ზღვაში ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ეროვნული გეგმა

საქართველო

I. შესავალი
ცნობილია, რომ საზღვაო გადაზიდვები საქართველოს ნავსადგურების, სანაპირო
წყლებისა და განსაკუთრებული ეკონომიკური ზონის გავლით, განსაკუთრებით კი
ნავთობის ტრანსპორტირება ტანკერებით, დაკავშირებულია ზღვის დაბინძურების
რისკთან – შესაძლო შეჯახებების, ავარიების, ნავთობპროდუქტების გადატვირთვის და
საბუნკერო ოპერაციების და სხვა საქმიანობებთან დაკავშირებული საზღვაო
ინციდენტების შედეგად. ამგვარმა დაბინძურებამ შეიძლება საფრთხე შეუქმნას
რეკრეაციულ ადგილებს, სენსიტიურ გარემოს, ზღვის ბინადარ ფრინველებს, ზღვის
ცოცხალ სამყაროს, სანაპიროზე განთავსებულ ობიექტებს და მეთევზეობას.
ნავთობისა და სხვა მავნე ნივთიერებების ავარიულ და ოპერაციულ დაღვრებზე
რეაგირება მოითხოვს წინასწარ გააზრებულ და ზუსტ დაგეგმვას, რათა შემცირებულ
იქნეს ნავთობის დაღვრით მიყენებული ზიანი. სწორედ ამ ამოცანას ემსახურება „ზღვაში
ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ეროვნული გეგმა”. წინამდებარე გეგმის ძირითადი
მიზანია შემუშავებულ იქნეს და ჩამოყალიბდეს ნავთობის დაღვრის უარყოფითი
შედეგების პრევენციის, შერბილების, სალიკვიდაციო სამუშაოების და, თუკი
შესაძლებელია, მიყენებული ზიანის აღმოფხვრის ეფექტური და ეკონომიკურად
დასაბუთებული მექანიზმები.
„ნავთობის დაღვრაზე მზადყოფნის, რეაგირებისა და თანამშრომლობის
საერთაშორისო კონვენცია” (1990), რომელიც უფრო ცნობილია, როგორც OPRC კონვენცია,
ავალდებულებს მის მონაწილე ქვეყნებს, უზრუნველყონ მზადყოფნა ნავთობის დაღვრის
შემთხვევებისათვის და მოახდინონ სათანადო რეაგირება. OPRC კონვენციის მე-6 მუხლის
თანახმად, კონვენციის მონაწილე მხარეები ვალდებულნი არიან, შეიმუშაონ
მზადყოფნისა და რეაგირების სისტემები სახელმწიფო და რეგიონალურ დონეზე,
კერძოდ, შეიმუშაონ ნავთობის დაღვრაზე მზადყოფნისა და რეაგირების სახელმწიფო
გეგმები საერთაშორისო საზღვაო ორგანიზაციის მითითებების თანახმად.
წინამდებარე ეროვნული გეგმა წარმოადგენს საქართველოს მხრიდან OPRC
კონვენციით გათვალისწინებული ვალდებულების შესრულებას.
OPRC-ის გარდა, „შავი ზღვის დაბინძურების წინააღმდეგ ბრძოლის შესახებ 1992 წლის
კონვენციის” („ბუქარესტის კონვენციის”) IX მუხლის თანახმად, შავი ზღვისპირა ყველა
ქვეყანა მოვალეა დაამყაროს ურთიერთთანამშრომლობა სხვა ზღვისპირა ქვეყნებთან,
რომლის მიზანიცაა შავი ზღვის ეკოლოგიური გარემოს დაცვა საგანგებო და ავარიული
მდგომარეობებით გამოწვეული დაბინძურებისაგან, დაბინძურების შემცირება და მის
წინააღმდეგ ბრძოლა. აღნიშნული თანამშრომლობა უნდა განხორციელდეს „საგანგებო
სიტუაციებში შავი ზღვის ნავთობითა და სხვა მავნე ნივთიერებებით დაბინძურებასთან
ბრძოლის დარგში თანამშრომლობის შესახებ პროტოკოლის” (შემდგომში წოდებული,
როგორც „საგანგებო პროტოკოლი”) თანახმად.
საგანგებო პროტოკოლის მე-2 მუხლის თანახმად, ბუქარესტის კონვენციის მონაწილე
მხარეები ვალდებულნი არიან, მაქსიმალური ძალისხმევა გამოიჩინონ, რათა,
დამოუკიდებლად ან ორმხრივი თუ მრავალმხრივი თანამშრომლობის გზით შეიმუშაონ
და განავითარონ ნავთობითა და სხვა მავნე ნივთიერებებით დაბინძურებასთან ბრძოლის
საგანგებო ზომების გეგმები.
რეაგირების გეგმა ითვალისწინებს იმ გარემოებასაც, რომ საქართველო წარმოადგენს
რეგიონალური თანამშრომლობის მონაწილე მხარეს ბუქარესტის კონვენციის ფარგლებში,
ხოლო უფრო ფართო საერთაშორისო თანამშრომლობას ახორციელებს ნავთობის
დაღვრაზე მზადყოფნის, რეაგირებისა და თანამშრომლობის 1990 წლის საერთაშორისო
კონვენციის კონტექსტში.
გეგმაში განხილულია ფუნქციები და პასუხისმგებლობათა სფერო, ასევე, მითითებები,
თუ რა ზომები უნდა იქნეს მიღებული ნავთობის მცირე ლოკალური დაღვრების შედეგად
(საფეხური 1) ზღვის დაბინძურების შემთხვევაში და რა ღონისძიებები უნდა გატარდეს
ფართომასშტაბიანი კომპლექსური დაღვრებით (საფეხური 3) დაბინძურების
შემთხვევაში.
საქართველოს საზღვაო კოდექსი ზღვის ნავთობით დაბინძურების შემთხვევაში
პასუხისმგებლობას საზღვაო ტრანსპორტის სააგენტოს აკისრებს. მე-9 მუხლის ,,გ’’
ქვეპუნქტი ადგენს, რომ საქართველოს საზღვაო ტრანსპორტის სააგენტო:
,,გ) ხელმძღვანელობს საზღვაო სამაშველო-საკოორდინაციო ცენტრს და ახორციელებს
ზღვაზე ადამიანის სიცოცხლის გადარჩენისა და ზღვის დაბინძურების ლიკვიდაციის
ორგანიზების სახელმწიფო ზედამხედველობას.’’
საქართველოს საზღვაო სამაშველო სამსახურის შესახებ კანონი, რომელიც 2000 წელს
იქნა მიღებული (ცნობილია, როგორც სსმკ კანონი) ითვალისწინებს მზადყოფნას ზღვაზე
საძიებო და სამაშველო ოპერაციებისათვის, ზღვაში ნავთობისა და სხვა სახიფათო
ნივთიერებების დაღვრის ინციდენტთან ბრძოლისათვის საქართველოს
კანონმდებლობისა და საერთაშორისო სტანდარტების დაცვით. კანონი საზღვაო
სამაშველო-საკოორდინაციო ცენტრს აკისრებს პასუხისმგებლობას ზღვაზე სამაშველო-
საძიებო ოპერაციების ჩატარებაზე და ზღვაში ნავთობის დაღვრის ინციდენტთან
ბრძოლის კოორდინაციაზე.
ასევე აღსანიშნავია, რომ „ეროვნული უსაფრთხოების პოლიტიკის დაგეგმვისა და
კოორდინაციის წესის შესახებ“ 2015 წლის 4 მარტის საქართველოს კანონის შესაბამისად,
სახელმწიფო უსაფრთხოებისა და კრიზისების მართვის საბჭოს კრიზისული სიტუაციების
მართვის ეროვნული ცენტრი კოორდინაციას გაუწევს ფართომასშტაბიანი კომპლექსური
დაღვრებით ზღვის გარემოს დაბინძურების სალიკვიდაციო ოპერაციებს.
 II. გეგმის ადმინისტრირებაზე პასუხისმგებელ ორგანიზაციათა ჩამონათვალი
გეგმის ადმინისტრირებაზე პასუხისმგებელი ორგანიზაციები ასლი №

სახელმწიფო უსაფრთხოებისა და კრიზისების მართვის საბჭო, კრიზისული

სიტუაციების მართვის ეროვნული ცენტრი

საქართველოს გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის სამინისტრო

სსიპ – გარემოს ეროვნული სააგენტოს მეთევზეობისა და შავი ზღვის

მონიტორინგის სამსახური

სახელმწიფო საქვეუწყებო დაწესებულება – გარემოსდაცვითი

ზედამხედველობის დეპარტამენტის შავი ზღვის დაცვის კონვენციური
სამმართველო

ენერგეტიკის სამინისტროს სსიპ – ნავთობისა და გაზის სახელმწიფო სააგენტო

საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტრო

სსიპ – საქართველოს სახელმწიფო ჰიდროგრაფიული სამსახური

სსიპ – სამოქალაქო ავიაციის სააგენტო
სსიპ – საზღვაო ტრანსპორტის სააგენტო
საზღვაო სამაშველო-საკოორდინაციო ცენტრი (MRCC-OPRC)
ბათუმის ნავსადგურის სახელწიფო ზედამხედველობისა და კონტროლის
სამსახური
ფოთის ნავსადგურის სახელწიფო ზედამხედველობისა და კონტროლის
სამსახური
ყულევის ნავსადგურის სახელწიფო ზედამხედველობისა დაა კონტროლის
სამსახური
საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო
საპატრულო პოლიციის დეპარტამენტი
საპატრულო პოლიციის დეპარტამენტის სასაზღვრო-საიმიგრაციო
კონტროლის განყოფილება (ბათუმი, ფოთი)
სსიპ – საგანგებო სიტუაციების მართვის სააგენტო
სასაზღვრო პოლიციის სანაპირო დაცვის დეპარტამენტი
საქართველოს საზღვაო სივრცის სამართლებრივი რეჟიმის კონტროლის
უზრუნველყოფის მიზნით სახელმწიფო საზღვრის დაცვის სუბიექტებისა და
სახელმწიფო სასაზღვრო რეჟიმის დაცვასთან დაკავშირებული საქართველოს
აღმასრულებელი ხელისუფლების ორგანოების ერთობლივი ოპერაციების
მართვის ცენტრი
თავდაცვის სამინისტრო
შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის საზღვაო თავდაცვის
დეპარტამენტი

საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს სსიპ – შემოსავლების სამსახურის

საბაჟო დეპარტამენტი
აჭარის ა/რ. გარემოსა და ბუნებრივი დაცვის რესურსების სამმართველო
ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანო, ბათუმის მერია
აფხაზეთის ა/რ. სოფლის მეურნეობის, გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი
რესურსების დეპარტამენტი, გარემოს დაცვის სამმართველო
ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანო, ფოთის მერია
ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტის გამგებლის წარმომადგენელი სუფსის
ადმინისტრაციულ ერთეულში
ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანო, ხობის გამგეობა
სს „საქართველოს რკინიგზა“
შპს „ბათუმის საზღვაო ნავსადგური“
შპს „ბათუმის ნავთობტერმინალი“
ეი პი ემ ტერმინალს კორპორაცია „ფოთის საზღვაო
ნავსადგური“
შპს „შავი ზღვის ტერმინალი“
საქართველოს მილსადენის კომპანია/ბი-პი საქართველო
შავი ზღვის კომისიის მუდმივმოქმედი სამდივნო
 III. გეგმაში შეტანილი შესწორებებისა და დამატებების ჩამონათვალი
შესწორების ან ცვლილების შესწორების ან შესწორების ან
პასუხისმგებელი პირის
დამატების დამტკიცების დამატების დამატების
ხელმოწერა
ნომერი თარიღი შეტანის თარიღი ინიციატორი
 ნაწილი 1. ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების სტრატეგია

თავი 1. შესავალი

1.1 დანიშნულება და მიზნები

წინამდებარე დოკუმენტის დანიშნულებაა გაცნობიერებულ იქნეს ის პირობები და
საჭიროებანი, რომლებიც წარმოიქმნება საქართველოს ნავსადგურებში ან ტერიტორიულ
წყლებში ნავთობის დაღვრის შემთხვევაში, ასევე აღიწეროს საგანგებო სიტუაციისათვის
მზადყოფნის სისტემა, შემუშავებული და შეთანხმებული სახელმწიფო პასუხისმგებელი
უწყებისა და მესამე მხარეების მიერ, რათა მინიმუმამდე იქნეს დაყვანილი ნავთობის
დაღვრის შედეგად გამოწვეული გარემოზე ზემოქმედება. ეს დოკუმენტი განსაზღვრავს იმ
ორგანიზაციებისა და პირების პასუხისმგებლობას, რომლებსაც უშუალოდ ეხებათ
ნავთობის დაღვრის შემთხვევა, ასევე რეაგირების ძირითადი გუნდის ვალდებულებებს
ნავთობის დაღვრის შემთხვევაში, რომელიც გულისხმობს პროცესს პირველადი
შეტყობინების პროცედურებიდან, პერსონალისა და აღჭურვილობის მობილიზაციიდან
დემობილიზაციამდე.
მოცემული გეგმა მხოლოდ ზღვაში დაღვრილი ან სანაპიროზე გამორიყული ნავთობის
და მავნე ნივთიერებების შეკავებისა და გაწმენდის საკითხებს ეძღვნება.
წინამდებარე დოკუმენტი წარმოადგენს "ზღვაში ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების
ეროვნული გეგმის” საწყის სამოქმედო ვერსიას საქართველოს სახელმწიფოსათვის და
დროდადრო აუცილებელი იქნება მისი, როგორც მარეგულირებელი დოკუმენტის,
განახლება, მასში ცვლილებებისა და შესწორებების შეტანა სახელმწიფო პასუხისმგებელი
უწყების მიერ, რადგანაც მოცემული გეგმის განხორციელების პრაქტიკული
გამოცდილების გაღრმავება ხდება უშუალოდ ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების რეალური
ოპერაციების ჩატარებისას ან ნავთობის დაღვრაზე “სიმულაციური” ვარჯიშების
მსვლელობისას. გეგმის განახლების პროცედურა მოცემულია მე-20 დანართში.
წინამდებარე დოკუმენტი შედგება სამი ნაწილისგან და იგი შედგენილია მსოფლიოში
მოწინავე გამოცდილების გათვალისწინებით. I ნაწილში განხილულია ნავთობის
დაღვრის ინციდენტის შემთხვევაში მზადყოფნის საკითხები. მეორე ნაწილში აღწერილია
ის ქმედებები და ღონისძიებები, რომლებიც უნდა განხორციელდეს ნავთობის დაღვრის
შემთხვევაში, ხოლო მე-3 ნაწილში მოცემულია იმ ძირითადი პერსონალის ჩამონათვალი,
რომლებთანაც დაკავშირება აუცილებელია ნავთობის დაღვრის ინციდენტის
შემთხვევაში.
1.2. განსაზღვრებები და აბრევიატურები
ამ გეგმისათვის გამოყენებულია შემდეგი ტერმინოლოგია:
პასუხისმგებლობის რაიონი (ინგლისურად – Area of Responsibility) ნიშნავს
საქართველოს ზღვის სანაპიროს, შიდა წყლებს, ტერიტორიულ წყლებს და
განსაკუთრებულ ეკონომიკურ ზონას, როგორც ეს დადგენილია კანონმდებლობით და
რომელიც შემოსაზღვრულია შემდეგ გეოგრაფიულ კოორდინატებზე გავლებული ხაზით:
ჩრდილოეთის განედი აღმოსავლეთის გრძედი

A 43°23'.00 N 040°00'.50 E
B 42°24'.00 N 038°41'.00 E
C 42°20'.15 N 039°00'.13 E
D 42°08'.00 N 039°50'.50 E
E 42°02'.00 N 040°26'.00 E
F 41°57'.00 N 040°42'.00 E
G 41°35'.50 N 041°16'.50 E
H 41°31'.00 N 041°33'.00 E

კრიზისული სიტუაციების მართვის ეროვნული ცენტრი (Crisis Managament National

Centre (CMNC)), ნიშნავს სახელმწიფო უწყებას, რომელიც მოქმედებს სახელმწიფო
უსაფრთხოებისა და კრიზისების მართვის საბჭოს გადაწყვეტილებების საფუძველზე,
კოორდინაციას უწევს საქართველოში საგანგებო და კრიზისული სიტუაციების მართვას,
მათთან დაკავშირებული საფრთხეების, რისკებისა და გამოწვევების თავიდან
აცილებისათვის საჭირო ღონისძიებათა დაგეგმვას, სახელმწიფო უწყებების
კოორდინირებულ მუშაობას და ამზადებს წინადადებებს და რეკომენდაციებს
კრიზისული სიტუაციის დაძლევის და ამ სიტუაციის შედეგების ლიკვიდაციის შესახებ,
მათ შორის ფართომასშტაბიანი კომპლექსური დაღვრებით ზღვის გარემოს დაბინძურების
სალიკვიდაციო ოპერაციებისას.
საქართველოს საზღვაო სივრცის სამართლებრივი რეჟიმის კონტროლის
უზრუნველყოფის მიზნით სახელმწიფო საზღვრის დაცვის სუბიექტებისა და სახელმწიფო
სასაზღვრო რეჟიმის დაცვასთან დაკავშირებული საქართველოს აღმასრულებელი
ხელისუფლების ორგანოების ერთობლივი ოპერაციების მართვის ცენტრი - რომელიც
მოქმედებს საქართველოს მთავრობის 2013 წლის 17 დეკემბრის №348 დადგენილების
„საქართველოს საზღვაო სივრცის სამართლებრივი რეჟიმის კონტროლის
უზრუნველყოფის მიზნით სახელმწიფო საზღვრის დაცვის სუბიექტებისა და სახელმწიფო
სასაზღვრო რეჟიმის დაცვასთან დაკავშირებული საქართველოს აღმასრულებელი
ხელისუფლების ორგანოების ერთობლივი ოპერაციების მართვის ცენტრის
ჩამოყალიბების შესახებ“ შესაბამისად, რომლის ერთ-ერთი მიზანია ზღვაზე განსაცდელში
მყოფი ადამიანების სიცოცხლის გადარჩენის, საქართველოს საზღვაო სივრცეში გარემოს
დაცვისა და ხომალდების, ტვირთების უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად
განხორციელებული საქმიანობის ხელშეწყობა.
კომპეტენტური ეროვნული უწყება (Competent National Authority (CNA)), ნიშნავს
უწყებას, რომელსაც ეკისრება პასუხისმგებლობა, უზრუნველყოს ნავთობის დაღვრაზე
შემთხვევებისათვის მზადყოფნა და მათზე რეაგირება და ასეთად განსაზღვრულია
საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს სსიპ – საზღვაო
ტრანსპორტის სააგენტო.
კომპეტენტური ეროვნული საოპერაციო უწყება (Competent National Operational
Authority CNOA) ნიშნავს სახელმწიფო კომპეტენტურ უწყებას, რომელსაც ეკისრება
რეაგირების ოპერაციების განხორციელებაზე პასუხისმგებლობა ნავთობით ზღვის
დაბინძურების შემთხვევაში. მოცემული გეგმის ფარგლებში სსიპ – საზღვაო
ტრანსპორტის სააგენტოს საზღვაო სამაშველო-საკოორდინაციო ცენტრი არის ის
ორგანიზაცია, რომელსაც აკისრია ზღვის დაბინძურებასთან ბრძოლის ოპერაციული
პასუხისმგებლობა პორტებში და ტერმინალებში არსებული ყველა საშუალების,
აღჭურვილობის, დანადგარისა და რესურსის გამოყენებით.
ავარიულ შემთხვევაზე რეაგირების ცენტრი (Emergency Response Centre) წარმოადგენს
„სახელმწიფო საზღვაო სამაშველო-საკოორდინაციო ცენტრს – ნავთობის დაღვრაზე
რეაგირების ცენტრს” (MRCC-OPRC). სამაშველო-საკოორდინაციო ცენტრი შექმნილია
საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს სსიპ – საზღვაო
ტრანსპორტის სააგენტოს მიერ ამ გეგმის მიზნების განხორციელებისთვის. იგი მუშაობს
24 საათის განმავლობაში, აღჭურვილია სათანადო საკომუნიკაციო აპარატურით, ხოლო
გეგმის ამოქმედების შემთხვევაში უზრუნველყოფს ეროვნულ საველე კოორდინატორს
საოპერაციო საშუალებებით.
ავარიულ შემთხვევაზე რეაგირების გუნდი (Emergency Response Team) ნიშნავს
რეაგირების პერსონალის ჯგუფს, რომელიც მოქმედებს როგორც დამოუკიდებელი
ერთეული ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ოპერაციებში. გუნდი უნდა შედგებოდეს
სსიპ – საზღვაო ტრანსპორტის სააგენტოს, პორტების, ნავთობის ტერმინალების, შინაგან
საქმეთა სამინისტროს საგანგებო სიტუაციების დეპარტამენტისა და სასაზღვრო
პოლიციის სანაპირო დაცვის დეპარტამენტის განკარგულებაში მყოფი პერსონალისაგან,
რომელიც განთავსებულია როგორც გემებზე, ასევე საჰაერო ხომალდებზე და სხვა
დამოუკიდებელი ქვედანაყოფის ან დამხმარე პერსონალისაგან, რომელიც
მობილიზებულია სანაპიროს გაწმენდის ოპერაციების განხორციელების მიზნით.
ავარიულ შემთხვევაზე რეაგირების გუნდები გაწვრთნილია საერთაშორისოდ
აღიარებული სტანდარტების თანახმად და მუშაობენ თავიანთი მეთაურების ტაქტიკური
ხელმძღვანელობის, ადგილობრივი საველე კოორდინატორის საოპერაციო კონტროლის
შესაბამისად და ეროვნული საველე კოორდინატორის ერთიანი საოპერაციო
ხელმძღვანელობის ქვეშ.
ნავსადგურის სახელმწიფო ზედამხედველობის და კონტროლის სამსახურის უფროსი -
ნავსადგურის კაპიტანი (Harbour Master) ასრულებს ადგილობრივი საველე
კოორდინატორის ფუნქციას შესაბამისი პორტის რეაგირების 12 საზღვაო მილიან ზონაში
– 1-ლი საფეხურის ნავთობის დაღვრის შემთხვევაში.
მავნე ნივთიერება (Harmful Substance) ნიშნავს ნებისმიერ ნივთიერებას ნავთობის
ჩათვლით, რომლის შემთხვევითი დაღვრა ან ჩაშვება პოტენციურ საფრთხეს უქმნის
ადამიანის ჯანმრთელობას, ზღვასა და მის ცოცხალ რესურსებს, აგრეთვე შესაძლოა ზიანი
მიაყენოს გარემოს ღირსშესანიშნავ ადგილებსა და რეკრეაციულ ზონებს, ან ხელი
შეუშალოს ზღვისა და მიმდებარე სანაპირო რაიონების სხვადასხვა სახის ფუნქციონალურ
გამოყენებას.
ინციდენტის მართვის/კონტროლის ცენტრი (Incident Command Centre (ICC)) ნიშნავს
საზღვაო სამაშველო-საკოორდინაციო ცენტრის (MRCC) შენობაში განთავსებულ
ინციდენტების მართვის ოფისს, რომლითაც ეროვნული საველე კოორდინატორი და მისი
დამხმარე გუნდი სარგებლობს ზღვაში ნავთობის დაღვრის ინციდენტების მართვისა და
კონტროლის მიზნით.
რეაგირების ერთობლივი ოპერაციები (Joint Response Operations) ნიშნავს
დაბინძურების ინციდენტზე რეაგირების ნებისმიერი სახის ოპერაციას, რომელშიც
გამოიყენება არანაკლებ ორი ქვეყნის პერსონალი, აღჭურვილობა, პროდუქცია და/ან სხვა
საშუალებები.
წამყვანი ორგანიზაცია (Lead Authority) ნიშნავს საერთაშორისო დაღვრებისას წამყვანი
სახელმწიფოს საოპერაციო სახელისუფლებო უწყებას.
წამყვანი სახელმწიფო (Lead State) ნიშნავს მხარეს, რომლის პასუხისმგებლობის ქვეშ
არსებულ ტერიტორიაზეც მოხდა ნავთობის დაღვრა და რომელმაც აამოქმედა გეგმა და/ან
მოითხოვა დახმარება გეგმის ფარგლებში, ან მხარე, რომელსაც გადაეცა წამყვანი როლი
ნავთობის დაღვრის შემთხვევაში. წამყვანი სახელმწიფო მეთაურობს რეაგირების
ერთობლივ ოპერაციებს და ნიშნავს ზემდგომ საველე კოორდინატორს (Supreme On-Scene
Commander (SOSC)).
კავშირის უზრუნველყოფაზე პასუხისმგებელი პირი (Liaison Officer) ნიშნავს მესამე
მხარის ინსპექტორს, რომელიც მონაწილეობს რეაგირების ერთობლივ ოპერაციებში და
რომელიც შედის ეროვნული საველე კოორდინატორის პერსონალის შემადგენლობაში იმ
მიზნით, რომ უზრუნველყოს აუცილებელი ინფორმაციის მიწოდება იმ ეროვნული
რესურსების შესახებ, რომელიც დახმარების სახით მიეწოდება წამყვან ორგანიზაციას და
ხელი შეუწყოს კომუნიკაციას შესაბამის ადგილობრივ საველე კოორდინატორთან,
სათანადო უწყებასთან ან კომპანიასთან.
ადგილობრივ საველე კოორდინატორს (Local On-Scene Commander) წარმოადგენს
ნავსადგურის სახელწიფო ზედამხედველობის და სახელმწიფო კონტროლის სამსახურის
უფროსი – ნავსადგურის კაპიტანი, რომელიც პასუხისმგებელია დაბინძურებაზე
რეაგირების ოპერაციების ორგანიზებასა და ყველა საჭირო ადგილობრივი რესურსის
კოოდრინირებაზე ადგილობრივ დონეზე. მას ნიშნავს ეროვნული საველე
კოორდინატორი და იგი ახორციელებს დაბინძურების ოპერაციაში მონაწილე ყველა
ადგილობრივი რესურსის ოპერაციულ კონტროლს. ადგილობრივი საველე
კოორდინატორი გაწვრთნილია საერთაშორისო საზღვაო ორგანიზაციის მიერ
დადგენილი მე-2 საფეხურის ოპერაციების ჩასატარებლად. გეგმის ამოქმედების
პირობებში ადგილობრივი საველე კოორდინატორი, ახორციელებს რა საოპერაციო
კონტროლს ავარიულ შემთხვევაზე რეაგირების შესაბამისი გუნდებისა და რეაგირების
დამოუკიდებელი ერთეულების (მცურავი საშუალებები, მფრინავი საშუალებები) მიმართ,
ანგარიშვალდებული რჩება ეროვნული საველე კოორდინატორის წინაშე.
საგანგებო შემთხვევა ზღვაში (Maritime Emergency) ნიშნავს შემთხვევით წარმოშობილ
ვითარებას ან ავარიულ მდგომარეობას, მიუხედავად მათი გამომწვევი მიზეზისა,
რომელიც იწვევს ზღვის მნიშვნელოვანი მასშტაბის დაბინძურებას ან მოსალოდნელ
საფრთხეს უქმნის ზღვის ბუნებრივ გარემოს ნავთობით ზემოქმედების გამო. აღნიშნულში
შედის გემების შეჯახება, მათი ნაპირზე გამორიყვა, ნავთობის ამოხეთქვა ჭაბურღილების
ბურღვითი და ნავთობის მოპოვების სამუშაოებისას და ნავთობის დაღვრა სამრეწველო
დანადგარების დაზიანების გამო.
საზღვაო ავარია (Maritime Casualty) ნიშნავს გემების შეჯახებას, ნაპირზე გამორიყვას ან
სხვა ნებისმიერ შემთხვევას გემბანზე ან მის გარეთ, რომლის შედეგადაც განიცდის
მატერიალურ ზარალს ან შესაძლოა მატერიალური ზარალის საფრთხე შეექმნას მცურავ
საშუალებას ან ტვირთს.
საზღვაო სამაშველო-საკოორდინაციო ცენტრი (Maritime Rescue Coordination Centre
(MRCC)) ნიშნავს სსიპ – საზღვაო ტრანსპორტის სააგენტოს საზღვაო სამაშველო-
საკოორდინაციო ცენტრს, რომელიც პასუხს აგებს საზღვაო ინციდენტების შედეგად
დაღვრილ ნავთობსა და საშიშ ნივთიერებებთან ბრძოლაზე და საძიებო და სამაშველო
მომსახურეობაზე მის პასუხისმგებლობაში შემავალ საძიებო-სამაშველო ტერიტორიის
ფარგლებში.
ეროვნულ საველე კოორდინატორს (National On-Scene Commander) წარმოადგენს
საზღვაო სამაშველო-საკოორდინაციო ცენტრის უფროსი, რომელიც ასრულებს
საქართველოს ეროვნულ საველე კოორდინატორის ფუნქციებს საერთაშორისო ნავთობის
დაღვრის შემთხვევებში და რომელსაც ეკისრება განახორციელოს ყველა რეაგირების
ოპერაციის ერთიანი ხელმძღვანელობა გეგმის ფარგლებში. ეროვნული საველე
კოორდინატორი გაწვრთნილია საერთაშორისო საზღვაო ორგანიზაციის მე-2 საფეხურის
ოპერაციების ჩასატარებლად და იგი უნდა ფლობდეს მოცემული საფეხურის შესაბამისი
კომპეტენციის დონეს.
სახელმწიფო საოპერაციო საკონტაქტო პუნქტი (National Operational Contact Point)
ნიშნავს საკონტაქტო პუნქტს, რომელიც პასუხს აგებს ნავთობით დაბინძურების
შეტყობინება/ანგარიშების მიღება-გადაცემაზე, და რომელსაც სახელმწიფო დონეზე
წარმოადგენს სსიპ – საზღვაო ტრანსპორტის სააგენტოს საზღვაო სამაშველო
საკოორდინაციო ცენტრი, ხოლო ადგილობრივი დონეზე – უახლოესი სახელწიფო
ზედამხედველობის და კონტროლის სამსახურის უფროსი - ნავსადგურის კაპიტანი.
ნავთობი (Oil) ნიშნავს ნავთობპროდუქტს ნებისმიერი სახით - ნედლი ნავთობის,
საწვავი ნავთობის, ნავთობის ნალექების და ნარჩენების და გადამუშავებული
ნავთობპროდუქტის ჩათვლით.
ნავთობკომპანიები (Oil Companies) – ნიშნავს კერძო ან სახელმწიფო საკუთრებაში მყოფ
კომპანიებს, რომლებიც აწარმოებენ ნავთობის მოპოვებას, ტრანსპორტირებას,
დასაწყობებას ან გადამუშავებასა და ნავთობპროდუქტების წარმოებას.
საოპერაციო ხელმძღვანელობა (Operational Command) ნიშნავს რეაგირების
ერთობლივი ოპერაციების სრულ კოორდინირებასა და კონტროლს ეროვნული
რესურსების, აღჭურვილობისა, ავარიულ შემთხვევაზე რეაგირების გუნდებისა და სხვა
მხარეების მიერ დასახმარებლად გამოყოფილი სხვა რესურსების (მფრინავი, მცურავი
საშუალებები) კოორდინირებისა და კონტროლის ჩათვლით. იგი ხორციელდება წამყვანი
სახელმწიფოს კომპეტენტური ეროვნული საოპერაციო უწყების მიერ ზემდგომი საველე
კოორდინატორის მეშვეობით.
საოპერაციო კონტროლი (Operational Control) ნიშნავს იმ პერსონალის, საშუალებებისა
და ერთეულების უშუალო კონტროლს, რომლებიც მონაწილეობენ რეაგირების
ოპერაციებში, კერძოდ კონტროლს ბრძანებების გაცემასა და ინფორმაციულ
უზრუნველყოფაზე, რაც აუცილებელია ოპერაციების რეალიზაციისათვის. კონტროლი
ხორციელდება იმ მხარეების ადგილობრივი საველე კოორდინატორების მიერ, რომლებიც
მონაწილეობენ ოპერაციებში, ან მათ მიერ დანიშნული პირების მიერ.
ოპერაციები ზღვაზე (Operations at Sea) ნიშნავს ნებისმიერ ღონისძიებებს, რომლებიც
მოიცავს მოქმედებას დაბინძურების წყაროზე, საჰაერო დაკვირვებას, დამაბინძურებლის
შეკავებასა და შეგროვებას, სპეციალური ქიმიკატების გამოყენებას მცურავი და მფრინავი
საშუალებებიდან, ან ნებისმიერ სხვა ქმედებას, რომელიც ხორციელდება ღია ზღვაში იმ
მიზნით, რომ მოხდეს დაბინძურებაზე რეაგირება, შესუსტდეს მისი გავრცელების
არეალი, ხელი შეეწყოს დამაბინძურებლის ლიკვიდაციას და შერბილდეს ინციდენტით
გამოწვეული შედეგები.
 ოპერაციები ნაპირზე (სანაპიროს გაწმენდის ოპერაციები) (Operations on shore (shore
clean-up operations)) ნიშნავს ნებისმიერ ქმედებას, რომელიც ტარდება სანაპიროზე ან
უშუალოდ ზღვის ნაპირთან იმ მიზნით, რომ მოხდეს დამაბინძურებლის შეგროვება,
მოშორება ან განადგურება და შემცირდეს მისი უარყოფითი ზემოქმედება გარემოზე.
დამაბინძურებელი (Pollutant) გამოიყენება იმავე მნიშვნელობით, როგორც მავნე
ნივთიერება.
დაბინძურების ინციდენტი (Pollution Incident) ნიშნავს შემთხვევას ან შემთხვევათა
რიგს, რომლის შედეგად ადგილი აქვს ან შეიძლება ადგილი ჰქონდეს ნავთობის ან სხვა
მავნე ნივთიერების დაღვრას და რომელიც საფრთხეს უქმნის ან რომელმაც შესაძლებელია
საფრთხე შეუქმნას ზღვის ეკოლოგიურ გარემოს, ან სანაპიროს, ან მასთან დაკავშირებულ
ერთი ან მეტი ქვეყნის ინტერესს და რომელიც მოითხოვს საგანგებო ქმედებას ან სხვა
სახის დაუყოვნებელ რეაგირებას.
შეტყობინება დაბინძურების შესახებ (POLREP – Pollution Report) ნიშნავს ანგარიშს,
რომლის მეშვეობით წამყვანი სახელმწიფო აცნობებს სხვა შესაბამის მხარეებს
(სახელმწიფოებს) ნავთობით დაბინძურების ფაქტის შესახებ.
საზოგადოებასთან ურთიერთობაზე პასუხისმგებელი პირი (Public Relations Officers
(PRO)) ნიშნავს პირს, რომელსაც ევალება საზოგადოების ინფორმირება მოვლენათა
განვითარების შესახებ და ეროვნული საველე კოორდინატორის ინფორმირება
საზოგადოების განწყობისა და რეაქციის შესახებ.
დამხმარე უწყება (Support Agency) ნიშნავს ნებისმიერ ორგანიზაციას, რომელიც
განსაზღვრულია სპეციფიკური ამოცანის შესასრულებლად, ნავთობის დაღვრაზე
რეაგირების ოპერაციის ჩატარებისას.
ზემდგომი საველე კოორდინატორი (Supreme on Scene Commander (SOSC)) ნიშნავს
საერთაშორისო რეაგირების ოპერაციების წამყვანი ქვეყნის საველე კოორდინატორს.
წამყვანია როგორც წესი, ქვეყანა, რომლის წყლებშიც მოხდა დაღვრა ან დაღვრის
ადგილიდან უახლოესი სახელმწიფო, თუ დაღვრა მოხდა საერთაშორისო წყლებში.
პასუხისმგებელი პირი (Responsible Person) - ნავთობით დაბინძურების კონტექსტში
ნიშნავს ნებისმიერ პირს, რომლის მიზეზითაც მოხდა მავნე ნივთიერებების გაჟონვა ან
დაღვრა გარემოში, იმ პირების ჩათვლით, ვინც ფლობს ამგვარ საშიშ ნივთიერებებს ან
მოქმედებს მფლობელის სახელით.
გეგმა ნიშნავს “ზღვაში ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ეროვნულ გეგმას,
საქართველო”.
1-ლი საფეხურის დაღვრაში იგულისხმება მცირე დაღვრები, რომლებთანაც გამკლავება
შეუძლია ინდივიდუალურ ობიექტს/ ორგანიზაციას, ნავთობის ტერმინალის ან
ნავსადგურის ადმინისტრაციას. დაღვრის ხასიათი და ინციდენტის უბნის გარემო
პირობების გათვალისწინებით მოხდება რეაგირების ფაქტობრივი დონის დადგენა.
მე-2 საფეხურის დაღვრა ეხება მზადყოფნას და რეაგირებას ნავთობის ისეთი მასშტაბის
დაღვრაზე, რომლის დროსაც საჭირო ხდება აღჭურვილობისა და პერსონალის
მობილიზება ერთზე მეტი წყაროდან და ამ პროცესის კოორდინირება. მე-2 საფეხურის
რეაგირებისას მხარდაჭერის მიღება შესაძლოა საჭირო გახდეს ნავსადგურის არეალში
განლაგებული სხვადასხვა ორგანიზაციიდან ან უშუალო გეოგრაფიული არეალის გარე
წყაროებიდან. მე-2 საფეხური მოიცავს ნავთობის დაღვრის სხვადასხვა მასშტაბებს და
სხვადასხვა პოტენციურ სცენარებს.
მე-3 საფეხურის დაღვრა ეხება განსაკუთრებით დიდი მასშტაბის დაღვრას, რომელიც
მოითხოვს ყველა ხელმისაწვდომი ეროვნული რესურსის მობილიზებას და, კონკრეტული
გარემოებებიდან გამომდინარე, აგრეთვე, რეგიონალური და საერთაშორისო სისტემების
ჩართვას.
დოკუმენტში გამოყენებული ძირითადი აბრევიატურები:

