Bedrijfseconomie theorie en praktijk theorieboek

R. Liethof.

1 Bedrijfseconomie

Enkele doelen van bedrijfseconomie zijn :

Het behalen van een zo groot mogelijke winst .
Het verkrijgen van een zo groot mogelijk marktaandeel .
Groeien
Het in stand houden van werkgelegenheid
Voorzien in de behoeften van zo veel mogelijk concurrenten .

Wat is Bedrijfseconomie
Het onderdeel van de economische wetenschap waarin het economisch handelen
van mensen binnen een productieorganisatie wordt bestudeert.

Wat is Economisch handelen?

Hiervan is sprake als er rationeel wordt gehandeld. Iemand die rationeel handelt,
probeert met de middelen die hij tot zijn beschikking heeft, een zo goed mogelijk
resultaat te bereiken.

Hoe ziet een balans eruit?

Hierop staat aan de rechterkant de beschikbare financiële middelen. Aan de
linkerkant staat hoe de beschikbare financiële middelen zijn aangewend.

Wat is Productie?
Het beter geschikt maken van goederen voor consumptie

Wat is Dienst?
Een productieve prestatie die wel waarde toevoegt aan het product, maar het product
technisch niet verandert.

Wat is Productieorganisatie ?
Hierin worden mensen en beschikbare middelen zodanig gecombineerd dat de door
de organisatie gestelde doelen zo goed mogelijk worden bereikt.
Wat is Onderneming?
Een zelfstandige productieorganisatie waarvan het voortbestaan afhankelijk is van de
geboekte resultaten

Wat is Gesubsidieerde instellingen?

Particuliere organisaties die alleen kunnen voortbestaan dankzij bijdragen van
buitenstaanders. Het maatschappelijk belang van dit soort instellingen is vaak zo
groot dat de overheid in de meeste gevallen het voortbestaan garandeert door middel
van subsidies.

Wat is Overheidsdiensten?
Hieronder vallen met name organisaties die zogenaamde 'collectieve goederen'
leveren. Voor al deze diensten geldt dat ze niet via de 'markt' geleverd kunnen
worden en dat mensen niet kunnen worden uitgesloten van het gebruik hiervan.
Voorbeelden zijn brandweer en politie.

Wat is Overheidsbedrijven?
Deze bedrijven kunnen in principe net zo opereren als ondernemingen in de
particuliere sector. De overheid heeft de productie van deze goederen en diensten
zelf ter hand genomen om te garanderen dat zij aan zo veel mogelijk mensen worden
geleverd. Voorbeelden zijn gemeentelijke vervoerbedrijven en gemeentelijke
grondbedrijven.

1.1 Bedrijfseconomie in de praktijk

Bedrijfseconomie speelt in de (dagelijkse ) praktijk van bedrijven een grote rol .

Hierbij gaat het niet alleen om ingrijpende beslissingen .

1.2 Definitie bedrijfseconomie

Wat is de definitie van bedrijfseconomie?

Het onderdeel van de economische wetenschap waarin het economisch handelen
van mensen binnen productieorganisaties wordt bestudeerd.
 1.3 Economisch Handelen

Wanneer is er sprake van economisch handelen?

Als er rationeel (verstandig) wordt gehandeld.

Wat probeert iemand die rationeel handelt?

Hij probeert met de middelen die hij tot zijn beschikking heeft, een zo goed mogelijk
(economisch) resultaat te bereiken.

Wat betekent welzijn concreet?

Mensen zijn niet alleen meer bezig met consumeren, maar hebben ook oog voor het
milieu, de opwarming van de aarde, de dreigende uitputting van natuurlijke
hulpbronnen etc.

Wat staat er aan de rechterkant (credit) van de balans?

De beschikbare financiële middelen (het vermogen)

Wat staat er aan de linkerkant (debet) van de balans?

Hoe de beschikbare financiële middelen zijn aangewend (de keuzes)

Als iemand verstandig handelt , zal hij steeds kiezen voor zaken waarvan hij op
dat moment vindt dat die zijn behoeften het best bevredigen . Hierbij maakt
iemand - bewust of onbewust - steeds een lijst van zaken die hij nodig heeft ,
met de belangrijkste behoeften bovenaan de lijst en de minder belangrijke
daaronder .

Ook bij het streven naar een zo groot mogelijk gevoel van welzijn moeten
keuzes worden gemaakt , maar die hebben niet alleen betrekking op het zo
veel mogelijk consumeren , maar bijv . ook met het bewust kopen van biologisch
voedsel .

Een organisatie beschikt over een bepaalde hoeveelheid middelen , die door de
eigenaren en andere vermogensverschaffers in de vorm van vermogen in de
onderneming zijn gepompt . Met deze middelen zal een onderneming niet álle
gewenste investeringen kunnen doen . Er moeten dus keuzes gemaakt worden .
 1.4 Productie en productieorganisaties

Wat wordt er verstaan onder produceren?

Het beter geschikt maken van goederen voor consumptie

Wat wordt er verstaan onder een dienst?

Een productieve prestatie die wel waarde toevoegt aan het product, maar het product
technisch niet verandert.

Waartussen wordt er onderscheidt gemaakt in de particuliere sector?

In ondernemingen en gesubsidieerde instellingen

Waartussen wordt er onderscheidt gemaakt in de overheidssector?

In overheidsdiensten en overheidsbedrijven

In productieorganisaties worden mensen en beschikbare middelen zodanig

gecombineerd dat de door de organisatie gestelde doelen zo goed mogelijk
worden bereikt .

Waar vindt productie plaats?

In productieorganisaties

Alle gestelde doelen dienen steeds om de welvaart te vergroten , maar hierbij

hoeft het niet altijd te gaan om de welvaart van de leden van de organisatie
(werknemers , aandeelhouders )

1.4.1 Ondernemingen

Wat is een onderneming?

Een zelfstandige productieorganisatie waarvan het voortbestaan afhankelijk is van de
geboekte resultaten
Als de onderneming winst maakt , kan zij blijven bestaan ; lijdt zij verlies , dan
komt het voortbestaan op een bepaald moment in gevaar .

In dit soort organisaties worden bewust risico's aanvaard bij het streven naar
maximale winst . De eigenaren lopen namelijk het risico dat de
bedrijfsactiviteiten niet het gewenste resultaat opleveren of zelfs verliesgevend
zijn . Verliezen zullen door de ondernemers zelf moeten worden gedragen . Als
er enkele jaren achter elkaar verlies wordt geleden , bestaat de kans dat de
onderneming ophoudt te bestaan .

1.4.2 Gesubsidieerde instellingen

Het maatschappelijk belang van dit soort instellingen is zo groot dat de

overheid in de meeste gevallen het voortbestaan garandeert door middel van
subsidies .

Wat is een gesubsidieerde instelling?

Particuliere organisaties die alleen kunnen voortbestaan dankzij bijdragen van
buitenstaanders.

1.4.3 Overheidsdiensten

Wie vallen er onder overheidsdiensten?

Hieronder vallen met name organisaties die de zogenaamde 'collectieve goederen'
leveren.

Voor al deze diensten geldt dat ze niet dat via de 'markt ' geleverd kunnen
worden en dat mensen niet kunnen worden uitgesloten van het gebruik
hiervan . Aangezien de levering van deze diensten niet via de markt plaatsvindt
en de gebruiker dus niet rechtstreeks voor het gebruik betaalt , worden de
collectieve goederen door de overheid gefinancierd .
 1.4.4 Overheidsbedrijven

Wat zijn voorbeelden van overheidsbedrijven?

Gemeentelijke vervoersbedrijven, gemeentelijke grondbedrijven

Deze bedrijven kunnen in principe net zo opereren als ondernemingen in de

particuliere sector . De overheid heeft de productie van deze goederen en
diensten zelf ter hand genomen om te garanderen dat zij aan zo veel mogelijk
mensen worden geleverd .

Voor de goederen /diensten van overheidsbedrijven geldt dat het bedrag dat de
gebruiker hiervoor moet betalen , afhankelijk is van de mate van het gebruik .
De prijs die de overheid aan de gebruiker in rekening brengt , ligt meestal zo
rond de kostprijs . Mocht een overheidsbedrijf winst behalen (wat niet de
primaire doelstelling is ), dan valt deze winst toe aan de overheid .

2 De Kostprijs

Wat is Vervangingsprijs?
De prijs die de ondernemer nu zou moeten betalen als hij de gebruikte grondstoffen
zou willen vervangen voor nieuwe, om daarmee een volgend product te kunnen
maken.

Wat is Oppurtunity Costs?

De rentekosten over het eigen vermogen

Wat is Productiemiddelen?
Machines, grondstoffen en arbeid. Het gebruik van deze productiemiddelen brengen
kosten met zich mee, zoals loonkosten, kosten van grondstoffen, interestkosten etc.

Wat is Kostprijs?
Deze wordt gevormd door de kosten die een onderneming moet maken om - door het
gebruik van de benodigde productie middelen - een product te kunnen produceren.
Wat is Normatieve kostprijs?
In de kostprijs van een product worden alleen de kosten opgenomen die de
onderneming maakt als er zo doelmatig mogelijk wordt gewerkt. Met verspillingen
wordt geen rekening gehouden.

Wat is Historische kostprijs?

De prijs die de onderneming destijds voor de grondstoffen heeft betaald.

2.1 Inleiding

Welke kosten worden kosten van alternatieve aanwending of opportunity costs

genoemd?
Rentekosten over het eigen vermogen

Wat houdt het hoeveelheidsaspect in?

Dit houdt in dat er moet worden vastgesteld welke hoeveelheid productiemiddelen bij
doelmatig gebruik nodig is om één product te maken. Word de standaardhoeveelheid
genoemd.

Wat houdt het prijsaspect in?

De vervangingsprijs van de verbruikte productiemiddelen

Wat houdt het renteaspect in?

Dat de rentekosten over zowel het eigen als het vreemde vermogen in de kostprijs
moeten worden opgenomen.

Naast de hoeveelheid productiemiddelen én de waarde hiervan , moet bij de

kostprijsberekening ook rekening worden gehouden met de rentekosten . In de
kostprijs moet niet alleen de rente worden opgenomen die is betaald voor het
vreemd vermogen , maar ook de rente over het eigen vermogen .

Wat vormt de kostprijs?

De kosten die een onderneming moet maken om een product te kunnen produceren
Wat betekent normatieve kostprijs?
In de kostprijs van een product worden alleen de kosten opgenomen die de
onderneming maakt als er zo doelmatig mogelijk wordt gewerkt.

Wat is de historische inkoopprijs?

De prijs die de ondernemer destijds voor de grondstoffen heeft betaald.

Wat is de vervangingsprijs?
De prijs die de ondernemer nú zou moeten betalen als hij de gebruikte grondstoffen
zou willen vervangen door nieuwe, om daarmee een volgend product te kunnen
maken.

Om goederen en diensten te kunnen produceren , hebben de ondernemingen

productiemiddelen nodig . Dit zijn bijv . machines , grondstoffen en arbeid . Het
gebruik van deze grondstoffen brengt kosten met zich mee , zoals loonkosten ,
kosten van grondstoffen , interestkosten , transportkosten en kosten van energie .

Bij de berekening van de kostprijs worden de gebruikte hoeveelheden van de

grondstoffen , arbeid , machine-uren en andere productiemiddelen omgerekend in
een bepaalde geldwaarde .

Een rationeel handelende ondernemer zal bij de bepaling van de kostprijs

uitgaan van de vervangingsprijs . De werkelijk betaalde prijs op het moment van
de inkoop heeft voor de kostprijsberekening weinig betekenis . Dit hangt samen
met het rationeel handelen van de ondernemer . Een ondernemer die zijn
onderneming wilt voortzetten , zal verbruikte grondstoffen moeten vervangen om
daarmee nieuwe producten te kunnen maken . Er wordt gekeken naar wat het
koste om de gebruikte grondstoffen te vervangen en nemen in de kostprijs de
kosten van vervanging op .

2.2.1 Keuze uit verschillende productietechnieken

Wat zijn standaardhoeveelheden?

De hoeveelheden productiemiddelen die nodig zijn om volgens de meest doelmatige
techniek te produceren.
De gekozen productietechniek staat niet voor altijd vast . Door
prijsveranderingen van de benodigde productiemiddelen kan een situatie
ontstaan waarbij het voordeliger is om over te stappen op een andere
techniek .

Er zijn verschillende productietechnieken beschikbaar om een en hetzelfde

product te produceren . Iedere productietechniek kent haar eigen specifieke
hoeveelheden productiemiddelen die nodig zijn om tot één eindproduct te
komen . Dit betekent dat de kosten per productietechniek verschillend zijn , en
dat de uiteindelijke kostprijs afhangt van de gekozen productiemethode .

Als een ondernemer rationeel handelt zal hij moeten kiezen voor de
productietechniek die leidt tot de laagste kostprijs . Het begrip 'laagste kostprijs '
moet hier als een relatief begrip worden opgevat . Want de keuze voor de
laagst mogelijke kostprijs moet er niet toe leiden dat het eindproduct vanwege
de slechte kwaliteit vrijwel onverkoopbaar is . Daarom is het beter om te stellen
dat een ondernemer moet kiezen voor de goedkoopste productietechniek
waarbij het product kwalitatief opzicht aan de gestelde eisen voldoet .

2.2.2 Veranderen van productietechniek

Op het moment dat wordt besloten om op een andere productietechniek over

te stappen , worden de standaardhoeveelheden in de kostprijs ook anders . De
standaardhoeveelheden zijn dan de hoeveelheden die horen bij de nieuwe
productietechniek .

Wat is het omslagpunt?

Het punt waarop het aantrekkelijk is om over te stappen van techniek A naar techniek
B.

Het omslagpunt ligt op het punt waarbij de prijs arbeid per uur /prijs grondstof
per kilo = 2 .

2.3 Indeling van kosten

Wat zijn constante kosten?

Kosten die binnen bepaalde grenzen niet reageren als de productiehoeveelheid toe-
of afneemt.
Wat zijn variabele kosten?
Kosten die afhankelijk zijn van de geproduceerde hoeveelheden.

Wat zijn directe kosten?

Kosten die rechtstreeks in verband staan met een bepaald product.

Wat zijn indirecte kosten?

Kosten die geen rechtstreeks verband hebben met een bepaald product.

2.4 De functies van de kostprijs

Wat is calculatie?
De berekening van de kostprijs

Wat is voorcalculatie?
De kostprijs wordt voor het begin van het productieproces bepaald.

.Wat is nacalculatie?
De kostprijs wordt nadat het productieproces is voltooid bepaald.

De voorcalculatie wordt opgesteld met behulp van standaardhoeveelheden en

standaardprijzen

De nacalculatie dient vooral om vast te stellen of de productie volgens de

normen heeft plaatsgevonden en om de eventuele verschillen ten opzichte van
de voorcalculatie te analyseren . Deze analyse kan aanleiding zijn tot een
betere bewaking van de doelmatigheid .
De kostprijsberekening heeft de volgende functies :
Als de verkoopprijs van een product niet door de onderneming zelf kan
worden vastgesteld , maar bepaald wordt door de vraag en aanbod op de
afzetmarkt , is de kostprijs een middel om te beoordelen of een bepaald
productieproces winstgevend zal zijn .
De kostprijs kan dienen als basis voor het vaststellen van de
verkoopprijs .
De kostprijs kan worden gebruikt om een offerte op te stellen .
Door de kostprijs van een product te berekenen , weet een onderneming
tegen welke prijs hij zijn eventuele voorraad kan waarderen op de balans .
De kostprijs kan in combinatie met de nacalculatie worden gebruikt om te
beoordelen of de productie voldoende doelmatig heeft plaatsgevonden .

