃ ገዝተን ልናስቀምጥ እንችላለን ሌላ ጊዜ ደግሞ ደንበኞቻችን
የሚፈልጉት ዕቃ በሙሉ ሊያልቅ
ይችላል፡፡ በዚህ ጊዜ ስንጠይቅ መልሳችን ዕቅድ የለንም ይሆናል፡፡ ደንበኛ በእኛ እርካታ ያጣና ወደ
ተፎካካሪያችን በመሔድ
አገልግሎቱን/ዕቃውን ያገኛል፡፡ ሽያጭ አጣን ማለት ትርፍ የለም፡፡

የአሰልጣኙ ማስታወሻ 5፡ የአነስተኛ እና ጥቃቅን የንግድ ችግሮችን

 አነስተኛ እና ጥቃቅን የንግድ ስራ ላይ የተሰማሩ ሴቶች የንግድ ስራ ማስፋፊያ ድጋፍና

አገልግሎት ለማግኘት ራሳቸውን
ማዘጋጀት አለባቸው፡፡ እድሉንም ሲያገኙ በአግባቡ መጠቀም ይኖርባቸዋል፡፡ የንግድ ስራ ማስፋፊያ
አገልግሎት የሚባሉትም
የሚተሉት ናቸው፡፡

አዘጋጅ፡ ABDI@H Page 6

  ስለጠና አገልግሎት
 ማማከር አገልግሎት
 መረጃ መስጠት
 የቴክኖሎጅ ማስፋፊያና ስርጭት
 የንግድ ትስስርን ለመፍር የሚያስችል እገዛ ማድረግ ናቸዉ፡፡

ክፍለ ትምህርት ሁለት

የኢንነር ወይም ስኪታማ የንግድ ሰዎች መለያ
ባህሪያትና ችሎታዎች

የገንዘብ ስኬት
ማህበራዊ ስኬት
የሚያረካቸው
የሚያረካቸው
የግል ስኬትን አጥብቀው
ከፍተኛ መነሳሳት
የሚፈልጉ
እና የፈጠራ
ክህሎት
ታታሪዎች
ከግለኝነት አመለካከት
ት
የጸዱ

ከፍተኛ የሆነ ከፍተኛ

መነ የሆነ በራስ የተመጠነ ኃላፊነት
ኃላፊነት
መተማመን መውሰድ የሚችሉ
የሚሰማቸው

የአሰልጣኙ ማስታወሻ 4፡ ውጤታማ ኢንተርፕረነር ባህሪያት

ከውይይታቸው በመነሳት ሊኖራት የሚገባውን የባህሪ ክህሎቶችን በማቅረብ የማጠቃለያ ሀሳብ ይስጡ፡፡
ከታች የተዘረዘሩትን ዋና ዋና
ነጥቦች ማየት ይቻላል፡፡

ስኪታማ የንግድ ሰዎች መለያ ባህሪያትና ችሎታዎች

 ከፍተኛ የሆነ የስራ ፍቅር
 የተጠና ሀላፊነት መውሰድ
 ከፍትኛ የሆነ የስራ ፈጠራ ችሎታ
አዘጋጅ፡ ABDI@H Page 7
  መልካም አጋጣሚዎችን መጠቀም መቻል
 ጽናት
 የገቡትን ቃል መፈጸም
 መረጃ መሰብሰብ
 ስልታዊ እቅድና ክትትል መኖር
 ባለ-እራይ መሆን እና
 ቅን አስተሳሰብ
 ተሳታፊዎች ሌሎች ሊጨምሩ ይችላሉ፡፡

የአሰልጣኙ ማስታወሻ 1

 አባክዎ አሰልጣኝ ሁለቱም ቡድኖች ድራማቸውን (መልመጃ 1) መድረክ ላይ ወጥተው በሚሰሩበት

ጊዜና የተወያዩበትን ነጥብ
ለክፍሉ በሚያካፍሉበት ጊዜ የሃሳብ ፍጭቶቹ ትኩረት ያደረጉባቸውን ጠንካራና ደካማ ጎኖች
በመለየት የማጠቃለያ ሃሳቡን
ተሳታፊዎች ራሳቸውን ብዙ ጥያቄ እንዲጠይቁ በሚያደርግና የበለጠ ሊያወያያቸው በሚችል መልኩ
ያጠቃሉት፡፡
 ከመልመጃ 2 - 5 ያሉት የቁጠባን ጥቅም፣ ወጭና ገቢ መረጃ አመዘጋገብን የተያያዙ መልመጃዎች
ሲሆኑ በትዕዛዙ መሰረት
በማሰራት እና የልምድ ልውውጥ በማበረታታት በቂ ግንዛቤ እነዲፈጠር ያድረጉ፡፡

የአሰልጣኙ ማስታወሻ 2

ለምን እንቆጥባለን?
 የወደፊት ፍላጎቶቻችንን ለማሟላት
 የተወሰነ ፍላጎትን ለማሟላት
 እሴት ወይም ከምንፈልገው በላይ የሆነውን ለማስቀመጥ
 ህግ ስለሚያስገድደን

መች እንቆጥባለን?
 በኢኮኖሚ ለማደግ ገንዘብ ፈሰስ ማድረግ ስንፈልግ
 ወደፊት ፍላጎት ይፈጠራል ብለን ስናስብ
 ስንገደድ

አዘጋጅ፡ ABDI@H Page 8

የተለያዩ የቁጠባ አይነቶች የትኞቹ ናቸው?
 የጥራ ገንዘብና የባንክ ተቀማጮች
 ንብረቶች ምሳሌ. ቤቶች፤, እንስሳት,፤ደኖች ወዘተ.
 መሬት – (ባህላዊ የኢንቨስትመንት መንገድ)
 ጌጣጌጦች፤ ውድ ድንጋዮች፤ የጥበብ ስራዎች ፤ወዘተ.
 ከድርጅቶች አክሲዮን መግዛት
 በንግድ ላይ ገንዘብ ማውጣት
 የውጭ ምንዛሬዎችን ወይም መሬት መግዛት

ማን መቆጠብ አለበት?
1. ለማደግና ለመስፋፋት የሚፈልግ ማንኛውም ሰው
2. ድሀ - ሀብት በማጠራቀም የድህነት አዙሪትን ሰብሮ ለመውጣት
3. ሀብታም - ሀብታቸውን ለማስፋት
4. አገሮች - የህዝብ ሀብትን ለማሳደግ

የቁጠባ ጥቅሞች
 በንግድ እንቅስቃሴ ላይ ለማዋል
 አንገብጋቢ የሆኑ የወደፊት ፍላጎቶችን ለማሟላት
 በወለድ ለሌሎች ለማበደር

የአሰልጣኙ ማስታወሻ 3፡ ለንግድ የገንዘብ ምንጮች

1. የራስ ምንጮች
2. ስጦታዎች
3. ብድሮች (ከጓደኞች፤ ከባንክ እና ከማህበራት)
4. ከአቅራቢ ዱቤዎች
5. የተጠራቀመ ትርፍ
6. አክሲዮኖች በመሸጥ /ወለዶችክፍል 3፡ የንግድ ክህሎትን ማሳደግ