CMNC კრიზისული სიტუაციების მართვის ეროვნული ცენტრი

CNA კომპეტენტური ეროვნული უწყება

CNOA კომპეტენტური ეროვნული საოპერაციო უწყება
EE გარემოსდაცითი ექსპერტი
EEZ განსაკუთრებული ეკონომიური ზონა
ERC ავარიულ შემთხვევაზე რეაგირების ცენტრი
ERT ავარიულ შემთხვევაზე რეაგირების გუნდი
ESI გარემოსდაცვითი სენსიტიურობის ინდექსი
EU ევროკავშირი
Fund ფონდის კონვენცია 1992
GIS გეოგრაფიული საინფორმაციო სისტემა
GRL სს “საქართველოს რკინიგზა”
MoESD საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტრო
H2S წყალბადის სულფიდი
ICC ინციდენტის მართვის ცენტრი
ID სანიტარული და ტექნიკური ნებართვა
IMO საერთაშორსისო საზღვაო ირგანიზაცია
IOPC FUND ნავთობით დაბინძურების კომპენსაციის საერთაშორისო ფონდი
JMOC საქართველოს საზღვაო სივრცის სამართლებრივი რეჟიმის კონტროლის
უზრუნველყოფის მიზნით სახელმწიფო საზღვრის დაცვის სუბიექტებისა და
სახელმწიფო სასაზღვრო რეჟიმის დაცვასთან დაკავშირებული საქართველოს
აღმასრულებელი ხელისუფლების ორგანოების ერთობლივი ოპერაციების
მართვის ცენტრი
LNG თხევადი ბუნებრივი აირი
LOSC ადგილობრივი საველე კოორდინატორი
MTA სსიპ საზღვაო ტრანსპორტის სააგენტო
MARPOL IMO –ს “ზღვის ნავთობით დაბინძურების” კონვენცია
MGO საშუალო კლასიფიკაციის ნავთობი
MOD თავდაცვის სამინისტრო
MoE გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის სამინისტრო
MoENR გარემოსდაცვითი ზედამხედველობის დეპარტამენტის შავი ზღვის დაცვის
კონვენციური სამმართველო
MRCC-OPRC საქართველოს საზღვაო სამაშველო კოორდინაციის ცენტრი – ნავთობით
დაბინძურების რეაგირების ცენტრი
MSDS მასალის უსაფრთხოების სპეციფიკაცია
MVS სარემონტო სამუშაოებისათვის დამხმარე გემი
NMOSCP ზღვაში ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ეროვნული გეგმა

NOCP სახელმწიფო საოპერაციო საკონტაქტო პუნქტი

NOSC ეროვნული საველე კოორდინატორი
NOSST ნავთობის დაღვრაზე დამხმარე ეროვნული გუნდი
OELs სამუშაო ადგილზე ფეთქებადობის ზღვარი
OPRC ნავთობით დაბინძურების შემთხვევებისათვის, მზადყოფნის, რეაგირების და
თანამშრომლობის შესახებ, 1990 საერთაშორისო კონვენცია
OSRL/EARL შპს ნავთობის დაღვრაზე რეაგირება/ გლობალური ალიანსი (საუტჰემფტონი)
PCC დაბინძურებაზე კონტროლის კოორდინატორი
PPE პერსონალური დაცვის აღჭურვილობა კომპიუტერული პროგრამა
POLREP დაბინძურებაზე შეტყობინების ფორმა (ანგარიში)
PRO საზოგადოებასთან ურთიერთობაზე პასუხისმგებელი პირი
RCSU სამაშველო კოორდინაციის ქვედანაყოფი
SAR სამძებრო და სამაშველო
SGA დამხმარე სახელმწიფო უწყება
SOSC ზემდგომი საველე კოორდინატორი
SPM წერტილოვანი გემსაბელი (ტანკერების ჩასატვირთად)
SSHP უბნის უსაფრთხოების და ჯანმრთელობის დაცვის გეგმა
TOSC ტაქტიკური საველე კოორდინატორი
VHF ძალიან მაღალი სიხშირე (ულტრამოკლე ტალღები)
VMIS ვიზუალური საზღვაო საინფორმაციო სისტემა
WTP დაბინძურებული წყლის გადამუშავების დანადგარი

1.3. კავშირი სხვა გეგმებთან

რეგიონალური გეგმები
როგორც წინამდებარე გეგმის შესავალ ნაწილშია მითითებული, იმ შემთხვევაში,
როდესაც საქართველოს წყლებში ჩაღვრილი ნავთობი შეიძლება გაიჟონოს და
ზემოქმედება მოახდინოს სასაზღვრო წყლებზეც, ამოქმედდება შავ ზღვაში ნავთობის
დაღვრაზე რეაგირების გეგმა. რეგიონალური გეგმა წარმოადგენს “ავარიულ სიტუაციებში
შავი ზღვის ნავთობითა და სხვა სახიფათო ნივთიერებებით დაბინძურების წინააღმდეგ
ბრძოლაში ურთიერთანამშრომლობის შესახებ” პროტოკოლის ელემენტს. მოცემული
პროტოკოლი გულისხმობს დაბინძურების ყველა ინციდენტს შავ ზღვაში, რომლებიც
საჭიროებენ მეტ რესურსს, ვიდრე სახელმწიფო დონეზე არსებული რესურსებია, ან
რომლებმაც შესაძლოა პოტენციურად ზეგავლენა მოახდინონ სხვა სასაზღვრო
ტერიტორიებზე. შავი ზღვის გეგმა ეფუძნება ურთიერთდახმარების რეგიონალურ
შეთანხმებას შავი ზღვის ფართომასშტაბიანი დაბინძურების შემთხვევაში ისეთ
ზღვისპირა სახელმწიფოებს შორის, როგორებიცაა ბულგარეთი, საქართველო, რუმინეთი,
რუსეთის ფედერაცია, თურქეთი და უკრაინა. რეგიონალური გეგმის გეოგრაფიული
არეალი მოიცავს შავი ზღვისპირა ექვსივე სახელმწიფოს. ამ სახელმწიფოთა
პასუხისმგებლობის სფერო ვრცელდება ხელშეკრულების მონაწილე მხარეთა სანაპირო
ზოლზე, შიდა წყლებზე, ტერიტორიულ საზღვაო სივრცეზე და განსაკუთრებულ
ეკონომიკურ ზონაზე.
პორტების და ტერმინალების 1-ლი საფეხურის ადგილობრივი სპეციფიკური გეგმები
იმ შემთხვევაში, როდესაც ნავთობის დაღვრა ხდება საქართველოს ძირითად
ნავსადგურებში ან ნავთობტერმინალებში, მოცემული პრობლემის გადაჭრა საწყის ეტაპზე
ხდება ნავსადგურის ან ტერმინალის დონეზე შემუშავებული ნავთობის დაღვრაზე
რეაგირების გეგმის მიხედვით 1 საფეხურის სცენარის მიხედვით. შემუშავებულია
ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების გეგმები ისეთი კონკრეტული
ადგილმდებარეობებისთვის, როგორებიცაა ბათუმის, ფოთის და სოხუმის პორტები და
ნავთობტერმინალები სუფსაში და ყულევში, როგორც ეს ნაჩვენებია სურათზე 1.
მოცემული გეგმების ასლები ინახება ბათუმის საზღვაო სამაშველო-საკოორდინაციო
ცენტრში. იმ შემთხვევაში, თუ ნავთობის გაჟონვის მასშტაბები სწვდება საფეხურს 2 (ანუ,
საფეხურს, როდესაც ადგილობრივ დონეზე არსებული რესურსები არ არის საკმარისი
რეაგირების ოპერაციის ჩასატარებლად), მოცემულ პორტებში ან ტერმინალებში,
გამოიყენება ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ეროვნული გეგმა (OSC) – საზღვაო
სამაშველო-საკოორდინაციო ცენტრისათვის შესაბამისი შეტყობინების გაგზავნის
საფუძველზე, წინამადებარე გეგმის „შეტყობინებებისა და ანგარიშგების” ნაწილი 4.2-ის
თანახმად.
ურთიერთდამოკიდებულება ზღვაში დაღვრაზე რეაგირების ერთიან ეროვნულ
გეგმასა და მის შემადგენელ ნაწილებს შორის მოცემულია სურათზე 1.

სურათი 1. ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების გეგმები და გააქტიურების

თანმიმდევრობა
 თავი II. საკანონმდებლო და ინსტიტუციონალური ნაწილი
2.1 საერთაშორისო ხელშეკრულებები და კონვენციები
მოცემულ თავში წარმოდგენილია სამართლებრივი სისტემის ის საფუძვლები,
რომლებიც ეხება ზღვაში ნავთობის დაღვრის შემთხვევაში საგანგებო ზომების დაგეგმვას.
ზღვაში ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ეროვნული გეგმით (საქართველო) (NMOSCPG)
განსაზღვრულ ღონისძიებებს სწორედ აღნიშნული სამართლებრივი ჩარჩო უდევს
საფუძვლად. ქვემოთ მოყვანილია ყველა შესაბამისი საერთაშორისო ხელშეკრულება და
კონვენცია, რომელიც რატიფიცირებულია საქართველოს მიერ.
ცხრილი 1. შესაბამისი საერთაშორისო ხელშეკრულებები და კონვენციები
კონვენცია ძალაში შესვლის თარიღი საქართველოს მიერ
რატიფიცირების თარიღი

საერთაშორისო კონვენცია ნავთობით 1995 წ. 13 მაისი 1996 წ. 20 თებერვალი

დაბინძურების შემთხვევაში მზადყოფნის,
სათანადო რეაგირებისა და
თანამშრომლობის შესახებ (OPRC 1990),)

კონვენცია ნავთობით დაბინძურების

შედეგად მიყენებული ზიანისთვის
სამოქალაქო პასუხისმგებლობის შესახებ
(CLC 1969)

ნავთობით დაბინძურებით მიყენებული 1978 წ. 16 ოქტომბერი და 2000 წ. 10 მარტი

ზიანის კომპენსაციისთვის საერთაშორისო 1976 წ. 22 ნოემბერი
ფონდის დაფუძნების შესახებ 1971 წლის შესაბამისად
კონვენციაში ცვლილებების შეტანის
შესახებ 1992 წლის ოქმი (FUND PROT 1992)

საზღვაო ქონების გადარჩენის 1989 წ. 1996 წ. 14 ივლისი 1995 წ. 25 აგვისტო

საერთაშორისო კონვენცია (SALVAGE 1989)

1992 წ. ოქმი CLC 1969, 1976-ში 1996 წ. 30 მაისი 2000 წ. 10 მარტი

შესწორებების შეტანის შესახებ

1969 წლის საერთაშორისო კონვენცია ღია 1975 წ. 6 მაისი და 1983 წ. 30 1995 წ. 25 აგვისტო (ორივე)
ზღვაში ნავთობით ავარიული მარტი შესაბამისად
დაბინძურების შემთხვევაში ჩარევის
შესახებ და მისი 1973 წ. ოქმი ღია ზღვაში ნა-
ვთობის გარდა სხვა ნივთიერებებით
დაბინძურების შემთხვევაში ჩარევის
შესახებ (INTERVENTION 1969, 1973)
1992 წ. საერთაშორისო კონვენცია შავი 1992 წ. 22 აპრილი 1994
ზღვის დაბინძურებისაგან დაცვის შესახებ
(ბუქარესტის კონვენცია)
 2.2 სხვა საერთაშორისო შეთანხმებები
ქვემოთ მოცემულია ის შეთანხმებები, რომლებიც შეეხება შავი ზღვის გარემოს დაცვას.
ცხრილი 2. შავი ზღვის რეგიონალური გარემოსდაცვითი შეთანხმებები
რეგიონალური შეთანხმება ხელმოწერის თარიღი

1993 წ. 6-7 აპრილის დეკლარაცია, რომელიც ეხება 1993 წ. 7 აპრილი,

ბუქარესტის კონვენციის განხორციელებას (ოდესის ოდესა, უკრაინა
დეკლარაცია)

შავი ზღვის რეაბილიტაციისა და დაცვის 1996 წ. 31 ოქტომბერი, სტამბული,

სტრატეგიული სამოქმედო გეგმა თურქეთი

“ავარიულ სიტუაციებში შავი ზღვის ნავთობითა და სტამბული, თურქეთი, 2004

სხვა მავნე ნივთიერებებით დაბინძურების
წინააღმდეგ ბრძოლაში თანამშრომლობის ოქმის”
“შავ ზღვაში ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების გეგმა”

საერთაშორისო კონვენციები დაკავშირებულია მათი მონაწილე ქვეყნების

ვალდებულებებთან საზღვართშორისი დაბინძურების კუთხით და
ბიომრავალფეროვნების დაცვის თვალსაზრისით.
დაბინძურების პრევენცია
საქართველო არ გახლავთ გარემოზე ზემოქმედების შეფასების კონვენციის წევრი
საზღვართშორის კონტექსტში (მას იცნობენ როგორც “Espoo კონვენციას”). იგი
განსაზღვრავს მონაწილე ქვეყნების ვალდებულებებს, რომ შეფასდეს დაგეგმილი
პროექტების გარემოზე ტრანსსასაზღვრო ზემოქმედება და მონაწილე მხარეებმა
ერთმანეთს დროულად შეატყობინონ და კონსულტაციები გაუწიონ ყველა მნიშვნელოვან
პროექტთან დაკავშირებით. ზემოხსენებულ კონვენციაში წარმოდგენილი პოტენციური
ზემოქმედების შესახებ სავალდებულო შეტყობინების პრინციპი ასევე უნდა გავრცელდეს
ნავთობის ხმელეთზე დაღვრის შემთხვევებზეც (შეტყობინება საზღვაო დაღვრის შესახებ
იმართება საზღვაო კონვენციებით და შესაბამისი POLREP ფორმებით, რომლებიც
მხოლოდ ამ მიზნისათვის იქმნება).
ბაზელის კონვენცია ადგენს სახიფათო ნარჩენების ექსპორტისა და იმპორტის
შეზღუდვის შესახებ წესებს დაბინძურების ტრანსასაზღვრო გავრცელების შეზღუდვის
მიზნით (ამ კონტექსტში უნდა იქნეს განხილული – ნავთობის დაღვრასთან
დაკავშირებული ნარჩენების ტრანსპორტირების საკითხი). კონვენცია ძალაში შევიდა 1989
წლის 22 მარტს სრულუფლებიანი წევრების კონფერენციაზე ბაზელში.
ბიომრავალფეროვნების დაცვა
საქართველო გახლავთ რამდენიმე საერთაშორისო გარემოსდაცვითი კონვენციის
წევრი ქვეყანა. ისინი წარმოადგენენ სავალდებულო იურიდიულ დოკუმენტებს
ბუნებრივი გარემოს კონსერვაციასთან დაკავშირებით: კონვენცია „ბიოლოგიური
მრავალფეროვნების შესახებ (CBD)” (1992); კონვენცია „ველური ცხოველების
მიგრირებადი სახეობების დაცვის შესახებ“ (1983); შეთანხმება აფრიკა-ევრაზიის
მიგრირებადი წყლის ფრინველების დაცვის შესახებ (AEWA) (1999); კონვენცია
„საერთაშორისო მნიშვნელობის ჭარბტენიანი, განსაკუთრებით წყლის ფრინველთა
საბინადროდ ვარგისი ტერიტორიების შესახებ“ (1975); შეთანხმება „შავი ზღვის,
ხმელთაშუა ზღვის და ატლანტის ოკეანის მიმდებარე ნაწილის ვეშაპისებრთა დაცვის
შესახებ (ACCOBAMS)” (2001). ყველა ეს კონვენცია მნიშვნელოვანია გარემოზე
ზემოქმედების პრობლემების გასარკვევად და დაცვის თვალსაზრისით პრიორიტეტების
განსაზღვრისთვის, თუ დაფიქსირდა ხმელეთზე ნავთობის დაღვრა.
2.3 საქართველოს კანონმდებლობა
ქვემოთ წარმოდგენილია საქართველოს პარლამენტის მიერ მიღებული ის
საკანონმდებლო აქტები, რომლებიც არეგულირებენ საზღვაო-სამაშველო ოპერაციების,
ზღვაში ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების და გარემოს დაცვის საკითხებს. (იხ. ცხრილი
№3).
ცხრილი 3. საქართველოს კანონები

მიღების თარიღი

საქართველოს კანონი გარემოს დაცვის შესახებ 1996

საქართველოს კანონი საქართველოს საზღვაო კოდექსი 1997

საქართველოს კანონი საქართველოს სახელმწიფო საზღვრის შესახებ 1998

საქართველოს კანონი საქართველოს საზღვაო სივრცის შესახებ 1998

საქართველოს კანონი საშიში ნივთიერებებით გამოწვეული ზიანის 1999

კომპენსაციის შესახებ

საქართველოს კანონი ტრანსპორტის სფეროს მართვისა და 2007

რეგულირების შესახებ

საქართველოს კანონი ეროვნული მარეგულირებელი ორგანოების 2002

შესახებ

საქართველოს კანონი საზღვაო-სამაშველო სამსახურის შესახებ 2000

საქართველოს კანონი ცხოველთა სამყაროს შესახებ 1996

საქართველოს კანონი ეროვნული უსაფრთხოების პოლიტიკის 2015
დაგეგმვისა და კოორდინაციის წესის შესახებ
საქართველოს კანონი ნარჩენების მართვის კოდექსი 2014
საქართველოს კანონი „საქართველოს „წითელი ნუსხისა“ და „წითელი 2003
წიგნის“ შესახებ

2.4 იურიდიული ვალდებულებები ნავთობის დაღვრის სამოქმედო გეგმასთან

დაკავშირებით
საერთაშორისო კონვენციები
ზღვაზე ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ეროვნული გეგმის შემუშავების
აუცილებლობა იურიდიულად განპირობებულია რამდენიმე საერთაშორისო კონვენციის
მოთხოვნით, რომლებიც რატიფიცირებულია საქართველოს მიერ. პირველ რიგში,
სახსენებელია ნავთობის დაღვრაზე მზადყოფნის, მასზე რეაგირებისა და
თანამშრომლობის 1990 წ. საერთაშორისო კონვენცია (OPRC 1990) და, ასევე, 1992 წ.
საერთაშორისო კონვენცია შავი ზღვის დაბინძურებისაგან დაცვის შესახებ (ბუქარესტის
კონვენცია), რომელიც, თავის მხრივ, შემუშავებულ იქნა OPRC კონვენციის ძირითად
დებულებებზე დაყრდნობით. ხსენებული კონვენციების ძირითად მოთხოვნათა
შესაბამისად, მონაწილე ქვეყნებს გააჩნიათ ორი ძირითადი პასუხისმგებლობა:
● ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ეროვნული სისტემის ჩამოყალიბება და ამ
სისტემის ფარგლებში სახელმწიფო უწყებების ფუნქციათა მკაფიოდ განსაზღვრა
● საერთაშორისო თანამშრომლობის ხელშეწყობა და ურთიერთდახმარება ნავთობის
დაღვრაზე რეაგირების და რეაგირებისათვის მზადყოფნის უზრუნველყოფის სფეროში.
საქართველოს კანონი გარემოს დაცვის შესახებ (1996)
1996 წლის საქართველოს კანონი გარემოს დაცვის შესახებ ძირითადი იურიდიული
დოკუმენტია, რომელიც არეგულირებს სამთავრობო ორგანიზაციების, იურიდიული და
ფიზიკური პირების ვალდებულებებს გარემოს დაცვასთან დაკავშირებით. კანონის
თანახმად, გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის სამინისტრო, როგორც ძირითადი
პასუხისმგებელი სამთავრობო უწყება გარემოს დაცვის დარგში, ვალდებულია
განავითაროს სახელმწიფო პოლიტიკა და განახორციელოს გარემოს დაცვის სფეროში
სავალდებულო კონტროლი და მონიტორინგი, ისევე როგორც კოორდინირება გაუწიოს
სამთავრობო ორგანოებს ხსენებული პოლიტიკიდან გამომდინარე მიზნების მისაღწევად.
ამ კანონის მე-5 მუხლის თანახმად, სახელმწიფო ორგანოებმა და იურიდიულმა
პირებმა უნდა დაიცვან გარემოს დაცვის ძირითადი პრინციპები თავინთი საქმიანობის
დაგეგმარებისა და განხორციელების დროს. კერძოდ, კანონის მე-5 მუხლში მოყვანილი
პრინციპებიდან ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების გეგმასთან მიმართებაში სახსენებელია
„რისკის შემცირების პრინციპი”, რომელიც მოითხოვს საპროექტო დოკუმენტაციაში
რისკის შეფასებისა და პრევენციული და გადაუდებელი დახმარების ზომების
ინტეგრირებას.
აღნიშნული კანონის 39-ე მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, „საქმიანობის სუბიექტი
ვალდებულია: ჰქონდეს შესაბამის სახელმწიფო ორგანოებთან შეთანხმებული
ტექნოგენური ავარიისა და ბუნებრივი კატასტროფების შედეგების თავიდან აცილების,
პროფილაქტიკის ოპერატიული, სისტემატური ღონისძიებების, კატასტროფებისა და
ავარიის დროს მოქმედების გეგმები; შექმნას და მზადყოფნაში ჰყავდეს ავარიის
სალიკვიდაციო ტექნიკური საშუალებებით უზრუნველყოფილი სამსახური; ყოველი
მოსალოდნელი და მომხდარი ტექნოგენური ავარიისა და ბუნებრივი კატასტროფის
შესახებ დროულად აცნობოს შესაბამის სახელმწიფო ორგანოებსა და მოსახლეობას.”.
ეს ზოგადი მოთხოვნა კიდევ უფრო დეტალურადაა ასახული იურიდიულ აქტებში,
რომლებიც არეგულირებენ ნავთობის მოპოვებას და ტრანსპორტირებას.
საქართველოს კანონი ნავთობისა და გაზის შესახებ (1999)
„ნავთობისა და გაზის შესახებ“ საქართველოს კანონი შეესებამება ნავთობკომპანიების
მოღვაწეობის სფეროს (ნავთობის მოპოვება, გადამუშავება და შიდა-ტერიტორიალური
ტრანსპორტირება მომპოვებელი ან გადამამუშავებელი დანადგარებიდან დასაწყობების
ადგილებზე).
ნავთობისა და გაზის რესურსების მარეგულირებელი სახელმწიფო სააგენტოს
უფროსის 2002 წლის 9 იანვრის №2 ბრძანებით დამტკიცებული „ნავთობის და გაზის
ოპერაციების წარმოების ეროვნული მარეგულირებელი წესებით” პირი, რომელიც
ხელშეკრულებებისა და გაცემული ლიცენზიების საფუძველზე ახორციელებს ნავთობისა
და გაზის ოპერაციებს, დაღვრის სამოქმედო გეგმა უნდა წარადგინოს “ნავთობის და გაზის
ოპერაციების წარმოების ეროვნული მარეგულირებელი წესების” მოთხოვნათა სრული
დაცვით სსიპ – ბუნებრივი რესურსების სააგენტოში.
ნავთობტერმინალებიდან და ნავსადგურიდან გამოწვეულ დაღვრებზე რეაგირება
რეგულირდება საქართველოს კანონით „ტრანსპორტის სფეროს მართვისა და
რეგულირების შესახებ“, საქართველოს კანონით „დამოუკიდებელი ეროვნული
მარეგულირებელი ორგანოების შესახებ“ და საქართველოს კანონით „საზღვაო სამაშველო
სამსახურის შესახებ“. ასევე, საქარველოს სხვა კანონების მიხედვით და საერთაშორისო
ხელშეკრულებებით.
ძირითადი საექსპორტო მილსადენების და შესაბამისი ტერმინალების ფუნქციონირება
რეგულირდება ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანის ნავთობსადენის და „დასავლეთის
მიმართულების საექსპორტო მილსადენის (ბაქო-სუფსა)” შესაბამისი საერთაშორისო
ხელშეკრულებების დებულებებით და იმ “პროექტ-სპეციფიკური” „ნავთობის დაღვრაზე
რეაგირების გეგმებით”, რომლებიც შემუშავებულ იქნა თითოეული ამ პროექტისათვის და
დამტკიცდა საქართველოს მთავრობის მიერ - ხსენებული ხელშეკრულებების
შესაბამისად. პროექტ-სპეციფიკური გეგმები ფარავს ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების
ყველა საფეხურს – პირველიდან მესამის ჩათვლით. საქართველოს მილსადენის
კომპანია/BP-საქართველოს მონაწილეობა მესამე მხარის ინციდენტის შედეგად
განვითარებული ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ოპერაციებში რეგულირდება მხოლოდ
ზემოთ ხსენებული ხელშეკრულებით (BTC HGA; WREP HGA და PCOA), და არავითარი
სხვა იურიდიული პასუხისმგებლობა ამგვარ ოპერაციებთან დაკავშირებით,
საქართველოს მილსადენის კომპანია/BP - საქართველოს არ გააჩნია.
საქართველოს კანონი „სამოქალაქო უსაფრთხოების შესახებ“
კანონის მიზანია:
ა) საქართველოში სამოქალაქო უსაფრთხოების უზრუნველყოფის სამართლებრივი
რეგულირება;
ბ) საგანგებო სიტუაციის დროს მოსახლეობის სიცოცხლის, ჯანმრთელობისა და
ქონების, აგრეთვე სახელმწიფო, მუნიციპალიტეტის, ფიზიკური და იურიდიული პირების
ქონების და გარემოს დაცვა;
გ) ერთიანი სისტემის სუბიექტებს შორის ურთიერთობის რეგულირება, აგრეთვე მათი
უფლებების, მოვალეობებისა და პასუხისმგებლობის განსაზღვრა;
დ) ერთიანი სისტემის შექმნის უზრუნველყოფა და მისი საქმიანობის ორგანიზება, მათ
შორის, სახანძრო-სამაშველო დანაყოფების შექმნა და მათი საქმიანობის ორგანიზება;
ე) ხანძრის პროფილაქტიკის, ჩაქრობის და საავარიო-სამაშველო სამუშაოების
ორგანიზებისა და ჩატარების პროცედურების განსაზღვრა, საგანგებო სიტუაციის
პრევენციის, მასზე რეაგირების, მისი შედეგების მიტიგაციისა და ლიკვიდაციის
უზრუნველყოფა.
2.5 კანონმდებლობა დაბინძურების კონტროლის და ნარჩენების მართვის სფეროში
საქართველოს კანონი „სახიფათო ნარჩენების ტრანსსასაზღვრო გადაზიდვასა და მათ
განთავსებაზე კონტროლის შესახებ“ ბაზელის 1989 წლის კონვენცია“; „საშიში
ნივთიერებებით გამოწეული ზიანის კომპენსაციის შესახებ“ კანონი არეგულირებენ
სახიფათო ნივთიერებების და ნარჩენების მართვას საქართველოში და განსაზღვრავენ
მხარეთა პასუხისმგებლობას გარემოს ავარიული დაბინძურების დროს. ნავთობის
დაღვრაზე რეაგირების ღონისძიებები სწორედ ამ კანონებთან შესაბამისად უნდა
განხორციელდეს.
„სახიფათო ნარჩენების ტრანსსასაზღვრო გადაზიდვასა და მათ განთავსებაზე
კონტროლის შესახებ“ ბაზელის 1989 წლის კონვენცია“;
ეს გახლავთ ერთადერთი საკანონმდებლო ინსტრუმენტი ნარჩენების მართვის
სფეროში, რომელიც ამჟამად მოქმედებს საქართველოს ტერიტორიაზე. კანონი
შემუშავებულ იქნა ნარჩენების ტრანზიტის შესახებ ბაზელის 1989 წლის კონვენციის
საფუძველზე. ამასთანავე, აღსანიშნავია, რომ ადგილობრივი კანონმდებლობა
ნარჩენებთან დაკავშირებით ჩამოყალიბების პროცესშია.
ნარჩენების მართვის ოპერაციები ნაწილობრივ რეგულირდება გარემოზე
ზემოქმედების ნებართვის პროცედურებით.
ამჟამად, ეს პროცედურები საქართველოში სამ კანონადაა ჩამოყალიბებული. პროექტის
განმხორციელებელი უნდა ხელმძღვანელობდეს შემდეგი კანონებით: ა) „ლიცენზიებისა
და ნებართვების შესახებ“ საქართველოს კანონი (2005); ბ) „გარემოზე ზემოქმედების
ნებართვის შესახებ“ (2007) საქართველოს კანონი და გ) „ეკოლოგიური ექსპერტიზის
შესახებ“ საქართველოს კანონი (2007).
ნავთობისა და ნავთობპროდუქტების საცავების, ტერმინალების განთავსებასთან, ასევე
მაგისტრალური ნავთობსადენის გაყვანასთან დაკავშირებული საქმიანობა საჭიროებს
გარემოზე ზემოქმედების შეფასებას და გარემოზე ზემოქმედების ნებართვის აღებას.
დაბინძურებაზე სახელმწიფო კონტროლს ასევე აწარმოებს ენერგეტიკის სამინისტროს
სსიპ – ნავთობისა და გაზის სახელმწიფო სააგენტო, რომლის უფლება-მოვალეობანიც
განსაზღვრულია 2013 წლის 25 აპრილის საქართველოს მთავრობის №93 დადგენილებით.
კანონი საშიში ნივთიერებებით გამოწვეული ზიანის კომპენსაციის შესახებ
„საშიში ნივთიერებებით გამოწვეული ზიანის კომპენსაციის შესახებ” საქართველოს
კანონი მიღებულ იქნა 1999 წელს საქართველოს პარლამენტის მიერ. კანონის მიზანია
მკაცრი პასუხისმგებლობის დაკისრება იმ პირებზე, რომელთა მიერ საშიში
ნივთიერებების გამოყენებამ ზარალი ან ზიანი მიაყენა სხვა პირს (პირებს), მის (მათ)
ქონებას. ტერმინში “საშიში ნივთიერებები” სხვა ნივთიერებების გვერდით იგულისხმება
ნავთობი და ბუნებრივი გაზი (აირი) და მათგან გამოყოფილი გაზი და ნივთიერებები.
ტერმინში “პასუხისმგებელი პირი” იგულისხმება ნებისმიერი პირი, რომელიც საშიში
ნივთიერებების (ცალკე ან სხვა ნივთიერებებთან ერთად) წარმოების, გადამუშავების,
შენახვის, ტრანსპორტირების, გამოყენების ან განთავსების დროს საშიში ნივთიერებით
აბინძურებს გარემოს, აგრეთვე, პირი, რომელიც ფლობს ან აკონტროლებს საშიშ
ნივთიერებას; ასევე, პირი, რომელიც სხვა პირის სახელით ახორციელებს საშიში
ნივთიერების წარმოებას, გადამუშავებას, შენახვას, ტრანსპორტირებას, გამოყენებას ან
განთავსებას. პასუხისმგებელი პირი ვალდებულია გადაიხადოს საშიში ნივთიერებით
გამოწვეული ზარალი (წმენდის, შეჩერების, გატანისა და აღდგენის ხარჯები), პლუს
კომპენსაცია, თუმცა იგი შეიძლება გათავისუფლდეს კომპენსაციის გადახდის
ვალდებულებისაგან გარკვეულ ვითარებაში (მაგ.: საომარი მდგომარეობა ან აჯანყება,
მესამე მხარეთა საერთაშორისო მოქმედებები, სამთავრობო ხელისუფლების შესაბამისი
ორგანოების ბრძანებების შესრულება და მესამე მხარეთა საერთაშორისო დონის
ქმედებები). კანონი გარკვეულად წარმოადგენს “დამაბინძურებელი იხდის” პრინციპის
ხორცშესხმას. საქართველოს კანონმდებლობის თანახმად, ჯარიმის გადახდა შეიძლება
დაეკისროს საწარმოს.
„ეროვნული უსაფრთხოების პოლიტიკის დაგეგმვისა და კოორდინაციის წესის
შესახებ“ საქართველოს კანონი
„ეროვნული უსაფრთხოების პოლიტიკის დაგეგმვისა და კოორდინაციის წესის
შესახებ“ საქართველოს კანონი მიღებულ იქნა 2015 წლის 4 მარტს საქართველოს
პარლამენტის მიერ. ეს კანონი განსაზღვრავს ეროვნული უსაფრთხოების პოლიტიკის
სფეროებს, ამ პოლიტიკის დაგეგმვისა და კოორდინაციის პროცესს და მისი დაგეგმვის
მაკოორდინირებელი უწყებების უფლებამოსილებებს. ამ კანონით იქმნება სახელმწიფო
უსაფრთხოებისა და კრიზისების მართვის საბჭო, რომლის დანიშნულებაა საქართველოს
მთავრობის კომპეტენციისთვის მიკუთვნებულ ეროვნულ უსაფრთხოებასთან
დაკავშირებულ ქვეყნის საშინაო და საგარეო პოლიტიკის, თავდაცვის, სტაბილურობისა
და მართლწესრიგის უზრუნველყოფის სტრატეგიულ საკითხებზე, ეროვნული
უსაფრთხოების სფეროში და საქართველოს სახელმწიფო ინტერესებისთვის საფრთხის
შემცველი ყველა ტიპის კრიზისული სიტუაციების მართვის მიზნით საქართველოს
პრემიერ-მინისტრის პოლიტიკური გადაწყვეტილებების მომზადება. საბჭოს აპარატი
კოორდინაციას უწევს ქვეყანაში საგანგებო და კრიზისული სიტუაციების მართვას
კრიზისული სიტუაციების მართვის ეროვნული ცენტრის საშუალებით. საქართველოს
სახელმწიფო ინტერესებისთვის საფრთხის შემცველი ნებისმიერი ტიპის კრიზისული
სიტუაციის შექმნის საშიშროების ან შექმნის შემთხვევაში კრიზისული სიტუაციების
მართვის ეროვნული ცენტრი: ორგანიზებას უწევს სახელმწიფო უწყებების
კოორდინირებულ მუშაობას და ამზადებს წინადადებებსა და რეკომენდაციებს
კრიზისული სიტუაციის დაძლევის და ამ სიტუაციის შედეგების ლიკვიდაციის შესახებ.
 თავი 3. ეკოლოგიური რისკის შეფასება