3 De Kostensoorten

BRUTO 52x ..
vrije dagen
BESCHIKBARE UREN
ziekte
NETTO UREN

kosten van grond:

welke functies kan grond voor een onderneming vervullen?

- winning van delfstoffen (afschrijvingskosten door 'slijtage')
- vestigingsplaats

kosten van grond- en hulpstoffen:

uit welke kosten bestaan de voorraadkosten?

de opslagkosten en bestelkosten

kosten van grond- en hulpstoffen:

wat is de veiligheidsvoorraad?
de voorraad die minimaal in het magazijn aanwezig moet zijn.
kosten van grond- en hulpstoffen:

^ bestaan uit?
- kosten van het verbruik
- rentekosten
- opslagkosten
- bestelkosten

technische en economische voorraad:

wat is de technische voorraad?

wat is de economische voorraad?
de technische voorraad is de voorraad die op een bepaald moment in het magazijn
aanwezig is.
de economische voorraad is de voorraad waarover een onderneming een prijsrisico
oploopt. dit is dus niet alleen de technische voorraad, maar ook de grondstoffen die al
wel zijn gekocht, maar niet zijn geleverd.

afval

wanneer is afval rationeel?

- als het afval ontstaat ondanks toepassing van de meest doelmatige
productiemiddelen (onvermijdelijk)
- de hoeveelheid afval moet binnen een bepaalde waarden blijven: anders is het
verspilling

kosten va belastingen:

met welke groepen belastingen kan een onderneming te maken krijgen?

- belastingen die deel uitmaken van de kostprijs (accijnzen, invoerrechten)
- belastingen die door de afnemers worden gedragen (btw, accijnzen)
- belastingen over winst (inkomstenbelasting, vennootschapsbelasting)

opslagkosten hoog : bestelkosten laag

bestelkosten hoog : opslagkosten laag

daarbij moet dus worden uitgerekend bij welke bestelhoeveelheid de totale

voorraadkosten het laagst zijn . Dit heet de optimale bestelhoveelheid

integratie : schakel valt weg

differentiatie : verkoop van ook andere soorten producten
specialisatie : verkoop van 1 soort product
parallellisatie : verkoop naast brood ook worst bv
tijdloon :
beloning per uur , staat los van de prestaties .

stukloon :
beloning volledig afhankelijk van de prestatie . dit kan alleen als de prestaties
meetbaar zijn .

premieloon :
loon voor de tijdsbesparing die de medewerker bovenop het tijdloon krijgt .
(meetbaar ), hoe meer verkocht , hoe meer loon als de omzet hoger is .

personeelsopties :
werknemer krijgt naast zijn salaris een beloning in de vorm van opties bijv .
een aandeel .

winstdeling (profit sharing ):

deel van de winst wordt onder het personeel verdeeld .

bonussen :
extra beloning voor het leveren van een afgesproken prestatie .

3.1 Kosten van grond

Voor een onderneming kan 'grond ' een tweetal functies vervullen :
Winning van delfstoffen
Vestigingsplaats

Het gebruik van de grond brengt voor een onderneming kosten met zich mee .
Op grond die voor de winning van delfstoffen wordt gebruikt , moet worden
afgeschreven . De aanwezige delfstoffen raken namelijk een keer op , zodat er
een soort van slijtage optreedt . Als de grond slechts dient als vestigingsplaats ,
is er normaal gesproken geen sprake van slijtage . De grond wordt dan immers
niet minder waard . In dat geval wordt op de grond niet afgeschreven . De huur
of pacht die voor de grond wordt betaald moet echter wel als kosten worden
beschouwd .

Als de grond eigendom is van de onderneming , is er geen sprake van huur of

pacht , maar wel van interestkosten . De aanschaf van de grond heeft namelijk
beslag gelegd op een deel van het vermogen van de onderneming . Over het
in de grond geïnvesteerde vermogen moet de onderneming daarom jaarlijks
interestkosten berekenen .
 3.2 Kosten van grond- en hulpstoffen

Welke kostenposten behoren samen tot de voorraadkosten?

Bestelkosten en opslagkosten

Hoe ontstaan bestelkosten?

Doordat één of meer medewerkers binnen de onderneming zich moeten bezighouden
met de inkoop van grondstoffen.

Welke hoeveelheid is de optimale bestelhoeveelheid?

De bestelhoeveelheid waarbij de totale voorraadkosten (bestel- + opslagkosten) het
laagst zijn.

De kosten van grond - en hulpstoffen worden in de eerste plaats veroorzaakt

door het gebruik hiervan tijdens de productie .

Om de bestelkosten zo laag mogelijk te houden , zal men proberen om het

aantal bestellingen te beperken . De keerzijde hiervan is echter wel dat de
gemiddelde hoeveelheid per bestelling groter wordt en daardoor stijgt de
gemiddelde voorraad , wat weer leidt tot hogere opslagkosten .

Het 'aanhouden ' van voorraden grond - en hulpstoffen kost geld . Hierbij geldt
hoe groter de voorraden zijn , des te hoger de opslagkosten zullen zijn . Relatief
kleine voorraden leiden daarentegen tot lagere opslagkosten .

Wat is de veiligheidsvoorraad?
De voorraad die minimaal in het magazijn aanwezig moet zijn om het productieproces
niet te vertragen.

3.2.1 Technische en economische voorraad

Wat is de technische voorraad?

De voorraad die op een bepaald moment in het magazijn aanwezig is.
Wat is de economische voorraad?
De voorraad waarover een onderneming een zogeheten prijsrisico loopt

Wat houdt het prijsrisico in?

Een onderneming kan aanzienlijke verliezen lijden als de prijs van haar economische
voorraad daalt.

Onder de economische voorraad vallen de grondstoffen in het magazijn EN de

grondstoffen die wel al zijn gekocht , maar door de leverancier nog niet zijn
afgeleverd .

De economische voorraad wordt als volgt bepaald :

Technische voorraad
Gekochte , maar nog niet ontvangen voorraden +
Verkochte , maar nog niet afgeleverde voorraden -/-
Economische voorraad

De economische voorraad bestaat uit alle grondstoffen die eigendom zijn van
de onderneming . Over al deze grondstoffen loopt de onderneming een
prijsrisico . Dit risico gaat over van de verkoper naar de koper op het moment
dat de goederen worden verkocht . Wettelijk is de koper vanaf dat moment
eigenaar van de goederen en loopt hij dus vanaf dat moment een prijsrisico .
Of de goederen op dat moment wel of niet zijn geleverd , is niet van belang .

Om het prijsrisico zo veel mogelijk te beperken , is het belangrijk om de

economische voorraad zo laag mogelijk te laten zijn . Dit brengt met zich mee
dat een onderneming niet alleen moet kijken naar de voorraad waarbij de
voorraadkosten zo laag mogelijk zijn , maar ook rekening moet houden met het
(prijs )risico .

3.2.2 Afval

Afval is rationeel als er aan twee voorwaarden is voldaan :

Het afval ontstaat ondanks toepassing van de meest doelmatige
productietechniek .
De hoeveelheid afval moet binnen een bepaalde normale waarde blijven .
Wat is afval?
De grondstoffen die tijdens het productieproces geheel of gedeeltelijk verloren gaan.

Wat is het bruto grondstoffenverbruik?

Het verbruik van grondstoffen inclusief de normale hoeveelheid afval

Wanneer wordt er gesproken over uitval?

Als een eindproduct wordt afgekeurd voor de normale verkoop.

De kosten van afval worden in de kostprijs opgenomen , mits het afval rationeel
is .

3.3 Kosten van arbeid

De prestaties van arbeid zijn voor een onderneming minder goed te

voorspellen dan de prestaties van overige productiemiddelen . Een uur arbeid
zal , afhankelijk van de omstandigheden , lang niet dezelfde resultaten opleveren .
Dit kan niet alleen per werknemer verschillend zijn , maar ook is het mogelijk
dat eenzelfde medewerker op een bepaald moment beter of slechter presteert
dan op een ander moment . Hierbij spelen onder meer de volgende factoren
een rol :
Opleiding en ervaring van de medewerker
Motivatie
Vermoeidheid
Dag van de week
Uur van de dag

Om de voorspelbaarheid van de arbeidsprestaties te vergroten , zijn methodes

ontwikkeld die medewerkers moeten prikkelen om gedurende de gehele
arbeidstijd een constante prestatie te leveren . Al deze methodes zijn gericht op
het verbeteren van de motivatie . Het sleutelwoord hierbij is beloning . De
motivatie van medewerkers kan ook verbeteren door :
Voldoening in het werk .
Het dragen van verantwoordelijkheid
Geld
Sociale contacten in de werkkring
Waardering
Aanzien
De kosten van arbeid bestaan niet alleen uit de beloningen die aan
medewerkers worden uitbetaald . Hieronder vallen namelijk ook de kosten van
personeelsvoorzieningen en de kosten van opleiding en scholing .

3.3.1 Beloningssystemen

Ook als de individuele prestatie wel meetbaar is , kan met tijdloon worden
gewerkt . Dit zal bijv . gebeuren als precisie belangrijker is dan snelheid , of als
men werkt met zeer kostbare grondstoffen ; in beide gevallen kunnen fouten
zeer kostbaar of gevaarlijk zijn . Door te werken met tijdloon wordt de tijdsdruk
weggenomen , waardoor het risico op fouten kleiner wordt .

Aan stukloon kleven echter wel wat bezwaren . Want om hun inkomen te
verhogen , zullen medewerkers proberen om sneller te werken . Dit kan leiden
tot fouten en onnauwkeurigheden , waardoor niet alle eindproducten aan de
standaardkwaliteiteisen voldoen .

De voordelen die door de bespaarde tijd worden behaald bij premieloon ,

worden verdeeld tussen de werkgever en werknemer . Dit beloningssysteem is
uitsluitend toepasbaar als de prestaties van werknemers meetbaar zijn .

De personeelsopties geven hem het recht om aandelen van de onderneming

tegen een vastgestelde prijs te kopen . Het is echter maar de vraag of de
individuele werknemer het gevoel heeft dat zijn presteren de koers van het
aandeel beïnvloed .

Wanneer is er sprake van tijdloon?

Als de beloning die een werknemer ontvangt, volledig los staat van de prestaties die
hij levert.

Wanneer is er sprake van premieloon?

Als werknemers naast een basisloon een premie ontvangen voor de tijdsbesparing
die bij de productie wordt gerealiseerd.

Wat krijgt een werknemer naast zijn salaris bij personeelsopties?

Eén of meer opties
Wanneer is er sprake van een bonus?
Als een individuele medewerker een extra beloning krijgt voor het leveren van een
vooraf afgesproken prestatie.

De medewerker krijgt bij tijdloon een bepaald bedrag per tijdseenheid . Dit
uurloon is vervolgens ieder uur hetzelfde . Dit systeem wordt vooral toegepast
in situaties waarin de individuele prestatie van de afzonderlijke medewerkers
nauwelijks te meten is .

Bij stukloon is de beloning van een medewerker volledig afhankelijk van de

prestatie die hij levert . Deze vorm van belonen kan uitsluitend worden
toegepast als de individuele prestaties van medewerkers meetbaar zijn .

3.4 Kosten van diensten van derden

Waar gaat het over bij diensten van derden?

Prestaties die gespecialiseerde ondernemingen leveren aan andere bedrijven.

De leiding van een onderneming moet steeds nagaan of de kosten van de

diensten van derden opwegen tegen de voordelen die deze diensten opleveren
én of het niet goedkoper is om deze activiteiten zelf uit te voeren .

3.5 Kosten van belastingen

Waar staat BTW voor?

Belasting over de toegevoegde waarde

Welke belastingen vallen onder de naam kostprijsverhogende belastingen?

Accijnzen en BTW

Belastingen kunnen verdeeld worden in 3 groepen :

Belastingen die deel uitmaken van de kostprijs .
Belastingen die door de afnemers worden gedragen .
Belastingen over de winst .
De BTW die een onderneming aan haar leveranciers moet betalen bij de
aankoop van productiemiddelen , is normaal gesproken geen kostenpost . Deze
btw kan namelijk worden teruggevorderd van de Belastingdienst . De betaalde
btw vormt uitsluitend een kostenpost als de onderneming deze niet kan
terugvorderen , wat het geval is als zij zelf geen btw in rekening hoeft te
brengen aan haar klanten .

3.6 Kosten van vermogen

Interestkosten moeten worden berekend over het totale vermogen dat in de

onderneming is geïnvesteerd . Dit betekent dat hierbij niet alleen de rente over
het vreemd vermogen wordt meegerekend , maar ook de rente over het eigen
vermogen .

Het aanwenden van vermogen binnen een onderneming leidt tot interestkosten .
Hierbij is sprake van een onzelfstandige kostensoort , aangezien deze kosten
afhankelijk zijn van de productiemiddelen die een onderneming gebruikt .
Interestkosten hangen steeds samen met andere kostensoorten binnen de
onderneming .

4 Kosten van een duurzaam productiemiddel

Capaciteit van een productiemiddel vanuit twee gezichtspunten :

1 . de capaciteit per tijdseenheid , ook wel de gelijktijdige capaciteit genoemd .
2 . de capaciteit gedurende de gehele levensduur , ook wel de volgtijdige
capaciteid genoemd .

Gelijktijdige capaciteit aantal producten per tijdseenheid

volgtijdige capaciteit aantal producten in totaal
rationele capaciteit een capaciteit die in economisch opzicht verantwoord is
(rendabel ).

normale productie : de productie die gemiddeld gedurende een reeks van jaren
wordt verwacht
Rationele capaciteit 4 onderdelen :
1 . de capaciteit die nodig is op basis van de normale productie
2 . extra capaciteit vanwege seizoensinvloeden
3 . reservecapaciteit
4 . extra capaciteit die wordt veroorzaakt door de ondeelbaarheid van duurzame
productiemiddelen .

Differentiële kostprijs = toename van de kosten door de incidentele order /aantal

producten van de incidentele order

Methode van kostprijsbepaling wordt de differentiële kostprijscalculatie genoemd

4.1 De capaciteit van een duurzaam productiemiddel

Wat wordt bedoeld met "capaciteit" van een productiemiddel ?

Met de capaciteit van een productiemiddel wordt bedoeld dat : Het totaal aantal
werkeenheden een duurzaam productiemiddel kan verrichten gedurende zijn
levensduur.

Met welke twee ( 2 ) gezichtspunten kan je de capaciteit van een duurzaam

productiemiddel analyseren?
Je kan de capaciteit van een duurzaam productiemiddel analyseren met:
1. De capaciteit per tijdseenheid, dus per uur. Dit wordt ook wel ''gelijktijdige'
capaciteit genoemd.
2. De capaciteit gedurende het hele levensduur. Dit wordt volgtijdige capaciteit
genoemd.

Hoe kan een duurzaam productiemiddel beschouwd worden?

Een grote voorraad prestaties (werkeenheden)

Wat wordt er verstaan onder gelijktijdige capaciteit?

De capaciteit per tijdseenheid

Wat wordt er verstaan onder volgtijdige capaciteit?

De capaciteit gedurende de gehele levensduur
De aanschaf van een duurzaam productiemiddel moet doelmatig zijn . Een
foutieve keuze kan verstrekkende gevolgen hebben .

4.2 De rationele capaciteit

Wat word bedoeld met rationele capaciteit?