የአሰልጣኙ ማስታወሻ

አባክዎ አሰልጣኝ ተሳታፊዎች ስልጠና ማንዋሉ ላይ የቀረቡትን መልመጃዎች በቅደም ተከተል እንዲሰሩ
ያድርጓቸው፡፡ የተወያዩበትን ዋና
ዋና ነጥብ ለክፍሉ በሚያካፍሉበት ጊዜ የሃሳብ ፍጭቶቹ ትኩረት ያደረጉባቸውን ጠንካራና ደካማ ጎኖች
በመለየት የማጠቃለያ ሃሳቡን
ተሳታፊዎች ራሳቸውን ብዙ ጥያቄ እንዲጠይቁ በሚያደርግና የበለጠ ሊያወያያቸው በሚችል መልኩ

አዘጋጅ፡ ABDI@H Page 9

ያጠቃሉት፡፡

ከላይ የተጠቀሱት ቀጥተኛ እና ቀጥተኛ ያልሁኑ ወጭዎች ተደምረው የማምረቻ ዋጋን ይሰጡናል፡፡ ማለትም

የማምረቻ ዋጋ = ቀጥተኛ የጥሬ እቃ ዋጋ + ቀጥተኛ የሰው ሀይል ወጭ + ቀጥተኛ ያልሆኑ ሌሎች

ወጭዎች

የማምረቻ ዋጋ ቀመር
1. የሽያጭ እና
አስተዳደራዊ
ወጭዎች

2. የፋብሪካ
ጭዎች

3. ቀጥተኛ
5. መሰረታዊ
የጉልበት የማምረቻ ዋጋ 6. ተመርቶ የሙሉ
(3 + 4) እስኪወጣ የምርት ዋጋ
ወጭዎች
የፈጀው ዋጋ
(2+5) (1+6)
የንግድ እድገት
• ንግድ የሚያድገው የንግዱ ባለቤቷ የምታገኘውን ትርፍ መልሳ ለስራ ስትጠቀምበት ሲሆን ይህም
የበለጠ ገቢና እንቅስቃሴ
እንዲኖራት ያስችላታል።

የእድገት አመላካቾችና ዘዴዎች:

1. የደንበኛ ቁጥር ሳይጨምር የጨመረ ሽያጭ
2. የጨመረ የደንበኞች ቁጥር እና ሽያጭ መጠን
3. ደንበኞችንና የአሰራር ስርዓትን የተለያየ በማድረግ ሌላ ገበያ ውስጥ መግባት
4. ምርትና አገልግሎትን የተለያየ ማድረግ – አሁን ካለው ጋር የሚዛመዱ ወይም የማይዛመዱ
5. ወደአዲስ ቦታዎች ምርትን ተደራሽ ማድረግ –በአገር ውስጥ እና በአለም አቀፍ ደረጃ
6. ምርት ለማሳደግ የሚረዳ አቅም ማጎልበት
7. የተሻሻለ የምርታማነት ደረጃ
8. የሰራተኞች ቁጥር መጨመር
አዘጋጅ፡ ABDI@H Page 10
 9. የቋሚና ተንቀሳቃሽ ንብረቶች መጨመር

ለእድገት እንቅፋቶች:
1. አነስተኛ የገበያ እድል
2. የገንዘብ እጥረት
3. አነስተኛ የቴክኖሎጂ ደረጃ
4. የባለሙያ እጥረት
5. የአመራር ስልት ድክመት
6. ለእድገት የአስተሳሰብ መድከም
7. ደካማ የአመራር ክህሎት
8. ፈጠራ የተሞላበት አስተሳሰብ ማነስ
9. ምርትና አገልግሎትን ለማሻሻል አቅም ማጣት
10. ለማስተዋወቅ የሀብትና የክህሎት ማነስ
11. ህግ ነክ እንቅፋቶች
12. ውድድር
13. የትራንስፖርት ዋጋ ከፍ ማለት

የእድገት ስልቶች:
• ሌላ የንግድ ድርጅትን በመግዛት እና ተጨማሪ አቅም በመፍጠር
• ከሌሎች የስራ ፈጣሪዎች ጋር አብሮ መስራት የሚቻልበትን ሁኔታ በማመቻቸት
• ከአከፋፋዮች እና ከአገናኝ ወይም ኮሚሽን ድርጅቶች ጋር ስምምነቶች በመፍጠር
• አዳዲስ የገበያ ስልቶቸን በመከተል
• የዘርፍ ማህበራት እና ሌሎች ስብስቦችን በመቀላቀል
• አክሲዮን ለህዝቡ በመሸጥ
• በተለያዩ ቦታዎች ቅርንጫፎችን በመክፈት
• ደንበኞችን ለመድረስ ሌሎች አካላቶችን መጠቀም
• እና ሌሎች ስልቶችን በመከተል፡
ንዑስ ክፍል 5፡ የንግድ እንቅስቃሴን መገም

አዘጋጅ፡ ABDI@H Page 11

 ንዑስ ክፍል 6: የንግድ ስራ እቅድ/ግብን መቅረጽ

የአሰልጣኞች ማስታወሻ 1፡ እቅድ

ዕቅድ ፡ አንድን ስራ ከመስራታችን በፊት ሰለምንሰራዉ ስራ በደንብ ማሰብ የስፈልጋል፡፡

ይህም ሰራዉን ያለእንቅፋት ለማጠናቅቅ
ይረዳናል፡፡ ልንሰራዉ ያሰብነዉን ለስራዉ አስፈላጊ የሆኑ ስራዎችን ባግባቡ እንደቅደም
ተከተላቸዉ ስናስቀምታቸዉ የስራ ዕቅድ ተብሎ
ይጠራል፡፡ የሚከተሉትን መሠረታዊ ጥያቄዎች በማንሳት የስራ ዕቅዶቻችንን ለማዘጋጀት
ምክንያታዊ ሃሳቦችን እንድናስብ ያግዙናል፡፡
 ምንድነው የምንሰራው?
 ማነዉ ወይም እነማናቸዉ ስራዉን የሚሰሩት?
 ይህን ስራ መስራት ለምን አስፈለገ?
 እንዴት ነዉ ስራዉ የሚስራዉ?
 ስራዉ መቸ ተጀምሮ መቸ ይጠናቃል?
 ምን አይነት ግባቶች በምን ያህል መጠን ያስፈልጉናል?

የነኝህ ጥያቄዎች የጨረሻ መልስ የስራ ዕቅዱ ይሆናል ማልት ነዉ:: ዕቅድዎ እየሰራ
እንደሆነ ለማዎቅ፤ የንግዱን ሁኔታ በየጊዜው
በመገምገም ጤናማ እና ጠንካራ እንዲሆን ማድረግ ያስፈልጋል።በእቅዱ ሂደት ውስጥ ግዕቦችን
ማስቀመጥ ያስፈልጋል።ግብ በመጨረሻ
ማሳካት የምፈልጉት ውጤት ነዉ።እነዚህን ግዕቦች በአጭር እና በረጅም ጊዜ ማሰቡ ጠቃሚ
ነው።በዚህ መንገድ በትክክለኛው መንገድ
ላይ ስለመሆንዎ ወይም ከሚፈልጉት አቅጣጫ መዉጣትዎን መከታተል ይችላሉ።

ጤናማ የሆነ የንግድ ተቋ ም ለመገንባትና ማሳደግ

ጤናማ የእድገት ስትራቴጂ ለመንደፍ፣ የቢዝነስ ግዕቦች ላይ በጥልቀት ማሰብ ያስፈልጋል።
በሚቀጥለው ዓመት ምን እንደሚሆን
ለመገመት የሚያስፈልግዎትን መረጃ ሁሉ ላይኖርዎት ይችላል። ነገር ግን ምን ሊከሰት
እንደሚችል እና እነዚህን ሁኔታዎች እንዴት
እንደሚፈቱ ማሰብ ጠቃሚ ነው።ይህ ዝግጅት ክሊኒክዎ እንዴት እንደሚያድግ እና ለወደፊቱ
ክሊኒኩን የሚያጋጥሙ ችግሮችን ለማወቅ
ይረዳል።