სურ. 2. სამძებრო და სამაშველო (SAR) და ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების (OSR)

რეგიონები საქართველოში, რომლებზეც ვრცელდება ზღვაში დაღვრაზე რეაგირების
ეროვნული გეგმა
სურათი 2 მოიცავს საქართველოს საზღვაო სივრცის (საქართველოს
პასუხისმგებლობის ზონის GEOREP-ის) ფარგლებს, რომლებსაც ფარავს ეროვნული
სახელისუფლებო უწყების მიერ განხორციელებული სამძებრო და სამაშველო და
ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ოპერაციები.
3.1 ნავთობის დაღვრის წყაროები
3.1.1 ზოგადი მიმოხილვა
არსებობს შავი ზღვის ნავთობით დაბინძურების შემდეგი ძირითადი წყაროები:
ზოგადი ხასიათის ოპერაციები გემების მონაწილეობით, საწარმოო ოპერაციები,
ნავთობისა და ნავთობპროდუქტების ჩატვირთვის ოპერაციები ტერმინალებში და
ნავთობის ტანკერებით გადაზიდვისას მომხდარი ინციდენტები. ამჟამად, შავი ზღვა არ
წარმოადგენს ნავთობის წარმოების მთავარ რეგიონს, თუმცა ნახშირწყალბადის ძიების
სამუშაოების შედეგად საქართველოს დასავლეთ სანაპიროსკენ აღმოჩენილ იქნა ნავთობის
პოტენციური მარაგები, ხოლო ახლომდებარე თურქეთის ტერიტორიულ წყლებში
საზღვაო სადაზვერვო სამუშაოები მიმდინარეობს. შედეგად ნავთობის გაჟონვის საფრთხე
ნავთობის წარმოების საზღვაო ოპერაციებიდან სერიოზული არ არის. თუმცა, შავი ზღვა
ინტენსიურად გამოიყენება, როგორც სატრანზიტო დერეფანი გადაუმუშავებელი (ნედლი
ნავთობის) და რაფინირებული ნავთობპროდუქტების ექსპორტის მიზნით. რუსული,
ქართული, ყაზახური და აზერბაიჯანული ნედლი ნავთობი მილსადენებით მიედინება
რუსეთის, უკრაინისა და საქართველოს შავი ზღვისპირა ტერმინალებამდე. ისტორიულ
წყაროებს თუ დავეყრდნობით, შავ ზღვაში ტანკერებიდან ნავთობის ჩაღვრის ფაქტები
იშვიათია ზღვაზე კატასტროფული ბუნებრივი სტიქიური მოვლენების იშვიათობის და
ხელსაყრელი სანაოსნო პირობების გამო. ტერმინალების ფუნქციონირების სპეციფიკიდან
გამომდინარე, ნავთობის დაღვრის (გაჟონვის) საფრთხე გარკვეული ალბათობით ყველა
მათგანს ემუქრება, თუმცა ეს ნაკლებად ეხება თანამედროვე სტანდარტებით ნაგებ
ტერმინალებს. ძველი ტერმინალები ნაკლებადაა აღჭურვილი გემებიდან ჩამონადენი
წყლების მიმღები მოწყობილობით და გამოყენებულია ნედლი ნავთობის
ტრანსპორტირების ნაკლებად ეფექტური სისტემები.
მილსადენებზე ნავთობის დაღვრის რისკები განხილულია BP ნავთობის დაღვრაზე
რეაგირების გეგმის ფარგლებში და სცდება წინამდებარე გეგმის კომპეტენციის ფარგლებს.
3.1.2 ნავთობდასატვირთი მოწყობილობები ბათუმში, ფოთში, სუფსაში, ყულევსა და
სოხუმში.
ბათუმი
ბათუმის საზღვაო ნავსადგური განლაგებულია შავი ზღვის სამხრეთ-აღმოსავლურ
ნაწილში. ნავსადგურის ტერიტორია შეადგენს 22.2 ჰა-ს. ნავმისადგომების რაოდენობაა -
11. ღია სასაწყობო ტერიტორიების საერთო ფართი -16 412 მ2. ნავსადგურის პერსონალის
რაოდენობაა - 726 ადამიანი.
 გემების ნავმისადგომებთან დაყენება და სატვირთო ოპერაციების წარმოება
ნავსადგურში ხორციელდება დღეღამის განმავლობაში. ნავსადგური აღჭურვილია
ვიდეომეთვალყურეობის სისტემით, რაც იძლევა ნავსადგურში მდგომი გემების
უსაფრთხოების და ტვირთების დაცვის უზრუნველყოფის გარანტიას.
საწარმოო საქმიანობის განხორციელებისათვის, ნავსადგური აღჭურვილია შესაბამისი
სპეციალური მოწყობილობებით და დანადგარებით, მათ შორის უმნიშვნელოვანესი
ნაპირდამცავი ნაგებობებით, ნავმისადგომებით, გადამტვირთავი მექანიზმებით,
საწყობებით, სანავსადგურო ფლოტის გემებით, ნავსადგურის შიდა სარკინიგზო და
საავტომობილო გზებით, ავტოტრანსპორტით, სარემონტო სახელოსნოებით,
წყალგაყვანილობის სისტემით, კავშირითა და საზღვაო სამგზავრო სადგურით.
ამჟამად ნავსადგურში მოქმედებენ ნავთობტერმინალის ნავმისადგომები №1, №2, №3
და უნავმისადგომო ჩამოსასხმელი, საკონტეინერო ტერმინალის ნავმისადგომები №4 და
№5, სანავმისადგომო კომპლექსი ბორნების დამუშავებისათვის, სატვირთო ტერმინალი
მშრალი ტვირთების დამუშავებისათვის, ნავმისადგომები №6, №7, №8 და №9 და
სამგზავრო ტერმინალის ნავმისადგომები №10 და №11.
 ბათუმის საზღვაო ნავსადგურის ბოლო წლების ტვირთბრუნვა ბოლო ათი წლის
მაჩვენებლებთან შედარებით მნიშვნელოვნად გაიზარდა. დღესდღეობით მთლიანი
ტვირთბრუნვის 80%-დან 90%-მდე მოდის ნავთობის და ნავთობპროდუქტების
გადატვირთვაზე. მშრალი ტვირთების ტვირთბრუნვის 70%-მდე მოდის გენერალურ
ტვირთებზე.
ნავსადგური აქტიურ მონაწილეობას ღებულობს საერთაშორისო ასოციაციებში,
კონფერენციებსა და პროექტებში:
BASPA- შავი და აზოვის ზღვების ნავსადგურების ასოციაცია.
MedCruise – ხმელთაშუა ზღვის საკრუიზო ნავსადგურების საერთაშორისო ასოციაცია.
TRACECA - ევროაზიური სატრანსპორტო დერეფანი.
ТРАСЕCА-ს მიმართულება ითვლება ევროპის პრიორიტეტულ პროექტად და
პრაქტიკულად მას გაჰყავს ევროპის სატრანსპორტო კომუნიკაციები კასპიის ზღვამდე და
შემდეგ აზიაში. ევროპა-კავკასია-აზიის სატრანსპორტო დერეფანი ან “ახალი აბრეშუმის
გზა” (TRACECA) სათავეს იღებს უკრაინაში, ბულგარეთში და რუმინეთში, გადის შავი
ზღვით საქართველოში, ბათუმის და ფოთის ნავსადგურებისაკენ. სამხრეთ კავკასიის
ქვეყნების სატრანსპორტო ქსელის ჩართვით, მარშრუტი მიმართულია კასპიის ზღვისკენ
და საბორნე გადასასვლელების (ბაქო-თურქმენბაში, ბაქო-აკტაუ) მეშვეობით TRACECA
გამოდის ცენტრალური აზიის სახელმწიფოების – თურქმენეთის და ყაზახეთის
სარკინიგზო ქსელებზე, რომელთა სატრანსპორტო ქსელები უერთდება უზბეკეთის,
ყირგიზეთის და ტაჯიკეთის მიმართულებებს და აღწევენ ჩინეთისა და ავღანეთის
საზღვრებს.
ბათუმის საზღვაო ნავსადგური და ბათუმის ნავთობტერმინალი სერტიფიცირებული
არიან Bureau Veritas Quality International-ის მიერ, ხარისხის მენეჯმენტის სისტემის ISO
9001-2008, გარემოს დაცვის ISO 14001-2004 და შრომის დაცვის და უსაფრთხოების OSHAS
18001-2007 საერთაშორისო სტანდარტის მოთხოვნათა შესაბამისად.
 ბათუმის ნავტობტერმინალი ასევე სერტიფიცირებულია ISO/TS 29001 სტანდარტის
შესაბამისად, რომელიც განსაზღვრავს ნავთობის, ნავთობქიმიური და გაზის
მრეწველობის ხარისხის მენეჯმენტის მიმართ მოთხოვნებს.
ბათუმის საზღვაო ნავსადგურში და ბათუმის ნავთობტერმინალში ISO 9001-2008, ISO
14001-2004 და OSHAS 18001-2007 სერტიფიკატების არსებობა არის საიმედოობის
გარანტია, მომხარებლისათვის გაწეული მომსახურების ხარისხისა და მუშაკთა
პროფესიონალური კომპეტენტურობის ნიშანი, საერთაშორისო დონეზე კომპანიის
კონკურენტუნარიანობის საწინდარი.
2011 წელს შპს „ბათუმის ნავთობტერმინალმა“ შეიძინა „ბათუმის საზღვაო
ნავსადგურის“ მართვის უფლება, ხოლო, თავის მხრივ შპს „ბათუმის ნავთობტერმინალის“
დამფუძნებელ პარტნიორს წარმოადგენს „კაზტრანსოილის“ შვილობილი კომპანია
„Batumi Holding N.V.”, რომლის სტრატეგიული მიზანია ნავთობის, ნავთობპროდუქტებისა
და მშრალი ტვირთების გადაზიდვისა და ტრანზიტის ახალი საექსპორტო ფანჯრის
შექმნა.
ნავთობტერმინალი
ნავმისადგომი №1 №2 №3 უნავმისადგომო
სიგრძე (მ) 200 140 165  
სიღრმე (მ) 12,24 10.2 10.2 15.5-37.0
ფართობი(მ2) 9 546 5 662 12 481  
გემების DWT 45 000 16 000 25 000 140 000(წყალწყვა)
ნავთობტერმინალის გამტარუნარიანობაა – 15 მლნ. ტონამდე წელიწადში. 
ტერმინალი სპეციალიზებულია ნედლი ნავთობისა და პრაქტიკულად ყველა ტიპის
ნავთობის გადამუშავებაზე: დიზელის საწვავი, ბენზინი, მაზუთი და სხვა.
საკონტეინერო ტერმინალი და სანავმისადგომო კომპლექსი ბორნების
მომსახურებისათვის
ნავმისადგომი № 4,5 საბორნე გადასასვლელი
სიგრძე (მ) 284.0 43.9
სიღრმე (მ) 12.0 8.24
2
ფართობი(მ ) 40 000  
გემების DWT 35 000 12 600
საკონტეინერო ტერმინალის გამტარუნარიანობა შეადგენს 100 000 ტ წელიწადში.
საკონტეინერო ტერმინალს გააჩნია ღია სასაწყობო ფართები და გადამტვირთავი
დანადგარები, რომლებიც სპეციალიზებულია კონტეინერების პირდაპირი და სასაწყობო
ვარიანტით დამუშავებაზე.
ბორანი კურსირებს ვარნას, ილიეჩევსკის, ფოთის, ბათუმის ნავსადგურებს შორის.
საბორნე სისტემის მუშაობა სრულიად ავტომატიზებულია. ტერმინალის ნომინალური
წლიური გამტარუნარიანობა შეადგენს დაახლოებით 700 000 ტ-ს.
2007 წლის ნოემბრიდან № 4,5,6 ნავმისადგომები და ბორნების მომსახურებისათვის
სანავმისადგომო კომპლექსი 2055 წლამდე იჯარით გადაეცა Batumi International Container
Terminal LLC, რომელიც წარმოადგენს ფირმა International Container Terminal Services Inc
(ICTSI)-ის შვილობილ კომპანიას. 

მშრალი ტვირთების ტერმინალი

ნავმისადგომი №6 №7 №8 №9
სიგრძე (მ) 183.3 263.3 180.0 204.0
სიღრმე (მ) 8.24 11.5 10.75 10.24
ფართობი(მ2) 6 655 5 630 3 371
გემების DWT 60 000 20 000 25 000
 №6 ნავმისადგომს ასევე გააჩნია ღია სასაწყობო ფართი და არის სპეციალიზებული
ჯართის დამუშავებაზე პირდაპირი და სასაწყობო ვარიანტით.
№7 ნავმისადგომი განკუთვნილია დიდტონაჟიანი გემებისათვის და
სპეციალიზებულია ნაყარი, თხევადი, გენერალური და საცალო ტვირთის ტარებში
გადამუშავებაზე ერთი ადგილის წონით არაუმეტეს 20 ტონისა.
№8 ნავმისადგომი განკუთვნილია მცირეტონაჟიანი გემებისათვის და
სპეციალიზებულია ნაყარი, თხევადი, გენერალური და საცალო ტვირთის ტარებში
გადამუშავებაზე ერთი ადგილის წონით არაუმეტეს 10 ტონისა.
№9 ნავმისადგომი განკუთვნილია მცირეტონაჟიანი გემებისათვის და
სპეციალიზებულია თხევადი, გენერალური და საცალო ტვირთის ტარებში
გადამუშავებაზე ერთი ადგილის წონით არაუმეტეს 6 ტონისა.
მშრალი ტვირთის ტერმინალის მაქსიმალური გამტარუნარიანობაა – 2,0 მილიონი
ტონა წელიწადში.

სამგზავრო ტერმინალი
ნავმისადგომი № 10 № 11
სიგრძე (მ) 225.7 188.5
სიღრმე (მ) 12.2 8.6
ფართობი(მ2) 13.5 19.5
გემების DWT 6 000 5 160
სამგზავრო ტერმინალი განლაგებულია ქალაქის ცენტრში, სანაპირო ბულვარის
გაყოლებაზე. ტერმინალის გამტარუნარიანობა შეადგენს დაახლოებით 180 000 მგზავრს
წელიწადში. №10 და №11 სამგზავრო ნავმისადგომები უზრუნველყოფენ სამგზავრო
გემების დამუშავებას, ასევე (Ro-Ro) ტიპის სამგზავრო სატვირთო მცირეტონაჟიანი
ბორნების დამუშავებას.
ფოთი
ფოთის ნავსადგური საქართველოს უძველესი ნავსადგურია შავი ზღვის სამხრეთ
სანაპიროზე, რომელიც 1858 წელს აშენდა. ფოთის ნავსადგური უმოკლესი გზაა ევროპასა
და აზიას შორის და, ამგვარად, იგი წარმოადგენს დერეფანს კავკასიასა და ცენტრალურ
აზიას შორის.
ფოთის საზღვაო ნავსადგური წარმოადგენს მსხვილ, მექანიზებულ, თანამედროვე
ტიპის სატრანსპორტო საწარმოს, რომელიც უდიდეს როლს ასრულებს როგორც
სტრატეგიული ამოცანების განხორციელების, ასევე საქართველოს ეკონომიკური
პოტენციალის ზრდის საქმეში. მასზე მოდის ქვეყნის იმპორტ-ექსპორტის მნიშვნელოვანი
წილი. გეოგრაფიული ადგილმდებარეობის გამო, დღეს ფოთის საზღვაო ნავსადგური
კავკასიური დერეფნის ერთ-ერთ საკვანძო პუნქტს წარმოადგენს. იგი პირდაპირი საზღვაო
მარშრუტებით უკავშირდება ევროპისა და აზიის უმსხვილეს პორტებს, ასევე გააჩნია
პირდაპირი საბორნე მიმოსვლა შავი ზღვის ნავსადგურებთან უკრაინაში, რუსეთსა და
ბულგარეთში. ფოთის საზღვაო ნავსადგურის საქმიანობის პროფილია რკინიგზისა და
საზღვაო ტრანსპორტის გამოყენებით სხვადასხვა საქონლის შემოზიდვა, მათი დროებითი
შენახვა-განთავსება, აგრეთვე ამ საქონლის შემდგომი ტრანსპორტირება.
ნავსადგური აღჭურვილია თანამედროვე ტექნიკით და შეესაბამება ევროპულ
სტანდარტებს. მასში ფუნქციონირებს ღია და დახურული სასაწყობე მეურნეობები,
საავტომობილო და სარკინიგზო მიმოსვლის გზები, გამანაწილებელი ქვესადგური და
სხვა ინფრასტრუქტურული დამხმარე ნაგებობები. 
ნავსადგურს აქვს შესაძლებლობა, გადაამუშაოს 8 მლნ. ტონაზე მეტი ტვირთი. 2008
წელს ტვირთბრუნვის ნიშნულმა სწორედ ამ ციფრს გადააჭარბა. ნავსადგურს შეუძლია
მოემსახუროს 25,000 ტონა წყალწყვის მქონე ტანკერებს, ნაყარი ტვირთის გადამზიდებს,
რომელთა წყალწყვა 25,000 ტონაა, გადაამუშაოს გენერალური ტვირთი და მოემსახუროს
გემებს, რო-როს, სამგზავრო და თევსაჭერ გემებს. გემების მაქსიმალური სიგრძე 220
მეტრია, ღერძის მაქსიმალური სიგრძით 30 მ და დრეიფით 9,5 მ.
 ნავსადგურს გააჩნია რვა გადამტვირთავი კომპლექსი, რომელიც განთავსებულია ე.წ.
„ჩრდილოეთ ნავსადგურისა“ და „შიდა აუზის“ 15 ნავმისადგომზე. ნავმისადგომების
საერთო სიგრძეა 2873მ. ნავსადგური ძირითადად ოპერაციებს ახორციელებს
ნავთობპროდუქტებზე, ნაყარ და გენერალურ ტვირთებზე, კონტეინერებზე. ნავსადგური
დაცულია ზვირთსაჭრელით, რომელიც მიმართულია სამხრეთიდან აღმოსავლეთისკენ.
ნაყარი ტვირთი
მარცვლეული, ბოქსიტი, კლინკერი, სპილენძის კონცენტრატი, კოქსი, რკინის მადანი,
ალუმინის ოქსიდი, ჯართი – ეს არის იმ ტვირთების მხოლოდ მცირედი ჩამონათვალი,
რომლებზეც ოპერაციები წარმოებს ნავმისადგომებზე. ამ ნავმისადგომებზე სარკინიგზო
ხაზების გასწვრივ მოწყობილია მოძრავი პორტალური ამწეები, ღია სასაწყობე
მეურნეობები და ვაგონებში ჩასატვირთი მოძრავი ბუნკერები, რაც საშუალებას იძლევა
ტვირთის ჩატვირთვა-გადმოტვირთვის ოპერაციები შესრულდეს პირდაპირ (სასაწყობო
მეურნეობების გვერდის ავლით, სარკინიგზო ვაგონებიდან გემებში ან პირიქით), ასევე
მოხდეს ტვირთის დროებითი დასაწყობება.
შერეული ტვირთი
ნავმისადგომები ემსახურებიან ისეთი ტვირთების გადატვირთვას, როგორებიცაა
სატყეო მასალა, ფოლადის მილები, ალუმინის სხმულები, მოწყობილობა, სასურსათო
პროდუქტები. მისადგომები აღჭურვილია პორტალური ამწეებით, რათა ოპერაციები
მაქსიმალურად ეფექტურად ჩატარდეს. საოპერაციო ტერიტორია შედგება ღია და
დახურული საწყობებისაგან.
თხევადი ტვირთი
ნავთობპროდუქტები, ძირითადად ბენზინი, ნავთი, დიზელის საწვავი, ნაფტა
გადაიტვირთება № 1 ნავმისადგომზე, ხოლო ქიმიური ტვირთები: პიროლიზური ფისი,
იზოპროპილის სპირტი გადამუშავდება № 2 ნავმისადგომზე. ოპერაციული სამუშაოების
უმეტესობა წარმოებს შემომავალ ტანკერებზე.
კონტეინერების ტერმინალი
საკონტეინერო ტერმინალები აღჭურვილია პორტალური ამწეებით, რომელთა
ტვირთამწეობა 40 ტონამდეა. სამომავლოდ იგეგმება ამ ტერმინალების საწყობების
ფართობის გაზრდა.
რო-რო და სარკინიგზო-საბორნე ტერმინალი
რო-რო და საბორნე გადაზიდვების მომსახურება ხდება ტერმინალებზე, რომლებიც
სისტემატურად ემსახურებიან მარშრუტებს ილიჩევსკიდან, ბურგასიდან და ვარნადან და
აკავშირებენ ტვირთებს რკინიგზასა და საავტომობილო გზასთან, რომლებიც, თავის
მხრივ, წარმოადგენენ მაკავშირებელ გზებს კავკასიის რეგიონთან. აქ არის ასევე საწყობი
და სატვირთო მანქანების პარკი კონტეინერების შესანახად. ფოთის ნავსადგურის
ოპერაციული ზონა, რომელიც კონტროლდება ნავთობის დაღვრის ლიკვიდაციისათვის
საჭირო ხელმისაწვდომი მოწყობილობით, მოიცავს:
ახალი ნავსადგურის აკვატორიას;
ჩრდილოეთის ნავსადგურის აკვატორიას შიდა აკვატორიის ჩათვლით;
სამხრეთის ნავსადგურის აკვატორიას.
სუფსა
სუფსის ნავსადგური წარმოადგენს თანამედროვე ტიპის საზღვაო ნავთობტერმინალს,
რომელსაც შეუძლია 60 000 -164 000 DWT წყალწყვის გემების მიღება. ნავთობის საერთო
ტვირთბრუნვა შეადგენს 6 მილიონ ტონას.
სუფსის საზღვაო ტერმინალს აქვს ტივტივას მისაბმელი სისტემა, რომელიც
გამოიყენება ნედლი ნავთობის ექსპორტის დროს. იგი მდებარეობს ღია ზღვაში
დაახლოებით 1,5 საზღვაო მილის დაშორებით ნაპირიდან, 8 საზღვაო მილის დაშორებით
ფოთის ნავსადგურიდან პირდაპირ სამხრეთით, საქართველოს შავი ზღვის სანაპიროზე.
წყლის სიღრმე ტივტივასთან 50 მეტრია, წყლის სიღრმე ტივტივადან სანაპიროსაკენ
კლებულობს 20 მეტრამდე 0,8 საზღვაო მილის მანძილზე. ტივტივას სისტემა
კლასიფიცირებულია, რომელსაც შეუძლია 60 000 DWT-დან 164 000 DWT-მდე წყალწყვის
ტანკერების მიღება. ტივტივასათვის გემების პილოტაჟი აუცილებელია. ლოცმანები
ღუზაზე დამაგრების მანევრს ტივტივადან დასავლეთით 3 მილის მანძილიდან იწყებენ,
ოპერაციების ჩასატარებელი დამხმარე გემის ან მომსახურების ბარკასის მეშვეობით.
სუფსის ნავთობტერმინალის რეზერვუარები მდებარეობს ნაპირზე, სანაპირო
ზოლიდან 3 კმ-ის დაშორებით. იგი შედგება ოთხი რეზერვუარისაგან (თითოეული 39,500
მ3 ტევადობის), დიზელზე მომუშავე სამი ტუმბოსაგან (თითოეული 1,870 მ 3/სთ
გამტარობით), კონტროლისა და უსაფრთხოების SCADA სისტემებისაგან.
ყულევი
ყულევის ნავსადგური მდებარეობს შავი ზღვის აღმოსავლეთ სანაპიროზე. იგი
განთავსებულია მდინარე ხობის შესართავისპირა ნაწილში. ყულევის ნავსადგური შედის
შპს „შავი ზღვის ტერმინალის“ შემადგენლობაში, რომლის დამფუძნებელია აზერბაიჯანის
ნავთობის სახელმწიფო კომპანია „სოკარი“ და რომლის ფუნქციონალურ დანიშნულებასაც
წარმოადგენს ნავთობისა და ნავთობპროდუქტების მიღება-შენახვა და გადატვირთვა. 2012
წლის ბოლოდან ნავთობტერმინალში წარმოებს თხევადი გაზის მიღება-გადატვირთვაც.
ნავსადგურის აკვატორიაში გემების შესვლა-გამოსვლა ხდება 3,6 კმ სიგრძისა და 160მ
სიგანის მისასვლელი არხით, რომელიც იწყება 18 მ-იანი იზობათიდან. არხს გააჩნია
გემების მოსაბრუნებელი წრე, რომლის დიამეტრია 500მ. არხისა და აკვატორიის საშუალო
სიღრმეებია – 14 მ. ნავსადგურში ტანკერების შესვლა-გამოსვლა წარმოებს დღეღამის
ნათელ პერიოდში, ხოლო სატვირთო ოპერაციები – მთელი დღეღამის განმავლობაში.
გემების სალოცმანო მომსახურება სავალდებულოა. ნავსადგურს გააჩნია გემების
მოძრაობის რეგულირებისა და მართვის უსაფრთხოების თანამედროვე სისტემა.
ნავსადგურს გააჩნია 3 ნავმისადგომი, მათ შორის: №1 და №2 – ტანკერებისათვის,
ხოლო №3 – სანავსადგურო ფლოტის გემებისათვის.

ნავმისადგომი №1 №2 №3
სიგრძე (მ) 290 230 60
სიღრმე (მ) 13,5 10 6
გემების DWT 100 000 40 000 ----

კონსტრუქციული თვალსაზრისით ნავმისადგომები წარმოადგენს ანკერულ ბოლვერკს

LX–32 ტიპის შპუნტებისაგან აგებული კედლით. ნავმისადგომები აღჭურვილია 40ტ და
100ტ ძალვის გემების მისაბმელი ტუმბოებით, ჯალამბრებით, TRELLEX–ის ტიპის
საცავბალიშებით, ნავთობის დაღვრის საწინააღმდეგო ბონების გასაშლელი
მოწყობილობებით.
საწარმოო საქმიანობის განხორციელებისათვის ნავსადგური აღჭურვილია
თანამედროვე სპეციალური მოწყობილობებით და დანადგარებით, გადამტვირთავი
მექანიზმებით, სანავსადგურო ფლოტის გემებით.
ყულევის ნავთობტერმინალის საპროექტო გამტარუნარიანობა მოცემულ ეტაპზე
შეადგენს – 6 მლნ. ტონას წელიწადში. საპროექტო გამტარუნარიანობაა 10 მილიონი ტონა
წელიწადში.
ნავთობტერმინალს გააჩნია 320 ათასი ტონის საერთო მოცულობის რეზერვუარები,
საკუთარი სარკინიგზო განშტოება, შიდა სარკინიგზო და საავტომობილო გზები,
ელმავლები, ავტოტრანსპორტი, სარემონტო სახელოსნოები, ელექტრომომარაგებისა და
წყალგაყვანილობის სისტემები, გამწმენდი ნაგებობები და სხვა ინფრასტრუქტურა, რაც
იძლევა საერთაშორისო გარემოსდაცვითი ნორმებისა და ხარისხის საერთაშორისო
ორგანიზაციის ISO-ს მოთხოვნათა შესაბამისად ფუნქციონირებისა და კლიენტების
მომსახურების საშუალებას.
სოხუმი და პორტპუნქტები - გუდაუთა და ოჩამჩირე
სოხუმი
გაშენებულია უმთავრესად მდინარეების – გუმისთისა და კელასურის ქვემო დინებათა
შორის მოქცეულ დაბლობ-ვაკეზე, ხოლო სოხუმის საზღვაო ნავსადგური განლაგებულია
შავი ზღვის ჩრდილოეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში - 42°59'46"N 41°1'19"E. სოხუმის ყურეს
აღმოსავლეთით ესაზღვრება მდინარე კელასური, ხოლო დასავლეთით – სოხუმის
კონცხი. ყურე არ იყინება და სოხუმის საზღვაო ნავსადგური მთელი წლის განმავლობაში
ფუნქციონირებს. ნავსადგური ძირითადად აღჭურვილია სამგზავრო ხომალდების
რამდენიმე ნავმისადგომით. ნავსადგური შემოსაზღვრულია სანაპირო ზოლით და
წარმოსახვითი ხაზით, რომელიც უერთდება მდინარე კელასურის შესართავს.
ნავმისადგომებთან შეიძლება დადგნენ გემები სიგრძით 190 მეტრი და წყაშიგით 6 მეტრი.
ღუზა სადგომი განლაგებულია სოხუმის ყურის ჩრდილოეთ სანაპიროს გარე რეიდზე -
42°59'6"N 41°01'2"E, მდინარე ბესლეთის მოპირდაპირე მხარეს. სიღრმეები აღწევს 12-დან
50 მეტრამდე. სოხუმის ნავსადგურიდან ჩრდილო-აღმოსავლეთით 3 საზღვაო მილის
დაშორებით განლაგებულია მცირეტონაჟიანი ტანკერების ნავმისადგომი მაქსიმალური
წყაშიგით 5 მეტრი. ნავსადგურში სატვირთო ოპერაციებისათვის ხელმისაწვდომია 8-
ტონიანი კოშკურა ამწე და მობილური ამწეები 7, 15 და 20-ტონიანი ამწეები, ასევე 100-
ტონიანი მცურავი ამწე მძიმე ტვირთებისათვის.
ღუზა სადგომებად და ცუდ ამინდში თავშესაფრად გემებისათვის ასევე შეიძლება
გამოყენებული იყოს პორტპუნქტები - გუდაუთა და ოჩამჩირე. გუდაუთა მდებარეობს
მდინარე გდოუს შესართავთან სოხუმის ნავსადგურიდან 20 საზღვაო მილში, ჩრდილო-
დასავლეთით - 43°06'N 40°38'E, ხოლო ოჩამჩირე მდინარე ღალიძგის შესართავის
მარჯვენა მხარეს სოხუმის ნავსადგურიდან 29 საზღვაო მილში, სამხრეთ-აღმოსავლეთით
- 42°44'N 41°26'E.
„ოკუპირებული ტერიტორიების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-2 მუხლის „გ“
ქვეპუნქტის, „საქართველოს საზღვაო სივრცის აფხაზეთის საზღვაო რაიონში
საქართველოს უფლებების, ტერიტორიული მთლიანობის, სუვერენიტეტისა და
უშიშროების დაცვის შესახებ“ საქართველოს პრეზიდენტის 2004 წლის 3 აგვისტოს №313
ბრძანებულების საფუძველზე, აფხაზეთის (საქართველო) კონფლიქტის მოგვარებამდე
ნაოსნობისათვის და ყველა სახის სატრანსპორტო მიმოსვლისათვის დახურულია
აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის ტერიტორიული წყლები და მიმდებარე ზონა,
რუსეთ-საქართველოს სახელმწიფო საზღვრის მონაკვეთი აფხაზეთის (საქართველოს)
ტერიტორიის ფარგლებში, სოხუმის საზღვაო ნავსადგური და პორტპუნქტები, გარდა
ჰუმანიტარული დახმარების ტვირთების გადაზიდვებისა.
3.1.3 ტანკერებთან დაკავშირებული ინციდენტები
არსებობს დაღვრის სხვადასხვა სცენარის მთელი რიგი, რომლებიც შესაძლებელია
განვითარდეს საქართველოს ნავსადგურებში მიმდინარე ნავთობის ხმელეთზე
ჩამოტვირთვის და გემებზე ჩატვირთვის ოპერაციების დროს. ნავსადგურის გარეთ
დაღვრები შეიძლება მოხდეს გემების დაზიანებისას (მაგალითად შეტაკება ან ავარია) ან
ნავთობის ტერმინალიდან მიმდებარე მდინარეში ჩაღვრის გამო.
ცხრილი 4. დაღვრის სცენარები
ნავთობის სცენარი ადგილმდებარეობა რისკი
დაღვრის ტიპი
ნედლი ნავთობი გადმოტვირთვის ბათუმი/სუფსა/ფოთი/ყულევ საშუალო
ოპერაციები ი
მილსადენის წყალქვეშა ბათუმი/სუფსა საშუალო
ნაწილი/СBM დაღვრა
დაზიანებული გემი ბათუმი/სუფსა/ფოთი/ ძალიან დაბალი
ყულევი/სოხუმი და პორტ-
პუნქტები გუდაუთა და
ოჩამჩირე/ზღვაში
ნავთობტერმინალის ბათუმი (ახლომდებარე საშუალო
დაცლა მდინარე)
დიზელი / გადავსება/შლანგის ბათუმი/სუფსა/ფოთი/ საშუალო
საწვავი გარღვევა ყულევი/სოხუმი და პორტ-
პუნქტები გუდაუთა და
ოჩამჩირე/ზღვაში
დაზიანებული გემები ბათუმი/სუფსა/ფოთი/ დაბალი
ნავთობის სცენარი ადგილმდებარეობა რისკი
დაღვრის ტიპი
ყულევი/სოხუმი და პორტ-
პუნქტები გუდაუთა და
ოჩამჩირე/ზღვაში
ტრიუმის წყალი დაზიანებული გემები ბათუმი/სუფსა/ფოთი/ დაბალი
ყულევი/სოხუმი და პორტ-
პუნქტები გუდაუთა და
ოჩამჩირე/ზღვაში
დაღვრები განთავსების ბათუმის მიმღები ობიექტები საშუალო
დროს
არაკანონიერი ზღვაში საშუალო
გადმოღვრები
ბალასტური დაზიანებული გემები ბათუმი/სუფსა/ფოთი/ყულე- დაბალი
წყალი ვი/სოხუმი და პორტ-
პუნქტები გუდაუთა და
ოჩამჩირე/ზღვაში
არაკანონიერი ზღვაში საშუალო
გადმოღვრები
გადმოღვრები მიმღები ობიექტები საშუალო
განთავსების დროს
სხვადასხვა ნაპირზე გამორიყული საქართველოს სანაპირო საშუალო
ტიპის ნავთობი ზოლი