Met rationele capaciteit word bedoeld dat de onderneming rekening houdt met de
mogelijkheden om haar producten te verkopen. En dus een capaciteit kiest die
economisch gezien verantwoord is.

Wat zijn de voorwaarden voor een capaciteit die economisch gezien

verantwoord is?
Dit houdt in dat :
De gekozen capaciteit niet te groot mag zijn, omdat er anders verspilling
optreedt ( verliezen geleden wordt ).
De gekozen capaciteit niet te klein mag zijn, anders moet je afnemers "Nee"
verkopen. ( Je kan dan niet aan de vraag voldoen)

Wat verstaan we onder 'normale productie' ?

Onder normale productie verstaan we de productie die gemiddeld over een reeks van
jaren wordt verwacht.

Wat word bedoeld met ondeelbaarheid?

Met ondeelbaarheid wordt bedoeld dat als de ondernemer verwacht dat hij/zij 20
producten verwacht te verkopen. Maar het goedkoopste productiemiddel minimaal 40
producten produceert hij toch die machine moet kopen omdat er geen andere op de
markt is en zo zit hij met een 'rationele' overcapaciteit van 20 producten. Het is
rationeel omdat er geen ander duurzaam productiemiddel te verkrijgen is.

Uit welke vier ( 4 ) onderdelen bestaat de rationele capaciteit?

De vier onderdelen van rationele capaciteit zijn :
1. De capaciteit de nodig is voor de normale productie.
2. De ( extra ) capaciteit die nodig is door de gevolgen van seizoensinvloeden.
3. De reservecapaciteit.
4. De extra capaciteit die wordt veroorzaakt door de ondeelbaarheid van de
duurzame productiemiddelen.
Er moet ook rekening gehouden worden met de 'reserve capaciteit ' dit houd in
dat er rekening moet worden gehouden met seizoensinvloeden of
schommelingen in de productie .

Wanneer is er sprake van rationele capaciteit?

Als een onderneming een capaciteit kiest die in economisch opzicht verantwoord is.

Wat is normale productie?

De productie die gemiddeld gedurende een reeks van jaren wordt verwacht

Wat zijn seizoensinvloeden?

Schommelingen in afzet en productie binnen een jaar of zelfs binnen een dag.

Waarom is rationele overcapaciteit rationeel?

Omdat deze nodig is om de normale productie voort te brengen.

Wanneer wordt er gesproken van irrationele overcapaciteit?

Als een onderneming over meer capaciteit beschikt dan de som van de vier
genoemde bestanddelen.

Heel concreet houdt rationele capaciteit in :

De gekozen capaciteit mag niet te groot zijn , omdat er anders
verspillingen optreden , én dat
De capaciteit ook niet te klein mag zijn , omdat de onderneming in dat
geval niet altijd aan de vraag van de afnemers kan voldoen .

De overcapaciteit van irrationele overcapaciteit is niet nodig om aan de wensen

van de afnemers te voldoen . De kosten van irrationele overcapaciteit mogen
niet in de kostprijs worden opgenomen , omdat ze geen enkel doel binnen de
onderneming hebben . Hier wordt gesproken over een ondernemersverlies door
irrationele overcapaciteit

Er moet ook rekening gehouden worden met het feit dat machines ondeelbaar
zijn .
 4.3 Overcapaciteit en incidentele orders

Wat wordt bedoeld met differentiële kostprijscalculatie?

Met differentiële kostprijscalculatie wordt bedoeld dat de over capaciteit in een
laagseizoen voor een bedrijf kan worden bepaald door de kostprijs die gelijk is aan de
bijkomende kosten om zo'n product te maken. Dit komt doordat de capaciteitskosten
al zijn verrekent in de normale productie.

Differentiële kostprijs = Toename van de kosten door de incidentele order /

Aantal producten van de incidentele order

De differentiële kostprijs voor incidentele orders is gebaseerd op het feit dat

constante kosten binnen de capaciteitsgrenzen niet veranderen als de omvang
van de productie verandert .

Incidentele orders worden beoordeelt op de extra uitgaven die ze veroorzaken .

Als de extra opbrengsten hoger zijn dan de extra uitgaven is het aantrekkelijk
om de order uit te voeren .

Extra opbrengst incidentele order

Extra uitgaven incidentele order -/-
Extra bijdrage voor dekking constante kosten

Aan het verkopen van producten tegen een lagere prijs dan normaal , is wel
een aantal voorwaarden verbonden :
De producten mogen niet op de eigen markt terechtkomen , want dan zou
de onderneming zichzelf beconcurreren .
De extra orders moeten een eenmalig karakter hebben .

Wat is de differentiële kostprijscalculatie?

Extra productie die buiten het hoogseizoen worden verkocht, heeft een kostprijs die
gelijk is aan de bijkomende kosten.

In welk geval wordt er gesproken van een onderbezetting van de

productiecapaciteit?
Als de productie in de piekperiode onder het normale niveau ligt.
Als een onderneming te maken heeft met seizoensbewegingen in de afzet ,
heeft zij gedurende het zogeheten 'laagseizoen ' te maken met overcapaciteit .
Ondernemingen proberen deze overcapaciteit zo veel mogelijk te benutten .

De differentiële kostprijs wordt als volgt bepaald :

toename van de kosten door de incidentele order
aantal producten van de incidentele order

In een situatie van onderbezetting kan de leiding van de onderneming met

behulp van incidentele orders proberen om de onderbezetting weg te werken .

4.4 Initiële overcapaciteit

Als een onderneming een nieuw product op de markt brengt , kunnen de

productie en de afzet van het nieuwe product in de aanloopperiode lager zijn
dan de normale hoeveelheid die men verwacht te kunnen produceren en
afzetten . In de aanloopperiode kan het dan gebeuren dat er meer capaciteit
beschikbaar is dan op dat moment nodig is .

De kosten van initiële overcapaciteit worden in de kostprijs opgenomen als de

initiële overcapaciteit rationeel is . Dit is het geval als de aanschaf van een
capaciteit die is afgestemd op de normale productie goedkoper is dan de
aanschaf van een kleinere capaciteit die later steeds moet worden uitgebreid .

Wat is initiële overcapaciteit?

De extra capaciteit die aanwezig is in de onderneming tijdens de aanloopperiode

4.5 De economische levensduur

Er zijn verschillende oorzaken te noemen voor het feit dat de kosten hoger
worden naarmate een machine ouder wordt :
De onderhoudskosten nemen toe ; naarmate de machine ouder wordt ,
treden steeds meer storingen op .
Door slijtage van de machine neemt het energieverbruik toe .
Door slijtage worden prestaties en /of afstelling van de machine minder
nauwkeurig , waardoor het grondstoffenverbruik hoger wordt .
Wat is de technische levensduur?
De periode waarover een productiemiddel in staat is om prestaties te leveren.

Wat is de economische levensduur?

De periode waarin het in economisch opzicht rationeel is om het productiemiddel te
blijven gebruiken.

4.5.1 De economische levensduur bij minimale

gemiddelde kosten
Wat is een veelgebruikte methode om de economische levensduur van een
duurzaam productiemiddel te bepalen?
Het kiezen voor de levensduur waarbij de gemiddelde kosten per eenheid product het
laagst zijn

Wat zijn complementaire kosten?

Alle andere bijkomende productiekosten naast afschrijvingskosten

Welke gebruiksduur is de economische levensduur?

De gebruiksduur waarbij de gemiddelde kosten per product het laagst zijn.

4.5.2 Technische ontwikkeling en economische

levensduur
Waartoe leidt een technische ontwikkeling?
Tot productiemiddelen waarmee eindproducten beter en/of goedkoper kunnen worden
geproduceerd dan in het verleden.

Wat is fair value?

Zelf bepaalde marktwaarde

Hoe wordt het verlies door economische slijtage ook wel genoemd?
Impairment charge
Hoe wordt het vaststellen van de waarde van een productiemiddel genoemd?
Impairment

Door de komst van nieuwe duurzame productiemiddelen , die hetzelfde product

tegen lagere kosten maken , wordt de economische levensduur van bestaande
productiemiddelen korter . Dit komt doordat het punt waarop de complementaire
kosten van de bestaande productiemiddelen hoger worden dan de kostprijs bij
de meest doelmatige productietechniek , eerder wordt bereikt .

Het verschil tussen beide technieken is dat bij het bepalen van de fair value
niet de productiekosten en de complementaire kosten met elkaar worden
vergeleken , maar de verwachte ontvangsten met de verwachte uitgaven .

4.6 Enkele andere methoden om de afschrijvingskosten

te bepalen
Wat is de boekwaarde?
Het bedrag waarvoor het productiemiddel op een bepaald moment op de balans
wordt opgenomen

font-style De boekwaarde van een productiemiddel daalt elk jaar doordat de

voorraad werkeenheden die het productiemiddel vertegenwoordigt , afneemt . De
boekwaarde is te berekenen door de aanschafprijs te verminderen met het
totale bedrag dat tot dat moment is afgeschreven .

Een andere manier om de boekwaarde te bepalen , is zoals het gebeurt bij het
vaststellen van het verlies door economische slijtage . Hierbij berekent men de
waarde van de werkeenheden die het productiemiddel op een bepaald moment
vertegenwoordigde . Deze waarde plus een eventuele restwaarde is gelijk aan
de boekwaarde

4.6.1 Afschrijven met een vast percentage van de

aanschafprijs
Hoe wordt deze methode ook wel genoemd?
Lineaire afschrijving
Bij deze methode zijn de afschrijvingskosten ieder jaar gelijk .

De jaarlijkse afschrijvingskosten worden als volgt bepaald :

A -/- R
n

A = de aanschafprijs van het duurzaam productiemiddel

R = de restwaarde
n = de economische levensduur

4.6.2 Afschrijven met een vast percentage van de

boekwaarde
Bij deze methode worden de afschrijvingskosten ieder jaar lager . Deze
afschrijvingsmethode wordt toegepast in situaties waarin de hoeveelheid en /of
de kwaliteit van de prestaties van het duurzaam productiemiddel in de loop
van de tijd afnemen .

In formulevorm :
A x (1 -/- a )tot de macht n

A = aanschafprijs
a = jaarlijkse afschrijvingspercentage (decimaal getal )
n = aantal periodes dat is verstreken bij de bepaling van de boekwaarde

4.6.3 Sum of years digits

Wat betekent sum of years digits in het nederlands?

Coëfficiëntenmethode

Bij deze methode worden de jaarlijkse afschrijvingskosten bepaald aan de hand

van een zogeheten coëfficiënt , die afhankelijk is van de gekozen economische
levensduur .

Deze methode kan worden gebruikt in situaties waarin de jaarlijkse prestaties

van het duurzaam productiemiddel met een constant percentage afnemen . Ook
is het denkbaar dat de jaarlijkse productie constant blijft , maar dat de
complementaire kosten van de productie jaarlijks met hetzelfde bedrag
afnemen .
4.6.4 Afschrijvingskosten nemen jaarlijks met een vast
bedrag af
Deze methode lijkt erg op de methode sum of years digits . Beide methodes
kunnen worden toegepast als de prestaties van een duurzaam productiemiddel
een constant dalend verloop vertonen of de complementaire kosten een
constante jaarlijkse stijging te zien geven . Bij deze methode wordt vooraf
bepaald met welk bedrag de afschrijvingskosten jaarlijks moeten afnemen . Dit
bedrag dient als uitgangspunt voor de afschrijving in de verschillende jaren .

4.7 Interestkosten van duurzame productiemiddelen

De aanschaf van een duurzaam productiemiddel leidt ertoe dat een deel van
het beschikbare vermogen van de onderneming voor een bepaalde tijd wordt
vastgelegd . Hierdoor ontstaan er ook interestkosten . Daarom moet bij het
vaststellen van de kosten van het duurzaam productiemiddel ook rekening
worden gehouden met de interestkosten over het vermogen dat in het
productiemiddel is geïnvesteerd .

4.7.1 Interestkosten over het gemiddeld geïnvesteerde

vermogen
Bij deze methode wordt ieder jaar hetzelfde bedrag aan interestkosten
gecalculeerd . Deze methode is bruikbaar in situaties waarin de productie
gedurende de economische levensduur van het productiemiddel op een
constant niveau blijft .

Het gemiddeld geïnvesteerd vermogen wordt als volgt berekend :

A +R
2

A = aanschafprijs
R = restwaarde
 4.7.2 Interestkosten over het gemiddelde van de
boekwaarde aan het begin en aan het eind van het jaar
Doordat de boekwaarde van een duurzaam productiemiddel in de loop van de
tijd afneemt , leidt deze methode tot jaarlijks dalende interestkosten . Een
onderneming kan deze methode toepassen als ook de jaarlijkse productie in de
loop der jaren daalt .

Deze methode voor de berekening van de interestkosten zal meestal worden

gecombineerd met een afschrijvingsmethode waarbij de jaarlijkse afschrijvingen
eveneens een dalend verloop vertonen .

4.7.3 Interestkosten over de boekwaarde aan het begin

van het jaar
Ook bij deze methode vertonen de jaarlijkse interestkosten een dalend verloop

5 Kosten en Bedrijfsdrukte

Wat wordt er verstaan onder bedrijfsdrukte?

De activiteiten die binnen een onderneming worden ontplooid.

5.1 Constante kosten

Wanneer wordt er gesproken van constante kosten?

Als de kosten binnen bepaalde grenzen niet reageren op veranderingen in de
bedrijfsdrukte.

Wat zijn voorbeelden van constante kosten?

Afschrijvingskosten, verzekeringspremies en verwarmingskosten

Constante kosten zijn slechts binnen bepaalde grenzen onveranderlijk . Deze

grenzen worden bepaald door de beschikbare productiecapaciteit .
 5.2 Variabele kosten

Wat zijn variabele kosten?

Kosten die afhankelijk zijn van de bedrijfsdrukte.

Wat zijn voorbeelden van variabele kosten?

Grondstofkosten, kosten van verpakkingsmateriaal en brandstofkosten

Wanneer wordt er gesproken van proportioneel variabele kosten?

Als de kosten rechtevenredig met de bedrijfsdrukte veranderen.

Wanneer is er sprake van progressief variabele kosten?

Als de kosten bij een toename van de bedrijfsdrukte meer dan evenredig toenemen

Wanneer wordt er gesproken over degressief variabele kosten?

Als de kosten bij een toename van de bedrijfsdrukte minder dan evenredig toenemen.

Een progressief verloop van de variabele kosten kan onder meer de volgende
oorzaken hebben :
Soms kan de productie alleen worden uitgebreid als mensen overwerken .
Bij een uitbreiding van de productie is het soms nodig om het werktempo
op te voeren , met als gevolg dat minder efficiënt wordt gewerkt en er per
eenheid product meer grondstof wordt verbruikt .
Bij een hoog productietempo nemen de onderhoudskosten van machines
meer dan evenredig toe , vanwege extra reparaties en onderhoud .

5.3 De naïeve delingscalculatie

Wat is de naïeve delingscalculatie?

De kostprijs wordt berekend door de totale kosten te delen door de totale productie.

Deze methode wordt de naïeve delingscalculatie genoemd omdat er geen

rekening wordt gehouden met het gegeven dat de vaste kosten niet
veranderen als de productie verandert .
In formulevorm :
Totale verwachte kosten
Totale verwachte productie

Deze methode moet als theoretisch onjuist worden bestempeld . De kostprijs

moet namelijk onder identieke productieomstandigheden steeds hetzelfde zijn en
mag niet afhankelijk zijn van toevallige factoren .