አዘጋጅ፡ ABDI@H Page 12

አንድ የቢዝነስ ሥራ ማቀድ ተራራ ከመውጣት ጋር ይመሳሰላል. አንድ ተጓዥ ተራራውን
ለመዉጣ ከየት እንደተነሳና የት መሄድ
እንዳለበት ማወቅ አለበት። ተራራ ላይ የሚወጣ ሰዉም ተራራዉን ለመወጣት ምን ማድረግ
እንዳለበት መወሰን አለበት። ለምሳሌ፣
ጤናማ ምግቦች መብላት እና ጉዞ ከመጀመሩ በፊት የአካል እንቅስቃሴ ማድረግ
ይኖርበታል።በተመሳሳይ ሁኔታ ንግድዎ
ሁኔታና ምን ደረጃ መድረስ እንዳለበት, እና እሱን ለመሳካት ምን መደረግ እንዳለበት ማወቅ
አለብዎት።

ግዕቦችን ስንቀርጽ ማጤን የሚገባን ነገሮች

የሚንቀርጻቸዉ ግዕቦች SMART በሚል አፅሮተ/ማሳጠሪያ ቃል የሚገለጽ መሆን
አለባቸዉ፡፡ ስለዚህ ግዕቦችዎን በሚያዘጋጁበት ጊዜ
ግዕብዎ የሚከተሉትን ነጥቦች በአግባቡ ያጤነ መሆኑን ያረጋግጡ!
• የተወሰነ(Specific)፡-አጭር እናግልጽ ሆኖ ልናሳካ የፈለግነዉን ነገር ቁልጭ አድርጎ
የሚያሳይ
• የሚለካ(Measurable) ፡- በቀላሉ ሊለካ የሚችል (በቁጥር፤በዛት፤ መጠን ወይም
የጥራት ሁኔታና መስፈርት)
• የሚሳካ(Achievable) ፡- ባለን የገንዘብና የሰዉ አቅም ሊተገበር የሚችል፡፡
• ተገቢነት ያለዉና(Realistic)፡- በአካባቢያችን ካለዉ ነባራዊ እዉነታ ግምት ዉስጥ
ያስገባ ከአለን አቅም ጋር አግባብነት ያለዉ፡፡
• በጊዜ የተገደበ (Timebound):- በተወሰነ የጊዜ መጠን ዉስጥ የተገደበ መሆን አለበት።

የሚከተሉት ምሳሌዎች SMART ግቦችን ያካትታሉ ለምሳሌ፡

 አዳዲስ ደንበኞችን ለመሳብ እና በስድስት ወር ውስጥ የነባር ደንበኞችን ፍላጎቶች
ለማርካት ሁለት ተጨማሪ አገልግሎቶችን
መስጠት መጀመር፡፡
 በመጭው የስራ ዘመን ትርፋችንን በ20 ከመቶው መጨመር፡፡

ምንም እንኳን እነዚህ ምሳሌዎች SMART ግቦች ቢሆኑም፤ የበለጠ ተጨባጭ ወይም ዉስን
በማድረግ ማሻሻል ይችላሉ፡፡

ለእያንዳንዱ የንግድ ግቦች በድጋሜ በማየት ያቅዱ። ግቦቹን በቀጣዩ ገጽ በሚገኘው ሰንጠረዥ
በቅደም ተከተል ይዘርዝሩ። ይህ የደረጃ
አሰጣጥ ግብዓቶች በጣም አስፈላጊ ለሆኑ ግቦች ቅድሚያ እንዲሰጡ ያደርጋል፤ ብዙም
ትኩረት የማይሰጣቸው ግቦች ግን አነስተኛ
ቅድሚያ እንዲሰጡ ያደርጋል።

አዘጋጅ፡ ABDI@H Page 13

አዘጋጅ፡ ABDI@H Page 14
 የአሰልጣኙ ማስታወሻ

በሽያጭ እና ማርኬትንግ ዙሪያ አሰልጣኙ የራሱን የግል ተሞክሮ ለሰልጣኞቹ ያካፍሉ፡፡

እንዲሁም ማሰልጠኛ ማኑዋሉ
የተሰጡትን ማብራሪያዎች በሚገባ እንብበው እንዲረዱ ያድርጉ፡፡
በተጨማሪም ከታች የተሰጠውን ዋና ዋና ማብራሪያዎች በመረዳት እና ለሰልጣኞች ማስገንዘብ ተገቢ
ነው፡፡
ከታች የተሰጠውን ማስታወሻ በመረዳት ከእያንዳንዱ ውይይት በኋላ ማጠቃለያ ይስጡ፡፡

አጠቃላይ ሀሳብ፡ ማርኬቲንግ እያንዳንዱን የእለት ከለት እንቅስቃሴያችን ውስት ጉልህ ሚና አለው፡፡
ምክንያቱም በእያንዳንዱ ቀን ወይ
እንሸጣለን አሊያም እቃዎችን /አገልግሎቶችን እንገዛለን፡፡ በመሆኑም ማርኬቲንግ ብዙ ውሳኔዎቻችን ላይ
ተጽኖ ያመጣል እንደ ገዥ
ወይም እንደ ሻጭ፡፡ ስለዚህ ማርኬቲንግ ክህሎት ሊኖረን ይገባል፡፡

ለምሳሌ እንደ ደንበኛ እዚህ ስልጠና ቦታ ለመምጣት የመጓጓዣ ዘዴ መምረጥና የመሳሰሉ ጥያቄዎችን
ለመመለስ ወይም እነዚህን
ውሳኔዎች ለመወሰን ማርኬቲንግ የራሱን አስተዋጽኦ ያበረክታል፡፡

እንደ ሻጭ ማርኬቲንግ ደንበኛን ለመሣብና ለረጅም ጊዜ ይዞ ማቆየት የሚፈልጉትን ምርት አገልግሎት

ለማወቅ ደንበኛው የት
እንደሚገኑ ለማወቅ እጅግ በጣም አስፈላጊ የሙያ ዘርፍ ነው፡፡

ማርኬቲንግ / የገበያ ስርዐት ምን ማለት ነው?