თითოეული სცენარისათვის რაიმე სახის რეაგირების ზომა გათვალისწინებული არ

არის, რადგანაც ნავთობის დაღვრის დროს არსებული გარემოებებისა და კონკრეტული
შემთხვევის გათვალისწინებით ეროვნული საველე კოორდინატორი და ადგილობრივი
საველე კოორდინატორი დაადგენენ, თუ მოცემული ინციდენტი რომელ საფეხურს
განეკუთვნება და მიიღებენ შესაბამის ზომებს.
3.1.4 სარკინიგზო ტრანსპორტთან დაკავშირებული ინციდენტები
სს „საქართველოს რკინიგზა” პასუხისმგებელია საქართველოში სარკინიგზო ქსელის
შეუფერხებელ ფუნქციონირებასა და ტექნიკურ მხარდაჭერაზე. კასპიური ნედლი
ნავთობის მნიშვნელოვანი ნაწილი, რომელიც საერთაშორისო ექსპორტისთვისაა
განკუთვნილი, ტრანსპორტირდება საქართველოს ტერიტორიის გავლით, რკინიგზით
ბათუმისკენ, შავ ზღვაზე. ისტორიულად ბათუმი მთავარი საექსპორტო არხია კასპიური
ნავთობისათვის.
სარკინიგზო ხაზით ნახშირწყალბადების ტრანსპორტირების დროს შეიძლება
განვითარდეს ნავთობის დაღვრის სხვადასხვა სცენარი. ნავთობის ვაგონ-ცისტერნებიდან
შემთხვევითი დაღვრა ტრანზიტისა და ჩატვირთვა/გადმოტვირთვის დროს წარმოადგენს
ყველაზე მნიშვნელოვან და გავრცელებული შემთხვევას. რკინიგზით ნავთობის
გადაზიდვისას ნავთობის დაღვრის ყველაზე გავრცელებული სცენარი დაკავშირებულია
ასევე, ნედლი ნავთობის ჩატვირთვისა და ბუნკირების ოპერაციებთან. დაღვრა შეიძლება
გამოიწვიოს მატარებლის დაზიანებამ (მაგ., შეჯახების შედეგად ან შემთხვევითმა
დაზიანებამ), კერძოდ, შესაძლოა მოხდეს ნავთობის ჩაღვრა ახლომდებარე მდინარეებში.
მდინარეში ჩაღვრილი ნავთობი მდინარის წყალს მიჰყვება და შესაძლოა ნავთობით
დააზიანოს დაბინძურების ზონიდან საკმაოდ დიდი მანძილით რამდენიმე მილით
დაშორებული ეკოლოგიურად მგრძნობიარე ზონებიც კი. მატარებლის ავარიას შესაძლოა
ასევე მოჰყვეს ხანძარი ან აფეთქება, რაც კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ეკოლოგიური
საშიშროებაა და საფრთხეს უქმნის ახლომახლო მაცხოვრებლების ჯანმრთელობის
მდგომარეობას, ჰაერის დაბინძურებისა და საყოფაცხოვრებო წყლის მოწამვლის
საშიშროების გამო.
იმ შემთხვევაში, თუ რკინიგზაზე ინციდენტის შეგეგად იქმნება დაღვრილი ნავთობის
ზღვაში მოხვედრის საშიშროება, შინაგან საქმეთა სამინისტროს სსიპ – საგანგებო
სიტუაციების მართვის სააგენტო დაუკავშირდება ზღვაში ნავთობის დაღვრის გეგმის
ფარგლებში მოქმედ ეროვნულ საველე კოორდინატორს (საზღვაო-სამაშველო სამსახურის
უფროსს) რეაგირების შესაფერისი ზომის დადგენის მიზნით.
3.2 ნავთობის დაღვრის მოდელირება
თუ ნავთობის დაღვრა ხდება საქართველოს ტერიტორიულ წყლებში, ეროვნული
საველე კოორდინატორი (NOSC) ახდენს ზედამხედველობასა და დაკვირვებას ნავთობის
ლაქაზე და მეტეოროლოგიურ და ჰიდროგრაფიული მონაცემებზე დაყრდნობით ადგენს
მისი გადაადგილების მიმართულებისა და სიჩქარის პროგნოზს. დაკვირვების შედეგები
ეცნობებათ მესამე მხარეებსაც, რომლებიც შეიძლება დაზარალდნენ დაბინძურების
შედეგად.
ნავთობის დაბინძურების სახელმწიფო ანგარიშის ფორმის (ეროვნული დაღვრები) ან
საერთაშორისო მასშტაბის დაღვრებზე დაბინძურების ანგარიშის (POLREP) ფორმის
მიღების შემდეგ ნავთობის დაღვრის მოდელირების კომპიუტერული პროგრამაში
შეტანილი იქნება ნავთობის დაღვრის შესახებ შესაბამისი მონაცემები ოპერატორის მიერ,
რათა გამოითვალოს ნავთობის საფარის გადაადგილების სავარაუდო ტრაექტორია.
ეროვნული საველე კოორდინატორი კი მოცემულ ინფორმაცის გამოიყენებს, როგორც
გეგმას პერსონალისა და აღჭურვილობის მობილიზაციისთვის ნავთობის საფარის
სავარაუდო ზემოქმედების ადგილზე.
ნავთობის ლაქის მოდელირების შედეგებით სარგებლობისას განსაკუთრებული
ყურადღებაა საჭირო. მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული ის ფაქტი, რომ ამინდის
პირობები შეიძლება მოულოდნელად შეიცვალოს და წინასწარ გაკეთებული პროგნოზი
და ვარაუდები ნავთობის საფარის გადაადგილების და საერთოდ, გარემოზე
ზემოქმედებასთან დაკავშირებით შეიძლება გამტყუნდეს. სწორედ ამიტომ,
მოდელირების შედეგები მიჩნეული უნდა იქნეს, როგორც ზოგად მაჩვენებლებად და მათ
გარდა საჭიროა დაღვრილი ნავთობის ლაქაზე დაკვირვების შედეგების გათვალისწინება
(რამდენადაც ეს შესაძლებელია), რაც ხელს შეუწყობს მაქსიმალურად ზუსტი მონაცემების
მიღებას.
ნავთობის ლაქის გადაადგილების გამოთვლა შესაძლებელია ხელით (მანუალური
მეთოდებით). მანუალური მეთოდი გულისხმობს შესაბამისი მასშტაბის ჰიდროგრაფიულ
რუკაზე ნავთობის საფარის მონაცემების დატანას მარტივი ვექტორების გამოყენებით,
რომლებიც აღნიშნავს ქარის სიჩქარესა და მიმართულებას დინების სიჩქარესთან და
მიმართულებასთან მიმართებაში. იმის დაშვებით, რომ ნავთობის ლაქა გადაადგილდება
ქარის სიჩქარის 3% სიჩქარითა და დინების სიჩქარის 100% სიჩქარით, შესაძლებელია
რუკაზე დატანილ იქნეს ვექტორები და განისაზღვროს ლაქის გადაადგილების
მიმართულება. ლაქის მოძრაობის სავარაუდო სიჩქარისა და ნაპირამდე მანძილის
მიხედვით შეიძლება გამოითვალოს დრო, რაც საფარის ნაპირზე გამორიყვას დასჭირდება.
საქართველოს საზღვაო სანაპიროზე ზოლზე დინება ძირითადად ჩრდილო-დასავლეთის
მიმართულებისაა, მიემართება სანაპირო ზოლის პარალელურად და მისი სიჩქარე 0.5
კვანძს იშვიათად აღემატება. ქარი ძირითადად მიმართულია დასავლეთისკენ და ყველზე
ძლიერი ქარები ზამთარში იცის, როდესაც ქარის სიჩქარე ხანდახან 30 მ/წმ-ს აღემატება.
ზღვაში მე-2 და მე-3 საფეხურების ნავთობის დაღვრის შემთხვევაში აუცილებელი
ხდება ნავთობის დაღვრისას ეროვნული მხარდაჭერის ჯგუფის მობილიზაცია, რათა
ტექნიკური დახმარება გაუწიონ ეროვნულ საველე კოორდინატორს. ჯგუფის ზოგიერთ
წევრს ექნება შესაფერისი ცოდნა და კვალიფიკაცია ნავთობის საფარის კომპიუტერული
მეთოდებით მოდელირების დარგში.
3.3 გარემოს სენსიტიური უბნები, პრიორიტეტები ნავთობის დაღვრისაგან დაცვის და
რეაგირების დაგეგმვისათვის
გარემოს სენსიტიური უბნების რუკები მოიცავს ინფორმაციას, რომელიც
მნიშვნელოვანია ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების განმახორციელებელი მხარისათვის,
ასახავს რა სანაპირო ზოლში გარემოს რესურსების განლაგებას და გამოყოფს დაღვრილი
ნავთობის ზემოქმედების მიმართ ყველაზე მგრძნობიარე უბნებს. როგორც ასეთი, ეს
რუკები კვანძურ ელემენტს წარმოადგენს რეგირების ღონისძიებათა დაგეგმვისას.
სენსიტიურობის რუკები გამოიყენება, როგორც სანაპიროს კონკრეტული უბნის ადგილ-
სპეციფიკური დაცვითი და გაწმენდის ოპერაციების დაგეგმვისას, ისევე სტრატეგიული
დაგეგმვისას, რაც სივრცულად გაცილებით დიდი და შორეული უბნების დაცვასაც
გულისხმობს.
ზღვის სენსიტიურობის კლასიფიკაცია ხდება საერთაშორისოდ აღიარებული
მეთოდების გამოყენებით (Gundlach and Hayes, 1978). ნავთობის გავლენა სანაპირო ზოლზე
დიდადაა დამოკიდებული სანაპიროს ტიპზე. იმისათვის, რომ მოხდეს პრიორიტეტული
სანაპირო ზოლების იდენტიფიცირება, რომლებიც პირველ რიგში საჭიროებენ დაცვას,
აუცილებელია მათი მოწყვლადობის ხარისხის დადგენა, რაც ხდება გარემოს
სენსიტიურობის ინდექსის (ESI) გამოყენებით გუნდლახისა და ჰეიესის მიხედვით და შავი
ზღვის სანაპირო ზოლის საქართველოს ნაწილის შემადგენლობის გათვალისწინებით.
სენსიტიურობის შეფასების პროცესში, გარდა სანაპიროს ტიპისა, მნიშვნელოვანია, თუ
როგორ გამოიყენება ზღვის სანაპირო ზოლის სხვადასხვა უბნები (სიღრმეში და
ზედაპირზე) ცხოველთა სამყაროს მიერ (თევზების სატოფე ადგილები; ფრინველების და
დელფინების მიგრაციის მარშრუტები და ა.შ.). ასევე დიდი მნიშვნელობა აქვს ბენთოსური
ფაუნისა და ფლორის მდგომარეობას. სენსიტიური ჰაბიტატების ფლორისტული შეფასება
ითვალისწინებს შემდეგ კრიტერიუმებს: სახეობთა მრავალფეროვნება; ბუნებრიობა და
მოდიფიკაციის დონე; ანთროპოგენური შეშფოთება და ჰაბიტატის იშვიათობა და
გეოგრაფიული ადგილმდებარეობა. ბუნებრივი გარემოს რეცეფტორების გარდა,
მხედველობაში მიიღება ისეთი სოციალური რეცეფტორები, როგორიცაა ადგილობრივი
ღირშესანიშნაოები, რეკრეაციული ზონები და საზღვაო ზონასთან დაკავშირებული
ინდუსტრია.
სანაპირო ზოლის ცალკეული ზონების კლასიფიკაციის და ნავთობის დაღვრაზე
რეაგირების კონტექსტში პრიორიტეტული უბნების განსაზღვრის შედეგები
დაფიქსირებულია გეოგრაფიულ საინფორმაციო სისტემაში და ადვილად
ხელმისაწვდომი და გამოყენებადია დაინტერესებულ მხარეთა მიერ კონკრეტულ
ინციდენტზე რეაგირების დაგეგმვისას. გარემოს სენსიტიური რეცეფტორები და
პრიორიტეტული უბნები დეტალურად განხილულია დანართ 17-ში.
გარემოს სენსიტიურობის შესახებ მომაცემები და ნავთობის დაღვრის მოდელირება
გამოყენებული იქნება საველე კოორდინატორის დამხარე გუნდის წევრების მიერ,
დაღვრის შედეგად რისკის ქვეშ მყოფი სანაპიროს დასაცავად რეაგირების სტრატეგიის
ოპტიმიზაციისათვის. ინფორმაცია საშუალებას მისცემს ეროვნულ საველე
კოორდინატორს სწორად განსაზღვროს პრიორიტეტები როგორც რეაგირების ოპერაციებს,
ასვევე გარემოსდაცვითი სტრატეგიების შერჩევისას.
კომპანიამ “ბრიტიშ პეტროლეუმმა” (BP საქართველო) შეიმუშავა სანაპიროს
მგრძნობელობის და ნაპირების დაცვის სახელმძღვანელო შავი ზღვის საქართველოს
სანაპიროსათვის. ეს სახელმძღვანელო შეიცავს რუკებს, რომლებზეც აღნიშნულია
სენსიტიური ზონები თურქეთის საზღვრიდან ჩრდილოეთით საქართველო-რუსეთის
საზღვრამდე მდ. ფსოუს გასწვრივ და წარმოადგენს სანაპირო აღწერას ნავთობის
დაღვრაზე რეაგირების თვალსაზრისით, შეიცავს ინფორმაციას პლაჟებზე
მისასვლელების, სანაპიროს ტიპის, რეაგირების დადგენილი სტრატეგიის შესახებ,
სტრატეგიის განხორციელებისათვის საჭირო აღჭურვილობისა და მომსახურე
პერსონალის შესახებ.
სუფსის ტერმინალს გააჩნია გეოგრაფიული ინფორმაციული სისტემის დეტალური
მონაცემთა ბაზა მრავალი ტიპის ინფორმაციისათვის მილსადენის გასწვრივ. გეგმის
მიზანია სანაპიროს ეკოლოგიური სენსიტიურობის შესახებ მონაცემების უზრუნველყოფა,
რათა შესაძლებელი გახდეს რაეგირების საუკეთესო სტრატეგიის შემუშავება და
რესურსებთან დაკავშირებული მოთხოვნების დადგენა იმ შემთხვევაში, თუ ნავთობის
საფარი დააზიანებს საქართველოს ზღვისპირა რესურსებს. გეგმა მოიცავს საქართველოს
მთელ საზღვაო ზოლს დაწყებული სამხრეთით, თურქეთის საზღვრიდან და
ჩრდილოეთით, საქართველო-რუსეთის საზღვრამდე მდ. ფსოუს გასწვრივ და მისი
გამოყენება გათვალისწინებულია ზონების პრიორიტეტულობის დასადგენად დაღვრის
ტრაექტორიის პროგნოზულ მონაცემებთან ერთად, რომლებიც მიიღება ნავთობის
დაღვრის მოდელირების შედეგად
 3.4 რეაგირების სტრატეგიის პრიორიტეტების განსაზღვრა
ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ეროვნული დამხმარე გუნდის მიერ სანაპირო
ზოლში ნავთობის დაღვრის აღმოსაფხვრელი ოპერაციების ოპტიმიზაციის მიზნით
გამოყენებულ იქნება გარემოს სენსიტიურ უბნებზე მონაცემთა ბაზა, ნავთობის დაღვრის
კომპიტერული მოდელირების შედეგები და “რეაგირების სამოქმედო სახელმძღვანელო”.
ეს ინფორმაცია საშუალებას მისცემს ეროვნულ საველე კოორდინატორს, სწორად
განსაზღვროს პრიორიტეტები როგორც რეაგირების სტრატეგიის, ასევე გარემოს დაცვის
თვალსაზრისით.
 ნაწილი II. ქმედებები და ოპერაციები

თავი 4. ფუნქციები და პასუხისმგებლობათა სფერო

4.1. ნავთობის დაღვრაზე რეაგირებასთან დაკავშირებული ორგანიზაციები და
პასუხისმგებლობები
კრიზისული სიტუაციების მართვის ეროვნული ცენტრი (CMNC)
წარმოადგენს სახელმწიფო უწყებას, რომელიც მოქმედებს სახელმწიფო
უსაფრთხოებისა და კრიზისების მართვის საბჭოს გადაწყვეტილებების საფუძველზე და
კოორდინაციას უწევს კომპეტენტური ეროვნული უწყების (CNA) მუშაობას
ფართომასშტაბიანი კომპლექსური დაღვრებით ზღვის გარემოს დაბინძურების
სალიკვიდაციო ოპერაციების დროს.
საქართველოს საზღვაო სივრცის სამართლებრივი რეჟიმის კონტროლის
უზრუნველყოფის მიზნით სახელმწიფო საზღვრის დაცვის სუბიექტებისა და სახელმწიფო
სასაზღვრო რეჟიმის დაცვასთან დაკავშირებული საქართველოს აღმასრულებელი
ხელისუფლების ორგანოების ერთობლივი ოპერაციების მართვის ცენტრი
ცენტრი, რომელიც მოქმედებს საქართველოს მთავრობის 2013 წლის 17 დეკემბრის
№348 დადგენილების „საქართველოს საზღვაო სივრცის სამართლებრივი რეჟიმის
კონტროლის უზრუნველყოფის მიზნით სახელმწიფო საზღვრის დაცვის სუბიექტებისა და
სახელმწიფო სასაზღვრო რეჟიმის დაცვასთან დაკავშირებული საქართველოს
აღმასრულებელი ხელისუფლების ორგანოების ერთობლივი ოპერაციების მართვის
ცენტრის ჩამოყალიბების შესახებ“ შესაბამისად, რომლის ერთ-ერთი მიზანია ზღვაზე
განსაცდელში მყოფი ადამიანების სიცოცხლის გადარჩენის, საქართველოს საზღვაო
სივრცეში გარემოს დაცვისა და ხომალდების, ტვირთების უსაფრთხოების
უზრუნველსაყოფად განხორციელებული საქმიანობის ხელშეწყობა.
კომპეტენტური ეროვნული უწყება (CNA)
წინამდებარე გეგმის ფარგლებში კომპეტენტურ ეროვნულ უწყებას წამოადგენს სსიპ –
საზღვაო ტრანსპორტის სააგენტო (MTA), რომლის კონკრეტული უფლება-მოვალეობები
შემდეგია:
● ა) ზღვაში ნავთობის დაღვრის ეროვნული გეგმის განახლება და მასზე
დოკუმენტური კონტროლი;
● ბ) ნავთობის დაღვრის შემთხვევებზე რეაგირებისათვის მზადყოფნის
უზრუნველყოფა;
● გ) მე-2 და მე-3 საფეხურის ინციდეტის შემთხვევაში რეაგირების ოპერაციებში
მონაწილე სამთავრობო ორგანოების კოორდინაცია;
● დ) უფლებამოსილება საქართველოს სახელმწიფოს სახელით გასწიოს და მიიღოს
საერთაშორისო დახმარება ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების შავი ზღვის რეგიონალური
გეგმის ფარგლებში.
● ე) ნავთობის დაღვრის შემთხვევებისათვის მზადყოფნის სამთავრობო პოლიტიკის
შემუშავება;
● ვ) გეგმის ადმინისტრირების ფუნქციები, პერსონალით დაკომპლექტების,
აღჭურვილობით უზრუნველყოფის და ტრენინგების ჩათვლით;
● ზ) მოცემული გეგმის განხორციელების ეფექტურობის შეფასება;
● თ) კონსულტაციების აღება საქართველოს თავდაცვის სამინისტროსა და სსიპ –
სამოქალაქო ავიაციის სააგენტოსაგან (MoD) დახმარების გამწევი ქვეყნების საქართველოს
საჰაერო სივრცეში დაშვებასთან დაკავშირებით რეაგირების ერთობლივი ოპერაციების
ჩასატარებლად.
● ი) შავი ზღვის კომისიის მუშაობის ფარგლებში შავი ზღვის სხვადასხვა რეგიონალურ
ღონისძიებებში აქტიური მონაწილეობის მიღება ნავთობის დაღვრის რეაგირების
ეროვნული და რეგიონალურ ღონისძიებათა კოორდინირების მიზნით;
● კ) მე-2 და მე-3 საფეხურის ინციდენტების შემთხვევაში აცნობოს საგანგებო
სიტუაციებთან დაკავშირებით კრიზისული სიტუაციების მართვის ეროვნულ ცენტრს და
საქართველოს საზღვაო სივრცის სამართლებრივი რეჟიმის კონტროლის
უზრუნველყოფის მიზნით სახელმწიფო საზღვრის დაცვის სუბიექტებისა და სახელმწიფო
სასაზღვრო რეჟიმის დაცვასთან დაკავშირებული საქართველოს აღმასრულებელი
ხელისუფლების ორგანოების ერთობლივი ოპერაციების მართვის ცენტრს.
კომპეტენტური ეროვნული ოპერაციული უწყება (CNOA)
წინამდებარე გეგმის შესრულებისას კომპეტენტური ეროვნული ოპერაციული უწყება
არის საზღვაო სამაშველო-საკოორდინაციო ცენტრი ბათუმში. ცენტრის უფროსი
წარმოადგენს ეროვნულ საველე კოორდინატორს.
კომპეტენტური ეროვნული ოპერაციული უწყების ფუნქციებია:
ა) მოახდინოს რეაგირება და კოორდინირება გაუწიოს რეაგირების ოპერაციებს ზღვის
დაბინძურების ინციდენტებთან დაკავშირებით;
ბ) დანიშნოს ეროვნულ საველე კოორდინატორი, რომელიც მე-2 და მე-3 საფეხურების
ნავთობის დაღვრის ინციდენტებისას კოორდინირებას გაუწევს რეაგირების ოპერაციებს;
გ) ფართომასშტაბიანი კომპლექსური დაღვრების დროს ასრულებს კრიზისული
სიტუაციების მართვის ეროვნული ცენტრის განკარგულებებს;
დ) სისტემატურად განახორციელოს წინამდებარე გეგმის შესაბამისი ვარჯიშები
ნავსადგურის და ტერმინალების ხელმძღვანელობასთან ერთად, იმ მიზანით, რომ
უზრუნველყოფილ იქნეს გეგმის რეალური ქმედითუნარიანობა;
ე) უზრუნველყოს ინციდენტების მართვის ოთახი (ოფისი), სადაც ეროვნული საველე
კოორდინატორის მიერ მოხდება ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ოპერაციების
კოორდინირება;
ვ) უზრუნველყოს ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ეროვნული დამხმარე გუნდი
საჭირო მოწყობილობა-აღჭურვილობით, შენობებით და გაუწიოს მას ტექნიკური
დახმარება;
ზ) ნავთობის დაღვრის მოდელირების შედეგების მიღების შემდეგ იზრუნოს
ზედამხედველობის განხორციელებაზე, რათა განისაზღვროს ნავთობის ლაქის
გადაადგილების ტრაექტორია და მისი გარემოზე სავარაუდო ზემოქმედება;
თ) შეინახოს და ტექნიკურად გამართულ მდგომარეობაში იქონიოს ნავთობის
დაღვრისას გამოყენებული აღჭურვილობა მე-2 საფეხურის ნავთობის დაღვრასთან
საბრძოლველად;
ი) მოახდინოს საზღვაო საძიებო და სამაშველო ოპერაციების კოორდინირება;
კ) გაეცნოს და შეამოწმოს ნავსადგურებისა და ნავთობტერმინალების I და II დონის
სალიკვიდაციო ტექნიკური დანადგარების ჩამონათვალს (სახეობების, დანადგარების
გადასატანი საშუალებების, საჭირო მცურავი საშუალებების და მათი რაოდენობის
მითითებით), რეაგირების გეგმებს და რეაგირების ჯგუფების შემადგენლობას;
ლ) მიიღოს განსაკუთრებული ზომები ავარიულ ვითარებაში: მაგალითად,
უზრუნველყოს საერთაშორისო დამხმარე პერსონალისათვის ვიზიების და სამუშაო
ნებართვის შეუფერხებელი გაცემა და საჭირო აღჭურვილობისა და მასალების დროებით
იმპორტირებისათვის სათანადო ნებართვების დროული მოპოვება;
მ) მიიღოს საჭირო ზომები სხვა ქვეყნების სამოქალაქო გემებისათვის (გემები, ნავები,
დაბინძურების წინააღმდეგ გამოსაყენებლი სპეციალიზებული გემები) ნაოსნობაზე
ნებართვების სწრაფად გაცემისა და ტვირთების დროულად განბაჟების
უზრუნველსაყოფად, როდესაც აუცილებელია ამ გემების მონაწილეობა რეაგირების
ოპერაციებში საქართველოს შიდა ტერიტორიულ წყლებში;
ნ) მიიღოს საჭირო ზომები, რათა რეაგირების ერთობლივ ოპერაციებში ჩართული
სამოქალაქო გემებისათვის შესაძლებელი იყოს, ნავსადგურის შენობა-ნაგებობებისა და
აღჭურვილობის გამოყენება;
ო) მიიღოს საჭირო ზომები იმ შემთხვევაში, თუ ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების
ერთობლივი ოპერაციის მსვლელობისას დაშავდა ან ავად გახდა სხვა მხარის პერსონალი
და იზრუნოს, საჭიროების შემთხვევაში, მოცემული პირის სასწრაფოდ რეპატრიაციასა და
საკუთარ ქვეყანაში გამგზავრებაზე;
პ) მიიღოს საჭირო ზომები იმის უზრუნველსაყოფად, რომ არსებობდეს ნავთობის
დაღვრაზე რეაგირების ოპერაციების დეტალური აღწერილობის შემცველი
დოკუმენტაცია და რეგულარულად ხდებოდეს ასეთი დოკუმენტაციის გადახედვა და
წარმოება მოცემული გეგმის ფარგლებში;
 ჟ) ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ოპერაციების დასრულების შემდეგ შეადგინოს და
წარადგინოს ყველა ფინანსური ჩანაწერი, რაც გამოყენებული იქნება დაბინძურებაზე
კომპენსაციის მოთხოვნისას;
რ) ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ოპერაციების დასრულების შემდეგ ეროვნული
საველე კოორდინატორი ადგილობრივი საველე კოორდინატორის დახმარებით
შეიმუშავებს ინციდენტის დასკვნით ანგარიშს;
ს) შეამოწმოს ტრენინგების მსვლელობა და გათვალისწინებული ხარისხით ჩატარება
საველე მეთაურებისა და რეაგირების ოპერაციების მონაწილეების საერთაშორისო
დონეზე მომზადების გარანტირების მიზნით.
ეროვნული ოპერაციული საკონტაქტო პუნქტი (NOCP)
წინამდებარე გეგმის ფარგლებში ეროვნული ოპერაციული საკონტაქტო პუნქტის
(NOCP) ფუნქციები ეკისრება საზღვაო სამაშვლო-საკოორდინაციო ცენტრს და ეს
ფუნქციებია:
● შეასრულოს ეროვნული საკონტაქტო პუნქტის ფუნქციები, რაშიც შედის ნავთობით
დაბინძურების შეტყობინება/აგარიშების მიღება-გადაცემა;
● გადასცეს POLREP შეტყობინება იმ მეზობელ ქვეყნებს, რომელთაც ნავთობის
დაღვრის შედეგად პოტენციური საფრთხე ემუქრებათ, თუ დაღვრილი ნავთობის საფარი
მათ ტერიტორიულ წყლებშიც შეაღწევს.
ნავთობისა და სხვა მავნე ნივთიერებების ავარიულ და ოპერაციულ დაღვრებზე
რეაგირების კოორდინაცია საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიის საზღვაო ზონებში
საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიის საზღვაო ზონებში „ოკუპირებული
ტერიტორიების შესახებ“ საქართველოს კანონის მოთხოვნათა შესაბამისად, ვრცელდება
საგანგებო მდგომარეობის რეჟიმი და განსაკუთრებული სამართლებრივი რეჟიმი.
აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის ტერიტორიულ წყლებში და მიმდებარე
ზონაში, რუსეთ-საქართველოს სახელმწიფო საზღვრის მონაკვეთის აფხაზეთის
(საქართველოს) ტერიტორიის ფარგლებში, სოხუმის საზღვაო ნავსადგურში და
პორტპუნქტებში ნავთობისა და სხვა მავნე ნივთიერებების ავარიულ და ოპერაციულ
დაღვრებზე რეაგირების კოორდინაციას უწევს MRCC-OPRC და საზღვაო ტრანსპორტის
სააგენტო კრიზისული სიტუაციების მართვის ეროვნული ცენტრის განკარგულებების
შესაბამისად.
საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიის საზღვაო ზონებში ნავთობის დაღვრაზე
რეაგირების საერთაშორისო დონის კონტრაქტორებმა საქართველოს მთავრობასთან
შეთანხმებით განსაკუთრებულ შემთხვევებში შესაძლოა უზრუნველყონ დახმარება
ნავთობის დაღვრაზე რეაგირებისათვის საჭირო რესურსების და საშუალებების
მოწოდებით. საქართველოს მთავრობასთან შეთანხმების შემდეგ ტექნიკური საკითხები
თანხმდება ეროვნულ საველე კოორდინატორთან და კომპეტენტურ ეროვნულ
უწყებასთან.
აფხაზეთის ა.რ. სოფლის მეურნეობის, გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების
დეპარტამენტი და გაარემოს დაცვის სამმართველო, როგორც დამხმარე სამთავრობო
უწყება თავისი კომპეტენციის ფარგლებში დახმარებას უწევს ეროვნულ საველე
კოორდინატორს აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის ტერიტორიულ წყლებში და
მიმდებარე ზონაში, რუსეთ-საქართველოს სახელმწიფო საზღვრის მონაკვეთის
აფხაზეთის (საქართველოს) ტერიტორიის ფარგლებში, სოხუმის საზღვაო ნავსადგურში
და პორტპუნქტებში გარემოსდაცვითი რეაგირების სტრატეგიის შემუშავებაში
ეკოლოგიურად სენსიტიური უბნების შესახებ კონსულტაციების გაცემის გზით.
დამხმარე სამთავრობო უწყება (SGA)
წინამდებარე გეგმის (NMOSCP) ფარგლებში დამხმარე სამთავრობო უწყებას
წარმოადგენს საქართველოს გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის სამინისტრო,
საქართველოს ენერგეტიკის სამინისტროს სსიპ – ნავთობისა და გაზის სახელმწიფო
სააგენტო, საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო და საქართველოს თავდაცვის
სამინისტრო. მათი ფუნქციები გეგმის ჩარჩოში განსაზღვრულია:
 ● ნავთობის დაღვრაზე რაეგირების დამხმარე გუნდის შემადგენლობაში აქტიური
მონაწილეობა და ეროვნულ საველე კოორდინატორისათვის ტექნიკური დახმარების
გაწევა – გარემოსდაცვით საკითხებში კონსულტაციების ჩათვლით;
● საჭიროების შემთხვევაში, გაუწიოს დახმარება ეროვნულ საველე კოორდინატორს
ნავთობის დაღვრის მოდელირებაში და ნავთობის ლაქის ტრაექტორიისა და სავარუდო
ზემოქმედების პროგნოზირებაში;
● განახორციელოს გარემოსდაცვითი მონიტორინგი და საჭიროების შემთხვევაში
აიღოს დაბინძურებული წყლის სინჯები;
● მასმედიასთან ბრიფინგების ჩატარებისას, დაეხმაროს ეროვნულ საველე
კოორდინატორს იმ საკითხების გაშუქებისას, რომლებიც ეხება ნავთობით დაბინძურების
გარემოსდაცვით ასპექტებს (იხ. დანართი 18);
● დაეხმაროს ეროვნულ საველე კოორდინატორს ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების
სტრატეგიის განხორციელებაში ეკოლოგიურად სენსიტიური უბნების შესახებ
კონსულტაციების გაცემის გზით;
● შეიმუშაოს საქართველოსათვის დისპერგატორების გამოყენების ეროვნული
პოლიტიკა;
● გასწიოს კონსულტაციები ნარჩენების განთავსებასთან დაკავშირებით ნავთობით
დაბინძურების ინციდენტების დროს.
ნავსადგურების უფროსები
წინამდებარე გეგმასთან დაკავშირებით ნავსადგურების უფროსების ფუნქციებია:
● მისი პასუხისმგებლობის ზონის ფარგლებში, ნავთობის დაღვრის 1-ლი საფეხურის
ინციდენტების დროს (მაგ., საწვავის ჩატვირთვის დროს მომხდარი დაღვრები) –
დაღვრაზე დაუყოვნებელი რეაგირებისათვის მზადყოფნა და ამისათვის საჭირო
აღჭურვილობის ტექნიკურად გამართულ მდგომარეობაში შენახვა;
● შეიმუშაონ და განაახლონ ნავსადგურების ოპერაციების უსაფრთხოების
უზრუნველყოფისათვის ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების შესაბამისი გეგმა;
● გაწვრთნას და აღჭურვოს ნავთობის დაღვრაზე სასწრაფო რეაგირების
ნავსადგურების გუნდი (ERT);
● ორგანიზება გაუწიოს და მონაწილეობა მიიღოს წინამდებარე გეგმით
გათვალისწინებული ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ვარჯიშებში თავის
მფლობელობაში არსებული ტექნიკური და მცურავი საშუალებებით;
● საერთაშორისო სტანდარტების შესაბამისად ორგანიზებული ტრენინგების
მეშვეობით, მოამზადოს თავის რიგებში კომპეტენტური საველე კოორდინატორები და
დაღვრაზე რეაგირების გუნდის პერსონალი.
ტერმინალები
წინამდებარე გეგმასთან დაკავშირებით ტერმინალების პასუხისმგებლობაში შედის:
● ტერმინალის პასუხისმგებლობის ზონაში ნავთობის დაღვრის 1-ლი და მე-2
საფეხურის ინციდენტის შემთხვევაში, დაღვრაზე დაუყოვნებელი რეაგირებისათვის
საჭირო აღჭურვილობის მზად და ტექნიკურად გამართულ მდგომარეობაში ქონა;
● შეიმუშაოს და პერიოდულად განაახლოს ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების
ტერმინალის სპეციფიკური გეგმა;
● გაწვრთნას და აღჭურვოს ნავთობის დაღვრაზე სასწრაფო რეაგირების ტერმინალის
გუნდი;
● ორგანიზება გაუწიოს და მონაწილეობა მიიღოს წინამდებარე გეგმით
გათვალისწინებული ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ვარჯიშებში თავის
მფლობელობაში არსებული ტექნიკური და მცურავი საშუალებებით;
● საერთაშორისო სტანდარტების შესაბამისად ორგანიზებული ტრენინგების
მეშვეობით, მოამზადოს თავის რიგებში კომპეტენტური საველე კოორდინატორები და
დაღვრაზე რეაგირების გუნდის პერსონალი.
საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს სსიპ – შემოსავლების სამსახურის საბაჟო
დეპარტამენტი
წინამდებარე გეგმასთან დაკავშირებით შემოსავლების სამსახურის საბაჟო
დეპარტამენტის პასუხისმგებლობაში შედის:
 ● გეგმის ამოქმედების შემთხვევაში უზრუნველყოს რეაგირების ოპერაციის მონაწილე
პერსონალისა და საჭირო საშუალებების ტრანსსასაზღვრო გადაადგილების
შეუფერხებლობა და გაფორმების ოპერაციების დაუყოვნებლივ შესრულება როგორც
რეალურ შემთხვევებში, ასევე ვარჯიშების დროს.
4.2 დაბინძურების შესახებ ანგარიშის წარდგენა და შეტყობინებები
ზღვაში ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ეროვნული გეგმა (NMOSCP) გააქტიურდება
საქართველოს ტერიტორიულ წყლებში ნავთობის დაღვრის შესახებ უტყუარი
ინფორმაციის მიღების შემდეგ, მიუხედავად ზღვაში დაღვრილი ნავთობის ლაქის
ზომისა. იმ შემთხვევაში, თუ არსებობს ეჭვი საქართველოს ტერიტორიულ გაშლილ
ზღვაში ნავთობის დაღვრის შესახებ, უნდა მოხდეს რესურსების მზადყოფნაში მოყვანა იმ
მომენტამდე, სანამ ნავთობის დაღვრის ფაქტი არ დადასტურდება და არ დადგინდება
დაღვრის ზუსტი ადგილმდებარეობა.
4.2.1. ანგარიშგების ვალდებულება
გემის კაპიტანი და მფრინავი საშუალების პილოტი ვალდებულია გადასცეს
ინფორმაცია ნავთობის მოსალოდნელი ან ფაქტობრივი დაღვრის შესახებ „მარპოლის“,
„ბუქარესტის კონვენციისა” და საერთაშორისო საზღვაო ორგანიზაციის A.648(16)
რეზოლუციის მოთხოვნათა შესაბამისად. ასეთი ცნობა, როგორც წესი, რადიოთი
გადაეცემა საზღვაო-სამაშველო კოორდინაციის ცენტრს ქ. ბათუმში.
გარდა ამისა, საზოგადოების ნებისმიერი წარმომადგენელი, რომელიც არის ნავთობის
დაღვრის ინციდენტის მოწმე ან მსხვერპლი, ვალდებულია დაუყოვლებლივ აცნობოს
დაღვრის შესახებ უახლოესი ნავსადგურის კაპიტანს ან უშუალოდ საზღვაო-სამაშველო
კოორდინაციის ცენტრს. ასეთი ცნობა გადაიცემა ქართულ ენაზე.
ნავთობის დაღვრის ყველა შემთხვევა უნდა ეცნობოს საზღვაო ტრანსპორტის
სააგენტოს MRCC-OPRC მორიგე კაპიტან-კოორდინატორს:
Tel. + 995 422 273913
Fax. + 995 422 273905
Mob. +995 599 293736
E-mail: mrcc@mta.gov.ge.
4.2.2. ანგარიშგების ფორმატი
ყველა მხარე, რომელსაც სურს ინფორმაციის გაცვლა საქართველოს განსაკუთრებულ
ეკონომიკურ ზონაში და ტერიტორიულ ზღვაში ნავთობის დაღვრის ინციდენტის შესახებ,
გამოიყენებენ წინამდებარე გეგმის ნავთობის დაღვრის შეტყობინების ფორმას (დანართი
8). ამ ფორმაში შედის უმნიშვნელოვანესი მონაცემები, რაც საშუალებას აძლევს
რეაგირების ოპერაციის მონაწილეებს ოპერატიულად დაადგინონ ნავთობის დაღვრის
ადგილმდებარეობა, დასახონ რეაგირების პირველი ზომები, როგორიცაა პერსონალისა და
აღჭურვილობის მობილიზაცია, ასევე მოახდინონ დაღვრილი ნავთობის ლაქის
მოქმედებისა და ტრაექტორიის მოდელირება.
შესაბამისი ნავსადგურის კაპიტანი და გარემოსდაცვითი ზედამხედველობის
დეპარტამენტის შავი ზღვის დაცვის კონვენციური სამმართველო დაუყოვნებლივ უნდა
იქნენ ინფორმირებულნი ნავთობის დაღვრის შესახებ შეტყობინების (სატელეფონო
ზარის) თაობაზე საზღვაო-სამაშველო კოორდინაციის ცენტრის მიერ. ყველა სატელეფონო
ზარი ოფიციალურ პირთან უნდა დადასტურდეს ფაქსით ან ელ. ფოსტით რაც შეიძლება,
სწრაფად. სხვა პასუხისმგებელი სახელმწიფო უწყებების, ნავთობტერმინალების
შეტყობინება აუცილებელია მაშინ, როდესაც ინციდენტი საჭიროებს ავარიული
დახმარების გუნდების ჩარევას და საჭირო ხდება ნავთობის დაღვრაზე რეაგირებისთვის
რესურსების მობილიზება (იხ. დანართი 3 - 7).
მოქმედება დაბინძურების შესახებ შეტყობინების მიღების შემთხვევაში
დაბინძურების შემთხვევის შესახებ ზემოაღიშნული შეტყობინების ან ინფორმაციის
მიღების შემდეგ სხვა ნებისმიერი წყაროდან სამაშველო-საკოორდინაციო ცენტრი:
(ა) განსაზღვრავს, წარმოადგენს თუ არა შემთხვევა დაბინძურების
ინციდენტს;
(ბ) შეაფასებს დაბინძურების ინციდენტის ხასიათს, მასშტაბსა და
 მოსალოდნელ შედეგებს;
(გ) მე-2 და მე-3 საფეხურის ნავთობის დაღვრების დროს აწვდის ინფორმაციას
კრიზისული სიტუაციების მართვის ეროვნულ ცენტრს და საქართველოს საზღვაო
სივრცის სამართლებრივი რეჟიმის კონტროლის უზრუნველყოფის მიზნით სახელმწიფო
საზღვრის დაცვის სუბიექტებისა და სახელმწიფო სასაზღვრო რეჟიმის დაცვასთან
დაკავშირებული საქართველოს აღმასრულებელი ხელისუფლების ორგანოების
ერთობლივი ოპერაციების მართვის ცენტრს;
(დ) ამის შემდგომ დაუყოვნებლივ აწვდის ინფორმაციას იმ ქვეყანას, რომლის
ინტერესებსაც შეეხება ან შესაძლებელია შეეხოს დაბინძურების აღნიშნული ინციდენტის
შედეგები, ამასთან აწვდის მას
1. საკუთარ შეფასებებზე დაყრდნობით მომზადებულ მონაცემებს და ინფორმაციას იმ
ნაბიჯების შესახებ, რომლებიც უკვე გადაიდგა ან რომლის გადადგმაც იგეგმება
ინციდენტის აღმოსაფხვრელად, აგრეთვე
2. შემდგომ ინფორმაციას, საჭიროებისამებრ, სანამ არ დასრულდება ინციდენტზე
რეაგირების მიზნით განხორციელებული ქმედება ან სახელმწიფოები არ მიიღებენ
გადაწყვეტილებას ერთობლივი ქმედებების შესახებ.
შეტყობინების სისტემა მოცემულია სურათზე 3.
 სურ. 3. შეტყობინების სისტემა