5.4 Normale bezetting en kostprijs

Wat wordt verstaan onder normale bezetting?

De bedrijfsdrukte die gemiddeld gedurende een reeks van jaren wordt verwacht.

Hoe worden constante kosten ook wel genoemd?

Capaciteitskosten

De normale bezetting dient als uitgangspunt bij het vaststellen van de rationele
productiecapaciteit die de onderneming moet aantrekken .

Doordat de hoogte van de constante kosten wordt bepaald door de normale

bezetting moet hiermee rekening worden gehouden bij de kostprijscalculatie . Dit
doet men door de constante kosten te delen door de normale bezetting . Op
deze wijze worden de problemen die ontstaan bij de kostprijsberekening op
basis van de naïeve delingscalculatie , opgelost .

Bij normale bezetting ziet de kostprijsberekening er als volgt uit :

C +V
N W

C = Totale constante kosten

N = Normale bezetting
V = Totale variabele kosten
W = Verwachte bezetting
 5.4.1 Bezettingsresultaten

Wanneer is er sprake van een bezettingswinst?

Als de verwachte bezetting hoger is dan de normale bezetting

Wanneer is er sprake van een bezettingsverlies?

Als de verwachte bezetting lager is dan de normale bezetting.

Waardoor ontstaat er een bezettingsresultaat?

Doordat de constante kosten op basis van de normale bezetting zijn doorberekend in
de kostprijs

Als de totale constante kosten worden gedeeld door de normale bezetting om

de kostprijs te bepalen , leidt dit ertoe dat in de kostprijs een vast bedrag voor
constante kosten wordt opgenomen . Dit bedrag is onafhankelijk van de
werkelijke bezetting

De formule van het bezettingsresultaat :

(W -/- N ) x C /N

W = Verwachte bezetting
N = Normale bezetting
C = Constante kosten

5.4.2 Bezettingsresultaat en winstberekening

De winstberekening verloopt als volgt :

Verkoopresultaat
Bezettingsresultaten + of -/-
Winst /Verlies

Het verkoopresultaat wordt als volgt bepaald :

Aantal verkochte producten x (verkoopprijs per product -/- kostprijs per product )

Het bezettingsresultaat dat een onderneming behaalt doordat de verwachte

bezetting afwijkt van de normale bezetting , moet worden meegenomen bij de
bepaling van de winst .
 5.5 Kostprijs bij gemeenschappelijke en
samengevoegde kosten
Wanneer doen gemeenschappelijke kosten zich voor?
Als het technisch onvermijdelijk is dat in één productieproces verschillende soorten
producten ontstaan, die niet afzonderlijk kunnen worden geproduceerd

Wat doet een onderneming als er één of meer bijproducten ontstaan?

De onderneming zal ze proberen te verkopen

Wat is de reden om bijproducten te gaan verkopen?

De opbrengst van de bijproducten kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan het
verlagen van de kosten van het hoofdproduct én aan het vergroten van de
winstgevendheid van de onderneming.

Wat is nog een belangrijke reden om bijproducten te verkopen?

Het schaarser worden van allerlei grondstoffen en milieuregels

Waarvan is sprake als bijproducten niet verkocht kunnen worden?

Afval

Wanneer ontstaan er samengevoegde kosten?

Als productieprocessen op grond van economische overwegingen worden
samengevoegd

5.6 Kostprijsberekening volgens de

equivalentiecijfermethode
Wanneer wordt de equivalentiecijfermethode gebruikt?
Als tijdens een productieproces verschillende producten ontstaan die zeer nauw met
elkaar verwant zijn.

Van welk soort kosten is er sprake in de meeste gevallen als er

equivalentiecijfers worden toegepast?
Samengevoegde kosten
 6 Direct Costing en Break-even-analyse

Wanneer wordt er gesproken van direct costing?

Als er bij de bepaling van de kostprijs van een product alleen rekening wordt
gehouden met de variabele kosten.

Hoe wordt de integrale kostprijscalculatie ook wel genoemd?

Absorption costing

6.1 Direct costing

Wat is het deel van de dekkingsbijdrage dat overblijft na de dekking van de

constante kosten?
Winst

De dekkingsbijdrage per product wordt als volgt berekend :

Verkoopprijs per product
Variabele kosten per product -/-
Dekkingsbijdrage per product

Hoe wordt direct costing ook wel genoemd?

De variabele kostprijscalculatie

De formule van de totale dekkingsbijdrage :

dekkingsbijdrage per product x afzet

Wat is de verdeling van de eenvoudigste vorm van direct costing?

Periodekosten en productkosten

De formule van de winst :

Totale dekkingsbijdrage
Totale constante kosten -/-
Winst
Wat zijn de periodekosten?
De constante kosten

Waarom ontstaan er periodekosten?

Omdat er een bepaalde periode verstreken is.

Waarop worden de constante kosten bij direct costing ten laste gelegd?
Het resultaat

Wanneer is het verstandig om voor direct costing te kiezen?

Bij korte termijnbeslissingen

Wanneer is het verstandig om voor absorption costing te kiezen?

Bij lange termijnbeslissingen

Hoe wordt het verschil genoemd tussen de verkoopprijs en de variabele

kosten?
Dekkingsbijdrage

Waarom heet het verschil tussen de verkoopprijs en de variabele kosten de

dekkingsbijdrage?
Omdat dit verschil allereerst dient tot dekking van de constante kosten.

6.2 Periodewinst volgens absorption costing en

volgens direct costing
Hoe waardeert men de voorraad bij absorption costing?
De voorraad inclusief de constante fabricagekosten

Hoe waardeert men de voorraad bij direct costing?

Tegen de variabele fabricagekosten
Bij welke kostprijscalculatie is de winst het laagst?
Direct costing

Wanneer is de winst hoger bij direct costing?

Bij een vermindering van de voorraad

Als welke kosten worden de constante fabricagekosten van de voorraadmutatie

opgevoerd?
Kosten van de verkopen van de huidige periode

Wat is een voorraadmutatie?

Kosten van de voorgaande periode

De formule van het verschil van de voorraadmutaties :

voorraadmutatie x constante fabricagekosten per eenheid product

6.3 Break-even-analyse

Welk punt is het break-even-punt?

Het punt waarop alle constante kosten zijn terugverdiend

Waarom is het punt waarop alle constante kosten zijn terugverdiend het break-
even-punt?
Omdat een onderneming dan geen verlies lijdt en geen winst maakt.

Wat is de break-even-omzet?
De omzet die bij de break-even-afzet hoort.
De formule van het break-even -afzet :
C
p -/- v

C = Totale constante kosten

p = verkoopprijs
v = variabele kosten per eenheid

De formule van de break-even -omzet :

break-even -afzet x verkoopprijs per product

De formule van de benodigde afzet om een bepaalde winst te behalen is :

C +w
p -/- v

C = Totale constante kosten

w = Door de onderneming nagestreefde winstbedrag
p = verkoopprijs
v = variabele kosten per eenheid

Het break-even -punt gaat uit van een aantal veronderstellingen :

De variabele kosten zijn proportioneel
De onderneming produceert en verkoopt slechts één soort product
De productie is steeds gelijk aan de afzet
Alle producten kunnen steeds tegen dezelfde verkoopprijs worden
verkocht .

6.3.1 De veiligheidsmarge

Wanneer lijdt een onderneming verlies?

Als de omzet onder het break-even-punt terechtkomt

Wat geeft de veiligheidsmarge aan?

Met hoeveel procent de verkopen mogen teruglopen voordat de onderneming verlies
lijdt.
De veiligheidsmarge ( bij de omzet ) wordt als volgt bepaald :
TO -/- BEO x 100 %
TO

TO = Totale omzet
BEO = break-even -omzet

De veiligheidsmarge (bij de afzet ) wordt als volgt bepaald :

A -/- BEA x100 %
A

A = afzet
BEA = break-even -afzet

6.4 Het break-even-punt bij een handelsonderneming

Wat wordt er onder brutowinstmarge verstaan?

Het verschil tussen de verkoopwaarde en de inkoopwaarde van de verhandelde
goederen, uitgedrukt in procenten van de omzet

Waarvan is het bedrag van de variabele kosten van afhankelijk?

Van de gerealiseerde omzet

De formulevorm van de break-even -punt :

Brutowinst -/- variabele verkoopkosten -/- constante verkoopkosten

De formule van de break-even -omzet :

Constante verkoopkosten x 100 %
BW % -/- VVK %

BW % = brutowinstmarge in procenten van de omzet

VVK % = variabele verkoopkosten in procenten van de omzet
 6.5 Het indifferentiepunt

Wat wordt er verstaan onder doelmatig?

De oplossing die - rekening houdend met de omstandigheden en de gestelde
kwaliteitsnormen - het goedkoopst is.

Welk punt wordt het indifferentiepunt genoemd?

Het punt waarop beide technieken even duur zijn

Op basis van wat moet de keuze voor een productietechniek en de bepaling van
het indifferentiepunt plaatsvinden?
De normale bezetting

De formule van het indifferentiepunt :

verschil in totale constante kosten
verschil in variabele kosten per product

6.6 Uitbesteding

Wanneer wordt er gesproken over uitbesteding?

Als een onderneming bepaalde activiteiten niet meer zelf verricht, maar deze
overdraagt aan een bedrijf dat hierin is gespecialiseerd.

Een onderneming kan onder meer de volgende redenen hebben om een

activiteit uit te besteden :
De kennis die nodig is om de activiteit uit te voeren , is niet binnen de
eigen onderneming aanwezig .
De onderneming die in de activiteit is gespecialiseerd , kan deze
goedkoper uitvoeren .
Er is onzekerheid over de toekomstige afzet van een bepaald product .
 7 Directe en indirecte kosten

Wat is homogene massafabricage?

De onderneming maakt en verkoopt één soort product

Wat zijn directe kosten?

Kosten die rechtstreeks in verband staan met een product

Wat zijn indirecte kosten?

Kosten die ten behoeve van álle producten worden gemaakt.

Wat zijn voorbeelden van directe kosten?

Grondstofkosten, loonkosten van een productiemedewerker en afschrijvingskosten
van een machine

Wat zijn voorbeelden van indirecte kosten?

Huur van een gebouw, verwarmingskosten en bankkosten

7.1 De opslagmethode voor kostprijsberekening

Wat is het uitgangspunt van de opslagmethode?

De indirecte kosten kunnen worden uitgedrukt in een percentage van - één of meer -
directe kosten.

Hoe heet het toerekenen van de indirecte kosten aan de eindproducten?

Het verbijzonderen van de indirecte kosten

Welke twee varianten van de opslagmethode zijn er?

De enkelvoudige opslagmethode en de meervoudige opslagmethode
 7.1.1 Enkelvoudige (primitieve) opslagmethode

Schematisch wordt de kostprijs als volgt berekend :

Directe grondstofkosten
Directe loonkosten +
Directe kosten
Opslag voor indirecte kosten +
Kostprijs

Wat vormen de indirecte kosten bij de kostprijsberekening aan de hand van de

opslagmethode?
Een bepaald percentage van de directe kosten van het product.

Hoeveel opslagpercentages worden er gebruikt bij de enkelvoudige

opslagmethode?
Een

Wanneer is het de beste oplossing om te werken met een opslagpercentage

over de totale directe kosten?
Als de indirecte kosten geen duidelijke samenhang vertonen met een bepaald
bestanddeel van de directe kosten.

7.1.2 Meervoudige (verfijnde) opslagmethode

Worden er een of meer opslagpercentages gebruikt bij de meervoudige

opslagmethode?
Meer

Hoe worden de indirecte kosten uitgesplitst?

Ze worden uitgesplitst naar het verband dat er bestaat met bepaalde bestanddelen
van de directe kosten.

Welke kostprijs is nauwkeuriger?

De kostprijs bij toepassing van de meervoudige opslagmethode
 7.2 Machine-uurtarief

Wanneer wordt de machine-uurtarief methode toegepast?

Als een machine verschillende soorten producten maakt

Waaruit bestaan de kosten van een machine?

Afschrijvingskosten, rente, energiekosten, onderhoudskosten en loonkosten van het
bedienend personeel.

Zijn deze kosten van een machine constant of variabel?

Voor een deel constant en voor een deel variabel

Welke calculatie wordt gebruikt om het tarief per machine te berekenen?

De delingscalculatie

Formule delingscalculatie machine-uurtarief :

Constante machinekosten + Variabele machinekosten
Normale bezetting Verwachte bezetting

7.3 Afval en uitval

Waarbij moeten we uitgaan bij het opnemen van afval in de kostprijs?

Van de normale hoeveelheid afval

Wat is uitval?
Eindproducten of halffabricaten die na de productie worden afgekeurd voor de
normale verkoop.

Waarom zijn afgekeurde eindproducten niet altijd waardeloos?

Omdat deze producten sms gewoon worden verkocht, maar dan onder een andere
naam.
Wanneer is er sprake van afval?
Als de gebruikte grondstof tijdens het productieproces geheel of gedeeltelijk verloren
gaat.

Moeten de kosten van afval worden opgenomen in de kostprijs?

Ja

7.3.1 Uitvalkosten doorberekenen

Moeten alle kosten die worden veroorzaakt door de normale hoeveelheid uitval
worden doorberekend in de kostprijs?
Ja

Waarmee moeten deze kosten worden verminderd?

Met de eventuele opbrengst van de afgekeurde producten

Wanneer is er sprake van een ondoelmatigheid bij uitvalkosten?

Als het aantal afgekeurde producten hoger is dan normaal

Mogen ondoelmatige uitvalkosten worden doorberekend in de kostprijs?

Nee

7.3.2 Initiële uitvalkosten

Wat zijn initiële kosten?

De extra kosten die een onderneming maakt tijdens de aanloopperiode van een
nieuw product.

Mogen initiële kosten worden doorberekend in de kostprijs?

Ja
Waarom worden initiële kosten gemaakt?
Om de continuïteit van de onderneming te waarborgen.

9 Verschillenanalyse en budgettering

Wat is voorcalculatie?
De kostprijsberekening vindt plaats voordat er wordt begonnen met het
productieproces

Wat is nacalculatie?
De kostprijs wordt berekend na afloop van het productieproces

Wat kan de ondernemingsleiding beoordelen met de nacalculatie?

Of de productieafdeling zich tijdens het productieproces heeft gehouden aan de
normen die bij de voorcalculatie zijn vastgesteld.

Voorcalculatie is om de volgende redenen bijzonder nuttig :

De leiding van een onderneming kan aan de hand van een voorcalculatie
beoordelen of een bepaald productieproces tegen de geldende prijs kan
worden uitgevoerd .
De voorcalculatie kan dienen om de aanbiedingsprijs vast te stellen .

9.1 Nacalculatie

Wat kan het management doen aan de hand van een verschillenanalyse?
Hij kan maatregelen nemen om ervoor te zorgen dat de verschillen tussen voor- en
nacalculatie in de toekomst zo klein mogelijk zijn.

Wat zijn tussencalculaties?

Tussentijdse nacalculaties.

Waarvoor zijn tussencalculaties bedoeld?