ማርኬቲንግ ሰዎች ፍላጎታቸውን የሚያሟሉበት ሂደት ነው፡፡ ማለትም አምራቾች / አገልግሎት
ሰጭዎች ምርታቸውን ወይ
አገለግሎታቸውን ዋጋ /እሴት/ ባለው በሌላ ነገር የሚለውጡበት ሂደት ነው፡፡

በዚህ ሂደት ውስጥ የተለያዩ አካላት ይችላሉ

1ኛ. ደንበኛው
2ኛ. አምራች/ አገልግሎት ሰጪ
3ኛ. ቸርቻሪ ጅምላ ሻጭ ደላላ
4ኛ. የማጓጓዣ አገልግሎት ሰጭዎች ወ.ዘ.ተ

የማርኬቲንግ ተግባራት

አዘጋጅ፡ ABDI@H Page 15

1ኛ መሸጥ
2ኛ መግዛት
3ኛ ማጓጓዣ
4ኛ መጋዘን ማዘጋጀትና
5ኛ መቆጣጠር ናቸው

የማርኬቲንግ ዋና ዋና ዘርፎች /ቅንብሮች/ (5P’s of marketing)

1ኛ. ምርት (product)
2ኛ. ዋጋ መተመን (pricing)
3ኛ. ማስተዋወቅ (promotion)
4ኛ. ማሰራጨት (distribution/place)
5ኛ. ስራ ፈጣሪው (entrepreneur / person)

1. ምርት/ አገልግሎት
የማርኬቲንግ የመጀመሪው ተግባር ደንበኛ የሚፈልገውን ምርት /አገልግሎት ለይቶ ማወቅ እና
ለማምረት መዘጋጀት ለማምረት
የሚያስፈልጉ ግብይቶችን ለይቶ ማወቅና ማቅረብ ነው፡፡ እዚህ ጋር የሚነሳዉ ትልቁ ጉዳይ
1. ምን አይነት ምርት/አገልግሎት ደንበኛው ይፈልጋል
2. ቀለም፡ መጠን ወ.ዘ.ተ
3. የምርቱ ስም መለያ ምልክት
4. የምርቱ የጥራት ደረጃ
5. ዋስትና የሚሰጥ መሆኑንና አለመሆኑን

2. ዋጋ መተመን /pricing/
ከላይ ያነሳናቸውን ከምርት ጋር የተያያዙ ጉዳዬች ከመለስን በኋላ የምርታችንን/ አገለግሎታችንን ዋጋ
መተመን ይኖርብናል፡፡ ዋጋ
ስንተምን በዘፈቀደ መሆን የለበትም ብዙ ነገሮችን ከግምት ማስገባት ይኖርብናል፡፡ ከነዚህም ውስጥ
1ኛ. የማምረቻ ወጭ
2ኛ. እቅዳችን - የረጅም ጊዜ ትርፍ እቅድ
- የአጭር ጊዜ ትርፍ እቅድ
- በቶሎ ወጭን መመለስ

የዋጋ ትመና ዘዴዎች

- ማምረቻ ወጭን መሰረት ያደረገ የዋጋ ትመና
- የምርት ፍላጎትን መሠረት ያደረገ የዋጋ ትመና
- የገበያ ውድድርን መሠረት ያደረገ የዋጋ ትመና
- የመግዛት አቅምን መሠረት ያደረገ የዋጋ ትመና

3. የመሸጫ ቦታ / የስርጭት ሰንሰለት

አዘጋጅ፡ ABDI@H Page 16
 ይህን ውሳኔ ለመወሰን ማየት የሚገባን ጉዳዮች የሚከተሉት ናቸው፡፡
 በቂ የንግድ ቦታ ማግኘት እችላለሁ ወይ? የት?
 የንግድ ቦታዬ ለደንበኞቼ አመቺ ነው ወይ? ርቀቱ፡ ያለ ብዙ ድካም ማግኘት ይችላሉ ወይ?
 ምርቴን በምን መልኩ ነው ለደንበኞቼ የማቀርበው?
 እኔ እራሴ ሱቅ ከፍቼ?
 ለሌሎች ነጋዴዎች በማቅረብ?
 ወይስ ሁለቱን በመሞከር?
 ገበያ አፈላላጊዎችን /ደላሎችን በመጠቀም…….. ?
የሚከተሉት ምርትን ለደንኛ የምናቀርብበት አማራጮች ናቸዉ፡፡
1. አምራች ---------- ገዥ/ደንበኛ
2. አምራች ---------- ጅምላ ሻጭ ------ ቸርቻሪ ----- ደንበኛ
3. አምራች --------- ቸርቻሪ ---------- ደንበኛ
4. አምራች ---------- ደላላ -------- ቸርቻሪ ------- ደንበኛ

4. ምርትን /አገልግሎትን ማስተዋወቅ (promotion)

የማስታወቂያ ዋነኛ አላማው ገዥና ሻጭን ማቀራረብና ልውውጥ/ exchange / እንዲኖር ማድረግ ነው፡፡
በሌላ አነጋገር ማስታወቂያ
የደንበኛ መሳቢያ መንገድ ነው ፡፡ የተለያዩ የማስተዋወቅ ዘዴዎች ያሉ ሲሆን የሚከተሉት ዋና ዋናዎቹ
ናቸው፡፡
P ማስተዋወቅ - በቴሌቨዢን ሬዲዬ፡ ጋዜጣና መጽሄቶች ምርትና ድርጅትን ማስተዋወቅ ማለት ነው፡፡
P ማበረታቻዎች መጠቀም - የአጭር ጊዜ ተግባር ሲሆን የሽያጭ መጠንን መጨመር ዋነኛ አላማው
ነው፡፡
P በነጻ ማስተዋወቅ- ጥሩ ስራ በመስራት በሚዲያ እንዲዘገብና በነጻ አንዲተላለፍ ማድረግን
ያጠቃልላል፡፡
P እንድ ባንድ ሽያጭ፡ ነጋዴዉ ራሱ ከደንበኞች ጋር ፊትለፊት በመነጋገር አና ማሳምን እንዲገዙ ማድረግ
ነዉ፡፡

5. ስራ ፈጣሪው / person/
የንግዱ ባለቤት ለንግዱ ስኬት በጣም አስፈላጊ ከሚባሉ ነገሮች ሁሉ የመጀመሪያውን ደረጃ ይይዛል፡፡
በመሆኑም ግለሰቡ / ግለሰቧ
ወይም የጋራ ንግድ ከሆነ ባለቤቶች የሚከተሉትን ክህሎቶች ሊያዳብሩ/ ሊኖሯቸው ይገባል፡፡
ሀ. ተግባራዊ የማምረት ክህሎት
ለ. የንግድ አስተዳደር ችሎታ
ሐ. ታታሪነት ለስራ ተነሳሽነት ቁርጠኝነት
መ. ውሳኔ ሸጭነት ባህሪያት

የገብያ ስርአት ስልቶች (strategies)

ከዚህ ቀጥለን ከላይ የጠቀስናቸውን ምርት፤ ቦታ፤ ዋጋ፤ ማስተዋወቅ ወ.ዘ.ተ በተመለከተ መከተል ያለብንን
አዘጋጅ፡ ABDI@H Page 17
ስልቶች (strategies) ለማየት
እንሞክራለን፡፡
1. የምርት / አገልግሎት ጥራት
የአንድ የንግድ ድርጅት አላማ ምርት ወይም አገልግሎት በማቅረብ የደንበኛውን ፍላጎት ማርካት ትርፍ ማትረፍ ሲሆን ይህ ፍላጎት
ሊሟላ የሚችሉ ደንበኛው የሚፈልገውን ምርት/ አገልግሎት ማግኘት ሲችል ነው፡፤ እዚህ ላይ አፅንኦት ልንሠጠው የሚገባው ጉዳይ
የደንበኞቻችንን ፍላጎት ማርካት ስንችል ተጨማሪ ገበያ የሚፈጥርልን መሆኑን ነው፡፡ በአጠቃላ ጥራት የስኬት ዋነኛ ቁልፍ መሆኑን
ተገንዝበን በርትተን ልንሰራ ይገባል፡፡ የጥራት አስተዋጽኦ የሚገለጥባቸዉ