CMNC და CNA

JMOC

NOSC NOSST
MRCC-OPRC
erovnuli damxmare gundi

LOSC MMTA MTA MTA MTA

navsadguris navsadguris navsadguris სოხუმის
kapitani kapitani kapitani ნavsadguri*
baTumi foTi/სუფსა yulevi ითავსებს MRCC

შავი ზღვის დაცვის

PCC კონვენციური
სამმართველო

EE

eqpertTa jgufi**

ERT
ERT***
ERT terminalebi

* - აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის ტერიტორიული წყლებში და მიმდებარე

ზონში, რუსეთ-საქართველოს სახელმწიფო საზღვრის მონაკვეთის აფხაზეთის
(საქართველოს) ტერიტორიის ფარგლებში, სოხუმის საზღვაო ნავსადგურში და
პორტპუნქტებში ნავთობისა და სხვა მავნე ნივთიერებების ავარიულ და ოპერაციულ
დაღვრებზე რეაგირების კოორდინაციას უწევს MRCC-OPRC და საზღვაო ტრანსპორტის
სააგენტო კრიზისული სიტუაციების მართვის ეროვნულ ცენტრთან შეთანხმებით.
** - გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის სამინისტრო; გარემოსდაცვითი
ზედამხედველობის დეპარტამენტის შავი ზღვის დაცვის კონვენციური სამმართველო;
სსიპ – გარემოს ეროვნული სააგენტოს მეთევზეობისა და შავი ზღვის მონიტორინგის
სამსახური; აჭარის ა.რ. გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამმართველო.
*** - MoESD; MTA; MRCC-OPRC; HM (ბათუმი, სუფსა, ფოთი, ყულევი); MIA; MoD; CTA,
სსიპ – საქართველოს სახელმწიფო ჰიდროგრაფიული სამსახური.
ანგარიშგება რეგიონალურ დონეზე
 ტრანსსასაზღვრო დაღვრების შემთხვევაში ბუქარესტის კონვენციის თანახმად, მეორე
მხარისადმი სავალდებულო შეტყობინების გადაცემა ხდება POLREP სისტემის
გამოყენებით, რომელიც დამუშავდა საერთაშორისო საზღვაო ორგანიზაციის
მითითებების თანახმად (იხ. დანართი 19).
ნავთობით დაბინძურების ნებისმიერი ინციდენტი, რომელიც საფრთხეს უქმნის სხვა
ქვეყანას შავ ზღვაში, დაუყოვნებლივ ეცნობება მოცემულ ქვეყანას, კერძოდ, ეროვნულ
ოპერაციულ საკონტაქტო პუნქტს – ტელეფონით ან რადიო- ტელეფონით (საკონტაქტო
ინფორმაცია იხ. მოცემული გემის III ნაწილში). საწყის შეტყობინებას შესაძლოდ
მინიმალურ დროში უნდა მოჰყვეს POLREP ფორმა. წამყვანი უწყება მაქსიმალურ
ძალისხმევას იხმარს, რათა POLREP ფორმა მინიმუმ დღეში ერთხელ გაიგზავნოს.
გადაცემამდე ყოველ შეტყობინებას გადაამოწმებს ეროვნული საველე კოორდინატორი.
თუ დაბინძურებასთან ბრძოლის ოპერაციები ეროვნულ დონეზე გეგმის შეწყვეტის
შემდეგაც გრძელდება, მხარე, რომელზეც დაბინძურების ინციდენტმა გავლენა მოახდინა,
შეატყობინებს სხვა მხარეებს შექმნილი ვითარების შესახებ, ნავთობის დაღვრაზე
რეაგირების ოპერაციების დასრულებამდე. ყოველი მხარის ეროვნული ოპერაციული
უწყების ფუნქციას წარმოადგენს იმის უზრუნველყოფა, რომ სიტუაციის ამსახველი
ანგარიშები გადაეცეს შესაბამის ქვეყანაში ყველა დაინტერესებულ მხარეს.
4.3 საერთაშორისო დახმარების მოთხოვნის პროცედურა
თუ საჭირო გახდა შავი ზღვის სხვა ქვეყნების მხრიდან დახმარება, ეროვნული საველე
კოორდინატორი კრიზისული სიტუაციების მართვის ეროვნულ ცენტრთან შეთანხმებით
უშუალოდ მიმართავს მოცემული ქვეყნების ეროვნულ პასუხისმგებელ უწყებას ამ გეგმის
21-ე დანართში საკონტაქტო ცნობარში მითითებული კოორდინატების გამოყენებით.
მოთხოვნაში მითითებული უნდა იყოს, თუ რა სახის დახმარება, რა აღჭურვილობა და რა
რაოდენობის საოპერაციო პერსონალია საჭირო. ეროვნული პასუხისმგებელი უწყება,
რომელსაც მიმართეს დახმარებისთვის, ვალდებულია დაუყოვნებლივ მოახდინოს
რეაგირება მოთხოვნაზე. იგი მიუთითებს, თუ რა სახის დახმარების აღმოჩენა შეუძლია
მას და მიიღებს ყველა საჭირო ზომას პერსონალის, გემების, საფრენი საშუალებებისა და
აღჭურვილობის მობილიზაციის მიზნით. ეროვნული საველე კოორდინატორი მოითხოვს
გაიცეს დამაკმაყოფილებელი სტანდარტის სასაქონლო დოკუმენტაცია, რათა გაწეული
დახმარება მაქსიმალურად ეფექტური იყოს.
4.4 ეროვნული რეაგირების სისტემა
სისტემის სტრუქტურა მოცემულია სურათზე № 4
 4.5 მოვალეობანი და პასუხისმგებლობანი
ეროვნული საველე კოორდინატორი
საზღვაო სამაშველო საკოორდინაციო ცენტრის უფროსი წარმოადგენს ეროვნულ საველე
კოორდინატორს, რომელიც, მე-2 და მე-3 საფეხურის ავარიულ სიტუაციებში, ახორციელებს
რეაგირების ოპერაციების საერთო მართვის და კოორდინირების ფუნქციას და ათანხმებს თავის
მოქმედებებს კრიზისული სიტუაციების მართვის ეროვნულ ცენტრთან, ხოლო შეტყობინებას
მიღებული გადაწყვეტილების შესახებ უგზავნის JMOC-ს. იგი მართავს შემთხვევის
აღკვეთისათვის საჭირო ოპერაციებს ინციდენტის მართვის ცენტრიდან. კერძოდ, ეროვნული
საველე კოორდინატორის კომპეტენციაშია სტრატეგიული გადაწყვეტილებების მიღება და
თანხმობის გაცემა შესაბამისი რესურსების მობილიზაციაზე.
ეროვნული საველე კოორდინატორის პასუხისმგებლობებია:
● მიიღოს საწყისი შეტყობინება ზღვაში მომხდარი დადასტურებული დაღვრის შესახებ
(პირდაპირ ან ნავსადგურის კაპიტნისგან) და ადგილობრივ საველე კოოდინატორთან ერთად
განსაზღვროს რეაგირების სათანადო დონე და უზრუნველყოს საჭირო მასალებისა და
რესურსების გაცემა.
● რეაგირების სათანადო დონის გათვალისწინების საფუძველზე, ეროვნული საველე
კოორდინატორი მოკლედ მოახსენებს მომხდარის შესახებ ავარიულ შემთხვევაზე რეაგირების
გუნდს, შავი ზღვის სამსახურს, ნავსადგურების ხელმძღვანელობას, ჰიდრომეტეოროლოგიის
სამსახურებს, სანაპირო დაცვას, ნავთობის ტერმინალს ბათუმში, ყულევში და სუფსაში და
მოამზადებს შემთხვევის ადგილზე მობილიზაციისათვის. ყველაფერი უნდა განხორციელდეს
ზღვაში ნავთობის 1-ლი საფეხურის დაღვრაზე რეაგირების სათანადო ადგილობრივი გეგმის
შესაბამისად.
● მე-2 და მე-3 საფეხურის დაღვრის შემთხვევებში მოახდინოს ეროვნული დამხმარე გუნდის
მობილიზაცია, ეროვნული დამხმარე გუნდის მობილიზაციის პროცედურების დაცვით (იხ.
დანართი 8).
● მოახსენოს ნავთობის დაღვრის ყველა დადასტურებული შემთხვევის შესახებ
საქართველოს გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის სამინისტროს, ენერგეტიკის
სამინისტროს, საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვიათარების სამინისტროს და
საზღვაო ტრანსპორტის სააგენტოს და შემდეგ იგივე შეტყობინება გადასცეს მათ
ელექტრონულად.
● ადგილობრივმა საველე კოორდინატორმა უნდა უზრუნველყოს, რომ საზღვაო სამაშველო-
საკოორდინაციო ცენტრის მორიგე კოორდინატორმა საქმის კურსში ჩააყენოს საქართველოს
გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის სამინისტროს და ენერგეტიკის სამინისტროს სსიპ
– ნავთობისა და გაზის სახელმწიფო სააგენტოს და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის
გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამმართველოს ექსპერტები და დაბინძურების
კონტროლის კოორდინატორი (გარემოსდაცვითი ზედამხედველობის დეპარტამენტის შავი
ზღვის დაცვის კონვენციური სამმართველო) მომხდარის შესახებ.
● ეროვნული საველე კოორდინატორი, როგორც მთავარი მაკავშირებელი რგოლი
ადგილობრივ საველე კოორდინატორსა და ეროვნულ პასუხისმგებელ უწყებას შორის,
განახორციელებს მონიტორინგს, შეფასებასა და განხილვას იმისა, თუ როგორ ვითარდება
მდგომარეობა ავარიულ შემთხვევაზე რეაგირებისას.
● ეროვნულ საველე კოორდინატორს შეუძლია დააბრუნოს ადგილობრივი საველე
კოორდინატორი შემთხვევის ადგილზე, თუ საჭირო იქნება დაღვრის მდგომარეობის შემდგომი
შეფასება.
● შექმნილი სიტუაციიდან გამომდინარე, ეროვნულ საველე კოორდინატორს უფლება აქვს
სათანადო უწყებებიდან გამოიძახოს და მობილიზება გაუწიოს დამატებით რესურსებს (პირადი
შემადგენლობა, აღჭურვილობა, ტრანსპორტი, საინფორმაციო უზრუნველყოფა და სხვა).
● დაბოლოს, ეროვნული საველე კოორდინატორი იღებს გადაწყვეტილებას და თანხმობას
აძლევს დემობილიზაციის გეგმის ამოქმედებაზე, მას შემდგომ, რაც ყველა აუცილებელი
ღონისძიება შესრულებულად ჩაითვლება.
ავარიულ შემთხვევაზე რეაგირების გუნდი
 ავარიულ შემთხვევაზე რეაგირების გუნდი ბათუმსა და ფოთში უპირველეს ყოვლისა
დაკომპლექტებულია ნავსადგურის და ნავთობტერმინალის განკარგულებაში მყოფი
გაწვრთნილი პერსონალით და დამატებით – სანაპირო დაცვის დეპარტამენტის პერსონალით.
ავარიულ შემთხვევაზე რეაგირების გუნდი სუფსაში შედგება საზღვაო ოპერაციების
გაწვრთნილი ჯგუფის ძალებისაგან და დამატებითი პერსონალისაგან სუფსის ტერმინალიდან
(თბილისის ოფისის მხარდაჭერით).
რეაგირების გუნდის პასუხისმგებლობებია:
ავარიულ შემთხვევაზე რეაგირების გუნდის უფროსი იღებს თავდაპირველ შეტყობინებას
სავარაუდო ან დადასტურებული ნავთობის დაღვრის შესახებ ეროვნული საველე
კოორდინატორისაგან.
ავარიულ შემთხვევაზე რეაგირების გუნდის უფროსმა დაუყოვნებლად უნდა დაადგინოს
დაღვრილი ნავთობის ტიპი, მასშტაბი და ნავთობის საფარის გადაადგილების ხასიათი და უნდა
შეაჯამოს მიღებული შედეგები დანართი 9 ფორმაში, რომელსაც ელექტრონულად გადასცემს
ადგილობრივ საველე კოორდინატორს, სამაშველო-საკოორდინაციო ცენტრს, გარემოსა და
ბუნებრივი რესურსების დაცვის სამინისტროს და ენერგეტიკის სამინისტროს, საზღვაო
ტრანსპორტის სააგენტოს (სუფსა/თბილისი) და ნავსადგურების უფროსს. აღნიშნული
ინფორმაცია უდიდესი მნიშვნელობისაა ნავთობის ლაქის მოდელის ასაგებად.
ეროვნული დამხმარე გუნდი ნავთობის დაღვრის შემთხვევაში (NOSST)
ზღვაში ნავთობის დაღვრის მე-2 ან მე-3 საფეხურის შემთხვევაში ეროვნული საველე
კოორდინატორი (NOSC) საჭიროებს სხვადასხვა სახის ტექნიკურ და ტაქტიკურ დახმარებას, რაც
მიიღწევა ძირითადი პერსონალის სწრაფი მობილიზებით, რომელსაც ნავთობის დაღვრაზე
რეაგირების ეროვნული დამხმარე გუნდი (NOSST) ეწოდება. ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების
ეროვნული დამხმარე გუნდის (NOSST) მობილიზაციის პროცედურა აღწერილია დანართში 8.
გუნდის საკონტაქტო ინფორმაცია მოცემულია წინამდებარე გეგმის 21-ე დანართში საკონტაქტო
ინფორმაციის ცნობარში.
ამ გუნდის სამართლებრივი საფუძველი გათვალისწინებულია საქართველოს საზღვაო
სამაშველო-საკოორდინაციო ცენტრის (MRCC) კანონით (ნაწილი, რომელიც საზღვაო
სამაშველო-საკოორდინაციო ცენტრს (MRCC) ანიჭებს უფლებამოსილებას განახორციელოს
ნავთობისა და სახიფათო ნივთიერებების დაღვრასა და დაღვრაზე რეაგირების კოორდინაცია
და რომელიც ადგენს ინციდენტის კოორდინატორის დახმარებასთან დაკავშირებულ
მოთხოვნებს).
გუნდის წევრების საკონტაქტო ინფორმაცია მითითებული იქნება წინამდებარე გეგმის 21-ე
დანართში.
მთავარ ექსპერტ-ჯგუფებს, რომლებიც ქმნიან ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ეროვნულ
დამხმარე გუნდს NOSST ნავთობის გაჟონვის შემთხვევებში, წარმოადგენენ სასწრაფო
დახმარება, საზღვაო სამაშველო სამსახური, იურიდიული დახმარება, კომპენსაცია,
გარემოსდაცვითი სამსახური, ლოჯისტიკა (მატერიალურ-ტექნიკური უზრუნველყოფა),
შემოსავლების სამსახური საბაჟო დეპარტამენტი, ნავთობის დაღვრის მოდელირება, საველე
მეთაური ტაქტიკურ საკითხებში (რომელსაც დახმარებას უწევს ადგილობრივი საველე
მეთაური ნავთობის დაღვრის ადგილზე) და საზოგადოებასთან/მედიასთან ურთიერთობის
სპეცილიასტი. თითოეული ჯგუფის კონკრეტული ფუნქციები მოცემულია ცხრილში №7.
პირველადი დახმარება
მოცემული ჯგუფი შედგება სამედიცინო და სახანძრო პერსონალისაგან, სანაპირო დაცვის,
თავდაცვის სამინისტროსა და შინაგან საქმეთა სამინისტროს პერსონალისაგან და
ადგილობრივი სამთავრობო ოფიციალური პირებისაგან. ჯგუფის ძირითადი ფუნქციაა
ინციდენტის შემთხვევაში პირველადი სასწრაფო დახმარების აღმოჩენა, როგორიცაა ძებნა,
გადარჩენა, ევაკუაცია; ამასთან, პრიორიტეტულია უსაფრთხოება და მხოლოდ ამის შემდეგ –
ეკოლოგიური ასპექტები და გაჟონვის ინციდენტის მართვა.
საზღვაო სამაშველო სამსახური
იმ შემთხვევაში, თუ ზღვაში გემის ავარიის (ინციდენტის) შედეგად არსებობს ზღვის
ფართომასშტაბიანი დაბინძურების რისკი, ეროვნულმა საველე კოორდინატორს შეუძლია
მოთხოვოს ნებისმიერ საზღვაო გემს მშველელის ფუნქციის შესრულება გემის გადასარჩენად და
ლიხტერით ტრანსპორტირების საქმეში.
იურიდიული დახმარება/კომპენსაცია
ეროვნული საველე კოორდინატორი ვალდებულია აწარმოოს ნავთობის დაღვრასთან
დაკავშირებული დანახარჯების ზუსტი აღრიცხვიანობა, რაც ქმნის დოკუმენტურ საფუძველს,
რომელიც გამოყენებულ იქნება კომპენსაციის მიღებასთან დაკავშირებული პრეტენზიების
წაყენების პროცესში. გემებიდან ნავთობის დაღვრის შემთხვევაში ეროვნულმა საველე
კოორდინატორმა შეიძლება მოისურვოს დაუკავშირდეს გემის მეპატრონეს და მის P&I კლუბს,
რათა მიიღოს დაბინძურებით გამოწვეულ ზარალთან დაკავშირებულ წმენდის ღონისძიებებზე
ფინანსური ინფორმაციის შესახებ კონსულტაცია. შესაძლოა, საჭირო გახდეს იურიდიული
კონსულტაციის სამსახურებისადმი მიმართვაც.
იურიდიულ/კომპენსაციის გრაფაში უნდა შედიოდეს შემდეგი მონაცემები:
ა) სიტუაციის აღწერა, მიღებული გადაწყვეტილებები და რეაგირების განხორციელებული
ზომები;
ბ) ყოველდღიური მუშაობის ამსახველი ჩანაწერი, სადაც მიეთითება ისეთი დაწვრილებითი
ინფორმაცია, როგორიცაა:
- ოპერაციების მიმდინარეობის პროგრესი (ადგილი, დრო, მიზანი);
- გამოყენებული აღჭურვილობა და საშუალებები (ადგილი, დრო, მიზანი);
- ოპერაციაში დასაქმებული პერსონალი (რაოდენობა, დრო);
- რეაგირების ოპერაციაში გამოყენებული პროდუქცია და სხვა მასალები (მაგ., საწვავი)
(რაოდენობა, დანიშნულება);
გ) ყველა დანახარჯი, რომელიც დაკავშირებულია ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების
ოპერაციის ჩატარებასთან.
რეაგირების ოპერაციების დასრულების შემდეგ მოცემული ჩანაწერები უნდა მიეწოდოს
სახელმწიფო ოპერაციულ უწყებას (საზღვაო ტრანსპორტის სააგენტოს), რათა მან წარადგინოს
პრეტენზიები კომპენსაციის გადახდასთან დაკავშირებით.
გარემოს დაცვის ექსპერტები
ეროვნული საველე კოორდინატორი საჭიროებს კონსულტაციას რიგ საკითხებთან
დაკავშირებით, როგორიცაა სანაპირო ზოლის რესურსების ეკოლოგიური სენსიტიურობა,
ეკოლოგიური სინჯების აღება, ნარჩენების განთავსება და ცოცხალ ბუნებაზე ზეგავლენის
საკითხები. გარემოს დაცვის სპეციალისტის კონსულტაციის მიღება ხდება ენერგეტიკის
სამინისტროს, კერძოდ – გარემოს დაცვის ინსპექციის ფარგლებში არსებული პერსონალის
დახმარებით. შესაბამისად, გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის სამინისტრო,
გარემოსდაცვითი ზედამხედველობის დეპარტამენტის შავი ზღვის დაცვის კონვენციური
სამმართველო, სსიპ – გარემოს ეროვნული სააგენტოს მეთევზეობისა და შავი ზღვის
მონიტორინგის სამსახური, აჭარის ა.რ. გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების
სამმართველო ერთობლივად შეასრულებენ გარემოს დაცვის ექსპერტების ფუნქციას ნავთობის
დაღვრაზე რაეგირების ეროვნული დამხმარე გუნდის NOSST შემადგენლობაში.
გარემოს დაცვის ექსპერტების პასუხისმგებლობის სფეროს განეკუთვნება:
- ნავთობის დაღვრის ყველა ოქმის მართვა, კოორდინაცია და გადაცემა. მოცემულ ოქმებში
უნდა არსებობდეს მითითება იმის შესახებ, თუ რა ხარისხის რეაგირებაა საჭირო დაღვრილი
ნავთობის პრობლემის გადასაჭრელად.
- ადგილობრივ საველე კოორდინატორს გაუწიოს ადგილზე რეკომენდაციები და
კონსულტაციები გარემოს დაცვის საკითხებზე, ასევე, დაეხმაროს სიტუაციის მართვაში
ნავთობის ისეთი დაღვრის შემთხვევაში, რომელიც ემუქრება ან ზეგავლენას ახდენს სანაპირო
ზოლის რესურსებზე. აღნიშნული, როგორც წესი, დაბინძურების კონტროლის
კოორდინატორის ფუნქციას წარმოადგენს.
- გასცეს რეკომენდაციები ზღვის იმ ეკოლოგიური რესურსების სენსიტიურობის შესახებ,
რომელთაც ნავთობის ნეგატიური ზეგავლენა ემუქრებათ; გარემოს დაცვის ექსპერტთან
დაკავშირება შეიძლება ნებისმიერ ვითარებაში, როდესაც გარემოზე ნავთობის დაღვრის
შედეგად სავარაუდო ნეგატიური ზეგავლენა არის მოსალოდნელი.
 - დაეხმაროს რეაგირების ოპერაციის მონაწილე ძირითად მხარეებს, გასცეს მათზე
კონსულტაციები გარემოს დაცვის ქმედებებთან და პროცედურებთან დაკავშირებით,
რომლებიც გამოყენებულ უნდა იქნას აღდგენისა და წმენდის ოპერაციებში.
- გასცეს კონსულტაციები ღია ზღვაში ნავთობის დაღვრის შემთხვევაში საჭირო
მოქმედებების შესახებ, რათა ნავთობის უარყოფითი ზეგავლენა ზღვის გარემოზე მინიმუმამდე
იქნას დაყვანილი.
- დანერგოს გეოგრაფიული ინფორმაციული სისტემა, რომელიც მოიცავს საქართველოს
სანაპიროს ყველა მონაკვეთს. ზემოქმედების არეალები და მათი მგრძნობიარობა ნავთობის
დაღვრის მიმართ ხელმისაწვდომი უნდა იყოს ამ სისტემის მეშვეობით და ეს ინფორმაცია
მიეწოდებოდეს შესაბამის მხარეებს.
- გამოიყენოს ნავთობის ლაქის ტრაექტორიის მოდელირების პროგრამა.
- მოახდინოს ეკოლოგიური სინჯების შერჩევისა და ანალიზისა და შემდგომი წმენდის
კოორდინირება.
- გასცეს კონსულტაციები ნარჩენების მართვის საკითხებთან დაკავშირებით, ნარჩენების
შემცირების, შეგროვების, დროებითი შენახვის წესების და ტექნიკური სპეციფიკაციების,
ნავთობის დაღვრის ადგილზე ყველა სახის “ნავთობიანი ნარჩენის” სეპარაციის და განთავსების
ჩათვლით.
- ეროვნულ საველე კოორდინატორს მიაწოდოს ეკოლოგიური და ეკონომიკური ზარალის
შეფასების დასკვნები დასკვნითი ინციდენტის ანგარიშის შესადგენად.
დაბინძურების კონტროლის კოორდინატორი (PCC)
დაბინძურების კონტროლის კოორდინატორი (PCC) წარმოადგენს სპეციალიზებულ წევრს
გარემოსდაცვითი ექსპერტების გუნდში. ქ. ბათუმში გარემოსდაცვითი ზედამხედველობის
დეპარტამენტის შავი ზღვის დაცვის კონვენციური სამმართველოს სპეციალისტი შეასრულებს
დაბინძურების კონტროლის კოორდინატორის ფუნქციას. დაბინძურების კონტროლის
კოორდინატორების მობილიზიბა მოხდება მხოლოდ ნავთობის დაღვრის შემთხვევაში და არა
სხვა რაიმე სახის რეაგირების ოპერაციის მსვლელობისას.
დაბინძურების კონტროლის კოორდინატორის ფუნქციებია:
რეკომენდაცია გაუწიოს შესატყვის ქმედებებს, რომელთა განხორციელება აუცილებელია
დაღვრილი ნავთობის ზღვის გარემოზე უარყოფითი ზემოქმედების შესაზღუდად და
შესამსუბუქებლად.
საზოგადოდ, საჭიროების შესაბამისი დახმარების აღმოჩენა გარემოსდაცვით პრობლემებთან
დაკავშირებით.
იმოქმედოს როგორც მთავარმა საკონტაქტო პირმა საველე ქმედებების განმხორციელებელ
ჯგუფსა და გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის სამინისტროს შორის.
ანგარიში წარუდგინოს და დააკავშიროს ერთმანეთთან ეროვნული საველე კოორდინატორი
და ადგილობრივი საველე კოორდინატორი.
დაბინძურების კონტროლის კოორდინატორს შეუძლია გამოითხოვოს დამატებითი
რესურსები გარემოს დაცვის, ენერგეტიკის სამინისტროს სსიპ – ნავთობისა და გაზის
სახელმწიფო სააგენტოდან და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის გარემოს დაცვისა და
ბუნებრივი რესურსების სამმართველოდან, თუ ამას გარემოება მოითხოვს. ამის მაგალითია,
ნავთობის ლაქის ტრაექტორიის მოდელირების და გეოგრაფიული ინფორმაციული სისტემის
გამოყენება, დამატებით ძალების, აღჭურვილობის და სატრანსპორტო საშუალებების
მობილიზების საჭიროების შეფასება, ნავთობის შემცველი ნარჩენების განთავსების
ალტერნატივების განსაზღვრა.
ლოჯისტიკა (მატერიალურ-ტექნიკური უზრუნველყოფა)/საბაჟო დეპარტამენტი
ნავთობის ფართომასშტაბიანი დაღვრის შემთხვევაში საჭირო ხდება დიდი რაოდენობით
პერსონალისა და აღჭურვილობის სასწრაფო მობილიზაცია, რათა დაღვრის უარყოფითი
შედეგები და გავლენა გარემოზე მინიმუმამდე იქნეს დაყვანილი. აღნიშნულის
განსახორციელებლად საჭირო ხდება ლოჯისტიკის სპეციალისტის დახმარება, რათა მოხდეს
აღნიშნული რესურსების შემთხვევის ადგილზე მობილიზება რაც შეიძლება სწრაფად. გარდა
ამისა, შესაძლოა საჭირო გახდეს დამატებითი აღჭურვილობის სასწრაფოდ შემოტანა ქვეყნის
ტერიტორიაზე, სადაც უკვე საჭირო ხდება საბაჟო დეპარტამენტის მხრიდან მხარდაჭერის
გაწევა, კერძოდ, სასაქონლო ოპერაციების დროულად და შეუფერხებლად ჩატარება, რათა
ინციდენტზე რეაგირება იყოს დაუყოვნებელი.
პროგნოზები ნავთობის დაღვრის შემთხვევებისას
ზღვაში ნავთობის დაღვრის შემთხვევისას ერთ-ერთი პირველი მონაცემი, რომელიც
ეროვნულმა საველე კოორდინატორმა უნდა მიიღოს, არის ის, თუ რა მიმართულებით
გადაადგილდება ნავთობის ლაქა და რა დრო დასჭრდება მის მიღწევას დანიშნულების
ადგილამდე. მოცემული ინფორმაციის მიღებას უზრუნველყოფს ნავთობის ლაქის
ტრაექტორიის მოდელირების პროგრამა. სამაშველო-საკოორდინაციო სამსახურის
ინციდენტების მართვის საოპერატოროში, იქნება ეროვნული დახმარების გუნდის მინიმუმ
ერთი პირი, კომპეტენტური მოცემული პროგრამის მეშვეობით ნავთობის დაღვრის
მოდელირებაში, რათა ეროვნულ საველე კოორდინატორს მიაწოდოს პროგონოზი ნავთობის
ლაქის გადაადგილებისა და მოსალოდნელი შედეგების შესახებ.
ტაქტიკური საველე კოორდინატორი
ეროვნულ საველე კოორდინატორს ზღვაში ნავთობის დაღვრის შემთხვევისას
მაღალსტრატეგიული მნიშვნელობის საკითხების გადაწყვეტაზე ეკისრება პასუხისმგელობა და
ამდენად, მას დასჭირდება ტაქტიკური საველე კოორდინატორი (TOSC), რომელიც
დაუკავშირდება ნავთობის დაღვრის ადგილზე მომუშავე საველე კოორდინატორს და შეიტყობს
მისგან ნავთობის ლაქის ლიკვიდაციის მიზნით განხორციელებული ქმედებების შესახებ.
საზოგადოებასთან/მედიასთან ურთიერთობა
ნავთობის დიდი რაოდენობით დაღვრის შემთხვევაში, ბუნებრივია, აღნიშნული ინციდენტი
გაშუქდება მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებით და მედიის წარმომადგენლები კომენტარის
გაკეთებას სხვა პირებთან ერთად ეროვნულ საველე კოორდინატორსაც მოსთხოვენ.
შესაბამისად აუცილებელია გუნდში იყოს საზოგადოებასთან/მედიასთან ურთიერთობის
სპეციალისტი, რომელიც მოამზადებს პრესრელიზებს და ეროვნულ საველე კოორდინატორს
NOSC დაეხმარება ინტერვიუების მიცემაში და/ან პირადად ჩაატარებს ბრიფინგებს. ეროვნული
საველე კოორდინატორი თავად შეამოწმებს და მოიწონებს მომზადებულ ინტერვიუს მედიის
წარმომადგენლებისათვის ინფორმაციის გადაცემამდე. მასმედიასთან ურთიერთობის
დამატებითი მითითებები იხ. დანართში 18.
ადგილობრივი საველე კოორდინატორი (LOSC)
ადგილობრივ საველე კოორდინატორს ნავთობის დაღვრის შემთხვევაში არ მოეთხოვება
ინციდენტის საოპერატორო ოთახში მუშაობა, არამედ ევალება განახორციელოს რეაგირების
ტაქტიკური ზომები დაღვრის ადგილზე. იგი უშუალოდ ანგარიშვალდებულია ტაქტიკური
საველე კოორდინატორისა (TOSC) და ეროვნული საველე კოოდინატორის წინაშე და
ვალდებულია, საქმის კურსში ჩააყენოს ისინი განხორციელებული ქმედებებისა და ნავთობის
დაღვრის სალიკვიდაციო ზომების მიმდინარეობის შესახებ.
ადგილობრივი საველე კოორდინატორი იქნება ინციდენტის ადგილთან უახლოესი
ნავსადგურის კაპიტანი ან ტერმინალის მენეჯერი (მის მიერ დანიშნული პირი). იგი
პასუხისმგებელია უსაფრთხოდ განახორციელოს და კოორდინირება გაუწიოს რეაგირების
ტაქტიკურ ქმედებებს და ეფექტურად გამოიყენოს ადგილზე არსებული რესურსები.
ადგილობრივ საველე კოორდინატორს შეუძლია აამოქმედოს დამატებითი შიდა რესურსები,
თუკი აღნიშნულს ამართლებს შემთხვევის სერიოზულობა.
ეროვნულ საველე კოორდინატორს შეუძლია დააბრუნოს ადგილობრივი საველე
კოორდინატორი დაღვრის ადგილზე, თუ გამოიკვეთება დაღვრის ინციდენტის დამატებითი
კვლევის აუცილებლობა.
კოორდინატორის პასუხისმგებლობას შეადგენს შემდეგი:
- უზრუნველყოს, რომ ვიზუალური დაკვირვების შედეგად დადასტურდეს არსებული
შეტყობინება ნავთობის დაღვრის შესახებ.
- დარჩეს ადგილზე, რათა კოორდინაცია გაუწიოს რეაგირების ყველა ქმედებას იმ დრომდე,
ვიდრე ეროვნული საველე კოორდინატორი არ გასცემს განსხვავებულ ინსტრუქციას.
- იყოს მუდმივ კავშირში ეროვნულ საველე კოორდინატორთან ან TOSC რეაგირების მთელი
ქმედებების განმავლობაში და კოორდინაციას უწევდეს დემობილიზაციის საბოლოო გეგმის
შესრულებას.
 სურ. 5. ეროვნული დამხმარე გუნდის შემდგენლობა

სახელმწიფო უსაფრთხოების და კრიზისების მართვის საბჭო

კრიზისული სიტუაციების მართვის ეროვნული ცენტრი

საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი

გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის
განვითარების სამინისტრო
სამინისტრო;
საზღვაო ტრანსპორტის სააგენტო
ენერგეტიკის სამინისტრო.
(კომპეტენტური ეროვნული უწყება)
(სახელმწიფო დამხმარე უწყებები)

დახმარების სამსახურები:
შს სამინისტროს სსიპ - საგანგებო
სიტუაციების მართვის სააგენტო; ეროვნული საველე კოორდინატორი/უფროსი საველე
თავდაცვის სამინისტრო; კოორდინატორი
სანაპირო დაცვა (ძებნა-გადარჩენა); სასწრაფო რეაგირების ცენტრი;
სამედიცინო/პირველადი სასწრაფო საზღვაო სამაშველო-საკოორდინაციო ცენტრი, ბათუმი;
დახმარება; საგანგებო და ოპერატიული ხელმძღვანელობა.
გადაუდებელი სიტუაციების მართვის
სააგენტო;
ადგილობრივი მთავრობა;
სახანძრო ექსპერტი.