Om tussentijds te kunnen bijsturen in de uitvoering van het project
Waar heeft de onderneming, naast een cijfermatige analyse, baat bij?
Een juiste interpretatie van de verschillen tussen de voor- en nacalculatie

9.2 Prijsverschillen en efficiencyverschillen

Schematisch prijsverschillen :
Werkelijk verbruik x standaardprijs
Werkelijk verbruik x werkelijke prijs -/-
Prijsverschil

Formule prijsverschil :
(SP -/- WP ) x WH

SP = standaardprijs
WP = werkelijke prijs
WH = werkelijke hoeveelheid

Formule efficiencyverschil :
(SH -/- WH ) x SP

SH = Totale standaardhoeveelheid (werkelijke productie x standaardhoeveelheid

per eenheid product )
WH = Werkelijke hoeveelheid
SP = Standaardprijs

Schematisch Efficiencyverschillen :
Standaardverbruik x standaardprijs
text-decoration Werkelijk verbruik x standaardprijs -/-
Efficiencyverschil
text-decoration

Waarop is een voorcalculatie gebaseerd?

Op basis van geschatte prijzen en geschatte hoeveelheden

Wat zijn prijsverschillen?

Verschillen tussen de geschatte en werkelijke prijzen van de bij het proces gebruikte
productiemiddelen
Wat zijn efficiencyverschillen?
Verschillen tussen de geschatte en werkelijke hoeveelheden van de bij het proces
gebruikte productiemiddelen

9.3 Planning en budgettering

Van welk management is kortetermijnplanning een zaak?

Het lagere management

Wat is een budget?

De financiële vertaling van alle ondernemingsplannen

Wat is het budget voor de onderneming?

Een instrument om het bedrijfsproces te beheren.

Wat staat er in de plannen van de onderneming aangegeven?

Wat er precies moet gebeuren en wie de verschillende activiteiten moeten verrichten

Welke soorten planningen zijn er?

Langetermijnplanning, Middellangetermijnplanning en Kortetermijnplanning

Wat geeft het budget aan?

Wat de realisatie van de plannen mag kosten

Hoe wordt langetermijnplanning ook wel genoemd?

Strategische planning

Wie is er verantwoordelijk voor het budget?

De manager van een specifieke afdeling
Waarop heeft langetermijnplanning betrekking?
Vooral op beslissingen die de onderneming voor een langere termijn binden.

Welke functies heeft het budget?

Communicatiemiddel, Taakstellende functie, Autorisatiefunctie en evaluatiemiddel

Van welk management is strategische planning een zaak?

Het topmanagement

Wat is het masterbudget?

Een budget waarin het totaal van alle activiteiten is opgenomen

Waar gaat het om bij middellangetermijnplanning?

Beslissingen die worden genomen door het middenmanagement van de
onderneming.

Wat wordt er vanuit het masterbudget bepaald?

De deelbudgetten van de verschillende afdelingen

Hoe wordt kortetermijnplanning ook wel genoemd?

Uitvoeringsplanning

Wat zijn voorbeelden van deelbudgetten?

Verkoopbudget, inkoopbudget, productiebudget, inversteringsbudget en
liquiditeitsbudget

Waarop heeft de kortetermijnplanning betrekking?

Op de daadwerkelijke uitvoering van de productie- en verkoopactiviteiten.
 9.3.1 Soorten budgetten

Hoe wordt het totaalbedrag van het budget bepaalt?

De hoeveelheden die in de plannen zijn vermeld worden vermenigvuldigt met de
gebudgeteerde kosten per prestatie

Waarmee moet rekening worden gehouden bij het vaststellen van het
totaalbedrag van het budget?
Met de meetbaarheid van de prestaties en met het al dan niet variabel zijn van de
kosten.

Welke methodes zijn er om het totaalbedrag van een afdelingsbudget vast te

stellen?
Vast budget, variabel budget, gemengd budget en flexibel budget

Wat is een vast budget?

Een vast bedrag per periode

Wanneer wordt een vast budget toegekend?

Als de kosten voornamelijk constant van aard zijn of als de prestaties nauwelijks te
meten zijn

Wanneer wordt een variabel budget toegekend?

Als de prestaties van een afdeling goed meetbaar zijn én de kosten volledig
afhankelijk zijn van het aantal prestaties dat de desbetreffende afdeling levert.

Wat krijgt de afdeling bij een variabel budget?

Een bepaald bedrag per prestatie

Waaruit bestaat het budget bij een gemengd budget?

Deels uit een vast bedrag en deels uit een bedrag dat afhankelijk is van de geleverde
prestaties
Wanneer wordt er een flexibel budget toegekend?
Als een afdeling te maken heeft met niet-proportionele variabele kosten.

Waaruit bestaat een flexibel budget?

Meestal uit een vast bedrag om de constante kosten te dekken en een variabel
bedrag dat per eenheid product afhangt van het aantal geleverde prestaties.

9.3.2 Activity Based Budgetting

Op basis waarvan wordt het budget opgesteld?

Op basis van de gewenste activiteiten/prestaties

Wat wordt er aangegeven in het budget van activity based budgetting?

Hoeveel de activiteiten/prestaties in de budgetperiode mogen kosten

Wat staat er centraal bij activity based budgetting?

De activiteiten of prestaties die met de middelen moeten worden gerealiseerd

9.4 Omzetanalyse

Wat is een omzetanalyse?

Een analyse van de verschillen tussen de gebudgetteerde en de werkelijke omzet

Waarin kunnen de eventuele verschillen uitsplitsen?

Verkoopprijsverschillen en hoeveelheids- of volumeverschillen

Waar wordt van uitgegaan bij het budgetteren van de omzet?

Van een verkoopprijs per product
 10 Investerings- en financieringsproblemen

Waarop heeft het financieringsprobleem betrekking?

Het maken van een keuze uit de verschillende mogelijkheden die een onderneming
heeft om vermogen aan te trekken.

Wat is kort vreemd vermogen?

Al het geleende vermogen dat binnen een jaar moet worden terugbetaald

Hoe worden de bezittingen van de onderneming aangeduid?

Activa

Wat is er aan de creditzijde van de balans af te lezen?

Welke keuzes de onderneming heeft gemaakt m.b.t. de verschillende mogelijkheden

Wat is de financiële structuur van de onderneming?

De samenstelling van het vermogen

Wat vinden we debet op de balans?

De investeringsstructuur van de onderneming

Waaruit bestaat het vermogen dat door een onderneming wordt aangetrokken?
Uit eigen vermogen en vreemd vermogen

Waarvan is de financiële structuur het gevolg?

Van de keuzes die de onderneming heeft gemaakt bij het oplossen van het
financieringsprobleem

In welke twee categorieën zijn de activa onderverdeeld?

Vaste en vlottende activa
Door wie wordt het eigen vermogen verschaft?
Door de eigenaren van de onderneming

Zijn het investerings- en het financieringsprobleem los van elkaar te zien?

Nee

Waarvoor worden vaste activa gebruikt?

Om de werkzaamheden duurzaam te dienen

Hoe wordt eigen vermogen ook wel genoemd?

Ondernemend vermogen of risicodragend vermogen

Wanneer wordt er gesproken van partiële financiering?

Als een onderneming het financieringsprobleem voor elk afzonderlijk onderdeel van
de activa probeert op te lossen.

Wat wordt er met duurzaam bedoeld?

Dat vaste activa langer meegaan dan één omzetcyclus.

Waarom wordt het eigen vermogen ondernemend vermogen of risicodragend

vermogen genoemd?
De vergoeding die de verschaffers van het eigen vermogen ontvangen voor hun
vermogensinbreng is afhankelijk van het resultaat dat de onderneming behaalt

Wanneer wordt er gesproken van totale financiering?

Als de onderneming probeert het financieringsprobleem van de totale activa als
geheel op te lossen

Hoe kan vaste activa worden beschouwd?

Als voorraden werkeenheden die tijdens het productieproces worden verbruikt

Wat is vreemd vermogen?

Het vermogen dat door buitenstaanders ter beschikking is gesteld
Wat heeft een onderneming nodig om haar activiteiten uit te voeren?
Vermogen

Hoe komt het deel van de werkeenheden dat tijdens een bepaalde periode is
verbruikt tot uitdrukking?
In de afschrijvingskosten die aan deze periode worden toegerekend.

Wat is het kenmerk van vreemd vermogen?

Dat de ondernemer verplicht is om de schuld/lening af te lossen

Wanneer wordt er gesproken van investeren?

Als een onderneming een deel van het beschikbare vermogen gebruikt om haar
activiteiten te financieren

Wat ontbreekt er bij de vlottende activa?

Het duurzame karakter

Waarom wordt het vreemd vermogen ook wel niet-ondernemend vermogen of

risicomijdend vermogen genoemd?
Omdat de rentebetaling en de aflossing van het vreemd vermogen onafhankelijk zijn
van de bedrijfsresultaten

Wanneer is er sprake van een investering?

Zodra een deel van het vermogen voor een bepaald doel wordt aangewend

Waarom ontbreekt er bij de vlottende activa het duurzame karakter?

Deze worden tijdens één omzetcyclus volledig verbruikt

Waarin is het vreemd vermogen verdeeld?

Lang vreemd vermogen en kort vreemd vermogen
Waarom is het aanhouden van voldoende liquide middelen voor veel
ondernemingen noodzakelijk?
Om aan de dagelijkse betalingsverplichtingen te kunnen voldoen

Wat vormt het investeringsprobleem van de onderneming?

De keuzes die zij moeten maken over waarin zij het beschikbare vermogen wil
investeren

Voor hoe lang is lang vreemd vermogen beschikbaar gesteld?

Voor een periode van langer dan één jaar

Wat staat er debet op de balans?

De verzameling van duurzame productiemiddelen, voorraden, vorderingen en liquide
middelen

10.1 Vermogensbronnen

Welke vermogensbronnen zijn er?

De vermogensmarkt en intensieve financiering

10.1.1 De vermogensmarkt

Wanneer doen ondernemingen een beroep op de kapitaalmarkt?

Als ze eigen vermogen of lang vreemd vermogen willen aantrekken.

Waarop heeft de geldmarkt betrekking?

Deze heeft betrekking op vraag en aanbod van vermogen waarvan de looptijd korter
is dan een jaar

Waarvan kunnen ondernemingen zich voorzien op de geldmarkt?

Van kort vreemd vermogen
Wie zijn vragers op de vermogensmarkt?
Gezinnen, ondernemingen en de overheid

Wie zijn de aanbieders op de vermogensmarkt?

Gezinnen, institutionele beleggers, banken, ondernemingen en de overheid

Wat zijn institutionele beleggers?

Pensioenfondsen en levensverzekeringsmaatschappijen die de ontvangen pensioen-
en verzekeringspremies beleggen om in de toekomst uitkeringen te kunnen doen

Wie treedt er op als bemiddelaar tussen vragers en aanbieders van vermogen?

De bank

Waardoor wordt de vermogensmarkt gevormd?

Door het geheel van enerzijds de vraag naar vermogen en anderzijds het aanbod van
vermogen

Wanneer spreekt men van besparingen?

Als de uitgaven lager zijn dan de inkomsten

Wat wordt er bedoeld met een markt in abstracte zin?

De vermogensmarkt is niet op een bepaalde plaats gevestigd.

Uit welke 2 deelmarkten bestaat de vermogensmarkt?

De kapitaalmarkt en de geldmarkt

Wat vindt men op de kapitaalmarkt?

De vraag naar en het aanbod van vermogen met een looptijd van langer dan een jaar
 10.1.2 Intensieve financiering

Wat is een variant op de concrete gedachte achter intensieve financiering?

Met dezelfde hoeveelheid vermogen méér bereiken

Is intensieve financiering een verhoging van de omloopsnelheid van het binnen

de onderneming beschikbare vermogen?
Ja

Wat wordt er verstaan onder de omloopsnelheid van het vermogen?

Het aantal malen dat het vermogen dat gedurende een bepaalde periode gemiddeld
beschikbaar is, is begrepen in de omzet van die periode

Wat wordt er verstaan onder intensieve financiering?

De intensivering van de aanwending van het binnen de onderneming beschikbare
vermogen

Wat is de concrete gedachte achter intensieve financiering?

Dat het mogelijk is om met minder vermogen dezelfde activiteiten te financieren als
voorheen

10.1.3 Het ideaalcomplex

Is het ideaalcomplex een vorm van intensieve financiering?

Ja

Wat wordt er verstaan onder het ideaalcomplex?

Een verzameling van identieke duurzame productiemiddelen met een volkomen
gelijkmatige leeftijdsopbouw

Wat gebeurt er bij het ideaalcomplex?

Het bedrag aan afschrijvingsgelden dat jaarlijks vrijkomt, wordt steeds onmiddellijk
aangewend om nieuwe duurzame productiemiddelen aan te schaffen - ter vervanging
van productiemiddelen die op dat moment versleten zijn.
Wat houdt een volkomen gelijkmatige leeftijdsopbouw van de duurzame
productiemiddelen in?
Dat een onderneming bijv. 2 machines heeft die 0 jaar oud zijn, 2 machines van 1 jaar
oud, 2 machines van 2 jaar oud etc.

Wat brengt wat er gebeurt bij het ideaalcomplex met zich mee?
Dat de totale afschrijving per periode gelijk is aan de aanschafprijs van alle versleten
productiemiddelen die op dat moment moeten worden vervangen.

10.2 Leasing en factoring

Welke vormen van financiering zijn er naast de traditionele vormen van

financiering?
Leasing en factoring

Waarvoor kan leasing worden gebruikt?

Voor het financieren van bepaalde materiële vaste activa

Waarvoor is factoring een manier?

Om de debiteurenpost op de balans van de onderneming te financieren

10.2.1 Leasing

Wat is leasing?
Het huren van de benodigde activa

Bij welke leasevorm moeten de gehuurde activa op de balans van de huurder

staan?
Financial lease

Welke 2 grondvormen van leasing worden er onderscheiden?

Operational lease en financial lease
Hoe wordt financial lease ook wel aangeduid?
On balance

Wat is een operational lease?

Een kortlopende opzegbare huurovereenkomst

Moeten de gehuurde activa bij operational lease op de balans van de huurder

staan?
Nee

Voor hoe lang worden productiemiddelen gehuurd bij operational lease?

Voor de duur van een bepaald project of tijdens een noodsituatie

Hoe wordt operational lease ook wel aangeduid?

Off balance

Welke kosten komen voor de rekening van de verhuurder bij operational lease?
Onderhoud, verzekering en afschrijving

Wat is een sale-and-lease-back constructie?

Hierbij verkoopt een onderneming bepaalde duurzame activa aan een
leasemaatschappij, waarna zij dezelfde activa terughuurt via een leaseovereenkomst

Waar wordt operational lease in de praktijk vooral gezien?

Bij productiemiddelen die in economische zin snel verouderen of productiemiddelen
die specialistisch onderhoud vragen

Wat is financial lease?

Een langlopende onopzegbare huurovereenkomst

Voor hoelang worden productiemiddelen gehuurd bij financial lease?

Voor de economische levensduur van het gehuurde productiemiddel
Wat komt er bij financial lease voor de rekening van de huurder?
Het risico van economische veroudering van het gehuurde productiemiddel

Welke kosten komen voor de rekening van de huurder bij financial lease?
Kosten van onderhoud, verzekering en dergelijke

Waar komt men financial lease tegen?

Bij de huur van vliegtuigen en gebouwen

10.2.2 Factoring

Hoe betaald de factoringmaatschappij bij old line factoring?

De factoringmaatschappij betaalt de goedgekeurde vorderingen grotendeels
onmiddellijk uit aan de onderneming die de vorderingen overdraagt.

Wat brengt de factoringmaatschappij bij old line factoring naast de gebruikelijke

kosten nog meer in rekening?
Rentekosten over de periode tussen de datum van uitbetaling en de vervaldatum

Wat is inter-krediet?
Ondernemingen gaan over tot factoring van hun vorderingen op afnemers, maar
blijven zelf de administratie en de incasso van de vorderingen verzorgen.