- ደስተኛ ደንበኛ
- ብዙ ሽያጭና
- ተደጋጋሚ ግዥ ናቸዉ፡፡
አንድ ጥናት እንዳመለከተው ከሆነ የተደሰተ አንድ ደንበኛ ስለ ድርጅቱ ወይም ምርቱ ለ 4 ሰዎች የሚናገር
ሲሆን ያልተደሰተ ደንበኛ ግን
ከ 11-20 ሰዎች የሚናቨር መሆኑን ነው፤ ከዚህ ጥናት ውጤት ምን እንማራለን?
2. ተወዳዳሪ
ሁሉም የንግድ ሰራዎች ማለት ይቻላል ተወዳዳሪ አላቸው ፡፡ በመሆኑም ሁሉም ስራ ፈጣሪዎች ጠንካራ እና
ደካማ ጎናቸውን አውቀው
ጠንካራ ጎናቸው ላይ መሠረት አድርገው ተወዳዳሪ ሊያደርጋቸው የሚችሉ ስልቶችን መንደፍ
ይገባቸዋል፡፡ መረጃ መሰብሰብ በጣም
አስፈላጊ ነው፡፡ ለምሳሌ - ተወዳዳሪዎቻችን እነማን እንደሆኑ መለየት እና የነሱን ጠንካራ ጎን ማወቅ፡፡
3. ዋጋ
ዋጋን በተመለከተ በብዛት ጥቅም ላይ የሚውል ስልት ዋጋ መቀነስ ሲሆን በጥንቃቄ ልናየው ይገባል፡፡
ምክንያቱም ከተገቢው በታች ዋና
መቀነስ ወይም መጨመር የራሱ የሆነ ጉዳት አለው፡፡ በጣም ከቀነሰ ንግዱ ኪሳራ ውስጥ ሊገባ ይችላል፡፡

4.የንግድ ቦታን መምረጥ/ location for sales shop/

የችርቻሮ መሸጫ ሱቅ ከደንበኞቻችን በቀጥታ የምንገናኝበት ቦታ በመሆኑ በጥንቃቄ ልንመርጠው
ይገባል፡፡ ለምሳሌ ፡- ለተማሪዎች
የተመረተ ምርት የሚሸጥ ድርጅት ሱቅ መክፈት ያለበት ት/ቤት አካባቢ መሆን አለበት ሲሆን ምግብ እና
መጠጥ የመሣሠሉትን ምርቶች
ለመሸጥ ካሰብን የመሸጫ ቦታዎችን መሆን ያለበት ሰፈር ውስጥ ብዙ ህዝብ ሊደርስበት የሚችል
አካባቢ መሆን አለበት፡፡

5. የምርት ማሸጊያ
የምርት ማሸጊያ ለአንድ የንግድ ስራ ስኬት የራሱ የሆነ አስተዋጽኦ አለው፡፡ ጥሩ ማሸጊያ መጠቀም
ደንበኛን ለመሳብና ሽያጭን
ለመጨመር አስፈላጊ ነው፡፡ ይህ በዚህ እንዳ ምርቱ እንዳይበላሽ እንዳይፈስ ወይም እንዳይሰበር ማሸጊያ
አስፈላጊ ነው፡፡
ምን አይነት ማሸጊያ ነው የሚያስፈልገን? ከወረቀት የተሠራ ወይም ከፕላስቲክ / ከአልሙኒየም ሊሆን
ይችላል፡፡ ማስጊያ ከፍተኛ የሆነ

አዘጋጅ፡ ABDI@H Page 18

 የማስተዋወቅ ስራ ስለሚሠራ በጥንቃቄ ልመርጥ ይገባል፡፡
1.ጥቃቅንና አነስተኛ የንግድ
ምርትን በተመለከተ ድርጅቶች
የሚያጋትሙ ችግሮች ዋና ዋና የማርኬንግ ችግሮች
 በአገራችን ትልቁ ችግር ብዙ ሰዎች በአንድ አይነት ንግድ ዘርፍ ተሳታፊ መሆንና ተመሳሳ ምርቶች/ አገልግሎቶች
ገበያውን ማጨናነቅ ሲሆን ይህም ሰዎች ስኬታማ እንዳይሆኑ ያደርጋቸዋል፡፡ ምክንያቱም ከፍተኛ የሆነ ውድድር
ስለሚኖር ዋጋ እንዲቀንሱ ይገደዳሉ በመሆኑም ትርፋቸው በከፍተኛ ሁኔታ ይቀንሳል፡፡
 ሌላው ችግር የንግድ ባለቤቶች ምርታቸውን አያሻሽሉም፡፡ ለምሳሌ የዕደ ጥበብ ውጤቶች የሸክላ ውጤቶች
የጣውላ ውጤቶች ወ.ዘ.ተ ለረጅም አመታት አንድ አይነት ምርት በማቅረብ ይታወቃሉ፡፡

2. ዋጋ በተመለከተ የሚያጋትሙ ችግሮች

ብዙውን ጊዜ አነስተኛ እና ጥቃቅን የንግድ ድርጅቶች የሚንቀሳቀሱት በኪሳራ ወይም ወጭያቸውን በሚሸፍን ሁኔታ ነው፡፡ ይህም ሊሆን
1. ዋና
የቻለው በሚከተሉት ወጭንዋናበተመለከተ
ምክንያቶች እውቀት
ነው፡፡ አለመኖር

2. ቀጥተኛ ያልሆኑ ወጭዎችን አለመመዝገብ፤ ለምሳሌ የውሃ፡ መብራት፡ የጽዳት መጪዎችን

3. የቤተሰብን / የንግዱ ባለቤት ጉልበት በነፃ በመጠቀምና ወጭ ውስት አለማካተት
አለመመዝገብ
4. በእያንዳንዱ የቀን መጨረሻ የተሰበሰበውን ገቢ ሳይመዘግቡ መጠቀም

5. አምራቾች ምን ያክል ጥሬ እቃ እንደሚያስፈልግ በትክክል መገመት አለመቻል እና

6. ከሽያጭ የሚገኘውን ገቢ በትክክል አለማወቅ ናቸዉ፡፡
በአጠቃላይ ስኬታቸውን የሚገልጹት በሕይወታቸው ላይ ባመጣው ለውጥ ነው፡፡ ለምሳሌ ልጆችን
ትምህርት ቤት መላክ መቻል፤የቤት
ዕቃ ማሟላት ለምሳሌ ቴሌቪዥን፤ ወንበር ፤ሶፋ የተሻለ ቤት መስራት ወ.ዘ.ተ እና ጥሩ (በቂ) ምግብ
መመገብ መቻል፡፡ በአጠቃላይ
ከላይ በገለጽናቸው ጉዳዬች ምክንያት አነስተኛና ጥቃቅን ድርጅቶች ምርታቸውን፡፡
3. የገበያ እውቀት አለመኖር
ሌላዉ ችግር አመቃላይ የገበያ እውቀት አለመኖር ነዉ፡፡

2.4. ደንበኛን ማወቅ

አባባሎች፡ ‹‹ደንበኛ ንጉስ ነው››፤ ‹‹ደንበኛ ሁል ጊዜ ትክክል ነው››

ስለዚህ ከላይ ለመግለጥ እንደተሞከረዉ ማርኬቲንግ ማለት አንድ በንግድ ሥራ የተሰማራ ሰው

ደነበኛ ለማግኘት የሚሠራው
ማንኛውንም ስራ ሲሆን የደንበኛውን ፍላጎት አውቆ ለማሟላት የሚደረግ ጥረትን ሁሉ ያካትታል፡፡ ዋነኛ
ግቡም ትርፋማ መሆን ነው፡፡
ይህም የሚሆነው
- ደንበኛው የሚፈልገውን ምርት በማቅረብ
ደንበኛው ሊከፍለው የሚችለውን ዋጋ መተመን
- ምርቱ ደንበኛው ጋር እንዲደርስ ማድረግ
- መረጃ መስጠትና ደንበኛን በመሳብ እንዲገዙ ማድረግ ናቸው፡፡
-
ደንበኞቻችሁ እነማን ናቸው?