პროგნოზები ტექნიკური საზოგადოებასთან/მედი

ნავთობის
დახმარება/კოპმენსა ლოჯისტიკა
საზღვაო ციასთან გარემოს დაცვის ექსპერტები ნავთობის საველე ასთან ურთიერთობები დაღვრის კონტრ-
საქართველოს გარემოსა და მატერიალურ- საზოგადოებას-თან
სამაშველო დაკავშირებული ბუნებრივი რესურსების დაცვის დაღვრის კოორდინატორი ურთიერთობის ზომები
სამინისრტო, გარემოსდაცვითი ტექნიკური სპეციალისტი;
პრეტენზიები
MRCC დამბინძურებელი;
ზედამხედველობის დეპარტამენტის
შავი ზღვის დაცვის კონვენციური უზრუნველყოფა
შემთხვევაში დაღვრის
საზღვაო ტრანსპორტის
ადგილობრივი
სამმართველო მოდელირებაზე ადგილზე სააგენტო; საველე
MoESD დამზღვევი;
, საქართველოს ენერგეტიკის საქართველოს გარემოსა
ეკონომიკის გაწრთვნილი IMO მე-2 და ბუნებრივი კოორდინატორი;
სამინისტრო; (საფეხური 3) რესურსების დაცვის
სამინისტრო, პერსონალი საფეხურის ნავსადგურის
ფინანსთა სამინისტრო. სამინისტრო
(MRCC) ექსპერტი უფროსი
 4.6 ინციდენტის კონტროლის ცენტრი (ICC)
ზღვაზე ნავთობის დიდი რაოდენობით დაღვრის შემთხვევაში, თუ ეროვნული საველე
კოორდინატორი საჭიროდ ჩათვლის, დამხმარე გუნდის მობილიზება ხდება საზღვაო
სამაშველო-საკოორდინაციო ცენტრის საოპერატოროში (ინციდენტის კონტროლის
ცენტრში), რომელიც მდებარეობს ქ. ბათუმში, საზღვაო ტრანსპორტის სააგენტოს
შენობაში.
საზღვაო ტრანსპორტის სააგენტოს შენობაში ინციდენტის კონტროლის ცენტრი
აღჭურვილი იქნება დამატებითი სატელეფონო ხაზებით, შემომავალი და გამავალი
ფაქსის ხაზებით, ნავთობის დაღვრის მოდელირების კომპიუტერული პროგრამით,
ელფოსტით და მაღალი სიხშირის საზღვაო სტაციონარული სადგურით.

გარდა ამისა, ინციდენტის საოპერატოროს უნდა ჰქონდეს შემდეგი:

● შავი ზღვის მსხვილმასშტაბიანი საზღვაო რუკები;
● საქართველოს შავი ზღვის სექტორში ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების არსებული
ყველა გეგმა;
● შესაბამისი ორგანიზაციების ტელეფონის ნომრები;
● რეგიონში ყველა საფეხურის - 1, 2 და 3 - რესურსების საკონტაქტო ნომრები;
● დეტალური საგანგებო ზონების გეგმა;
● თეთრი დაფები (რომლებიც იწმინდება);
● ნავთობის დაღვრის მოდელირების კომპიუტერული პროგრამა;
● A3/A4 ფორმატის პრინტერი;
● ჭერზე დამაგრებული პროექტორი;
● საპროექციო ეკრანი;
● შესაფერისი ავეჯი;
● ტელეფონის აპარატები;
● ტელეფონი ხმამაღლა მოლაპარაკით;
● სალექციო პლაკატების მისამაგრებელი დაფა.
 თავი 5. რეაგირების სტრატეგიები
5.1. რეაგირების იერარქიული სტრუქტურა და რესურსების კონცეფცია
ზღვაში ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ეროვნული გეგმა ეფუძნება საფეხურების
სისტემას, რომელიც განასხვავებს დაბინძურების ინციდენტების კატეგორიებს და
შეადგენს რეაგირების პრაქტიკული დაგეგმვის საფუძველს. საფეხურების პრინციპი
გულისხმობს სამი დონის რეაგირებას, რომლის დროსაც რეაგირების მასშტაბი შეესაბამება
ნავთობის დაღვრის კონკრეტული ინციდენტით გამოწვეულ დაბინძურებას და
ზემოქმედებების სირთულეს.
ეროვნული საველე კოორდინატორი დაუკავშირდება ადგილობრივ საველე
კოორდინატორს, რათა ერთად გადაწყვიტონ, თუ რომელი დონის რეაგირებაა საჭირო.
ეროვნული საველე კოორდინატორი განსაზღვრავს, თუ სასწრაფო რეაგირების გუნდის
რამდენი წევრია საჭირო ოპერაციის ჩასატარებლად და გააფრთხილებს გუნდს იყოს
მზადყოფნაში ოპერაციის ჩასატარებლად. ეროვნული საველე კოორდინატორი მოახდენს
ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების გუნდის მობილიზებას, თუ ინციდენტი მისი აზრით,
მოითხოვს მათ კვალიფიკაციას.
ცხრილი 5. ნავთობის დაღვრის სტრუქტურული დახასიათება

რეაგირების კატეგორია დახასიათება

1-ლი საფეხურის ინციდენტი საფეხური 1 ეხება მცირე დაღვრებს (0 >10 MT), რომელიც ერთი
ინდივიდუალური ობიექტის - ნავთობის ტერმინალის ან ნავსადგურის -
ადმინისტრაციის მიერ მართვის შესაძლებლობების ფარგლებშია.
დაღვრის ხასიათი და მიმდებარე გარემო პირობები განსაზღვრავენ
რეაგირების ფაქტობრივ დონეს.

მე-2 საფეხურის ინციდენტი საფეხური 2 მოითხოვს მზადყოფნას და რეაგირებას ნავთობის დაღვრაზე,

რომლის დროსაც საჭირო ხდება მასალებისა და პერსონალის
კოორდინირება ერთზე მეტი წყაროდან. მე-2 საფეხურის რეაგირებისას
მხარდაჭერის მიღება შესაძლოა საჭირო გახდეს ნავსადგურის არეალში
განლაგებული სხვადასხვა ობიექტებიდან და ორგანიზაციებიდან ან
უშუალო გეოგრაფიული არეალის გარე წყაროებიდან. მე-2 საფეხური
მოიცავს ნავთობის დაღვრის სხვადასხვა მასშტაბებს და სხვადასხვა
პოტენციურ სცენარებს (10>100 MT).
მე-3 საფეხურის ინციდენტი საფეხური 3 ეხება დიდი მასშტაბის დაღვრას, რომელიც მოითხოვს ყველა
ხელმისაწვდომი ეროვნული რესურსის მობილიზებას და კონკრეტული
გარემოებებიდან გამომდინარე (> 100 MT), აგრეთვე, რეგიონალური და
საერთაშორისო სისტემების ჩართვას.

1-ლი საფეხურის მოქმედება

წინამდებარე გეგმის ფარგლებში ნავთობის 1-ლი საფეხურის დაღვრა გულისხმობს
ინციდენტს (მაგ., საწვავის ჩატვირთვის ოპერაციების დროს), რომელზეც დაუყოვნებელი
რეაგირება და რომლის შედეგების ლიკვიდაციაც შესაძლებელია ნავთობტერმინალისა და
ნავსადგურის ადმინისტრაციის ადგილობრივი რესურსების და პერსონალის
გამოყენებით. 1-ლი საფეხურის დაღვრა განისაზღვრება, როგორც 10 ტონამდე
რაოდენობის ნავთობის დაღვრა, თუმცა საჭირო რესურსების გამოთვლა პორტსა და
ტერმინალში მოხდება კონკრეტული გარემოებების გათვალისწინებითა და არსებული
რისკის შეფასების საფუძველზე. საჭირო რესურსების ჩამონათვალი დოკუმენტირებული
ფორმით შენახულ იქნება ნავსადგურისა და ტერმინალის ადმინისტრაციის მიერ.
ადგილობრივი საველე კოორდინატორი მობილიზებას გაუწევს საჭირო რაოდენობის
ადგილობრივ პერსონალს და რესურსებს. ნავსადგურის კაპიტნის ოფისი შეასრულებს
ადგილობრივი საველე კოორდინატორის პოსტის ფუნქციას. ამოქმედებულ იქნება
ნავთობშემკრები გემი ბათუმში და ფოთში და გაიშლება ნავთობის დაღვრის დროს
გამოყენებული აღჭურვილობა შესაბამისი ნავსადგურის ადმინისტრაციიდან და/ან
ნავთობტერმინალიდან. მომდევნო ქმედებებისათვის საჭიროა საკონტროლო ფურცელში
აღწერილი მოქმედებებით ხელმძღვანელობა. საჭიროების შემთხვევაში ავარიულ
შემთხვევაზე რეაგირების სხვა გუნდები ბათუმის ნავთობის ტერმინალში და სუფსის
ტერმინალში იქნებიან ინფორმირებული და მზადყოფნაში მოყვანილი.
მე-2 საფეხურის მოქმედება
57
 ნავთობის მე-2 საფეხურის დაღვრა ნიშნავს დაღვრას, რომელზეც
დაუყოვნებელი რეაგირების მოსახდენად ნავთობის ტერმინალებს აქვს საკმარისი
რესურსი და ჰყავს საკმარისი პერსონალი. რაც შეეხება ინციდენტის
ლიკვიდაციას, ამისათვის შესაძლოა აუცილებელი გახდეს რეგიონალურ დონეზე
არსებული პერსონალისა და აღჭურვილობის გამოყენება. რეაგირების მოცემული
საფეხურის განსახორციელებლად ადგილობრივ საველე კოორდიანტორს
შეიძლება დასჭირდეს ქვეყანაში არსებული სხვა რესურსების მობილიზაცია.
რეაგირების მე-2 საფეხური გამოიყენება 10-დან 100 ტონამდე ნავთობის დაღვრის
შემთხვევაში. პორტებისა და ტერმინალებისათვის მე-2 საფეხურის დაღვრაზე
დაუყოვნებელი რეაგირებისათვის საჭირო რესურსების განსაზღვრა მოხდება
თითოეული ობიექტის სპეციფიკის გათვალისწინებითა და არსებული რისკის
შეფასების საფუძველზე. რესურსების ჩამონათვალი შევა ნავთობის ტერმინალის
ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების გეგმაში, რომელიც დამტკიცებულია
კომპეტენტური ეროვნული უწყების მიერ. ეროვნული საველე კოორდინატორი
ითხოვს ავარიულ შემთხვევაზე რეაგირების გუნდებისა და ნავთობის დაღვრაზე
რეაგირების ეროვნული დამხმარე გუნდების მობილიზებას. ეროვნული საველე
კოორდინატორი ათანხმებს მოქმედებებს კრიზისული სიტუაციების მართვის
ეროვნულ ცენტრთან,ხოლო შეტყობინებას მიღებული გადაწყვეტილების შესახებ
უგზავნის JMOC-ს.. ადგილობრივი საველე კოორდინატორი ეროვნულ საველე
კოორდინატორთან კონსულტაციის შემდეგ მოახდენს ავარიულ შემთხვევაზე
რეაგირების ჯგუფების მობილიზებას.
მე-3 საფეხურის მოქმედება
წინამდებარე გეგმის ფარგლებში მე-3 საფეხურის დაღვრა განიმარტება,
როგორც 100 ტონაზე მეტი ნავთობის დაღვრის შემთხვევა, რომელიც სცდება
რეგიონალური რეაგირების დონეს და საჭიროებს საერთაშორისო დახმარებას.
საზღვაო სამაშველო-საკოორდინაციო ცენტრის უფროსი იმოქმედებს, როგორც
ეროვნული საველე კოორდინატორი და მოახდენს ავარიულ შემთხვევაზე
რეაგირების გუნდებისა და ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ეროვნული
დამხმარე გუნდების მობილიზაციას. რეაგირების ეს დონე მოითხოვს, რომ
ამოქმედდეს არსებული ეროვნული, სამრეწველო და საერთაშორისო რესურსები
ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების კონტრაქტორები. ეს უნდა განხორციელდეს
სამაშველო-საკოორდინაციო ცენტრის მიერ, საჭიროების შემთვევაში,
ტერმინალის ან ნავსადგურის (მაგ.ბათუმის ნავთობის ტერმინალის) დახმარებით.
იმ შემთხვევაში, თუ ეროვნული საველე კოორდინატორის აზრით ნავთობის
დაღვრის ინციდენტი იმდენად ფართომასშტაბიანი და სერიოზულია, რომ
შესაძლოა გასცდეს საქართველოს ტერიტორიულ წყლებს, იგი ვალდებულია
აღნიშნულის თაობაზე შეატყობინოს დაზარალებული ქვეყნის სახელმწიფო
კომპეტენტურ უწყებას POLREP FORM-ის მეშვეობით (იხ. დანართი 19).
მოთხოვნა მე-3 საფეხურის რესურსზე უნდა მოდიოდეს მხოლოდ ეროვნული
საველე კოორდინატორის მხრიდან კრიზისული სიტუაციების მართვის
ეროვნულ ცენტრთან შეთანხმებით. ფართომასშტაბიანი, კრიზისული ნავთობის
დაღვრის შემთხვევაში კრიზისული სიტუაციების მართვის ეროვნული ცენტრი
უშუალოდ გაუწევს კოორდინაციას ზღვის გარემოს დაბინძურების
სალიკვიდაციო ოპერაციებს. 1-3 საფეხურების რეაგირების პროცედურები
შეჯამებულია ცხრილში 6.
მე-3 საფეხურის რეაგირების რესურსები შეიძლება მოწოდებული იყოს
საერთაშორისო თანამშრომლობის ფარგლებში ჩამოყალიბებული რეგიონალური
და ორმხრივი შეთანხმებების საფუძველზე საერთაშორისო კონვენციების
მოთხოვნების შესაბამისად (ბუქარესტის კონვენცია; ნავთობის დაღვრაზე
მზადყოფნის, რეაგირებისა და თანამშრომლობის საერთაშორისო კონვენცია, 1990;
სამძებრო და სამაშველო საქმიანობის შესახებ კონვენცია). ნავთობის დაღვრის მე-
58
3 დონის ინციდენტის შემთხვევაში, იგულისხმება, რომ დამაბინძურებელი,
რომლის საქმიანობის შედეგიც არის ნავთობის დაღვრა, განახორციელებს
საერთაშორისო დახმარების მობილიზებას ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების
კომერციული კონტრაქტორების სახით.
1-3 საფეხურის რეაგირების სტრატეგიები მოცემულია ცხრილში № 6
ცხრილი 6. ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების სტრატეგია

ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების სტრატეგია

აქტივაცი-
იერარქიუ- აღჭურვილობ
ნავთობის ის საჭირო
ლი -ის რეაგირების დრო
ტიპი რაოდენო- სტრატეგია
კატეგორია განთავსება
ბა

ნავსადგურის ნავსადგურის
“თეთრი”
და ნავთობის და
1 და “შავი” 10 ტონა დაუყოვნებლივ
ტერმინალის ტერმინალის
ნავთობი
აღჭურვილობა ტერიტორია

ნავსადგურის ნავსადგურის
თეთრი 10-100 და ნავთობის და დაუყოვნებლივ
ნავთობი ტონა ტერმინალის ტერმინალის
აღჭურვილობა ტერიტორია
2

ნავსადგურის ნავსადგურის
“შავი” და ნავთობის და დაუყოვნებლივ
<100 ტონა
ნავთობი ტერმინალის ტერმინალის
აღჭურვილობა ტერიტორია

თეთრი MRCC ნავთობის

ნავთობი >100 ტონა აღჭურვილობა დაღვრაზე
, ეროვნული რეაგირების
3 დამხმარე საერთაშორი- 24-48 სთ.
“შავი” გუნდი, სო
>100 ტონა
ნავთობი საერთაშორი- კონტრაქტო-
სო რესურსები რები

5.2. რეაგირების ვარიანტები

შერჩეული რეაგირების სტრატეგიის უპირველესი მიზნებია:
● რეაგირების ოპერაციაში მონაწილე პერსონალის უსაფრთხოების უზრუნველყოფა;
● ბუნებრივ და სოციალურ-ეკონომიკურ გარემოზე პოტენციური უარყოფითი
ზემოქმედების მინიმიზაცია;
● დაზიანებული ბუნებრივი რესურსების რაც შეიძლება სწრაფი აღდგენა;
● არსებული გარემო პირობების თავისებურებათა რეაგირების მიზნებისათვის
გამოყენება (რამდენადაც ამის შესაძლებლობა არსებობს და რამდენადაც ასეთი ქმედება
პრაქტიკული იქნება).
რეაგირების ყოველ ვარიანტს გააჩნია თავისი შეზღუდვები სივრცისა და დროის
თვალსაზრისით, როდესაც ის შეიძლება რეალიზებულ იქნეს (შესაძლებლობათა
ფანჯარა); შესაბამისად, რეაგირების რამდენიმე ვარიანტი უნდა იქნეს შემუშავებული
თავიდანვე, რათა, ასეთი „მოქნილი სქემის” ფარგლებში, შემდგომ შესაძლებელი იყოს
ოპტიმალური ვარიანტების შერჩევა სიტუაციის შესაბამისად. ამ პარაგრაფში
განხილულია სწორედ რეაგირების სტრატეგიის ძირითადი ვარიანტები, რაც გამოიყენება
ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების პრაქტიკაში და განხილულია თითოეული ამ
სტრატეგიის უპირატესობანი და ნაკლოვანებები.
გამოიყენება ნავთობის ლაქებთან ბრძოლის შემდეგი შესაძლებლობები:
● მეთვალყურეობა და მონიტორინგი;
● ქიმიური დისპერსანტების გაფრქვევის მეთოდი;

59
 ● მექანიკური ლოკალიზაცია/შეკრება და აღდგენა;
● ნავთობის ლაქის მექანიკური დაშლა;
● სორბენტები;
● სანაპიროს გაწმენდა;
● ბიორემედიაცია.
5.2.1. დაკვირვება ჰაერიდან და მონიტორინგი
პასიური სტრატეგია არ გულისხმობს დაღვრილი ნავთობის შეკავებას ან
შეგროვებასთან დაკავშირებულ აქტიურ ქმედებებს, არამედ ეყრდნობა ბუნებრივი
გარემოს თვითდაწმენდის მექანიზმებს. გარკვეულ შემთვევებში, მაგალითად, შტორმის
პირობებში ან მსუბუქი ნავთობპროდუქტების შემთხვევაში, ასეთი ტაქტიკა შეიძლება
ჩაითვალოს, როგორც გარემოსდაცვითი თვალსაზრისით უმჯობესი ვარიანტი, რადგან
შტორმის პირობებში ზღვისპირა სახელმწიფოები არ დართავენ ნებას შემაკავებელი
ბუმების გაშლაზე, ხოლო, მეორეს მხრივ, ზღვის ენერგია საკმარისი იქნება დაბინძურების
ლაქის დასაშლელად და შემდგომი ბიოდეგრადაციისათვის.
ნავთობის ლაქის გადაადგილებისა და მისი გარემოზე ზემოქმედების
მეთვალყუეობისას უპირატესობა ჰაერიდან დაკვირვებას უნდა მიენიჭოს. თუმცა,
შესაძლებელია გემებიდან და ხომალდებიდან მეთვალყურეობაც. დაკვირვება ჰაერიდან
ზღვაზე შესაძლოა განხორციელდეს საჰაერო ხომალდის ან ვერტმფრენის მეშვეობით.
დაკვირვება ჰაერიდან შესაძლებელს ხდის მომზადდეს ნავთობის ლაქის
გადაადგილებისა და გავრცელების სქემატური ნახაზები დატანილი რუკებზე, რაც
მნიშვნელოვანია შესაბამისი ღონისძიებების განხორციელებისათვის. ნავთობის ლაქის
მონიტორინგი, მეთვალყურეობა და მის გადაადგილებაზე დაკვირვება მიზანშეწონილია
ნავთობის მდგრადი ლაქისთვის (სანამ მისი დაშლა და დისპერსია მოხდება). ცხრილში 7
მოცემულია ნავთობის ლაქის მონიტორინგის, მეთვალყურეობისა და მისი გავრცელების
ტრაექტორიის პროგნოზის უფრო დაზუსტებული მოთხოვნები, რომლებიც რეალიზებულ
უნდა იქნეს ინციდენტზე რეაგირების პერიოდში და რომელთა ერთ-ერთი მიზანია იმ
რესურსების დადგენა, რომელთაც საფრთხე ემუქრებათ. საჰაერო მეთვალყურეობაზე
პასუხისმგებელია ეროვნული საველე კოორდინატორი, რომელიც მეთვალყურეობას
განახორციელებს შსს სასაზღვრო პოლიციის სპეციალური დანიშნულების ავიაციის
მთავარი სამმართველოს საფრენი აპარატებით, ასევე საჰაერო მეთვალყურეობის
პროცესში ჩართული იქნებიან სამოქალაქო ავიაციის სააგენტო.

ცხრილი 7: მეთვალყურეობის, მონიტორინგისა და პროგნოზების საკონტროლო ფურცელი

საკონტროლო ფურცელი შენიშვნები
1. განსაზღვრეთ ნავთობის ლაქის ზომა და კოორდინატები
2. რუკაზე დაიტანეთ ლაქის ზომა, მისი გადაადგილებისა და
გაშლის მიმართულებები და მისი პოტენციური ზემოქმედების
ქვეშ მყოფი უბნები; თუ შესაძლებელია, მოახდინეთ
რაოდენობრივი შეფასებები.
3. გააკეთეთ ნავთობის ლაქის ტრაექტორიის პროგნოზები.
4. გააკონტროლეთ ლაქის გადაადგილება.
5. დაადგინეთ ნავთობის ყველაზე მაღალი კონცენტრაციის სავარაუდოდ, ასეთი წერტილები
უბნები იქნება ნავთობის ლაქის იმ კიდეზე,
რომელიც ემთხვევა ქარის
მიმართულებას.
დაადგინეთ წყალშემცველობის ცვლილება ნავთობის მძიმე ნავთობი (ე.ი. ნავთობის
ემულსიის ფორმირების დაწყებისა და განვითარების შუალედური დისტილატი) დაღვრის
პროცესში. შემდეგ მალევე იცვლის სახეს; საწყის
ეტაპზე სქელი ფენები ჩანს
შესქელებულ, შავ უბნებად, მაგრამ
ემულგირების დაწყების შემდეგ მისი
ფერი იცვლება და ხდება ყავისფერი,
სტაფილოსფერი ან ყვითელი.
7. გააკონტროლეთ ფრინველების გუნდები ლაქის მიმდებარე
ტერიტორიაზე
8. დააკვირდით წყალქვეშ მოქცეული ნავთობის მძიმე

60
ფრაქციების ფენის გადაადგილებას.
9. დააკვირდით ნავთობის ლაქის დაშლის პროცესს და
განსაზღვრეთ ნავთობის ცალკეული ლაქების გადაადგილების
მიმართულებები.
10. მოამზადეთ პერიოდული ანგარიში ნავთობის ბუნებრივი სავარაუდოდ, ეფექტურია საშუალო
დისპერსიის პროცესის მიმდინარეობის შესახებ დონის ნავთობის დაღვრების
შემთხვევაში
11. მოამზადეთ პერიოდული ანგარიში ნავთობის ლაქასთან დისპერგატორების გამოყენების
ბრძოლის ეფექტურობის შესახებ. შემთხვევაში დააკვირდით
ეფექტურია თუ არა დისპერგატორის
მოქმედება.

მონიტორინგი და მეთვალყურეობა განხორციელდება ეროვნული საველე

კოორდინატორის მითითების თანახმად (გემის ან საფრენი საშუალების არსებობის
შემთხვევაში) ნავთობის ლაქის ზღვის ზედაპირზე დაკვირვებით. მიუხედავად იმისა, რომ
ლაქაზე დაკვირვება შესაძლებელია გემიდან ან ნაპირიდან, მეთვალყურეობა ნავიდან ან
გემიდან დიდი ლაქის შემთხვევაში რთულია მათი შეზღუდული ხილვადობის და
სიჩქარის გამო. დაკვირვება ყველაზე ეფექტურია საფრენი აპარატიდან.
ლაქაზე დაკვირვება ზღვიდან თუ ჰაერიდან უნდა დაიწყოს დაღვრის მომენტიდან რაც
შეიძლება მალე, რათა მიღებულ იქნეს საერთო მდგომარეობის რეალური სურათი.
საჰაერო დაკვირვების შედეგები შეიტანება დანართში 13 მითითებულ დაკვირვების
ჟურნალში.
ჰაერიდან დაკვირვებას რაც შეიძლება ხშირი ხასიათი უნდა ჰქონდეს, განსაკუთრებით
იმ შემთხვევაში, თუ იცვლება ამინდი ან დაღვრის წყარო. საბოლოო (დასკვნითი)
სამეთვალყურეო გადაფრენა უნდა განხორციელდეს დაბნელებამდე. მიღებული
ინფორმაცია უნდა ეცნობოს ადგილობრივ გუნდს, რომლის შემადგენლობა უნდა
შეიცვალოს გარემოებათა ცვლილების შესაბამისად. დაბეჯითებით რეკომენდებულია
ვიდეო ან ფოტო გადაღება.
ნავთობის დაღვრის შემთხვევებისას სიტუაციის შესაფასებელი და რეაგირების
წარმართვისათვის დახმარების გაწევის სამეთვალყურეო ფრენებისათვის შესაძლოა
საჭირო გახდეს სხვა ქვეყნების (თურქეთი, რუსეთის ფედერაცია) ტერიტორიულ ზღვაზე
გადაფრენა. ამ მიზნით ეროვნული საველე კოორდინატორი დახმარებისთვის მიმართავს
კრიზისული სიტუაციების მართვის ეროვნულ ცენტრს.
შავ ზღვაზე ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების რეგიონალური გეგმის მონაწილე
მხარეები თანხმდებიან, რომ საჭიროების შემთხვევაში ისინი დაუშვებენ სხვა მხარის
საფრენი აპარატის გადაფრენას მათ ტერიტორიაზე/ტერიტორულ წყლებზე დაღვრილი
ნავთობის ლაქაზე მეთვალყურეობის განხორციელების მიზნით და გეგმის იმ მონაწილე
მხარის მოთხოვნის საფუძველზე, რომლის ტერიტორიულ წყლებში ან სანაპიროზე მოხდა
დაღვრა. ასეთ მოთხოვნაში წამყვანმა უწყებამ უნდა მიუთითოს ფრენის მისიის ზუსტი
მიზნები და ფრენის გეგმა.
რიგი ქიმიური და ფიზიკური პროცესები, როგორიცაა აორთქლება, ბუნებრივი
დისპერსია და სხვა ისეთი ბუნებრივი პროცესები, როგორიცაა ბიოქიმიური დეგრადაცია
(ბიოდესტრუქცია), ერთობლივი ზემოქმედებით შლის ნავთობს, რის შედეგადაც
ნავთობით დაბინძურებაც შესაბამისად მცირდება (იხ. დანართი 12). ასეთ ბუნებრივ
პირობებში საჭიროა უბრალოდ ნავთობის ლაქაზე მეთვალყურეობა და მონიტორინგი
იმის განსაზღვრის მიზნით, თუ რამდენად ეფექტურად იშლება ნავთობის ლაქა
ბიოლოგიური და ფიზიკური პროცესების ზემოქმედების შედეგად. ამ შემთხვევაში
საჭიროა ასევე ნავთბის ლაქაზე ნაპირიდან დაკვირვება, რათა არ მოხდეს მისი გარიყვა
ნაპირზე და არ გახდეს საჭირო სანაპიროს წმენდა.
ასევე, საჭიროა ყურადღების მიქცევა, რათა საზოგადოებრიობის, მას.მედიისა და
ადგილობრივი ორგანოების მიერ მომხდარ ინციდენტზე რეაგირების მინიმალური ზომის
ადეკვატურად აღქმა მოხდეს.
ბუნებრივი დისპერსიის პროცესის დასაჩქარებლად შესაძლებელია გემის უკუნაკადის
(გემის პროპელერიდან წყლის გამოფრქვევის) მეთოდის გამოყენებაც. თუ გარკვეული
ცლილებების გამო წინასწარ დაგეგმილი შედეგის მიღება საეჭვო ხდება, რეაგირების სხვა