Wat ontstaat er als een onderneming krediet verstrekt aan haar afnemers?
Behoefte aan vermogen

Wat gebeurt er bij factoring?

Hierbij neemt de zogeheten factoringmaatschappij alle door haar goedgekeurde
vorderingen over van de onderneming. Vervolgens verzorgt zij de administratie en de
incasso van deze vorderingen en betaalt zij het bedrag van de vorderingen uit aan de
onderneming
Welke basisvormen van factoring zijn er?
Maturity factoring en old line factoring

Wat gebeurt er bij maturity factoring?

De factoringmaatschappij betaalt het bedrag van de vordering uit op de dag dat de
afnemer had moeten betalen

Welke zekerheid heeft de onderneming bij maturity factoring?

Dat de vorderingen die aan de factoringmaatschappij zijn overgedragen, op een
bepaalde datum zullen worden betaald

12 Het Eigen Vermogen

Wat is het eigen vermogen?

Het vermogen dat door de eigenaren is ingebracht

Waaruit bestaat het eigen vermogen in de persoonlijke ondernemingsvormen?

De stortingen die de eigenaren hebben gedaan vanuit hun privévermogen, plus het
gedeelte van de winst dat niet aan de eigenaren is uitgekeerd.

Waaruit bestaat het eigen vermogen bij de naamloze- en besloten

vennootschap?
Het aandelenvermogen en de reserves

Hoe kan het eigen vermogen van een NV of BV worden vergroot?

Door reserves te vormen of door nieuwe aandelen te plaatsen bij aandeelhouders

De verschillen tussen de BV en NV zijn :

De aandelen van een BV zijn niet vrij overdraagbaar en staan altijd op
naam .
Een BV geeft geen aandeelbewijzen uit , een NV wel
 12.1 Het aandelenvermogen van de NV

Kan de nominale waarde van een aandeel vrij gekozen worden door de NV?
Ja

Wat krijgt een aandeelhouder van prioriteitsaandelen?

Bijzondere zeggenschapsrechten

Tegen welke waarde wordt het geplaatste aandelenvermogen op de balans

opgenomen?
De nominale waarde

Wat is het doel van prioriteitsaandelen?

Het doel is om de zeggenschap over de onderneming binnen een beperkte kring van
aandeelhouders te houden

Welke 2 soorten aandelen zijn er?

Klassieke aandelen en CF-aandelen

Wat krijgen de aandeelhouders van preferente aandelen?

De houders hebben bij het uitkeren van dividend voorrang op de gewone
aandeelhouders

Wat is een klassiek aandeel?

Een papieren stuk dat bestaat uit een mantel en een blad met genummerde
dividendbewijzen

Wat houdt het cumulatierecht in?

Dat als de NV in een bepaald jaar geen dividend uitkeert, de preferente
aandeelhouders hun recht op dividend over dat jaar behouden tot het moment waarop
de winst van de NV het weer toelaat om dividenduitkeringen te doen

Wat ontvangt de aandeelhouder bij inlevering van een dividendbewijs?

Het dividend (winstuitkering) waarop hij recht heeft
Wat is overwinst?
De winst die overblijft na aftrek van het normale preferente dividend en het normale
dividend van de gewone aandeelhouders

Om wat voor aandelen gaat het bij CF-aandelen?

Digitale vorderingen

Welke aandelen zijn preferent winstdelend?

Preferente aandelen die ook mee delen in de overwinst

Door wie wordt het dividend uitgekeerd bij CF-aandelen?

Het Centrum voor de Fondsenadministratie

Hoe gebeurt het uitkeren van dividend bij CF-aandelen?

Door het dividend over te boeken op de rekeningen van banken, die het uitgekeerde
dividend overboeken naar de rekeningen van de aandeelhouders

Wat is een aandeel?

Een bewijs dat aangeeft dat de bezitter ervan deelneemt in het maatschappelijk
kapitaal van een NV

Welke functies heeft een aandeel?

Financieringsfunctie, zeggenschapsfunctie en winstuitkering

Wat is het maatschappelijk kapitaal van een NV?

Het maximale bedrag aan aandelen dat de NV kan uitgeven

Welke soorten aandelen zijn er in een NV?

Gewone aandelen, prioriteitsaandelen en preferente aandelen

Wie zijn de eigenaren van de onderneming?

De gezamenlijke aandeelhouders
Welke rechten zijn er toegekend aan gewone aandelen?
Zeggenschap en dividend

12.2 De winstverdeling

Wat is het dividendpercentage?

Hierin wordt het uitgekeerde dividend uitgedrukt als percentage van de nominale
waarde van de geplaatste aandelen

Wat is het uitkeringspercentage?

Het deel van de winst dat als dividend wordt uitgekeerd

De winst die overblijft na het betalen van belasting kan worden gebruikt voor :
Het uitkeren van dividend aan de aandeelhouders
Het uitkeren van winst aan het personeel (tantièmes )
De vorming van reserves

Wat moet een NV aan de Belastingdienst afstaan?

Vennootschapsbelasting

Wat is cashdividend?
Dividend uitkeren in de vorm van geld

Wat is stockdividend?
Dividend uitkeren in aandelen

Hoeveel procent dividendbelasting is een NV verplicht om in te houden?

15%
 12.3 De reserves

Welke indeling kennen de reserves?

Open reserves, stille reserves en geheime reserves

Wat zijn open reserves?

Reserves waarvan de omvang en het bestaan zijn af te lezen uit de balans van de
onderneming

Wat zijn stille reserves?

Reserves waarvan het bestaan op basis van de balans wel kunnen worden vermoed,
maar men is niet in staat om te bepalen hoe groot deze reserves zijn.

Wat vormen de reserves samen met de nominale waarde van het geplaatste
aandelenvermogen?
Het eigen vermogen van de NV

Wat zijn geheime reserves?

Reserves waarvan noch het bestaan noch de omvang uit de balans kan worden
afgeleid

Wat zijn reserves?

De onderdelen van het eigen vermogen die het nominale geplaatste
aandelenvermogen te boven gaat

Welke reserves zijn wettelijk niet toegestaan?

Stille en geheime reserves

Wat is algemene reserve?

Het niet uitkeren van een gedeelte van de winst aan de aandeelhouders

Reserves kunnen onder meer om de volgende redenen worden gevormd :

Het kunnen opvangen van toekomstige tegenvallers
Het kunnen financieren van een uitbreiding
Het vervangen van vreemd vermogen door eigen vermogen
Wat is agioreserve?
Het plaatsen van aandelen tegen een prijs die boven de nominale waarde van het
aandeel ligt.

Wat is een herwaarderingsreserve?

Het opnemen van activa op de balans tegen de vervangingswaarde

Wat is de vervangingswaarde van activa?

De prijs die de NV op een bepaald moment zou moeten betalen voor een nieuw
productiemiddel dat binnen de onderneming dezelfde economische functie kan
vervullen als het productiemiddel dat op dat moment wordt gebruikt.

Waar staan formele reserves op de balans?

Op de creditzijde

Waar staan materiële reserves op de balans?

Op de debetzijde

12.4 De waarde van een aandeel

Wat is de nominale waarde van het aandeel?

De waarde die op het aandeel staat aangegeven

Welke waarde zijn er naast de nominale waarde nog meer?

Intrinsieke waarde, rentabiliteitswaarde en rendementswaarde

Hoe komt de waarde van een aandeel tot stand voor beursgenoteerde
bedrijven?
Via vraag en aanbod op de beurs
 12.4.1 Intrinsieke waarde

Waaraan is de intrinsieke waarde van een aandeel gelijk?

Aan het eigen vermogen per geplaatst aandeel

Formule intrinsieke waarde :

Totaal eigen vermogen x nominale waarde van het
aandeel
Nominaal geplaatst aandelenvermogen

12.4.2 Rentabiliteitswaarde

Waarop is de rentabiliteitswaarde van het eigen vermogen op gebaseerd?

Op de winstgevendheid van de onderneming

Aan de hand van wat wordt de rentabiliteitswaarde bepaald?

De contante waarde van de toekomstige winsten van de onderneming

Wat is de marktrendementseis?
Het winstpercentage dat door de beleggers in aandelen wordt verlangd.

Wat is een ander woord voor marktrendementseis?

Marktrente.

Hoe wordt de rentabiliteitswaarde van één aandeel bepaald?

Door de rentabiliteitswaarde van de onderneming te delen door het aantal geplaatste
aandelen

Formule rentabiliteitswaarde :
Jaarlijkse winst na aftrek van belasting x 100
percentage van de marktrente
2de formule rentabiliteitswaarde :
Winst in procenten van het eigen vermogen x eigen vermogen
percentage van de marktrente

12.4.3 Rendementswaarde

Formule rendementswaarde :
Percentage van het uitgekeerde dividend x nominale waarde per aandeel
percentage van de marktrente

Waarvan gaat de rendementswaarde uit?

Van de toekomstige dividenduitkeringen

Waaraan is de berekening van de rendementswaarde gelijk?

De manier van de berekening van de rentabiliteitswaarde

Wat is het verschil tussen de berekening van de rendementswaarde en de

berekening van de rentabiliteitswaarde?
Er wordt bij de rendementswaarde uitgegaan van het deel van de winst dat in de vorm
van dividend is uitgekeerd aan de aandeelhouders

12.4.4 Waardebepaling

Welke factoren zijn mede bepalend voor de koers van een aandeel op de beurs?
Toekomstverwachtingen van beleggers, verwachtingen m.b.t. de winstgevendheid van
de nv, de algemene economische situatie, de politieke situatie en verwachtingen
m.b.t. de algemene economische ontwikkeling

12.5 Emissie van aandelen en theoretische

claimwaarde
Waarvan is de verwachte koers van het aandeel na emissie van afhankelijk?
Van de verwachtingen die de beleggers hebben van het betreffende aandeel
Formule theoretische waarde van de claim :
Kn -/- Ke
n

Kn = verwachte koers na emissie

Ke = emissiekoers
n = aantal benodigde claims om te kunnen inschrijven op een nieuw aandeel

Wanneer wordt er gesproken van emissie?

Als er nieuwe aandelen worden uitgegeven om extra eigen vermogen aan te trekken.

Formule aantal benodigde claims :

aantal oude aandelen
aantal nieuwe aandelen

Wanneer wordt er gesproken van guichet-emissie?

Banken fungeren als tussenschakel tussen de NV en de beleggers. De bank verleent
dan slechts loketdiensten aan de NV

Wanneer wordt er gesproken van overgenomen emissie?

Als banken de emissie geheel of gedeeltelijk overnemen

Welke minimale koers geldt er voor de bank bij overgenomen emissie?

95% van de nominale waarde van het aandeel

Voor wie staat de inschrijving op een vrije emissie open?

Iedereen

Voor wie staat de inschrijving op een voorkeursemissie open?

Voor de bestaande aandeelhouders van de NV

Hoe wordt een voorkeursemissie ook wel genoemd?

Claimemissie
Hoe kunnen de aandeelhouders hun recht van voorkeur bij de emissie kenbaar
maken?
Met behulp van een dividendbewijs met een bepaald nummer

Hoe wordt het dividendbewijs bij een voorkeursemissie ook wel genoemd?
Claim

12.6 Herkapitalisatie

Wanneer is er sprake van herkapitalisatie?

Als het geplaatste aandelenvermogen wordt vergroot ten laste van de reserves

Waartoe leidt een herkapitalisatie?

Een verlaging van de waarde per aandeel

Wat zijn bonusaandelen?

Gratis aandelen die de bestaande aandeelhouders van de NV ontvangen bij een
herkapitalisatie

13 Het vreemd vermogen

Hoe wordt een onderhandse lening ook wel genoemd?

Krediet op maat

Waarin kan vreemd vermogen onderverdeeld worden?

Kortlopend en langlopend vreemd vermogen

Welke looptijd heeft kortlopend vreemd vermogen?

Een looptijd die korter is dan een jaar
Welke looptijd heeft langlopend vreemd vermogen?
Een looptijd die langer is dan een jaar

Waarin kan het vreemd vermogen naast kortlopend en langlopend vreemd

vermogen nog meer in onderverdeeld worden?
Gedekt en ongedekt krediet

Wat verlangt een kredietgever bij een gedekt krediet?

Een bepaalde zekerheid van de kredietnemer m.b.t. de te ontvangen aflossingen en
rentebetalingen

Wat is een bekend voorbeeld van gedekt krediet?

Een hypothecaire lening

Wat is het vreemd vermogen?

Al het vermogen dat niet behoort tot het eigen vermogen

Wanneer is er sprake van een openbare lening?

Als vreemd vermogen via de openbare kapitaalmarkt is geleend

Welke term wordt ook wel voor vreemd vermogen gebruikt?

Krediet

Wie kan aan een openbare lening deelnemen?

Iedereen

Wat is het kenmerk van vreemd vermogen?

Dat het op een bepaald moment moet worden terugbetaald aan degene die het heeft
verstrekt

Wat is een onderhandse lening?

Een lening die niet openbaar is
Wat is een onderneming naast de verplichting om terug te betalen nog meer
verplicht tegenover de schuldeiser?
Rente betalen

Welke partijen zijn er betrokken bij een onderhandse lening?

De geldgever en de geldvrager

Wanneer is er sprake van krediet dat wordt ontvangen in de vorm van

goederen?
Als een leverancier bereid is om goederen op rekening te leveren

13.1 Obligatielening

Wanneer dalen de koersen van uitstaande obligaties?

Als de marktrente stijgt

Wat is een obligatielening?

Een geldlening die is verdeeld in een bepaald aantal schuldbekentenissen

Wat is een ander woord voor schuldbekentenissen?

Obligaties

Behoort de obligatielening tot het kortlopend of tot het langlopend vreemd

vermogen
Tot het langlopend vreemd vermogen

Door wie kunnen obligaties worden uitgegeven?

NV's, BV's, coöperatieve verenigingen, (grote) eenmanszaken, stichtingen en de
overheid

Wat is de nominale waarde?

De omvang van een schuldbekentenis
Wanneer wordt er rente betaald?
Achteraf

Tegen inlevering waarvan vindt de rentebetaling plaats?

Een coupon

Wat is de looptijd van een obligatielening?

tussen de 5 en 20 jaar

Wanneer wordt er gesproken van een bulletlening?

Als de aflossing van de lening in zijn geheel plaatsvindt aan het einde van de looptijd

Waarvan is de beurswaarde van een obligatie afhankelijk?

Van de hoogte van de rente die op de obligatie wordt uitgekeerd, de actuele
marktrente en de resterende looptijd van de lening

13.1.1 Soorten obligaties

Hoe worden winstdelende obligaties en inkomenstenobligaties ook wel

genoemd?
Aandeelachtige obligaties

Waardoor worden gewone obligaties gekenmerkt?

Door een periodieke vaste rentevergoeding en een vaste looptijd

Hoe worden achtergestelde obligaties ook wel genoemd?

Kapitaalobligaties

Wat zijn pandbrieven?

Gewone obligaties die worden uitgegeven door hypotheekbanken
Waarom heeft een achtergestelde obligatie achtergesteld in zijn naam?
Omdat zij zijn achtergesteld ten opzichte van de overige schuldeisers van de
onderneming

Waaruit bestaat de winst voor banken bij pandbrieven?

Uit het verschil tussen de rente die wordt vergoed aan de bezitters van de
pandbrieven en de rente die in rekening wordt gebracht op de verstrekte hypothecaire
leningen

Wat houdt de achterstelling in?