አዘጋጅ፡ ABDI@H Page 19

ደንበኛ ለንግድ ስራዎ በጣም አስፈላጊ ሰው ነው፡፡ የንግድ ድርጅት ህልውና የሚወሰነው በደንበኛው ውሳኔ
ነው፡፡ በተለይ ደንበኛው
የሚፈልገውን ማቅረብ ካልቻለ ወደ ተወዳዳሪዎቻችን በመሄድ ከገበያ ውጭ እንድንሆን ሊያደርጉን
ይችላሉ፡፡ በሌላ በኩል በምርታችን
ወይም በአገልግሎታችን የረካ ደንበኛ ተመልሶ በመምጣት ተጨማሪ ምርት በመግዛት ለስኬታችን
መሰረት ይሆናል በሌላ አገላለፅ
ደስተኛ ደንበኛ ማለት ብዙ ሽያጭ እንዲሁም ከፍተኛ ትርፍ ማለት ነው፡፡

ብዙ የንግድ ድርጅቶች የሚጠበቀውን ያህል አይሸጡም ምክንያቱንም አያውቁትም ነገር ግን ትክክለኛ

የንግድ ሰዎች ደንበኞቻቸው ምን
እንደሚፈልጉ ማወቅ ይኖርባቸዋል እዚህ ላይ ነው የገበያ አያያዝ የሚጀምረው፡፡
ደንበኛ ምን ማለት ነው?
ደንበኛ ማለት ምርታችንን ወይም አገልግሎታችንን የሚፈልግ እና የጠየቅነውን ዋጋ መክፈል የሚችል
ግለሰብ ወይም የንግድ ድርጅት
ማለት ነው፡፡ በሌላ አገላለጽ ደንበኛ ማለት ምርታችንን የሚገዛ፣ ወደፊት ሊገዛ የሚችል እንዲሁም መግዛት
ያቆሙ ነገር ግን እንደገና
ሊገዙ ይችላሉ ብለን የምናስባቸው ግለሰቦች ወይም ድርጅቶች ናቸው፡፡
ስለ ደንበኛና ተወዳዳሪ መረጃ መሰብሰብ
ደንበኛችሁ ምን እንደሚፈልግ ማወቅና ፍላጎታቸውን መሰረት ያደረገ ምርት ወይም አገልግሎት ይህ

ማቅረብ አስፈላጊ ነው፡፡

ለማድረግ መረጃ መሰብሰብ በጣም አስፈላጊ ነገር ነው፡፡ ይህም የሚከተሉትን ውሳኔዎች ለመወሰን ይረዳል
1ኛ. የሚሸጠውን ምርት ለመወሰን
2ኛ. ደንበኛው መክፈል ያለበትን ዋጋ ለመተመን
3ኛ. ምርቶችን በምን መልኩ ደንበኛው ጋር ሊደርስ እንደሚችል ለመወሰን
4ኛ. በምን መልኩ ደንበኛን መሳብ እንዳለብን ለመወሰን ይረዳል

መረጃ እንዴት መሰብሰብ ይቻላል?

1. ደንበኞቻችንን ጥያቄዎችን መጠየቅ
2. ደንበኛን በጥሞና ማዳመጥ ምክንያቱም ‹‹ ደንበኛ ሁል ጊዜ ትክክል ነው››
3. ደንበኞቻችን ለምን ከኛ እንደሚገዙ በደንብ ማጤን
4. ተወዳዳሪን ማጥናት
5. ጥሬ እቃ አቅራቢዎን፣ ጓደኞቻችንን እና ሌሎች የንግድ ድርጅቶችን በመጠየቅ
6. ጋዜጦችን ፣ መፅሄቶችንና ሌሎች የመረጃ ምንጮችን በማንበብ
በቂ ደንበኛ መኖሩን ማረጋገጥ ሌላው መረሳት የሌለበት ጉዳይ ነው
የደንበኛን ፍላጎቶች ማርካት
ደንበኛችንን በተገቢው ሁኔታ ለማርካትና የንግዳቸውን ሽያጭና ትርፍ ለመጨመር የሚከተሉትን
እርምጃዎችን መውሰድ የአንድ የንግድ
ሰው ዋና ተግባራት ናቸው
1. ደንበኛ የሚፈልገውን ምርት ማቅረብ መቻል
2. ምን ያክል ዋጋ ደንበኛችን መክፈል እንዳለበት መወሰን
አዘጋጅ፡ ABDI@H Page 20
ዋጋ ለመተመን የሚከተሉትን ነገሮች ማየት ያስፈልጋል ወጪን በደንብ ማስላት፣ ምን ያክል ደንበኛ
የተቀመጠውን ዋጋ ለመክፈል ዝግጁ
ነው፣ የተወዳዳሪን ዋጋ ማወቅ እና ደንበኛ የሚስብ ዋጋ መተመን ናቸው፡፡

የአሰልጣኙ ማስታወሻ

የምርት ሂደት ምንድን ነው? የምርት ሂደት ምርትና አገልግሎትን እውን ለማድረግ የሚድረግ ክንውን
ነው፡፡

ምርት ለማምረት አስፈላጊ ግብዓቶች የሚከተሉት ናቸው፡፡

 መሬትና ህንፃ
 ማሽኖች
 የመንቀሳቀሻ ሀብት (ገንዘብ)
 ሀይል
 መሰረተ ልማት -መንገድ, ውሀ, ስልክ, etc.
 ፖለቲካዊና ማህበረሰባዊ እርጋታ
 ጥሬ እቃዎች

የስራ ቦታ፡ ምርትና አገልግሎቶች የሚመረቱበት ቦታ በአጠቃላይ የስራ ቦታ በመባል ይጠራል፡፡ ምርትና
አገልግሎቶች በጥሩ ሁኔታ
እንዲመረቱ በስራ ቦታ አስፈላጊ የሆኑ ነገሮች የሚከተሉት ናቸው፡፡
የመሳሪያዎች አያያዝና አቀማመጥ
የስራ አካባቢ
ምርታማ ማሽኖች
የጎጂ ንጥረ ነገሮች ቁጥጥር
 ብርሀን
 የመሳሪያ ደህንነት
 ግቢው
 የመሳሪያ አቀማመጥና አያያዝ
 ቦታ እንዳይዙ
 የመሳሪያዎችን ብልሽት ለመቀነስ
 የሚጠፋ ጊዜን ለመቀነስ
 አደጋዎችን ለመቀነስ
አዘጋጅ፡ ABDI@H Page 21
የስራ አካባቢዎች:
የስራ አካባቢያችሁን ለብክነት በማያጋልጥና ጥራትን ለማረጋገጥ በሚያስችል መልኩ አዘጋጁ፡፡
• ኤሌክትሪክን፤ የማሽን ማብሪያ ማጥፊያን፤ መሳሪያዎችን እና መቆጣጠሪያዎችን ሰራተኞች
በቀላሉ በሚደርሱበት መልኩ
ማደራጀት
 ከሰራተኞች የሚጠበቀውን ጥረት ለመቀነስ የእቃ ማንቀሳቀሻ ማሽኖችን መጠቀም
 ለእያንዳንዱ የስራ አካባቢ ቋሚ ቦታ መስጠት
 ስራ እየተሰራ ባለበት ወቅት ማጥበቂያውችን፤ ማሰሪያዎችን እና ሌሎች መሰል መሳሪያዎች መጠቀም
 የመሳሪያዎችን ከፍታ ማስተካከል፤ አጎንብሶና ተንጠራርቶ መስራትን ማስወገድ
 ሰራተኞች በምርጫቸው ቆመው ወይም ተቀምጠው መስራት እንዲችሉ የስራ ዘዴን መቀየር
 ወንበሮች ወይም ትክክለኛ ከፍታና የእጅ ማሳረፊያ ያላቸውን አግዳሚ ወንበሮች ማቅረብ ።