61
რესურსები მზად უნდა იყოს დაუყოვნებელი მობილიზაციისთვის. მოცემული მეთოდის
გამოყენება შეიძლება:
● პორტში მცირე რაოდენობის ნავთობის დაღვრის შემთხვევაში;
● ნავთობის მცირე რაოდენობის შემთხვევაში;
● თუ დაღვრა მოხდა ქარის მოქმედების ზონაში;
● თუ დაღვრილი ნავთობი არ წარმოადგენს ნავთობის მდგრად სახეობას.
ქიმიური დისპერსანტების გაფრქვევა
გადაწყვეტილება საქართველოს ტერიტორიულ ზღვაში ქიმიური დისპერსანტების
გამოყენების თაობაზე მიიღება ეროვნულ საველე კოორდინატორის მიერ.
გადაწყვეტილება დისპერსანტების გამოყენების შესახებ დაფუძნებული უნდა იყოს
ეროვნული პოლიტიკის სათანადო პრინციპებზე, რომელსაც შეიმუშავებს გარემოსა და
ბუნებრივი რესურსების დაცვის სამინისტრო, როდესაც შემუშავებული იქნება პოლიტიკა
საქართველოში დისპერსანტების გამოყენების შესახებ, და თუ დისპერსანტების
გამოყენება მისაღებად იქნა მიჩნეული, საჭირო გახდება შესაფერისი აღჭურვილობისა და
საფრენი საშუალებების შეკვეთა და შემოტანა ქვეყნის ტერიტორიაზე, რათა
დისპერსანტების გამოყენების ოფცია „ოპერაბელური” გახდეს.
შემდეგი პრინციპები უნდა იქნეს დაცული საქართველოს ტერიტორიულ წყლებში
დისპერსანტების გამოყენების შემთხვევაში:
უნდა არსებობდეს დისპერსანტების გამოყენების პოლიტიკა ქვეყანაში;
უნდა შემუშავდეს დისპერსანტების გამოყენებაზე სამთავრობო ადმინისტრაციული
ორგანოების მიერ ნებართვის ოპერატიულად გაცემის პროცედურა;
დისპერსანტების გამოყენება დაუშვებელია თავთხელ წყალში (20 მეტრზე ნაკლები
სიღრმისა), რადგანაც აუცილებელია, რომ დისპერგატორი გაიხსნას წყლის სვეტში და არ
მიაყენოს ზიანი ზღვის ფლორასა და ფაუნას;
დაუშვებელია დისპერსანტების გამოყენება სანაპიროდან ერთ საზღვაო მილზე ახლოს;
დისპერსანტები უნდა შედიოდეს იმ პროდუქტების წინასწარ დამტკიცებულ
ჩამონათვალში, რომელთა გამოყენებაც შავ ზღვაში დასაშვებია და რომლებმაც გაიარეს
ყველა სახის შემოწმება ტოქსიკურობაზე, ბიოაკუმულაციაზე, მდგრადობაზე და სხვ.
არ არის რეკომენდებული დისპერსანტების გამოყენება, თუ მათი ეფექტურობა საეჭვოა
(მაგ., საქმე გვაქვს ძლიერ გამოფიტულ ან მაღალი სიბლანტის ნავთობთან).
დისპერსანტები ნავთობის მნიშვნელოვანი დაღვრის შემთხვევაში არ წარმოადგენენ
რეაგირების ერთადერთ საშუალებას, მაგრამ ამავე დროს დისპერსანტების გამოყენებას
შეუძლია ხელი შეუწყოს დაზიანებული ტერიტორიის აღდგენას, დააჩქარებს რა ნავთობის
ბუნებრივ დისპერსიას ზღვის ზედაპირზე. ნებისმიერ შემთხვევაში, გადაწყვეტილება
იმის თაობაზე, გამოყენებულ იქნეს თუ არა დისპერსანტები, მიღებული უნდა იყოს
მაქსიმალური ჯამური გარემოსდაცვითი სარგებლის მიღების კრიტერიუმებზე
დაყრდნობით. დისპერსანტები გარკვეული ფუნქციონალური ნაკლითაც ხასიათდებიან,
კერძოდ, მაღალი სიბლანტის ნავთობის საფარის დაშლა მათ არ შეუძლიათ (2000-3000
mPa). ამ თვისების გამო დისპერგატორების გამოყენება რეკომენდებულია
ახლადდაღვრილი ნავთობის ფენაზე და ნავთობის დაღვრიდან 48 საათის შემდეგ წყლის
ემულსია ნავთობში დისპერგატორის ზემოქმედებით როგორც წესი, არ იშლება. კიდევ
ერთი პრობლემა, რომელიც დისპერგატორის გამოყენებას უკავშირდება, არის საფრენი
საშუალებისა და სპეციალური აღჭურვილობის გამოყენების აუცილებლობა.
დისპერგატორის გასხურება შეიძლება საჰაერო ხომალდიდან, ვერტმფრენიდან ან გემის
გასასხურებელი მოწყობილობიდან.
დისპერსანტების შემადგენლობისა და გამოყენების შესახებ დაწვრილებითი
ინფორმაცია იხ. დანართში 11.
მექანიკური შეკავება და შეგროვება
მოცემული ალტერნატივა პრიორიტეტულია, რადგანაც ამ მეთოდის გამოყენებით
შესაძლებელი ხდება ზღვის წყლის ნავთობისგან გაწმენდა. სამწუხაროდ, უნდა
აღინიშნოს, რომ მოცემული მეთოდი გარკვეული ნაკლოვანებითაც ხასიათდება.
მექანიკური შეკავებისა და აღდგენის მეთოდის გამოყენება შეუძლებელია შემდეგ
გარემოებებში:
5 Bf-ზე მეტი ქარის სიჩქარე;
ზღვის ღელვის მახასიათებლები აჭარბებს 2.5 მეტრს;
მაღალი სიბლანტის სითხეები ან მყარი ნაწილაკები;
62
 ბუქსირების ან დინების სიჩქარე აღემატება 1 საზღვაო კვანძს;
როდესაც ნავთობის ფენა აღარ ტივტივებს ზღვის ზედაპირზე;
დაბინძურების ადგილი მიუდგომელია გემებისთვის;
დაიღვარა ნავთობი, რომლის აალების წერტილი <60ºC-ზე.
წმენდის დინამიკური სისტემა ყველაზე შესაფერისია ნავთობის ლაქებთან
საბრძოლველად. თეთრი ნავთობისა და მაზუთის დიდი ზომის ლაქების შემთხვევაში
საწყის ეტაპზე ხდება შემზღუდი ბონების ადგილზე მობილიზების გზით ნავთობის
ლაქის ან ადგილზე შემოფარგვლა ან ერთ ადგილზე თავმოყრა, რათა არ მოხდეს
ნავთობის ლაქის ზღვის ზედაპირზე კიდევ უფრო გაშლა. დაღვრილი ნავთობის
შესაგროვებლად გამოიყენება რიგი მოწყობილობები. აღდგენილი ნავთობის შენახვა
შესაძლებელია დაბინძურების ოპერაციებში მონაწილე გემების ცისტერნებში ან
მოტივტივე ნავთობის შესანახ სისტემებში, ან თუ ნავთობის აღდგენა ნაპირთან ახლოს
მოხდა, იგი შეიძლება გადაიტუმბოს სანაპიროზე არსებულ ცისტერნებში.
მექანიკური დისპერსია
ძლიერი ტალღებისა და/ან დიდი მოცულობის დაბინძურების შემთხვევაში ეს
ვარიანტი შეიძლება ეფექტური აღმოჩნდეს. მექანიკური ენერგიის ზეგავლენით
დამაბინძურებელი ნავთობი იხსნება წყლის სვეტში.
ამ მეთოდით ნავთობის დისპერგირებისათვის შეიძლება გამოყენებულ იქნეს ყველა
სახეობის მცურავი საშუალება. მცურავი საშუალების მოძრაობის სიჩქარე უნდა იყოს რაც
შეიძლება მაღალი, რათა წარმოქმნას რაც შეიძლება მეტი მექანიკური ენერგია წყლის
ფაზაში. იმ შემთხვევაში, თუ ოპერაციაში რამდენიმე მცურავი საშუალება მონაწილეობს,
სამუშაო მანძილი ორ მცურავ საშუალებას შორის შეიძლება იყოს 30-100 მეტრი, რაც
დამოკიდებულია ენერგიის გაძლიერების პოტენციალზე.
მექანიკური დისპერსიის მეთოდი გამოიყენება მაშინ, როდესაც ქარის სიჩქარე 6 Bf ან
მეტია. ქარის 8 Bf-ზე მეტი სიჩქარის შემთხვევაში ეს მეთოდი შესაძლოა, საჭირო აღარ
გახდეს იმის გამო, რომ ტალღის ენერგია საკმარისია ნავთობის სრული ბუნებრივი
დისპერგირებისთვის. ეს მეთოდი არ შეიძლება გამოყენებულ იქნეს მაღალი სიბლანტის
სითხეების (მძიმე ნავთობი) ან ნავთობშემცველი წყლის ემულსიების (მუსის) მიმართ.
სორბენტები
სორბენტების გამოყენება წარმოადგენს დაბინძურების საწინააღმდეგო მარტივ,
რენტაბელურ ქმედებას, რომელიც განსაკუთრებულ კვალიფიკაციას არ საჭიროებს, ხოლო
მიღებული შედეგი უდავოდ ბრწყინვალეა. სორბენტები გამოიყენება ნავთობის მცირე,
მსუბუქი და საშუალო ზომის ლაქებისათვის და მათი გამოყენება ასევე, შესაძლებელია
ნავთობის დიდი ლაქების დროებითი ლოკალიზაციის მიზნითაც, სანამ მოხდება
შემთხვევის ადგილზე შესაფერისი მძიმე აღჭურვილობის მობილიზება. ნავსადგურის
ადმინისტრაციის შენობაში ან ნავსადგურის ტერმინალებში დასაწყობებული
სორბენტების გამოყენება შესაძლებელია როგორც თეთრი ნავთობის, ისე მაზუთის
დაღვრის შემთხვევაში, ნავთობის მექანიკური შეკავებისა და შეგროვებისათვის
გამოყენებულ აღჭურვილობასთან ერთობლიობაში.
სანაპიროს გაწმენდა
ზოგჯერ შესაძლოა ყველაზე ოპტიმალური ვარიანტი იყოს დამაბინძურებელი
ნავთობის წყლის მიერ გამოტანა ნაპირზე და შემდგომში მისი სანაპიროდან მოშორება. ეს
მიზანშეწონილი არ არის, თუ:
სანაპირო ზონაში ფრინველების მრავალრიცხოვანი პოპულაციები ბინადრობს;
სანაპირო წარმოადგენს ეკოლოგიურად სენსიტიურ ზონას, როგორიცაა დიდი
ბიოლოგიური აქტივობისა და ტალღების დაბალი ენერგიის მქონე მოფარებული მოქცევა-
უკუქცევის თავთხელები ან მლაშე ჭაობები, სადაც ნავთობი შეიძლება წლების მანძილზე
რჩებოდეს. მლაშე ჭაობების წმენდა დაწვის ან მცენარეების ჭრის მეთოდით
შესაძლებელია მათი მხოლოდ დიდი რაოდენობით ნავთობით დაბინძურების
შემთხვევაში. ასეთი ზონების დაცვა ბონებითა და სორბენტებით უპირველესი
პრიორიტეტი უნდა იყოს;
მოცემული ტერიტორია ტურისტული თვალსაზრისით მაღალი ღირებულებით
ხასიათდება;
სანაპიროზე არსებობს მეთევზეობის მნიშვნელოვანი პუნქტი.
სანაპიროს გაწმენდის ოპერაციების განხორციელებამდე აუცილებელია
კონსულტაციების მიღება გარემოს დაცვის ექსპერტებისაგან, რათა წმენდის მეთოდები
63
იყოს ეფექტური და არ გამოიწვიოს გარემოს დაზიანება იმაზე მეტად, ვიდრე თავად
ნავთობით დაბინძურება. სხვადასხვა სანაპირო ზოლის ეკოლოგიური მოწყვლადობის
მაჩვენებელი მიჩნეული უნდა იქნეს უპირველეს პრიორიტეტად სანაპიროს გაწმენდის
სტრატეგიის შემუშავებისას (ცხრილი 5, ნაწილი 2.7). საქართველოს სანაპირო ზოლის
ეკოლოგიური მოწყვლადობის კლასიფიკაცია დატანილია რუკაზე და ამა თუ იმ
კონკრეტული სანაპირო ზოლის ეკოლოგიური მოწყვლადობის ხარისხის დასადგენად
საჭიროა ამ რუკით სარგებლობა. სანაპიროს გაწმენდის ოპერაციების განხორციელებაზე
უამრავი ფაქტორი ახდენს გავლენას, და კერძოდ:
დაბინძურებული სანაპიროს მისადგომლობა;
ნავთობის ტიპი;
დაღვრილი პროდუქტის რაოდენობა;
სანაპიროს გარემო პირობები;
მეტეოროლოგიური პირობები;
საზოგადოებრივი/კომერციული ხასიათის ინტერესი მომხმარებელთა ჯგუფის
მხრიდან;
ნარჩენების განთავსების შესაძლო ვარიანტები;
დროის ფაქტორი.
თავი 6. მზადყოფნა და დაგეგმვა
6.1. დაგეგმვა და კოორდინაცია
6.1.1 ზოგადი მიმოხილვა
ზღვაზე ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ეროვნული გეგმა ეფუძნება საფეხურეობრივ
სისტემას, რომლის დანიშნულებაა მოხდეს ნავთობის დაღვრაზე ეფექტური რეაგირება
რესურსების სწორი გამოყენებით.
საფეხური 1 დაღვრისათვის ყოველი ნავსადგური (საწვავის ჩატვირთვისას მომხდარო
დაღვრები) ან ნავთობ ტერმინალი (გადაზიდვის დროს მომხდარი დაღვრები) იმოქმედებს
ავტონომიურად და აამოქმედებს ნავთობის დაღვრაზე 1-ლი საფეხურის რეაგირების
არსებულ ადგილობრივ გეგმებს. ამ შემთხვევაში მოხდება სხვა მხარეებისათვის მხოლოდ
შეტყობინების გადაცემა. საფეხური 2 და 3 ტიპის დაღვრების შემთხვევაში
ხელმისაწვდომი ეროვნული, რეგიონალური და საერთაშორსო რესურსების გამოთხოვნა
საჭიროებისამებრ ხორციელდება წინამდებარე გეგმაში ჩამოყალიბებული პროცედურების
შესაბამისად.
სუფსაში, ბათუმში, ფოთსა და ყულევში მომუშავე კერძო ოპერატორების
ნავთობტერმინალებზე დაღვრის შემთხვევისათვის ნავთობის კომპანიას შემუშავებული
აქვს შესაბამისი ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების გეგმა, რომლებითაც
უზრუნველყოფილი უნდა იყოს დაუყოვნებლივი რეაგირება ამ საფეხურისათვის
დამახასიათებელი მასშტაბისა და ხასიათის დაღვრებზე. თუკი დაღვრაზე რეაგირება
მოითხოვს უფრო მეტ რესურსს, ვიდრე არსებობს ადგილობრივ დონეზე,
ნავთობტერმინალების გეგმები ითვალისწინებს რეაგირების დონის ესკალირებას მე-2 და
მე-3 საფეხურამდე კომპანიის მიერ შემუშავებული საერთაშორისო სახელმძღვანელო
პრინციპების შესაბამისად. კომპანია საქმის კურსში აყენებს კომპეტენტურ პასუხისმგებელ
უწყებას და ეროვნულ საველე კოორდინატორს ყოველი განხორციელებული ან
დაგეგმილი ქმედების შესახებ. თუკი განხორციელებული ქმედება ჩაითვლება
არაადექვატურად დაღვრის მასშტაბისა და ზემოქმედების შედეგების თვალსაზრისით,
კომპეტენტური პასუხისმგებელი უწყება უფლებამოსილია ეროვნული საველე
კოორდინატორის მეშვეობით ნებისმიერ მომენტში ჩაერიოს ან აიღოს ნაწილობრივი ან
სრული პასუხისმგებლობა და კონტროლი კონკრეტულ დაღვრაზე რეაგირების
ორგანიზებაზე.
6.1.2 ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ეროვნული გეგმა
მოცემული ეროვნული გეგმა წარმოადგენს ჩარჩოს იმ პროცედურებისა და
ინსტრუქციებისთვის, რომლებიც საჭიროა ნავსადგურებში, საქართველოს ტერიტორიულ
წყლებში და განსაკუთრებულ ექსკლუზიურ ეკონომიკურ ზონაში. გეგმის მიზანს
წარმოადგენს შავ ზღვაში ავარიულ დაღვრებთან ბრძოლის კოორდინირებული მიდგომის
ჩამოყალიბება, რომლისთვისაც საოპერაციო ხელშეკრულებებში დამტკიცებულია
მუშაობის პროცედურები. კომპეტენტური ეროვნული უწყება (CNA) ნავთობის დაღვრის
შემთხვევაში მაქსიმალურად თანამშრომლობს კერძო სექტორთან.

64
 ეროვნული გეგმის ფარგლებში დაღვრის შემთხვევები ორ ნაწილად იყოფა:
ინციდენტები, რომელიც ხდება პორტში და ინციდენტები ნაპირთან ახლოს, ე.წ.
პორტების რეაგირების ზონაში. რეაგირება ნავთობის დაღვრაზე პორტების ზონაში
(არეალი 1) ხორციელდება ადგილობრივი ტერმინალების 1-ლი და მე-2 საფეხურის და
ნავსადგურის 1 საფეხურის ნავთობის დაღვრის რეაგირების გეგმების შესაბამისად
(NMOSCP). ინციდენტები პორტების რეაგირების ზონის მიღმა და საქართველოს
რეაგირების ზონის / პასუხისმგებლობის არეალის (არეალი 2) ფარგლებში რეგულირდება
"ზღვაში ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ეროვნული გეგმით". რეაგირების
მიმდინარეობას აღნიშნულ არეალში აკონტროლებს ეროვნული საველე კოორდინატორი.
ზემოაღნიშნული დაყოფა არეალებად გრაფიკულად წარმოდგენილია დანართში 1.
პორტების რეაგირების ზონის გარეთ ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების პროცედურების
ზოგადი ასპექტები "ზღვაში ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ეროვნულ გეგმაშია"
ჩამოყალიბებული. ეროვნული საველე კოორდინატორი კრიზისული სიტუაციების
მართვის ეროვნულ ცენტრთან და კომპეტენტურ პასუხისმგებელ უწყებასთან
შეთანხმებით, აანალიზებს, წამოიწყებს და აკონტროლებს ნებისმიერ დაგეგმილ ქმედებას.
დანართში 2 წარმოდგენილია პროცედურა - ოფშორული ოპერაციები.
6.1.3 ნავსადგურების უფროსების ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების გეგმები
ნავსადგურის უფროსის ხელმძღვანელობით შემუშავებული ნავთობის დაღვრაზე
რეაგირების ადგილობრივი გეგმის განხორციელებას ახდენს ადგილზე მოქმედების
კოორდინატორი - ნავსადგურის კაპიტანი.
ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ადგილობრივი გეგმა შესაბამისობაში უნდა იყოს
მოქმედების იმ მიმართულებებთან, პროცედურებთან და პრინციპებთან, რომლებიც
ჩამოყალიბებულია წინამდებარე „ზღვაზე ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ეროვნულ
გეგმაში”. ამასთან, მხედველობაში უნდა იქნას მიღებული „საერთაშორისო საზღვაო
ორგანიზაციის” მიერ ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების დაგეგმვისათვის შემუშავებული
სახელმძღვანელო პრინციპები (წყარო: „საერთშორისო საზღვაო ორგანიზაციის”
“ნავთობით დაბინძურებაზე რეაგირების სახელმძღვანელო”, თავი 2, 1995 წ.).
დღეისათვის საქართველოს შავი ზღვის სანაპიროზე ფუქციონირებს ხუთი მთავარი
ნავსადგური: ბათუმი, ფოთი, სუფსა, ყულევი და სოხუმი.
„ნავთობის დაღვრის” პროცედურა ბათუმის, ფოთის, ყულევის, ფოთის, სუფსის და
სოხუმის ნავსადგურებისათვის მოცემულია შესაბამისად, დანართებში 3 - 7.
ნავთობის 1-ლი საფეხურის დაღვრის შემთხვევაში, ადგილობრივი საველე
კოორდინატორი ეროვნული საველე კოორდინატორის ზედამხედველობის ქვეშ
მობილიზებას გაუწევს საჭირო ადგილობრივ პერსონალს და რესურსებს. ნავსადგურების
კაპიტნების ოფისები შეასრულებს ადგილობრივი საველე კოორდინატორის პოსტების
ფუნქციას. ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების მოწყობილობა და მასალები ხელმისაწვდომი
უნდა იყოს ადგილობრივ დონეზე უშუალოდ ნავთობის ტერმინალის დანადგარებზე.
დამატებითი აღჭურვილობა, საჭიროების შემთხვევაში, ხელმისაწვდომი უნდა გახდეს
რეგიონალური და ეროვნული მარაგებიდან.
ნავთობის მე-2 საფეხურის დაღვრაზე რეაგირების დონე ეროვნული საველე
კოორდინატორისაგან მოითხოვს ქვეყნის ფარგლებში არსებული დამატებითი
ადამიანური და სხვა სახის რესურსების მობილიზებას. რესურსები შეიძლება
მოთხოვნილი იქნას საზღვაო სამაშველო-საკოორდინაციო ცენტრიდან ან რეაგირების
საერთაშორისო დონის კონტრაქტორებიდან. ადგილობრივი საველე კოორდინატორი
ეროვნულ საველე კოორდინატორთან კონსულტაციის შემდეგ მობილიზებას უწევს
ავარიულ შემთხვევაზე რეაგირების გუნდებს.
მე-3 საფეხურის რესურსებზე მოთხოვნა გაცემულ უნდა იქნეს ეროვნული საველე
კოორდინატორის მიერ (საზღვაო სამაშველო-საკოორდინაციო ცენტრის უფროსი)
კრიზისული სიტუაციების მართვის ეროვნულ ცენტრთან და კომპეტენტურ
პასუხისმგებელ უწყებასთან შეთანხმების საფუძველზე.
მე-3 საფეხურის რეაგირების რესურსები შეიძლება მოწოდებული იყოს საერთაშორისო
თანამშრომლობის ფარგლებში ჩამოყალიბებული რეგიონალური და ორმხრივი
შეთანხმებების საფუძველზე საერთაშორისო კონვენციების მოთხოვნების შესაბამისად
(ბუქარესტის კონვენცია, ნავთობის დაღვრაზე მზადყოფნის, რეაგირებისა და
თანამშრომლობის საერთაშორისო კონვენცია, 1990, სამძებრო და სამაშველო საქმიანობის
შესახებ კონვენცია).
65
 ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების საერთაშორისო დონის კონტრაქტორებმა შესაძლოა
უზრუნველყონ დახმარება ნავთობის დაღვრაზე რეაგირებისათვის საჭირო საშუალებების
მოწოდებით შესაბამისი ხელშეკრულებების საფუძველზე. სამაშველო-საკოორდინაციო
ცენტრი უზრუნველყოფს, რომ წინასწარ იქნას უზრუნველყოფილი დოკუმენტის ასლის
მიღება, რათა სწრაფად იქნას ორგანიზებული ფაქსების ურთიერთგაცვლა გამოძახების
შემთხვევაში.
ნავსადგურის/ნავთობტერმინალების ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების გეგმები,
რომლებიც შემუშავებულია შესაბამისი ნავსადგურების/ნავთობტერმინალების მიერ,
მტკიცდება ნავსადგურების/ნავთობტერმინალების ხელმძღვანელების მიერ
კომპეტენტურ ეროვნულ უწყებასთან შეთანხმებით, როგორც ზღვაში ნავთობის
დაღვრაზე რეაგირების ეროვნულ გეგმასთან (საქართველო) თავსებადი გეგმები.
6.1.4 ნავთობტერმინალის საგანგებო გეგმები
ნავთობდასატვირთი საწარმოების შემთხვევაში, პირი, რომელიც პასუხისმგებელია
მოცემულ წარმოებაზე, შეიმუშავებს და დანერგავს ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების
ადგილობრივ გეგმას, რომელიც გამოიყენება ნავთობისა და სხვა მავნე ნივთიერებების
დაღვრის შემთხვევაში ტერმინალებში ან ტერმინალების მიმდებარე ტერიტორიაზე
(საფეხური 1- და საფეხური -2 დაღვრის ფარგლებში). ნავთობგადამამუშავებელი
საწარმოს მიერ ნავთობის დაღვრის რისკის შეფასება უნდა ჩატარდეს და აისახოს
ტერმინალის რეაგირების გეგმებში იმის საგარანტიოდ, რომ ყოველ საწარმოს შეუძლია
ჩაატაროს რეაგირების ოპერაციები.
ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ადგილობრივი გეგმა შესაბამისობაში უნდა იყოს
მოქმედების იმ მიმართულებებთან, პროცედურებთან და პრინციპებთან, რომლებიც
ჩამოყალიბებულია წინამდებარე ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ეროვნულ გეგმაში,
საქართველო. ამასთან, მხედველობაში უნდა იქნას მიღებული “საერთაშორისო საზღვაო
ორგანიზაციის” მიერ ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების დაგეგმვის თაობაზე
შემუშავებული სახელმძღვანელო პრინციპები (წყარო: “საერთშორისო საზღვაო
ორგანიზაციის” “ნავთობით დაბინძურებაზე რეაგირების სახელმძღვანელო”, თავი 2, 1995
წ. და IPIECA REPORT Series, ტ. 2, საგანგებო დაგეგმვა).
ტერმინალის ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების გეგმები, რომლებიც შემუშავდება
კერძო კომპანიების მიერ, საჭიროებს კომპეტენტური სახელმწიფო ოპერაციული უწყების
მიერ დამტკიცებას (გამონაკლისია BP საქართველო, რომლისთვისაც დამტკიცების წესები
შესაბამისი საერთაშორისო ხელშეკრულებით არის განსაზღვრული). კომპეტენტური
ეროვნული ოპერაციული უწყება, რომელსაც წარმოადგენს საზღვაო სამაშველო-
საკოორდინაციო ცენტრი ბათუმში, შეადარებას, თუ რამდენად შეესაბამება კომპანიის
მიერ წარმოდგენილი გეგმა “ზღვაში ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ეროვნულ გეგმას
(საქართველო)”.
სავალდებულოა ტერმინალის ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების კონკრეტული
გეგმების რეგულარულად გადამოწმება და გამოცდა 5.6 თავში მოტანილი მე-7 ცხრილის
თანახმად. სხვადასხვა ტერმინალის ადმინისტრაციამ უნდა იზრუნოს პერსონალის
გაწვრთნაზე, რათა მათ იმუშაონ, როგორც ეროვნულმა საველე კოორდინატორმა
(საერთაშორისო საზღვაო ორგანიზაციის სტანდარტები 2) და დაბინძურებაზე
რეაგირების ოფიცრის თანამდებობაზე (საერთაშორისო საზღვაო ორგანიზაციის
სტანდარტების 1-ლი კომპეტენტურობის დონეზე).
ნავთობის მე-3 საფეხურის დაღვრის შემთხვევაში ტერმინალებში იგეგმება, რომ
ტერმინალის ოპერატორები დახმარებას გამოითხოვენ რეაგირების საერთაშორისო
ორგანიზაციებიდან (საჭიროების შემთხვევაში).
6.2 რეაგირების ოპერაციები
6.2.1 სამეთაურო სტრუქტურა
სურ. 7. სამეთაურო სტრუქტურა

66
67
 - დაბინძურების ინციდენტების შესახებ ანგარიშების მიღება შესაბამისი
ნავსადგურების კაპიტნებისგან და მათი გადაცემა დაინტერესებული მხარეებისადმი;
- ნავსადგურის და ტერმინალის ნავთობის დაღვრაზე რაეგირების გეგმების
გააქტიურება;
- დახმარების მოთხოვნა და ოპერაციის შესახებ ინფორმაციის გაცვლა რეაგირების
ერთობლივი ოპერაციების წარმოებისას (საფეხური 2);
- საქართველოს ზღვაში ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების გეგმის აქტივირება;
- საერთაშორისო დახმარების მოთხოვნა და ოპერაციის შესახებ ინფორმაციის გაცვლა
რეაგირების ერთობლივი ოპერაციების წარმოებისას (საფეხური 3).
- ნავთობის 2/3 საფეხურის დაღვრასთან დაკავშირებული კომუნიკაციის კვანძი
განთავსდება საქართველოს საზღვაო სამაშველო კოორდინაციის ცენტრის ინციდენტების
მართვის ცენტრში ქ. ბათუმში, რომელსაც უნდა გააჩნდეს უწყვეტი საკომუნიკაციო
კავშირის არხი კრიზისული სიტუაციების მართვის ეროვნულ ცენტრთან. ურთიერთობა
ეროვნულ საველე კოორდინატორსა და მის დაქვემდებარებაში არსებულ ერთეულებს
შორის იწარმოებს ქართულ ენაზე, თუმცა შავი ზღვის საგანგებო გეგმის ფარგლებში
ერთობლივი ოპერაციების მსვლელობისას ურთიერთობა ადგილობრივ საველე
კოორდინატორს, მთავარ საველე კოორდინატორსა და დამხმარე სახელმწიფოების
ეროვნულ საველე კოორდინატორს შორის წარიმართება ინგლისურ ენაზე.
ამგვარად, ეროვნული საველე კოორდინატორი ამუშავებს ინციდენტების მართვის
ცენტრს, რომელიც შეასრულებს მთავარი სამეთაურო პუნქტის ფუნქციას ნავთობის
დაღვრის შემთხვევაში. ქვემოთ მოყვანილია კომუნიკაციის სტრუქტურა:

68
69
 მუშაობაში. საზღვაო ტრანსპორტის სააგენტო, რომელიც საქართველოს კომპეტენტური
ეროვნული უწყების შემადგენლობაში შედის, განახორციელებს და განაახლებს მოცემულ
გეგმას და უზრუნველყოფს ამდენად საჭირო კავშირს ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების
მოქმედებებს შორის ეროვნულ და რეგიონალურ დონეებზე.
6.2.4 ლოჯისტიკა, ადმინისტრირება და დაფინანსება
საზღვაო ტრანსპორტის სააგენტო პასუხისმგებელია შავი ზღვის სხვა ქვეყნებთან
რეაგირების ერთობლივი ოპერაციების ჩატარებისათვის აუცილებელ მატერიალურ-
ტექნიკურ უზრუნველყოფაზე. კერძოდ, საზღვაო ტრანსპორტის სააგენტო:
- ქვეყნის შიგნით ატარებს აუცილებელ ღონისძიებებს ქვეყნის შიდა დამხმარე
პერსონალის დაბინავებისა და ტრანსპორტირებისათვის;
- მიიღებს აუცილებელ ზომებს, რათა აღჭურვილობის და სხვა საშუალებების
დამხმარე მხარეებისგან მიღების შემთხვევაში უზრუნველყოს შემდეგი:
● საბაჟო და ლოჯისტიკური მხარდაჭერა აღჭურვილობის ბათუმში ჩამოსატანად;
● აღჭურვილობის უსაფრთხო შენახვისა და მოთავსების ადგილი, შესაბამისად,
ამწეების, ტვირთმზიდების, სხვა დამხმარე აღჭურვილობის ჩათვლით;
● საწვავ-საპოხი მასალები, ძირითადი სარემონტო და მომსახურების საშუალებები.
საზღვაო ტრანსპორტის სააგენტო მიიღებს ყველა საჭირო ზომას, რათა დახმარება
გაეწიოს აეროპორტებსა და პორტებში მყოფ ეკიპაჟებს და გაეწიოს უსაფრთხოების
მომსახურეობა გემებს, საფრენ აპარატებსა და მათთან დაკავშირებულ აღჭურვილობას
საქართველოს პორტებსა და აეროპორტებში ყოფნისას რეაგირების ერთობლივი
ოპერაციების ჩატარების მიზნით, როგორც ეს გათვალისწინებულია შავი ზღვის
რეგიონალური გეგმით.
ნავთობის დაღვრისას დახმარების მიღების მიზნით რეაგირების საერთაშორისო
კონტრაქტორებს ან სხვა მხარეების მობილიზაციისას, საზღვაო ტრანსპორტის სააგენტო,
ფინანსურ საკითხებთან დაკავშირებით, იხელმძღვანელებს შემდეგი პრინციპებით:
ა) მხარეებმა წინასწარ უნდა შეატყობინონ ერთმანეთს პერსონალის ხელფასები,
აღჭურვილობისა და სხვა საშუალებების გაქირავების ტარიფი და გამწმენდი მასალების
ღირებულება, რაც შესაძლოა გამოიყენონ დახმარებისას. ეს ინფორმაცია მოძიებული
იქნება სახელმწიფო კომპეტენტური უწყების მიერ და რეგულარულად განახლდება
ყოველი მონაწილე მხარის მიერ.
ბ) მხარეები უნდა ცდილობდნენ ტარიფის ჰარმონიზებას და უნდა განიხილონ ყველა
შესაბამისი საკითხი რეგულარულ ყოველწლიურ შეხვედრებზე შესაბამისი ეროვნული
ოპერაციული უწყების ეგიდით.
გ) დამხმარე მხარემ, დახმარებაზე მოთხოვნის შეტყობინების მიღებისას
დაუყოვნებლივ უნდა წარუდგინოს მომთხოვნ მხარეს დახმარების ხარჯთაღრიცხვა.
დ) მხარემ, რომელმაც მოითხოვა დახმარება, უნდა აუნაზღაუროს დამხმარე მხარეს ამ
უკანასკნელის მიერ წარმოდგენილი ანგარიშ-ფაქტურის მიხედვით ფაქტიურად გაწეული
ყველა ხარჯი, რაც მოჰყვება ასეთი დახმარების გაწევას.
ე) მეთაური მხარის პასუხისმგებლობის გადაცემისას, მხარე, რომელმაც იკისრა
მეთაურობა, გასწევს სხვა მხარეების მიერ გაწეულ დახმარებასთან დაკავშირებულ ყველა
ხარჯს.
ვ) თუ მხარე, რომელმაც მოითხოვა დახმარება, მიიღებს გადაწყვეტილებას, რომ უარი
თქვას დახმარებაზე, მიუხედავად მიზეზისა, ვალდებულია აუნაზღაუროს დამხმარე
მხარეს ყველა დანახარჯი გაწეული იმ მომენტამდე, როდესაც მან მოთხოვნა დახმარებაზე
გააუქმა, ან როდესაც პერსონალი და აღჭურვილობა დაუბრუნდა თავის ქვეყანას.
ზ) მხარეები გადაწყვეტენ ფინანსურ საკითხებთან დაკავშირებულ ყველა პრობლემას
ერთობლივი ოპერაციების დამთავრების შემდეგ.
თ) ამ მუხლის დებულებები ძალაშია ყოველი კონკრეტული შემთხვევისათვის და არ
იქნას გამოყენებული მესამე მხარესთან არსებული უთანხმოების გადასაწყვეტად, რაც
შეიძლება წარმოიშვას ნებისმიერი დაბინძურების შემთხვევაში გამოწვეულ ზიანზე
პასუხისმგებლობასა და ანაზღაურებასთან დაკავშირებით მიუხედავად ინციდენტის
ადგილისა.
რეაგირების ერთობლივი ოპერაციების შემთხვევაში მეთაურმა მხარემ (მხარე,
რომელმაც მოითხოვა დახმარება) უშუალოდ უნდა აანაზღაუროს შემდეგი ხარჯები,
რომლებიც უკავშირდება მის ტერიტორიაზე დამხმარე მხარის პერსონალის,

70
აღჭურვილობისა და საშუალებების (გემებისა და საჰაერო ხომალდების ჩათვლით)
ყოფნას:
ა) რეაგირებაში მონაწილე პერსონალის (გემებისა და ხომალდების ეკიპაჟების გარდა)
საცხოვრებელი ადგილის, საკვების და/ან ყოველდღიური ხარჯები;
ბ) დახმარების მიზნით გამოგზავნილი გემებისა და ხომალდებისნავსადგურის
გადასახადები;
გ) აეროპორტის მოსაკრებლები დახმარების მიზნით მოწოდებული მფრინავი
საშუალებებისათვის;
დ) რეაგირების ოპერაციაში მონაწილე აღჭურვილობისა და ტექნიკური
საშუალებებისათვის და განსაკუთრებით რეაგირების ერთობლივ ოპერაციებში მონაწილე
მცურავი საშუალებებისა და საჰაერო ხომალდებისთვის საჭირო საწვავი;
ე) სამედიცინო მომსახურების გაწევა დამხმარე მხარის რეაგირების პერსონალისათვის,
რომლებიც დაშავდნენ ან ავად გახდნენ;
ვ) ხარჯები, დაკავშირებული ნებისმიერი იმ მუშაკის რეპატრიაციასთან, რომელიც
დაიღუპა, დასახიჩრდა ან ავად გახდა რეაგირების ერთობლივი ოპერაციების
განმავლობაში;
ზ) რეაგირების ერთობლივ ოპერაციებში ჩართული აღჭურვილობის, ხომალდებისა და
საჰაერო ხომალდების ტექნიკური მომსახურეობის ხარჯები;
თ) რეაგირების ერთობლივი ოპერაციების განმავლობაში თუ მათი მიზეზით მის
ტერიტორიაზე დაზიანებული აღჭურვილობის, მცურავი საშუალებებისა და საჰაერო
ხომალდების სარემონტო ხარჯები, თუ ასეთი რემონტი საჭიროა ჩატარდეს
აღჭურვილობისა და საშუალებების მშობლიურ ქვეყანაში დაბრუნებამდე;
ი) რეაგირების ერთობლივ ოპერაციებთან დაკავშირებული კავშირგაბმულობის
ხარჯები, გაწეული დამხმარე მხარის პერსონალის მიერ.
დამხმარე მხარემ უშუალოდ უნდა გაიღოს შემდეგი ხარჯები, რომლებიც
დაკავშირებულია მისი პერსონალის, აღჭურვილობის, მასალების ან სხვა საშუალებების,
მათ შორის – გემებისა და საჰაერო ხომალდების გაგზავნასთან:
ა) პერსონალის, აღჭურვილობის, მასალების, პროდუქტისა ან სხვა საშუალებების
მობილიზაცია;
ბ) რეაგირების ერთობლივი ოპერაციების ჩატარების ქვეყანაში და ქვეყნიდან
პერსონალის, აღჭურვილობის და მასალების ტრანსპორტირების ხარჯები;
გ) საწვავი დამოუკიდებელი ერთეულებისათვის (გემები, საჰაერო ხომალდები),
რომლებიც იმოგზაურებენ რეაგირების ერთობლივი ოპერაციების ჩატარების ადგილამდე
საკუთარი რესურსით;
დ) რეაგირების ერთობლივ ოპერაციებთან დაკავშირებული კავშირგაბმულობის
ხარჯები, გაწეული დამხმარე მხარის ტერიტორიაზე;
ე) რეაგირების იმ პერსონალის სამედიცინო მომსახურების ხარჯები მშობლიურ
ქვეყანაში დაბრუნების შემდეგ, რომლებიც დასახიჩრდნენ ან დაავადდნენ რეაგირების
ერთობლივი ოპერაციების განმავლობაში;
ვ) რეაგირების ერთობლივ ოპერაციებში გამოყენებული აღჭურვილობისა და
საშუალებების მოვლისა და შეკეთების ის ხარჯები, რომლებიც გაწეულ იქნა ამ
აღჭურვილობის უკან დაბრუნების შემდეგ.
რეაგირების ერთობლივი ოპერაციების შეწყვეტისა და პერსონალის სრული
შემადგენლობის, აღჭურვილობისა და სხვა საშუალებების დაბრუნებისთანავე, რომელიც
მონაწილეობდა რეაგირების ერთობლივ ოპერაციებში, დამხმარე მხარემ მეთაური
მხარისათვის უნდა მოამზადოს დეტალური ანგარიშ-ფაქტურა დახმარებასთან
დაკავშირებული და სხვა დანახარჯების შესახებ. ანგარიშ-ფაქტურაში შეტანილი უნდა
იყოს შემდეგი პუნქტები:
ა) რეაგირების ერთობლივ ოპერაციებში ჩართული პერსონალის ხელფასები
ეროვნული საველე კოორდინატორის ან წამყვანი მხარის სხვა პასუხისმგებელი პირის
მიერ დამტკიცებული დღიური სამუშაო ჟურნალების საფუძველზე;
ბ) რეაგირების ერთობლივ ოპერაციებში ჩართული პერსონალის ხელფასები
ეროვნული საველე კოორდინატორის ან წამყვანი მხარის სხვა პასუხისმგებელი პირის
მიერ დამტკიცებული დღიური სამუშაო ჟურნალების საფუძველზე გამოანგარიშებული
აღჭურვილობის საიჯარო გადასახადის ღირებულება;