Dat de houders van deze obligaties pas geld zien nadat de schuldenaar heeft voldaan
aan zijn verplichtingen ten opzichte van alle andere schuldeisers

Wat zijn inkomstenobligaties?

Obligaties waarop uitsluitend rente wordt vergoed als de winst van de onderneming
dat toelaat

Wat wordt er gedaan bij premieobligaties?

Geldprijzen worden verloot onder de obligaties die op een bepaald moment moeten
worden afgelost.

Welk risico loopt de obligatiehouder bij inkomstenobligaties?

Dat de rente geheel of gedeeltelijk niet wordt vergoed

Welk offer moet de obligatiehouder brengen bij premieobligaties?

Dat hij mogelijk een lagere of zelfs helemaal geen rente ontvangt.

Wanneer ontstaan inkomstenobligaties?

Bij financiële reorganisaties

Welk offer moeten schuldeisers brengen om de onderneming te redden?

Afzien van de vaste rente-uitkering, in ruil voor een uitkering die afhankelijk is van de
behaalde winst
Waar hebben de houders van winstdelende obligaties recht op?
Recht op een vaste rentevergoeding en ze delen mee in de overwinst van de
onderneming.

Wanneer ontstaan winstdelende obligaties?

Bij financiële reorganisaties

Waarom worden winstdelende obligaties en inkomstenobligaties ook wel

aandeelachtige obligaties genoemd?
Omdat voor winstdelende obligaties en inkomstenobligaties geldt dat de ontvangen
beloning net als bij aandelen sterk afhankelijk is van de behaalde resultaten

13.1.2 De converteerbare obligatie

Wat brengt een conversie met zich mee?

Dat de financiële structuur van de NV verandert

Formule conversiekoers :
nominale waarde in te leveren obligaties + bijbetaling in contanten
Aantal bij conversie te ontvangen aandelen

Voor een NV heeft de uitgifte van converteerbare obligaties de volgende

voordelen :
De rentevergoeding op converteerbare obligaties is lager dan de
rentevergoeding op gewone obligaties , zodat de rentelasten relatief laag
zijn .
Vanwege het conversierecht kunnen converteerbare obligaties toch tegen
de nominale waarde worden geplaatst , en soms zelfs nog iets daarboven .
Als de kapitaalmarkt niet bereid is om een aandelenemissie van de
desbetreffende NV op te nemen tegen de door de NV gewenste koers ,
kan de tussenvorm van de converteerbare obligatie uitkomst bieden .
De rentekosten van de converteerbare obligatielening zijn fiscaal
aftrekbaar .
Voor de belegger heeft een converteerbare obligatielening de volgende
voordelen :
Als de koers van het aandeel dat bij conversie kan worden verkregen
zich gunstig ontwikkelt kan de belegger een aardig voordeel behalen .
De koersdaling van converteerbare obligaties is nooit zo heftig als soms
bij aandelen het geval is .

Welk recht geeft de converteerbare obligatie?

Het recht om de obligatie gedurende een bepaalde periode tegen vooraf vastgestelde
voorwaarden om te wisselen tegen aandelen van de NV die de obligaties heeft
uitgegeven.

Wat is de conversieperiode?
De periode waarin de obligatiehouder zijn obligaties kan inwisselen

Door welke ondernemingsvorm kunnen converteerbare obligaties worden

uitgegeven?
NV

Wat is de conversiekoers?
De koers waartegen de aandelen worden uitgegeven

13.3 De hypothecaire lening

Wat is een hypothecaire lening?

Een lening waarbij een onroerende zaak in onderpand wordt gegeven.

Waarvoor dient het onderpand?

Als zekerheid voor de schuldeiser

Waarom wordt de verstrekker van de hypothecaire lening een preferente

schuldeiser genoemd?
Bij een faillissement van de onderneming wordt de schuld van de hypothecaire lening
bij voorrang voldaan.
Wat is een hypothecaire obligatielening?
Een lening waarbij aan de gezamenlijke obligatiehouders het recht van hypotheek
wordt gegeven op een onroerende zaak van de onderneming.

Wat houdt een negatieve hypotheekclausule in?

Dit houdt in dat de onderneming zicht verplicht om bepaalde onroerende zaken niet
met een hypotheek te bezwaren zolang de obligatielening niet is afgelost.

13.4 Voorzieningen

Waarom worden voorzieningen in economische zin tot het vreemd vermogen

gerekend?
Omdat het om toekomstige verplichtingen gaat

Wat zijn voorzieningen?

Toekomstige verplichtingen die samenhangen met de huidige bedrijfsuitoefening en
waarvan nog niet vaststaat op welk tijdstip ze moeten worden voldaan en het bedrag
wat moet worden voldoen is ook nog niet bekend.

Wat zijn veelvoorkomende voorzieningen?

Voorziening voor groot onderhoud, voorziening voor dubieuze debiteuren, voorziening
voor incourante voorraden en voorziening assurantie eigen risico

13.5 Kort vreemd vermogen

Wat is kort vreemd vermogen?

Vermogen dat binnen een jaar moet worden terugbetaald aan degene die dit heeft
verschaft.
 13.5.1 Leverancierskrediet

Wat is leverancierskrediet?
Krediet dat in de vorm van goederen wordt verstrekt

Wat houdt leverancierskrediet in?

De leverancier levert goederen, waarna de afnemer pas na een bepaalde periode
hoeft te betalen

Waarmee verhogen veel leveranciers hun verkoopprijzen?

Een opslagpercentage voor de kredietkosten

Wanneer krijgt een afnemer korting bij contante betaling?

Als een afnemer direct of op korte termijn betaald

13.5.2 Afnemerskrediet

Wat is afnemerskrediet?
Krediet dat de afnemer van goederen verstrekt aan de leveranciers door vooruit te
betalen

Waar wordt deze vorm van krediet veel toegepast?

In de dienstensector

13.5.3 Rekening-courantkrediet

Hoe wordt het afgesproken maximum genoemd?

Kredietplafond
Waarom behoort het rekening-courantkrediet tot het kort vreemd vermogen?
Omdat het op korte termijn opzegbaar is, ook al staat dit krediet al jaren op de balans
van de onderneming

Aan welke kant van de balans staat het rekening-courantkrediet

Aan de creditzijde

Door wie wordt het rekening-courantkrediet verstrekt?

Handelsbanken

Aan wie wordt het rekening-courantkrediet verstrekt?

Aan het bedrijfsleven

Hoe komt een rekening-courantkrediet tot stand?

De onderneming spreekt met de bank af tot welk bedrag zij maximaal krediet mag
opnemen (rood mag staan)

14 Financiële aspecten van de planning

Hoe wordt een prognosebalans ook wel genoemd?

Geprojecteerde balans

Wat geeft een prognosebalans?

Inzicht in de verwachte stand van de activa en passiva aan het einde van de
planperiode

Wanneer wordt er gesproken over planning?

Als de ondernemingsleiding zich bezig houdt met het maken van plannen

Wat krijgt men door middel van een planning?

Door middel van een planning wordt een beeld verkregen van de mogelijkheden die
de onderneming heeft en van de haalbaarheid van de activiteiten die men graag wil
uitvoeren
Waarmee start een kortetermijnplanning?
Een verkoopplan

Wat staat er in een kortetermijnplanning?

In deze plannen worden de beschikbare mensen en middelen verdeeld over de
verschillende activiteiten die tot productie en verkoop moeten leiden

Wat is een liquiditeitsbegroting?

Hiermee kan worden nagegaan of de verwachte stroom binnenkomende liquide
middelen steeds groot genoeg is om de verwachte uitgaven te kunnen dekken.

Wat is een resultatenbegroting?

De gedetailleerde uitwerking van het resultatenplan

Wat voor beeld geeft de resultatenbegroting?

Een beeld van de te verwachten winst, zowel in totaal als per activiteit

14.1 De liquiditeitsbegroting

Waarvan bevat de liquiditeitsbegroting een overzicht?

Van alle ontvangsten en uitgaven die in een komende periode worden verwacht

Wat is liquiditeit?
De mate waarin de onderneming in staat is om uit haar lopende ontvangsten haar
lopende uitgaven te voldoen

Wat wordt er bedoeld met de dynamische liquiditeit?

De liquiditeit wordt gedurende een bepaalde periode beoordeelt, rekening houdend
met de veranderingen die tijdens deze periode optreden

Welke kosten mogen niet op de liquiditeitsbegroting voorkomen?

Kosten die geen uitgaven zijn
Waarmee moet rekening gehouden worden bij het opstellen van de
liquiditeitsbegroting?
Met het feit dat bij inkopen en verkopen sprake kan zijn van kredietverlening

14.2 De resultatenbegroting

Waarvan vormt de resultatenbegroting een overzicht?

Van alle opbrengsten en kosten die voor de komende periode worden verwacht.

Waar gaat het om bij de resultatenbegroting?

Om de vraag of in de komende periode winst wordt gemaakt

Om welk tijdstip gaat het bij de resultatenbegroting?

Om het moment waarop de kosten en opbrengsten ontstaan

14.3 De geprojecteerde balans

Wat vermeldt de debetzijde van de geprojecteerde balans?

Welke activa de onderneming aan het einde van de periode verwacht te bezitten

Wat vermeldt de creditzijde van de geprojecteerde balans?

Hoeveel en welke soorten vermogen aan het einde van de periode in de onderneming
werkzaam zullen zijn

Waarvan geeft de geprojecteerde balans een beeld?

Van de verwachte stand van de activa en de financiële structuur na afloop van een
bepaalde periode
 15 Financiële reorganisatie

Wat wordt er verstaan onder financiële reorganisatie?

Een aanpassing van de financiële structuur van de onderneming

15.1 Overkapitalisatie

Hoe kan het eigen vermogen verkleind worden?

Door het geplaatste aandelenvermogen te verlagen

Hoe kan het geplaatste aandelenvermogen worden verlaagd?

Door de aandelen af te stempelen

Wat houdt het afstempelen van aandelen in?

De aandelen krijgen via een stempelopdruk een lagere nominale waarde. Het bedrag
dat wordt afgestempeld wordt aan de aandeelhouders terugbetaald en wordt in
mindering gebracht op het aandelenvermogen op de balans

Wanneer is er sprake van overkapitalisatie?

Als een onderneming meer vermogen tot haar beschikking heeft dan zij nodig heeft
om haar eigen bedrijfsactiviteiten te financieren.

Wanneer doet een situatie van overkapitalisatie zich voor?

In gevallen waarin de groei van de activiteiten niet geheel overeenkomstig de
verwachtingen is verlopen

Hoe kan overkapitalisatie worden herkend?

Aan grote beleggingen buiten de onderneming (effecten) en soms aan een omvangrijk
saldo liquide middelen

Wat is een nadeel van overkapitalisatie?

Dat de beleggingen buiten het eigen bedrijf een negatief effect hebben op de
rentabiliteit van het vermogen
Wat is de bedrijfsrentabiliteit?
De rentabiliteit over het vermogen dat binnen de eigen onderneming is belegd.

Wat is ondernemingsrentabiliteit?
De rentabiliteit van het totale vermogen van de onderneming

Welke mogelijkheden zijn er om overkapitalisatie op te heffen?

Verkleining van het vreemd vermogen of verkleining van het eigen vermogen

Hoe kan het vreemd vermogen verkleind worden?

Door de belegging in effecten te verkopen en de opbrengst te gebruiken om een deel
van het vreemd vermogen af te lossen.

15.2 Onderkapitalisatie

Wanneer is er sprake van onderkapitalisatie?

Als de reserves, in verhouding tot het geplaatste aandelenvermogen, een zeer grote
omvang hebben.

Wat is het nadeel van onderkapitalisatie?

Het nadeel is dat dit kan leiden tot een hoge beurskoers van de uitstaande aandelen

Wat kan er gedaan worden om onderkapitalisatie op te heffen?

Een NV kan bonusaandelen uitgeven ten laste van de reserves.

Wat kan een onderneming doen om de onderkapitalisatie niet op te heffen maar

om wel toegang te krijgen op de vermogensmarkt?
Uitgeven van aandelen met een lage nominale waarde en split-up van aandelen

Wat houdt een split-up van aandelen in?

Bestaande aandelen worden dan opgesplitst in meerdere aandelen met een lagere
waarde
 15.3 Kapitaalverwatering

Wanneer kan een reddingsoperatie alleen worden uitgevoerd?

Met de hulp van alle vermogensverschaffers

Wanneer zal een reddingsoperatie op gang komen?

Als een perspectiefonderzoek duidelijk heeft gemaakt dat de onderneming in de
toekomst goede winstkansen heeft

Wat is een perspectiefonderzoek?

Een onderzoek naar toekomstmogelijkheden

Wat gebeurt er als het perspectiefonderzoek negatief is?

Dan is een faillissement de enige oplossing

Wanneer doet kapitaalverwatering zich voor?

Als de aanhoudende slechte resultaten het eigen vermogen van de onderneming
zover hebben aangetast, dat het nominale aandelenvermogen effectief niet meer
aanwezig is binnen de onderneming.

Wat moet er gebeuren om kapitaalverwatering op te heffen?

Een reddingsoperatie

16 Wettelijke regelingen i.v.m. de jaarrekening

Waaruit bestaat het jaarverslag?

De jaarrekening, het jaarverslag, het verslag van de RVC en de overige gegevens.

Welke ondernemingen vallen onder de werking Boek 2 Titel 9 BW?

Ondernemingen die gedreven worden in de vorm van een nv, bv, coöperatieve
vereniging of onderlinge waarborgmaatschappij.
Welke 3 verplichtingen heeft een rechtspersoon?
Boekhoudplicht, jaarrekeningopmaakplicht en bewaarplicht

Wat houdt de boekhoudplicht in?

Het bestuur is verplicht van zijn vermogenstoestand zodanig aantekeningen te
houden, dat daaruit ten alle tijde zijn rechten en verplichtingen kunnen worden
gekend.

Wat houd de jaarrekeningopmaakplicht in?

Het bestuur is verplicht om jaarlijks binnen 6 maanden na afloop van het boekjaar een
balans en een staat van baten en lasten van de rechtspersoon op te maken.

Wat houdt de bewaarplicht in?

Het bestuur is verplicht om de boekhouding, de balans en de staat van baten en
lasten gedurende een aantal jaren te bewaren.

Wat is het gevolg voor het niet naleven van deze verplichtingen?
Bij een faillissement wordt aangenomen dat een onbehoorlijke taakvervulling van de
kant van het bestuur tot het faillissement heeft geleid.

16.1 Financieel verslag

Waaruit bestaat het financieel verslag?

Het jaarverslag, het verslag van de RVC, de jaarrekening en de overige gegevens

Waarvoor is dit verslag bedoeld?

Om verantwoording af te leggen over het gevoerde bestuur

Wanneer moet het financieel verslag zijn vastgelegd?

Binnen 5 maanden na het einde van het boekjaar.
Wat is het jaarverslag?
In dit verslag moet een getrouw beeld worden gegeven van de toestand op de
balansdatum en de gang van zaken tijdens het boekjaar van de rechtspersoon

Waaruit bestaat de jaarrekening?

De balans met een toelichting en een staat van baten en lasten met een toelichting.

Waarbij gaat het bijv. om bij de overige gegevens?

De statutaire bepalingen m.b.t. de winstverdeling, de winstverdeling, de
accountantsverklaring, de namen en bevoegdheden van houders van
prioriteitsaandelen, het aantal uitstaande winstbewijzen en een opgave van de
gebeurtenissen na de balansdatum die belangrijke financiële gevolgen hebben voor
de rechtspersoon.