የማምረቻ ማሽኖች ደህንነት:

ማሽኖችን የበለጠ ምርታማና ደህንነታቸው የተጠበቀ አደርጓቸው
 አደጋ ሊያስከትሉ የሚችሉ ተንቀሳቃሽና ከፍተኛ ሀይል ለሚያስፈልጋቸው ማሽኖች ጠባቂ
(መከላከያ)ማስቀመጥ
 የሰራተኞች እጅ አደጋ ያለበት ቦታ የሚሰራ ከሆነ ከአደጋ ለመከላከል የደህንነት መሳሪያዎችን
መጠቀም
 በእይታ ፤ በምርት ሂደትና በጥገና ላይ ጣልቃ የሚገቡ መከላከያዎችን ከእንደገና ማሻሻል.
 ምርት ለመጨመርና ጉዳትን ለማስወገድ ወደማሽን ግብዓት በሚከተትበት ወቅት የመካኒካል
መሳሪያዎችን መጠቀም
 ማሽኖች በሚገባ መጠገናቸውን ፤የተሰበሩ እና ያልተረጋጉ ክፍሎች የሌላቸው መሆኑን ማረጋገጥ

ንዑስ ክፍል 3፡ ግዢ እና አቅርቦት አመራር ክህሎት

የተሰጠዉ ጊዜ፡ 1 ሰዓት

አላማ
• የግዢ ስርአትን ና ደንብን እንዲያውቁ ማድረግ፡፡
• አዋጭና የተሻለ ዋጋ የሚሰጥ አቅራቢ በሚለይ መልኩ ግዢን መፈፅም እንዲችሉ ማድረግ ፡፡
• የራሳቸውን መለኪያ በ ማውጣት ዋጋ ማወዳደር እንዲጀምሩ ማድረግ፡፡
• የመግዣ ወይም የማምረቻ እና ሌሎች ወጪዎችን መነሻ በማድገረግ የመሸጫ ዋጋን መተመን
እንዲጀምሩ ማድረግ፡፡

የተግባር ልምምድ
• በሰልጣኝ ማኑዋል ላያ ያለውን መልመጃ በትእዛዙ መሰረት አሰራቸው፡፡
• እንዴት ዋጋን፤ ጥራትን እና እደላን መደራደር እንደሚችሉ ግንዛቤ ፍጠሩላቸዉ፡፡
አዘጋጅ፡ ABDI@H Page 22
 • ለንግድ የሚሆኑ አቅርቦቶችን ለመግዛት ምን አይነት ሂደት እንደሚከተሉ አወያያቸዉ፡፡
• በተቀመጠዉ የግዢ ፎርም መሰረት ግዢ እንዴት መፈጸም እንደሚችሉ ግንዛቤ ፍጠርላቸው፡፡

የማስተማሪያ ቁሳቁሶች
• ፓርከር
• ፍሊፕ ቻርት
• የማስተማሪያ ስነ-ዘዴ
• አንድ ቢዝነስ መሰረት በማድረግ እና አዳዲስ ሀሳብን በማንሳት ቋሚ እና አላቂ እቃዎችን
እነዲዘረዝሩ

ማድረግ፡፡
• ሰልጣኞች ግዥ እንዴት እንደሚፈፅሙ እና የተለያዩ ግዢዎችን ፎርም እንዲሞሉ ያደርጋል፡፡
በማሰልጠኛው ማንዋል ላይ
ያለውን ማስታወሻ እንዲያነቡ እና ጥያቄዎችን እንዲጠይቁ ያድርጉ፡፡
• የግዥ እቅድ እንዲያዘጋጁ ያድርጉ፡፡ንዑስ ክፍለ 4: የመዝገብ አያያዝ

የአሰልጣኙ ማስታወሻ 1

እባክዎ አሰልጣኝ ተሳታፊዎች በመዝገብ አያያዝ ዙሪያ በደንብ ልምምድ እንዲያደርጉ ከሁለተኛው
የስልጠና ቀን ጀምሮ ወጪና
ገቢያቸውን የሚመዘግቡበት የሂሳብ መዝገብ ይዘው እንዲመጡ በማድረግ ስልጠናው በሚቆይባቸው
ቀናት ያለውን የቢዝነሳቸውን
የገንዘብ ልውውጥ (ገዢ ሺያጭ) እንዲመዘግቡ ያርጓቸው፡፡ በየቀኑ መጀመርያ ላይ ያለፈውን ቀን
የገንዘብ ልውውጥ በምን መልኩ
እንደመዘገቡት ይዩላቸውና አስተያየት ይስጧቸው፡፡ መመዝገብ ለሚቸገሩ ተሳታፊዎች ልዩ ድጋፍ
ያርጉላቸው፡፡

የአሰልጣኙ ማስታወሻ፡መዝገብ አያያዝ ክህሎት

‹‹ ከቃል ያለ ይረሳል በጽሁፍ ያለ ይወረሳል፡፡››

መዝገብ አያያዝ ምን ማለት ነው?
መዝገብ አያያዝ ማለት ገቢንና ወጭን በጽሁፍ ግልጽ በሆነ መልኩ ማስቀመጥ ማለት ነው፡፡ በማንኛውም
የንግድ እንቅስቃሴ ልውውጥ
የዘወትር ተግባር ሲሆን በዚህ ወቅት የተፈጠሩ ክስተቶች ተመዝግበዉ መያዝ ይኖርባቸዋል፡፡ በተለይ
ልውውጡ እየሰፋ ሲሄድ ወጭንና

አዘጋጅ፡ ABDI@H Page 23

ገቢን ማስታወስ ስለሚከብድ እንዲሁም ንግዱ ትርፋማ መሆኑን ለማወቅ የመዝገብ አያያዝ ክህሎት በጣም
አስፈላጊ ነው፡፡ ከዚህ ቀጥሎ
በንግድ ሥራ የተሰማሩ ሰዎች የሚጠይቋቸውን ጥያቄዎች እናንሳ፡፡
• ዛሬ በጣም ብዙ ደንበኞች ነበሩን ብዙ ምርትም ሸጠናል፡፡ ነገር ግን በእጃችን ያለው ጥሬ ገንዘብ
በጣም ትንሽ ነው; ገንዘቡ የት
ገባ?
• ለወ/ሮ አለሚቱ ብዙ ጊዜ በዱቤ ሸጩላት አውቃለሁ ነገር ግን ምን ያክል ገንዘብ እንደቀረባት
አላስታውስም፡፡
• ብር ከባንክ ወይም ከጥቃቅንና አነስተና የገንዘብ ተቋማት መበደር እፈልጋለሁ ነገር ግን ምን
እንደሚፈልጉ አላውቅም?
• ለሽያጭ ሰራተኛ ለትራንስፖርት ምን ያክል ብር እንደሰጠሁት አላስታውስም ፡፡
• ደሞዝ መቼ ነው የምከፍለው ?