16.2 Indeling van de rechtspersonen

Hoe moet de jaarrekening worden opgericht bij middelgrote rechtspersonen?

Deze rechtspersonen moeten een volledig gedetailleerde balans opstellen, maar
kunnen volstaan met het opstellen van een vereenvoudigde winst- en verliesrekening

Wat moeten middelgrote rechtspersonen publiceren?

De publicatie omvat het jaarverslag van het bestuur, een vereenvoudigde balans met
toelichting, de vereenvoudigde winst- en verliesrekening met toelichting, de
accountantsverklaring en de statutaire bepalingen m.b.t. de winstverdeling

Wie zijn grote rechtspersonen?

Rechtspersonen waarvan de waarde van de activa volgens de balans groter is dan
€17,5 miljoen, de netto-omzet over het boekjaar excl. btw en kortingen meer dan €35
miljoen bedraagt en het gemiddelde aantal werknemers over het boekjaar meer dan
250 bedraagt

Hoe moet de jaarrekening worden opgericht bij grote rechtspersonen?

Deze rechtspersonen moeten hun volledige jaarrekening gedetailleerd inrichten
volgens de eisen van de wet.
Wat moeten grote rechtspersonen publiceren?
Voor hen geldt de volledige publicatieverplichting voor het jaarverslag, de
gedetailleerde jaarrekening en de overige gegevens

In welke categorieën kunnen rechtspersonen worden ingedeeld?

Klein, middelgroot en groot

Wie zijn kleine rechtspersonen?

Rechtspersonen waarvan de waarde van de activa volgens de balans niet groter is
dan €4,4 miljoen, de netto-omzet over het boekjaar excl. btw en kortingen niet meer
dan €8,8 miljoen bedraagt en het gemiddelde aantal werknemers over het boekjaar
niet meer dan 50 bedraagt.

Hoe moet de jaarrekening worden opgericht bij kleine rechtspersonen?

Deze rechtspersonen mogen volstaan met het opstellen van een vereenvoudigde
balans en winst- en verliesrekening

Wat moeten kleine rechtspersonen publiceren?

De balans met toelichting

Wie zijn middelgrote rechtspersonen?

Rechtspersonen waarvan de waarde van de activa volgens de balans niet groter is
dan €17,5 miljoen, de netto-omzet over het boekjaar excl. btw en kortingen niet meer
dan €35 miljoen bedraagt en het gemiddelde aantal werknemers over het boekjaar
niet meer dan 250 bedraagt.

16.3.1 Algemene bepalingen m.b.t. tot de jaarrekening

Wat houdt het voorzichtigheidsbeginsel in?

Verliezen moeten op het moment van constatering onmiddellijk worden geboekt.

Wat houdt het realisatiebeginsel in?

Winsten mogen slechts in de jaarrekening worden opgenomen voorzover ze al zijn
gerealiseerd.
Wat houdt het continuïteitsbeginsel in?
Bij de waardering moet worden uitgegaan van de veronderstelling dat de
werkzaamheden van de rechtspersoon worden voortgezet.

Wat houdt het bestendigheidsbeginsel in?

De rechtspersoon moet bij het opstellen van de jaarrekening een vaste gedragslijn
volgen.

Welke grondslagen komen in aanmerking voor de waardering?

De verkrijgings- of vervaardigingsprijs en de actuele waarde

Waaruit bestaan de algemene bepalingen?

Normen en waarderingsgrondslagen die de ondernemingsleiding in acht moet nemen
bij het opstellen van de jaarrekening

Wat is de belangrijkste norm?

De jaarrekening heeft tot doel, volgens normen die in het maatschappelijk verkeer als
aanvaardbaar worden beschouwd, een zodanig inzicht te geven, dat een verantwoord
oordeel kan worden gevormd omtrent het vermogen en het resultaat, alsmede, voor
zover de aard van de jaarrekening dit toelaat, omtrent de solvabiliteit en de liquiditeit
van de rechtspersoon.

Welke norm is zeer belangrijk bij het opstellen van de jaarstukken?

De balans, winst- en verliesrekening en de toelichting op deze stukken dienen
getrouw, duidelijk en stelselmatig de grootte en de samenstelling van het vermogen
aan het einde van het boekjaar en het resultaat van het boekjaar weer te geven.

Wat wordt er bedoeld met getrouw?

De stukken moeten een nauwkeurige weergave zijn van de werkelijkheid.

Wat betekent stelselmatig?

Er moet continuïteit zijn in de wijze waarop de ondernemingsleiding de jaarrekening
opstelt en de activa waardeert.
 16.3.2 De balans met toelichting

Waaruit bestaat immateriële vaste activa?

Kosten die verbonden zijn aan de uitgifte van aandelen, kosten van onderzoek en
ontwikkeling en goodwill

Wat moet er van de deelnemingen in de toelichting worden vermeld?

De naam en vestigingsplaats, het aandeel in het geplaatste kapitaal van elke
maatschappij en het eigen vermogen en het resultaat van het laatst bekende
boekjaar.

Waaruit bestaat materiële vaste activa?

Bedrijfsgebouwen- en terreinen, machines, inventaris, transportmiddelen en
computers.

Wat is een geconsolideerde jaarrekening?

De jaarrekening waarin de activa, passiva, baten en lasten van de
rechtspersonen/vennootschappen die een groep of groepsdeel vormen, als 1 geheel
worden opgenomen.

Waaruit bestaat financiële vaste activa?

Deelnemingen, vorderingen op deelnemingen en overige effecten

Waar wordt de geconsolideerde jaarrekening aan toegevoegd?

Aan de toelichting van de moedermaatschappij.

Wat is een deelneming?

Een rechtspersoon verschaft rechtstreeks of via een dochtermaatschappij of
groepsmaatschappij kapitaal aan een andere rechtspersoon.

Waarnaar wordt het eigen vermogen uitgesplitst?

Gestort en opgevraagd kapitaal, agio, herwaarderingsreserve, andere wettelijke
reserves en overige reserves.
Wat is het doel van een deelneming?
Om ten dienste van de eigen werkzaamheden te komen tot een duurzame band met
de andere rechtspersoon.

Hoe ontstaat een herwaarderingsreserve?

Als activa hoger gewaardeerd worden dan hun resterende vervaardigings- of
verkrijgingsprijs.

Waarin wordt de activa onderverdeeld op de balans?

Vaste en vlottende activa

Wat is een dochtermaatschappij?

Een rechtspersoon waarin op de AVA meer dan de helft van de stemrechten kan
worden uitgeoefend.

Hoe ontstaan andere wettelijke reserves?

Bijv. als kosten worden geactiveerd.

Wat zijn vaste activa?

Een activum die meer dan 1 omzetcyclus meegaat

Wat zijn groepsmaatschappijen?

Rechtspersonen en vennootschappen die met elkaar een groep vormen.

Wat zijn de redenen om voorzieningen op de balans op te nemen?

Verplichtingen en verliezen waarvan de omvang op de balansdatum onzeker is, doch
redelijkerwijs te schatten; op de balansdatum bestaande risico's ter zake van
bepaalde te verwachten verplichtingen of verliezen waarvan de omvang redelijkerwijs
is in te schatten; gelijkmatige spreiding van lasten over een aantal boekjaren.

Wat zijn vlottende activa?

Activa die worden omgezet in geld gedurende 1 omzetcyclus
Wat is volgens de wet een groep?
Een economische eenheid waarin rechtspersonen en vennootschappen
organisatorisch met elkaar zijn verbonden.

Waarnaar moeten de schulden uitgesplitst worden?

Langlopende en kortlopende schulden.

Welke activa vallen onder de vaste activa?

Immateriële, materiële en financiële vaste activa

Wanneer is er sprake van een deelneming?

Als een rechtspersoon of vennootschap minstens 20% van het kapitaal van de andere
rechtspersoon/vennootschap verschaft.

Welke activa vallen onder de vlottende activa?

Voorraden, vorderingen, effecten, liquide middelen en overlopende activa

Wanneer is er sprake van een meerderheidsdeelneming?

Als de deelnemer meer dan 50% van het kapitaal van de deelneming verschaft.

Wat valt er onder de passiva?

Het eigen vermogen, voorzieningen, schulden en overlopende passiva

Wanneer is er sprake van een minderheidsdeelneming?

Als de deelnemer minder dan 50% van het kapitaal van de deelneming verschaft.

16.4 Rechtspleging inzake de jaarrekening

Wanneer moet de vordering worden ingesteld?

Binnen 2 maanden nadat de jaarrekening is vastgesteld/goedgekeurd.
Is er hoger beroep mogelijk tegen de uitspraak van de ondernemingskamer?
Nee

Is er cassatie bij de Hoge Raad mogelijk tegen de uitspraak van de

ondernemingskamer?
Ja

Waar kan een belanghebbende heen als hij meent dat het jaarverslag, de
jaarrekening of de overige gegevens in het financieel verslag van een
rechtspersoon niet voldoen aan de wettelijke eisen?
De ondernemingskamer van het gerechtshof te Amsterdam

Wie kan nog meer een vordering indienen?

De procureur-generaal van het gerechtshof.

17 Financiële analyse van de jaarrekening

Wat is een kengetal?

Een getal dat de verhouding tussen 2 gegevens weergeeft

17.1 Rentabiliteit

Hoe bereken je de rentabiliteit van het totale vermogen?

winst voor aftrek van belasting + interestkosten x 100%
gemiddeld totaal vermogen

Wat wordt er onder rentabiliteit verstaan?

De verhouding tussen het verdiende inkomen en het vermogen waarmee dit inkomen
is verkregen, uitgedrukt in een percentage.

Wat vormt samen het totale vermogen?

Het eigen vermogen en het vreemd vermogen.
Waaruit bestaat het ondernemingsinkomen?
winst (bestemd voor het eigen vermogen) en rente (bestemd voor het vreemd
vermogen)

Hoe bereken je de rentabiliteit van het eigen vermogen na aftrek van de

belasting?
Winst na aftrek van belasting x 100%
gemiddeld eigen vermogen

Hoe bereken je de rentabiliteit van het eigen vermogen voor aftrek van de
belasting?
Winst voor aftrek van belasting x 100%
gemiddeld eigen vermogen

Hoe bereken je de kostenvoet van het vreemd vermogen?

Interestkosten x 100%
gemiddeld vreemd vermogen

Hoe bereken je het gemiddelde geïnvesteerde vermogen?

vermogen beginbalans + vermogen eindbalans
2

17.1.1 Het financiële hefboomeffect

Wat is het financiële hefboomeffect?

Het verband tussen de rentabiliteit van het eigen vermogen, de rentabiliteit van het
totale vermogen en de kostenvoet van het vreemd vermogen.

Wat is de rentemarge bij de hefboomformule?

(RTV -/- KVV)

Wat is de hefboomfactor bij de hefboomformule?

VV
EV
Wat is het totale hefboomeffect bij de hefboomformule?
(RTV -/- KVV) x VV
EV

Wat is de hefboomformule?
RTV + (RTV -/- KVV) x VV/EV x (1 - B)

Wat is de belastingfactor bij de hefboomformule?

(1 -/- B)

17.2.1 Liquiditeit

Wat is de cash conversion cyclus?

Voorraden --> Debiteuren --> Liquide Middelen --> Betalen van kortlopende schulden

Wat is de formule van het netto-werkkapitaal?

vlottende activa -/- kort vreemd vermogen

Wat wordt er verstaan onder de liquiditeit van een onderneming?

De mate waarin een onderneming in staat is om uit haar lopende ontvangsten haar
lopende uitgaven te voldoen.

Welke kengetallen zijn er bij liquiditeit?

Current ratio en Quick ratio

Hoe bereken je de Current ratio?

Vlottende activa
Kort vreemd vermogen

Hoe bereken je de Quick ratio?

Vlottende activa -/- Voorraden
Kort vreemd vermogen
 17.2.2 Solvabiliteit

Wanneer is een onderneming solvabel?

Als zij steeds in staat is om al haar schulden af te lossen

Hoe bereken je de solvabiliteit?

Totaal vermogen
Vreemd vermogen

Tot welke definitie van solvabiliteit leidt de fictieve liquidatiegedachte?

De solvabiliteit geeft aan of de liquidatiewaarde van de activa voldoende is om - bij
opheffing van de onderneming - alle schulden te voldoen.

Wat zijn veelgebruikte solvabiliteitskengetallen?

Overwaarde ratio en debt ratio

Wat geeft de overwaarde ratio aan?

Welke overwaarde er resteert nadat uit de liquidatieopbrengst van de activa alle
schulden zijn voldaan.

Hoe bereken je de overwaarde ratio?

EV
VV

Wat geeft de debt ratio aan?

Deze geeft de schuldenverhouding weer.

Hoe bereken je de debt ratio?

VV
TV
 17.2.3 Bezwaren

Welke 2 bezwaren kleven er aan de berekening van de liquiditeit en de

solvabiliteit aan de hand van de kengetallen?
De kengetallen zijn momentopnames en er kan sprake zijn van window dressing.

Wat is window dressing?

De balans geeft dan een beeld van de onderneming dat gunstiger is dan de
werkelijkheid.

Hoe kan de liquiditeit beter worden beoordeelt?

Aan de hand van een liquiditeitsbegroting

17.3 Activiteitskengetallen

Waarmee hangen de activiteitskengetallen samen?

Met de operationele activiteiten van een onderneming.

17.3.1 Omzetsnelheid en gemiddelde opslagduur van

de voorraad
Wat geeft de omzetsnelheid van de voorraad aan?
Hoeveel keer de gemiddelde voorraad per periode wordt omgezet

Hoe bereken je de omzetsnelheid van de voorraad?

Inkoopwaarde van de omzet
gemiddelde voorraad

Hoe bereken je de opslagduur van de voorraad?

365 dagen
omzetsnelheid van de voorraad
Hoe kan je de opslagduur van de voorraad berekenen zonder de aanwezigheid
van de omzetsnelheid van de voorraad?
Gemiddelde voorraad x 365 dagen
Inkoopwaarde van de omzet

17.3.2 Kredietduur van debiteuren en crediteuren

Hoe bereken je de kredietduur van debiteuren?

Gemiddeld debiteurensaldo x 365 dagen
Verkopen op rekening

Hoe bereken je de kredietduur van crediteuren?

Gemiddeld crediteurensaldo x 365 dagen
Inkopen op rekening

Hoe bereken je de inkopen?

Inkoopwaarde van de omzet -/- beginvoorraad + eindvoorraad

17.3.3 De omloopsnelheid van het vermogen en de

relatie met de RTV
Wat geeft de omloopsnelheid van het vermogen aan?
Hoeveel keer het gemiddeld totaal vermogen is inbegrepen in de omzet (excl. BTW)
van een bepaalde periode.

Hoe bereken je de omloopsnelheid van het vermogen?

Omzet
Totaal vermogen

Wat wordt er verstaan onder brutowinst?

Het inkomen dat beschikbaar is voor de verschaffers van het vermogen
Wat is een andere benaming van brutowinst?
Bedrijfsresultaat

Hoe bereken je de brutowinstmarge?

Brutowinst x 100%
Omzet

Wat kan er berekend worden door middel van de omloopsnelheid van het
vermogen en de brutowinstmarge?
De rentabiliteit van het totale vermogen.

Hoe bereken je de RTV aan de hand van de omloopsnelheid van het vermogen
en de brutowinstmarge?
omloopsnelheid totaal vermogen x brutowinstmarge

Hoe kan je de RTV nog meer berekenen?

Brutowinst x 100%
Totaal vermogen