እነዚህንና ሌሎች ተመሳሳ ጥያቄዎች የሚያሳዩን በተገቢው መልኩና ሁኔታ መረጃዎችን መዝግቦ
አለመያዝ ሊያስከትል የሚችለውን
ችግሮች ውስብስብ እንደሆኑ ያመላክታል፡፡
የመዝገብ አያያዝ ጥቅሞች
የመዝገብ አያያዝ የሚከተሉት ጥቅሞች አሉት
1ኛ. የጥሬ ገንዘብ ፍሰትን ለመቆጣጠር ይረዳል
2ኛ. የንግዱ እንቅስቃሴ ምን ሁኔታ ላይ እንዳለ ያሳየናል
3ኛ. ለሌሎች አካላት የንግድ እንቅስቃሴያችን ምን ደረጃ ላይ እንዳለ መረጃ ይሠጣል፡፡
4ኛ. ለወደፊት እቅድ እንደመነሻ ያገለግላል፡፡ ያለፈ ጊዜ ድክመቶችንና ጠንካራ ጎኖችን በግልጽ
ስለሚያሳይ ለነገ ጥሩ እቅድ
ለመንደፍ ያስችላል፡፡

ስለዚህ የንግድ እንቅስቃሴያችን የተቃና ለማድረግ ጥሩ የመዝገብ አያያዝ ክህሎት ሊኖረን ይገባል፡፡

ቀላል የመዝገብ አያያዝ ስርዓት

ስንገዛ ወይም ስንሸጥ ግብይቱ የእጅ በእጅ ሽያጭ ከሆነ ከፍያ የሚፈፅመው ወዲያውኑ ነው፡፡ ስለዚህ
እያንዳንዱ ቀን ገቢያችንና
ወጭያችንን ወዲያውኑ መመዝገብ ይኖርብናል፡፡ ይህንንም በሁለት መልኩ መመዝገብ ይቻላል፡፡
አንደኛው በገቢ ደረሰኝ ሲሆን
ሁለተኛው ደግሞ የቀን ገቢ መመዝገቢያ መዝገብ /ደብተር በማዘጋጀት ማከናወን እንችላለን፡፡
በቁጥር ውስን ነገር ግን ከፍተኛ ዋጋ ያላቸው ምርቶችን ወይም አገልግሎት የምንሸጥ ከሆነ ደረሰኞችን
መጠቀም ይቻላል፡፡ በሌላ በኩል
ግን ጥቃቅንና አነስተኛ ዋጋ ያላቸው ብዙ ምርቶችን /አገልግሎቶችን የምንሸጥ ከሆነ የቀን ገቢ መመዝገቢያ
ደብተር መጠቀም የተሸለ
አማራጭ ነው፡፡

አዘጋጅ፡ ABDI@H Page 24

 እንዲወያዩበት እና መልስ እንዲሰጡ ያድርጓቸው፡፡
3. ዋና ዋና ሀሳባቸውን በፍሊፕ ቻርት ጽፈው ለተሳታፊዎች ያቅርቡ፡፡
4. ሌሎች ተሳታፊዎችን ሀሳብ እንዲሰጡ ያድርጉ፡፡
5. በመጨረሻም ማጠቃለያ ሀሳም በመስጠት ይህን ክፍል ያጠቃሉ፡፡

የአሰልጣኙ ማስታወሻ፡የሰው ሀይል አስተዳደር በአነስተኛ እና ጥቃቅን ንግድ ተቋማት

የአነስተኛ እና ጥቃቅን ንግድ ተቋማትን አላማ ከግብ ለመድረስ ያለውን የሰው ሀይል በአግባብ መጠቀም ወሳኝ ሚና ይጫወታል፡፡ በዘህ
የውድድር ዘመን ትክክለኛውን ሰው ማለትም በችሎተው የተመሰከረለት፣ ጥሩ ባህሪ ያለው፣ ታታሪ፣ ታማኝ ወ.ዘ.ተ እና በሚፈለገው
ብዛት ያለው ሰው ማግኘት ከባድ እየሆነ ሆኗል፡፡ ለዚህም የተቋማቱ ባለቤቶች የሰው ሀይል አስተዳደር ክህሎት ሊያዳብሩ ይገባል፡፡

የሰው ሃይል አስተዳደር የሚከተሉት ዋና ዋና ሂደቶች/ተግባራት ይኖሩታል፡፡

1. የሰራተኛ ምልመላ እና ቅጥር

አንድ ተቋም የሚያስፈልገውን የሰው ሃይል አይነትና ብዛት ለማግኘት በሚደረገው ጥረት ምልመላ እና ቅጥር
ወሳኝ፡፡ ከንግድ እቅዳቸው
ጋር በማገናዘብ የሰው ሀይላቸውን እንዲቅዱ እና ተገቢውን ምልመላና ቅጥር ማከናዎን ይገባቸዋል፡፡

እንደ አስፈላጊነቱ ለስራ መደቡ አመልካቼችን ከሚከተሉት ቦታዎች ሊመለመሉ ይችላል፡፡

 ከትምህርት ቤቶች
 ከዩኒቨርስቲዎች የተመረቁ/እየተማሩ ያሉ
 በራሳቸው ስራ ፈልገው ወደ እናንተ የሚመጡ አመልካቾች
 የራሳቸው ስራ ያላቸው ግን ትርፍ ጊዜ ያላቸው

የምልመላ ዘዴዎች
 ማስታወቂያ
 በሌሎች ሰዎች ጥቆማ
 የሰራተኛ እና አሰሪ አገናኝ ተቋማት
 ሌሎች አማራጮች
 ጊዜዊ ሰራኛ መቅጠር
 የስራችንን የተወሰነ ክፍል ለሌሎች ሰዎች ወይም ተቋማት መስጠት/Subcontracting
 የሰራተኛ ውሰት

የሰራተኛ ቅጠር
ከላይ በተጠቀሱት የምልመላ ዘዴዎች አማካኝነት ካመለከቱት አመልካቾች ውስጥ ለስራው ብቁ የሆነውን
ለመምረጥ የሚከተሉትን
በጥንቃቄ ማከነወን ተገቢ ነው፡፡
 የትምህርት ማስረጃዎቸን እና የስራ ልምድ እንዲሁም ሌሎች የተያያዙ ሰነዶችን በትንቃቄ
መመርመር እና የተሻሉትን
መምረጥተ፡፡
አዘጋጅ፡ ABDI@H Page 25
  ለተመረጡት አመልካቾች የስራ ፈተና መስጠት
 ቃለ መጠይቅ ማካሄድ
 የተሻለ ውጤት ያመጣውን/ችውን መምረጥ እና ፈቃደኝነታቸውን ማወቅ
 የጤና ምርመራ ማድረግ
 የቅጥር ደብደቤ መስጠት
2. ስራውን እና የስራ ቦታውን ማስተዋወቅ
3. ስልጠና መስጠት
4. የስራ ግምገማ ማድረግ
5. ተገቢውን ጥቅማጥቅም መክፈል
6. በተገቢው የስራ መደብ መመደብ
7. አስፈላጊ ሆኖ ሲገኝ የሰራተኛ አዋጁ በሚፈቅው መሰረት ማሰናበት፡፡

አዘጋጅ፡ ABDI@H Page 26