71
 გ) რეაგირების ერთობლივ ოპერაციებში ჩართული პერსონალის ხელფასები
ეროვნული საველე კოორდინატორის ან წამყვანი მხარის სხვა პასუხისმგებელი პირის
მიერ დამტკიცებული ყოველდღიური სამუშაო ჩანაწერების ჟურნალების საფუძველზე
გაანგარიშებული ერთობლივი რეაგირების ოპერაციებში გამოყენებული გამწმენდი
მასალების დანახარჯები;
დ) რეაგირების ერთობლივი ოპერაციების დროს გამოუსწორებლად დაზიანებული
აღჭურვილობის ახლით შეცვლის ხარჯები.
ასეთი ანგარიშ-ფაქტურის მიღებისთანავე მხარემ, რომელმაც აამოქმედა გეგმა და
მოითხოვა დახმარება, უნდა აანაზღაუროს დამხმარე მხარეების მიერ დაბინძურებაზე
რეაგირების ღონისძიებებთან დაკავშირებით გეგმის ამოქმედების შემდეგ გაწეული
ხარჯები. ყოველმა მოქმედმა მხარემ შემდგომ უნდა ჩართოს ასეთი ანგარიშ-ფაქტურები
დაბინძურებაზე რეაგირებასთან დაკავშირებული ხარჯების ანაზღაურების მოთხოვნაში,
რომელიც წარედგენება, შესაბამისად, დაბინძურების გამომწვევ ინციდენტზე
პასუხისმგებელ მხარეს, მის დამზღვევებს ან დაბინძურებით გამოწვეული ზარალის
კომპენსაციის მოქმედ საერთაშორისო სისტემას. მხარეები შეიძლება შეთანხმდნენ, რომ
ასეთი დანახარჯების ანაზღაურების მოთხოვნა წაეყენოს დამოუკიდებლად ყოველი
მხარის მიერ იმ მხარეს, რომელიც პასუხისმგებელია დაბინძურებაზე, მის დამზღვევებს ან
დაბინძურებით გამოწვეული ზარალის კომპენსაციის საერთაშორისო სისტემას.
„ნავთობით დაბინძურებისას კომპენსაციის საერთაშორისო ფონდი 1992” (რომელიც
ასევე ცნობილია, როგორც „ფონდი 1992” ან „IPPC ფონდი 1992”) წარმოადგენს
საერთაშორისო მთავრობათაშორის ორგანიზაციას, რომელიც ახდენს ტანკერებიდან
ნავთობის დაღვრით გამოწვეული ზარალის კომპენსაციას. „ფონდი 1992”-ის
საქმისმწარმოებელი ორგანოა ქ. ლონდონში (გაერთიანებული სამეფო) მდებარე
სამდივნო. ფონდმა გამოსცა „მითითებები მოთხოვნების წაყენების შესახებ”, რომელშიც
მოცემულია პრაქტიკული რჩევები იმის შესახებ, თუ რა ფორმითაა რეკომენდებული
ნავთობის დაღვრის შემთხვევაში პრეტენზიების ფონდისადმი წაყენება.
კომპენსაცია გაიცემა მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ პრეტენზია აკმაყოფილებს
დადგენილ კრიტერიუმებს. ეს გამოცემა მოსარჩელეს აცნობს ფონდის მუშაობის
სპეციფიკას და მის მიერ კომპენსაციების გადახდის პროცედურებს, რითიც ეხმარება მას
კომპენსაციის მიღებაში.
მიუხედავად იმისა, თუ რომელ მხარეს წარედგინება ასეთი მოთხოვნები, ისინი
მომზადებული უნდა იყოს IOPC ფონდის გამოცემაში “მითითებები მოთხოვნების
წაყენების შესახებ” (“Claims Manual”) ჩამოყალიბებული პრინციპების შესაბამისად.
რეაგირების პერსონალის, აღჭურვილობის, მასალებისა და დამოუკიდებელი
ერთეულების ტრანსსასაზღვრო მოძრაობა
იმისათვის, რომ ხელი შეეწყოს რეაგირების პერსონალისა და აღჭურვილობის
მოძრაობას, მომთხოვნი მხარე:
ა) მოაგვარებს აღჭურვილობის, მასალებისა და პერსონალის სამუშაოებში სწრაფი
ჩართვის ორგანიზაციულ საკითხებს მათი მიღება-ჩამოსვლის მომენტამდე და
უზრუნველყოფს, რათა ფორმალური სასაქონლო ოპერაცია ჩატარდეს მაქსიმალურად
სწრაფად. აღჭურვილობა ქვეყნის ტერიტორიაზე დაიშვება დროებით, ხოლო მასალები
დაიშვება აქციზებისა და გადასახადების (მათ შორის, მოსაკრებლების) გარეშე.
ბ) უზრუნველყოფს, რომ გემებით და საჰაერო ტრანსპორტის ჩამოსვლის შემთხვევაში
გემებზე გაიცეს საჭირო ნებართვა, ხოლო საჰაერო ტრანსპორტს მიეცეს საავიაციო
სამუშაოების წარმოების ნებართვა. სათანადო უწყებებს წარედგინება ფრენების განრიგი
ან ფრენების შესახებ შეტყობინებები და აღნიშნულის საფუძველზე მოპოვებულ იქნება
შესაბამისი ნებართვა საჰაერო ტრანსპორტისთვის აფრინდეს და დაეშვას მიწაზე ან
ზღვაში საბაჟო კონტროლის ქვეშ მყოფი აეროდრომების მიღმა.
პერსონალისა და აღჭურვილობის ასეთი გადაადგილება უნდა ხდებოდეს
საერთაშორისო საზღვაო ორგანიზაციის რეზოლუციის A.983(24) – „მითითებები
დაბინძურების ინციდენტზე რეაგირების შესახებ” – თანახმად.
იმიგრაციის პროცედურები და სასაქონლო ოპერაციები
ეროვნული საველე კოორდინატორი უნდა ეცადოს ჩაატაროს საგანგებო სიტუაციების
შემთხვევისათვის გათვალისწინებული სპეციალური ორგანიზაციული სამუშაოები
ეროვნულ დონეზე, რათა უზრუნველყოს პერსონალის ქვეყანაში შემოსვლის ვიზებისა და

72
მუშაობის ნებართვების, აგრეთვე საჭირო აღჭურვილობისა და მასალების ტრანზიტისა
თუ დროებითი იმპორტისათვის საჭირო ნებართვების სწრაფი გაცემა.
გეგმის მოქმედებაში მოყვანის შემთხვევაში საბაჟო დეპარტამენტმა უნდა დანიშნოს
რეაგირების მომსახურე პერსონალის და საშუალებების ტრანსსასაზღვრო მოძრაობასთან
დაკავშირებული საბაჟო მომსახურების დროული განხორციელების უზრუნველყოფის
მიზნით საბაჟო დეპარტამენტის წარმომადგენელი.
გადაფრენის ერთობლივი პროცედურები
მოცემული გეგმის ჩარჩოებში და საკოორდინაციო-სამაშველო ცენტრის ოფიციალური
თხოვნისთანავე სხვა ქვეყნების საჰაერო ტრანსპორტს შეუძლია შეაღწიოს და იმოქმედოს
საქართველოს საჰაერო ტერიტორიაზე შემდეგი მიზნებით:
ა) ძიებისა და სამაშველო ოპერაციები;
ბ) სამეთვალყურეო ფრენები;
გ) რეაგირების პერსონალის, აღჭურვილობის და მასალების ტრანსპორტირება;
დ) დაბინძურებაზე რეაგირების ოპერაციებთან დაკავშირებული სხვა გადაფრენები.
ეროვნულმა საველე კოორდინატორმა წინასწარ უნდა ჩაატაროს საჭირო
საორგანიზაციო მუშაობა დანარჩენი მხარეების სამოქალაქო საჰაერო ტრანსპორტისათვის
(საჰაერო ხომალდებისა თუ შვეულმფრენების) ნებართვების სწრაფ გაცემაზე, რომლებსაც
შეიძლება სთხოვონ მიიღონ მონაწილეობა რეაგირების ოპერაციებში ქვეყნის საჰაერო
სივრცეში.
მსგავსი საორგანიზაციო სამუშაოები უნდა ჩატარდეს რეაგირების ერთობლივ
ოპერაციებში ჩართული სამოქალაქო საჰაერო ხომალდების და შვეულმფრენების მიერ
აეროპორტის საშუალებების გამოყენებისათვის.
სხვა დამხმარე ქვეყნების სამხედრო საჰაერო ტრანსპორტის მიერ საქართველოს
ტერიტორიული წყლების და სახელმწიფო საჰაერო სივრცეში ზემოაღნიშნული მიზნებით
გადაფრენა გადაწყდება საქართველოს სსიპ - სამოქალაქო ავიაციის სააგენტოს მიერ
საგარეო საქმეთა სამინისტროს გადაწყვეტილების საფუძველზე საქართველოს თავდაცვის
სამინისტროსთან შეთანხმებით.
სანავიგაციო პროცედურები
მოცემული გეგმის ჩარჩოში და ეროვნული საველე კოორდინატორის
მოთხოვნისთანავე დამხმარე სახელმწიფოების გემებს შეუძლიათ შეაღწიონ და
იმოქმედონ საქართველოს ტერიტორიულ ზღვაში რომელიმე შემდეგი მიზნით:
ა) ძიებისა და სამაშველო ოპერაციები;
ბ) ნავთობის დაღვრის ინციდენტის მეთვალყურეობა;
ბ) გემების გადარჩენისა და ტრასნპორტირების ოპერაციები;
გ) დაბინძურებაზე რეაგირების ოპერაციები, დაღვრილი პროდუქტის შეკავება და
გაუვნებელყოფა, შეკრებილი დამაბინძურებლების შენახვა და ტრანსპორტირება;
დ) რეაგირების ოპერაციის მონაწილე პერსონალის, აღჭურვილობისა და მასალების
ტრანსპორტირება;
ე) დაბინძურებაზე რეაგირების ოპერაციებთან დაკავშირებული სხვა სახის
გადაადგილება, დისპერგატორების გამოყენების ჩათვლით.
ეროვნული საველე კოორდინატორი წინასწარ ატარებს საჭირო საორგანიზაციო
მუშაობას დანარჩენი სახელმწიფოების სამოქალაქო ხომალდების (გემები, ნავები,
დაბინძურებასთან ბრძოლის სპეციალიზირებული ხომალდები) ნავიგაციისათვის
განკუთვნილი ნებართვებისა და საქონლის გაფორმებისათვის აუცილებელი
დოკუმენტაციის სწრაფ გაცემასთან დაკავშირებით, რომლებსაც შეიძლება სთხოვონ
მონაწილეობა მიიღონ რეაგირების ოპერაციებში მის შიდა წყლებში და ტერიტორიულ
ზღვაში. მსგავსი საორგანიზაციო სამუშაო შეიძლება ჩატარდესნავსადგურის ობიექტების
გამოყენებისათვის სამოქალაქო რეაგირების ერთობლივ ოპერაციებში ჩართული
სამოქალაქო ხომალდების მიერ.
ზემოაღნიშნული მიზნებით, დამხმარე მხარეების საქართველოს ტერიტორიულ
წყლებში დანარჩენი მხარეების საზღვაო ხომალდების ნავიგაციის საკითხი გადაწყდება
MoESD-ს მიერ თავდაცვის სამინისტროსთან შეთანხმებით ცალკეული შემთხვევების
მიხედვით შესაბამისი ქვეყნების მიერ.
ყველა შემთხვევის დროს დაცული უნდა იქნეს „საერთაშორისო საზღვაო მოძრაობის
ხელშეწყობის შესახებ საერთაშორისო კონვენციის” დებულებები.
სამედიცინო დაზღვევა და სამედიცინო დახმარება
73
 ორივემ – დამხმარე და დახმარების მთხოვნელმა მხარემ უნდა მიიღოს საჭირო ზომები
იმ პერსონალის სიკვდილის, ავადმყოფობისა და დასახიჩრებისაგან დაზღვევის მიზნით,
რომელსაც შეუძლია მიიღოს მონაწილეობა რეაგირების ერთობლივ ოპერაციებში.
კომპეტენტური ეროვნული ოპერაციული უწყება უნდა ეცადოს შესთავაზოს
საუკეთესო პირველადი სამედიცინო დახმარება და მომსახურება სხვა რომელიმე მხარის
ნებისმიერი პირს, რომელიც დასახიჩრდა ან ავად გახდა მის რეაგირების ერთობლივ
ოპერაციებში მონაწილეობის დროს. კომპეტენტურმა ეროვნულმა ოპერაციულმა უწყებამ
ხელი უნდა შეუწყოს რეაგირების ერთობლივი ოპერაციების დროს დასახიჩრებული ან
დაავადებული დამხმარე პერსონალის რეპატრიაციას.
საქართველოს ფარგლებში დამხმარე მხარის დაშავებული ან ავადმყოფი
პერსონალისათვის გაწეული ჰოსპიტალიზაციის და სამედიცინო დახმარების ხარჯები
გაღებულ უნდა იქნეს კომპეტენტური ეროვნული ოპერაციული უწყების მიერ. მას
შეუძლია მოსთხოვოს ასეთი ხარჯების ანაზღაურება დაბინძურების ინციდენტზე
პასუხისმგებელ მხარეს, მის დამზღვევს, ან დაბინძურების კომპენსაციის საერთაშორისო
სისტემას, საკუთარი შეხედულებისამებრ.
პასუხისმგებლობა დაშავებასა და ზიანზე
თუ ავარიულ შემთხვევაზე რეაგირების გუნდები, რომლებიც გამოძახებულნი არიან
რეაგირების ოპერაციებში დასახმარებლად, მიაყენებენ რაიმე ზიანს მესამე მხარეებს
ოპერაციების მსვლელობის ადგილზე და ეს ზიანი დაკავშირებულია რეაგირების
ოპერაციებთან, ასეთი ზიანი განეკუთვნება იმ მხარის პასუხიმგებლობას, რომელმაც
მოითხოვა დახმარება, მაშინაც კი, როდესაც ეს გამოწვეულია არასწორი მანევრით ან
ტექნიკური შეცდომით.
თუ ავარიულ შემთხვევაზე რეაგირების გუნდები რაიმე ზიანს მიაყენებენ მესამე
მხარეს იმ დროს, როდესაც ისინი უახლოვდებიან ან ტოვებენ ოპერაციების ადგილს,
პასუხისმგებლობა ასეთ ზიანზე ეკისრება წამყვან ორგანიზაციას.
რეაგირების ოპერაციებისა და მათთან დაკავშირებული ხარჯების დოკუმენტირება
ეროვნულმა საველე კოორდინატორმა უნდა მიიღოს საჭირო ზომები, რათა მოცემული
გეგმის მოთხოვნების შესაბამისად, არსებობდეს დაწვრილებითი დოკუმენტირებული
ჩანაწერები დაბინძურების გამომწვევ ინციდენტზე რეაგირების მიზნით
განხორციელებული ყველა ღონისძიების შესახებ. ამ მიზნით, ეროვნული საველე
კოორდინატორი გამოყოფს იურიდიული დახმარების/კომპენსაციის ორგანიზატორის
თანამდებობას ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების დამხმარე გუნდის შემადგენლობაში,
რომელიც პასუხს აგებს აღრიცხვიანობის წარმოებაზე/ფინანსურ კონტროლზე.
აუცილებელია მინიმუმ შემდეგი ჩანაწერების რეგულარულად წარმოება:
მდგომარეობის, მიღებული გადაწყვეტილებებისა და განხორციელებული რეაგირების
ღონისძიებების აღწერა;
ყოველდღიური სამუშაო ჟურნალის წარმოება, რომელშიც აღწერილია:
ოპერაციების მიმდინარეობა (ადგილი, დრო, დანიშნულება);
აღჭურვილობა და სხვა საშუალებები (ადგილი, დრო, დანიშნულება);
დასაქმებული პერსონალი (რაოდენობა, დრო);
რეაგირებისთვის საჭირო და სხვა მოხმარებული მასალები (მაგ., საწვავი) (რაოდენობა,
დანიშნულება);
დაბინძურებაზე რეაგირების ოპერაციებზე გაწეული ხარჯების სრული აღრიცხვა.
რეაგირების ოპერაციების შეწყვეტისთანავე ასეთი ჩანაწერები მიეწოდება საზღვაო
ტრანსპორტის სააგენტოს ამ უკანასკნელის მიერ კომპენსაციაზე მოთხოვნის წარდგენის
მიზნით.
იმ შემთხვევაში, თუ მხარეები შეთანხმდნენ, რომ დამხმარე მხარე წარადგენს ცალკე
მოთხოვნას კომპენსაციის მისაღებად, საზღვაო ტრანსპორტის სააგენტომ უნდა დაიტოვოს
შესაბამისი ჩანაწერების ასლები.
6.3 ქმედებათა საკონტროლო ფურცელი
ქვემოთ მოცემულია საკონტროლო ფურცელი, რომელიც წარმოადგენს
სახელმძღვანელოს პასუხისმგებელი პერსონალისათვის, რომელიც ჩართული იქნება
ნავთობის ლაქის მონიტორინგის, დაღვრაზე რეაგირების, ნავთობის შემოკავების და
შეკრების ოპერაციებში.
ჩამონათვალის მიზანია რეაგირების შესაფერისი ვარიანტების სწრაფი და
ოპტიმალური შერჩევა ოპერაციის საწყის ეტაპზე. კითხვარი მოცემულია ცხრილში №8.
74
 ცხრილი 8. ზღვის ნავთობით დაბინძურების საკონტროლო ფურცელი
ზღვის დაბინძურება ნავთობით (ნაპირიდან მოშორებით)
აღწერა:
ზღვის დაბინძურება შეიძლება გამოწვეული იყოს ნაოსნობით, დანადგარებიდან ღია ზღვაში და
სანაპიროზე მიმდინარე საქმიანობის შედეგად. დაბინძურების წყარო/მიზეზი შეიძლება აგრეთვე
აღმოცენდეს საქართველოს საზღვრებს მიღმა. არსებობს საერთაშორისო შეთანხმებები და
ხელშეკრულებები, რომელიც ეხება შავ ზღვაში ნავთობის დაღვრასთან ბრძოლას.
სტანდარტული ქმედებები: წესები და პროცედურები:
1. ეროვნული / ადგილობრივი საველე კოორდინატორების მობილიზება.
2. საზღვაო სამაშველო-საკოორდინაციო ცენტრის შენობაში 3.
განთავსებული ინციდენტის მართვის ცენტრში მობილიზაციის
გამოცხადება;
3. საჰაერო კონტროლთან დაკავშირება დასამზერი გადაფრენის
ჩატარების მიზნით (შემოწმება).
4. ნავთობის დაღვრის ინციდენტის შესახებ მონაცემების POLREP
ფორმაში შეტანა (ნავთობის ლაქის ზომა, ადგილმდებარეობა);
5. მე-2 და მე-3 საფეხურის ნავთობის დაღვრის შემთხვევაში ნავთობის
დაღვრისას ეროვნული დამხმარე გუნდის მობილიზაცია;
6. ნავთობის დაღვრის მოდელირების კომპიუტერული პროგრამის
გამოყენებით ნავთობის ლაქის ტრაექტორიის დადგენა;
7. ნავთობის დაღვრასთან ბრძოლის სტრატეგიის შერჩევა.
8. აღჭურვილობისა და პერსონალის (მთავრობა და კერძო სექტორი)
მობილიზება საჭიროებისამებრ.
9. ადგილზე: ნავთობის აალების ზღვრის განსაზღვრა (რისკების
კონტროლი) და რეაგირების პროცედურების დაწყება.
10. ავარიულ შემთხვევაზე რეაგირების გუნდების მობილიზება.
11. ადგილობრივი საველე კოორდინატორისგან მდგომარეობის
რეგულარული ანგარიშების მოთხოვნა (SITREPS);
12. ინციდენტზე რეაგირების გუნდების დათხოვნა ინციდენტის
საგანგებო სტადიის გავლის შემდეგ.
გადაწყვეტილების მიღება:
რა უნდა გავითვალისწინოთ ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ოპერაციების ჩატარებისას:
უპირველეს ყოვლისა, დარწმუნდით, რომ დაბინძურების ლიკვიდაციის ოპერაციის ჩატარება
ტექნიკურად შესაძლებელია და განსაჯეთ რამდენად მიზანშეწონილია/რამდენად შესაძლებელია
ებრძოლოთ დაღვრილ ნავთობს; გადაწყვეტილების მიღებამდე აუცილებელია შემდეგი საკითხების
გათვალისწინება:
- დაღვრილი ნავთობის ლაქის/საფარის ხასიათი (ნავთობის სახეობა);
- დაღვრილი ნავთობის ლაქის/საფარის გაბარიტები (მოცულობა, გავრცელების არეალი, სხვადასხვა
ფენების ზომა);
- ნავთობის ლაქის გავრცელების მოდელირების შედეგები;
- რამდენად შესაძლებელია ნავთობის დაღვრის ინციდენტმა საერთაშორისო მასშტაბები მიიღოს;
- კონსულტაცია აიღეთ ადგილობრივი საველე კოოდრინატორისგან იმის თაობაზე, თუ ნავთობთან
ბრძოლის რომელი მეთოდის გამოყენებაა ოპტიმალური მოცემულ შემთხვევაში და მობილიზაციის
დროის დასადგენად;
- გაითვალისწინეთ დაღვრილი ნავთობის საფარის ნაპირამდე მანძილი და ნაპირამდე მოღწევის
სავარაუდო დრო;
- გაითვალისწინეთ, თუ რამდენად ადვილია მიდგომა იმ ნაპირებთან, რომლებზეც დაღვრილმა ნავთობმა
ნეგატიური ზემოქმედება მოახდინა;
განსაზღვრეთ ნავთობით დაბინძურებული სანაპირო ზოლის ეკოლოგიური სენსიტიურობა;
- გაითვალისწინეთ დაღვრილი ნავთობის ლაქის/საფარის დადგენილი ან მოსალოდნელი მოქმედება
(აორთქლების, ემულგირების შესაძლებლობა);
- სინოპტიკური მდგომარეობა მოცემულ მომენტში და ამინდის პროგნოზი;
გარემოებებათა შეცვლის შემთხვევაში ადგილმდებარეობამდე საჭირო აღჭურვილობით მიღწევისათვის
აუცილებელი დრო.
რა უნდა გავითვალისწინოთ ჯანმრთელობასა და უსაფრთხოების დაცვისას (იხ. დანართი 11)
600C ნაკლები აალების ზღვრის მქონე ნივთიერებების მოშორება, შენახვა და გადაზიდვა უნდა
განხორციელდეს სპეციალური უსაფრთხოების წესების დაცვით. 600C ნაკლები აალების ზღვრის მქონე

75
ნავთობთან ბრძოლის მიზნით საჭიროა სპეციალური საბრძოლო გემი. დღესდღეობით ქვეყანას არ გააჩნია
გემი, რომელიც აკმაყოფილებს უსაფრთხოების მოთხოვნებს.
„<600 C აალების ტემპერატურის” მქონე ნავთობის აალების რისკის პერიოდი შეადგენს მაქსიმუმ 10 საათს
დაღვრის მომენტიდან და დამოკიდებულია ნავთობის ტიპზე და რაოდენობაზე, აგრეთვე ტემპერატურასა
და ქარის სიჩქარეზე.
სტრატეგია: რეაგირების გუნდი: საშუალებები:
ალტერნატივები:
მეთვალყურეობა და მინიტორინგი ● ეროვნული საველე ● სორბენტები
● მექანიკური დისპერსია კოორდინატორი ● შემაკავებელი ბონები
● შეკავება და აღდგენა ზღვაზე ● ნავსადგურის კაპიტნები ● სკიმერები
● დისპერგატორების გამოყენება ● ნავთობის დაღვრაზე ● დროებითი საწყობები
რეაგირების გაწვრთნილი ● დაღვრაზე რეაგირების
● ნაპირის გაწმენდა პერსონალი გემები
● ფსკერის ამოწმენდა ● ნავთობის დაღვრაზე ● ვეისტსკიპები
რეაგირების ეროვნული გუნდი ● ნიჩბები და
● საზღვაო სამაშველო პერსონალური დაცვის
საკოორდინაციო ცენტრი საშუალებები
● სამაშველო სამსახურები
6.4 შეტყობინება დაბინძურების შემთხვევის შემდეგ
როგორც ადგილობრივ დონეზე, ისე მოცემული გეგმის ფარგლებში ჩატარებულ
დაბინძურებაზე რეაგირების ოპერაციების შეწყვეტისთანავე ეროვნულმა საველე
კოორდინატორმა ადგილობრივი საველე კოორდინატორის დახმარებით უნდა
მოამზადოს ინციდენტის დასკვნითი ანგარიში, რომელშიც მოცემული იქნება:
- დაბინძურების გამომწვევი შემთხვევისა და სიტუაციის განვითარების აღწერა;
- მიღებული რეაგირების ღონისძიებების აღწერა;
- სხვა მხარეების მიერ გაწეული დახმარების აღწერა;
- რეაგირების მთელი ოპერაციის შეფასება;
- რეაგირების განხორციელების დროს ყოველი მხარის მიერ გაწეული ხარჯების
ჩამონათვალი;
- გარემოსადმი მიყენებული ზიანისა და ეკონომიკური ზარალის შეფასება;
- დაბინძურების გამომწვევ ინციდენტზე რეაგირების დროს წარმოჩენილი
პრობლემების აღწერას და ანალიზი;
- არსებული ორგანიზაციული სამუშაოსა და, განსაკუთრებით, გეგმის დებულებების
შესაძლო სრულყოფის რეკომენდაციები.
გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის სამინისტრომ, ენეგეტიკისა და
ბუნებრივი რესურსების სამინისტრომ და საზღვაო ტრანსპორტის სააგენტომ უნდა
გაანალიზონ ეს ანგარიშები იმისათვის, რომ შეიტანონ შესაძლო ცვლილებები ნავთობის
დაღვრაზე რეაგირების არსებულ გეგმებში.
დასკვნითი ანგარიშის საბოლოო ვერსიას ეროვნული საველე კოორდინატორი
გადასცემს კრიზისული სიტუაციების მართვის ეროვნულ ცენტრს.
შავი ზღვის ქვეყნების რეაგირების ერთობლივი ოპერაციები განხილული უნდა იქნეს
ქვეყნების რეგულარული (ყოველწლიური) შეხვედრების დროს.
6.5 წვრთნა და ვარჯიშები
6.5.1 შესავალი
ზღვაში ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების მზადყოფნის გეგმა ითვალისწინებს
რეაგირების ოპერაციების მონაწილე პერსონალის შესაბამის დოენზე ტრენინგსა და
სწავლებას. ასევე, აუცილებელია სათანადო ვარჯიშების რეგულარულად ჩატარება
დაღვრის სხვადასხვა სცენარებისათვის. ვარჯიშები საშუალებას აძლევს ეროვნულ საველე
კოორდნატორსა და მის გუნდს მუდმივად აკონტროლებდნენ, თუ რამდენად
მზადყოფნაში არიან ინციდენტის შემთხვევაში და რამდენად ეფექტურად შეუძლიათ
ოპტიმალური გადაწყვეტილებების მიღება. საჭიროა მზადყოფნის გეგმების,
აღჭურვილობის, ნავთობის დაღვრის მოდელირებისა და პროცედურების შემოწმება და
რეკომენდაციების დამუშავება მათი შემდგომი დახვეწის მიზნით. საზოგადოებას, მედიის
წარმომადგენლებსა და ცენტრალურ და ადგილობრივ ორგანიზაციებს უნდა მიეცეთ
წვრთნებისა და ვარჯიშების თვალყურის დევნების და სავარაუდოდ, მათში

76
მონაწილეობის საშუალებაც, რაც ცხადად გამოაჩენს მთავრობისა და კომპნიის მიერ
შეტანილ წვლილს ნავთობის დაღვრის რისკის მართვისა და გარემოს დაცვის საქმეში.
ეროვნული გეგმისა და ადგილობრივი გეგმების ეფექტური განხორციელების მიზნით
რეგულარულად უნდა ტარდებოდეს წვრთნები და ვარჯიშები. აღნიშნული წვრთნები და
ვარჯიშები უნდა ემსახურებოდეს შემდეგი ძირითადი მიზნების მიღწევას:
ა) გაუმჯობესდეს პერსონალის თანამშრომლობისა და კოორდინაციის დონე ნავთობის
დაღვრაზე რეაგირებაზე პასუხისმგებელი ადგილობრივი და ცენტრალური
დაქვემდებარების ორგანიზაციებს შორის;
ბ) შემოწმდეს გეგმებზე პასუხისმგებელი სტრუქტურების ხელმძღვანელობის
ეფექტურობა;
გ) შემოწმდეს უწყებების, ორგანიზაციებისა და კერძო ოპერატორების
ურთიერთკომუნიკაციის უნარი, მათ შორის, გეგმების აქტივირების პროცედურებისა და
რეაგირების აღჭურვილობის მობილიზების კუთხით;
დ) ლოჯისტიკის სისტემების და ერთობლივი ოპერაციების წარმოების
ორგანიზაციული უნარის გამოცდა;
ე) გეგმებით გათვალისწინებული ძირითადი პერსონალის მიერ ნავთობის დაღვრის
შემთხვევაში შესასრულებელი მოვალეობების გათვითცნობიერების ზრდა;
ვ) ყველა მონაწილე მხარის მიერ ურთიერთკომუნიკაციის დამაკმაყოფილებელი
დონის მიღწევა;
ზ) შემოწმდეს ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ხელთ არსებული დანადგარების
ფუნქციონალური მზადყოფნა და აღჭურვილობის მდგომარეობა, აგრეთვე ნავთობის
დაღვრასთან საბრძოლველი აღჭურვილობის, მასალებისა და სხვა საშუალებების უკეთ
გამოყენების მეთოდების ათვისება; აგრეთვე
თ) საშუალება მიეცეს სხვადასხვა მხარეების წარმომადგენელ პერსონალს შეიძინონ
ერთობლივი მუშაობის გამოცდილება.
ეროვნული საველე კოორდინატორი კომპეტენტური პასუხისმგებელ უწყებასთან
ერთად შეიმუშავებს და კრიზისული სიტუაციების მართვის ეროვნულ ცენტრს
განსახილველად და დასამტკიცებლად წარუდგენს წვრთნის ყოველწლიურ პროგრამას.
დამტკიცების შემთხვევაში ეროვნული საველე კოორდინატორი ორგანიზებას უწევს და
რეგულარულად ატარებს წვრთნებს და ვარჯიშებს ეროვნულ დონეზე. ადგილობრივი
საველე კოორდინატორი ორგანიზებას უწევს და რეგულარულად ატარებს წვრთნებს და
ვარჯიშებს პორტების და გადასატვირთი მოწყობილობების დონეზე. საჭიროების
შემთხვევაში ეროვნულ საველე კოორდინატორს შეუძლია გამოვიდეს რეკომენდაციით და
ინიციატივით წვრთნების და ვარჯიშების უკეთ ორგანიზების მიზნით მოიძიოს
მხარდაჭერა გარეშე წყაროებიდან იხ. ცრილი 9.
ცხრილი 9. ნავთობის დაღვრის ვარჯიშების რეკომენდებული პერიოდულობა

ვარჯიშის სახე რეკომენდებული პერიოდულობა

შეტყობინების ვარჯიშები წელიწადში ორჯერ
სამაგიდო ვარჯიშები ერთხელ წელიწადში
მოწყობილობის სამუშაოდ გაშლის ერთხელ წელიწადში
ვარჯიშები
ინციდენტის მართვის ვარჯიშები 3 წელიწადში ერთხელ

კრიზისული სიტუაციების მართვის ეროვნული ცენტრი და სახელმწიფო

კომპეტენტური უწყება გამოყოფს ან გამოდის შუამდგომლობით გამოიყოს საჭირო
ფონდები, რათა უზრუნველყოფილ იქნეს მზადყოფნის და რეაგირების შესაძლებლობების
ორგანიზება და შენარჩუნება სათანადო დონეზე როგორც პერსონალის, ისე
აღჭურვილობის კუთხით.
წვრთნები შეიძლება ჩატარდეს როგორც თეორიული ვარჯიშების სახით
საკომუნიკაციო და საერთო მზადყოფის პროცედურების განსამტკიცებლად, ისე
საოპერაციო ვარჯიშების მეშვეობით, რომელიც ითვალისწინებს პერსონალის,
აღჭურვილობისა და მასალების საველე გაშლას.

77
 თითოეული ვარჯიშის დასრულების შემდეგ უნდა ჩატარდეს შეფასება, რათა
შემოწმდეს ნებისმიერი სუსტი მხარე, რომელიც დადგინდება და მოხდეს აუცილებელი
გადასინჯვა და შესწორება გეგმაში მისი ეფექტურობის გასაუმჯობესებლად.
მართალია მთელი სისტემა საჭიროებს ვარჯიშების რეგულარულად ჩატარებას
რეაგირების კომპონენტების სათანადო ერთიანობის უზრუნველსაყოფად,
მიზანშეწონილია, რომ რეაგირების სისტემის ვარჯიშების ზოგიერთი კომპონენტი
ჩატარდეს ცალკე, რათა შესაძლებელი გახდეს უფრო ზუსტი შეფასება და რეაგირების
მონაწილე პერსონალს მიეცეს საშუალება უკეთ გაითავისოს გეგმის ცალკეული
კომპონენტი. სრული მასშტაბის ვარჯიშის ჩატარებამდე უნდა ჩატარდეს მეთაურების
ვარჯიში და საკომუნიკაციო ვარჯიში. ვარჯიშში ყველა პოტენციური მონაწილის ჩართვა
უზრუნველყოფს რეაგირების მთლიანი სისტემის საჭიროებების გათვალისწინებას და
მათ გადაჭრას.
მნიშვნელოვანია გეგმის ადმინისტრირებაზე პასუხისმგებელი სამთავრობო
წარმომადგენლების ჩართვა კომპანიის მიერ ინიციირებულ ნავთობის დაღვრის
ვარჯიშებში და პირიქით, კომპანიის წარმომადგენლების ჩართვა მთავრობის მიერ
ინიციირებულ სავარჯიშო ღონისძიებებში. ამ გზით ორივე მხარე საერთო საქმის კურსში
იქნება და გაცილებით ეფექტურად შეძლებს ურთიერთდახმარებას. ასეთი ღონისძიებები
ასევე, ხელს უწყობს პირადი ურთიერთობების გაღრმავებას, რაც ასე აუცილებელია
საგანგებო ვითარებაში ერთობლივი ოპერაციების განხორციელებისას.
ვარჯიშების ჩატარების მიზანია რეაგირების ჯგუფის წევრების უნარ-ჩვევების,
მოწყობილობის, გეგმისა და მათ ხელთ არსებული რესურსების შემოწმება, რის შემდეგაც
მოხდება საჭირო რეკომენდაციების დამუშავება და მათ განხორციელებაზე ზრუნვა.
ვარჯიშები ისე უნდა იყოს შედგენილი, რომ სხვადასხვა მიზანს ემსახურებოდეს და
მოცემული გეგმის სხვადასხვა ასპექტებს ეხებოდეს. ნავთობის დაღვრის სცენარის 1, 2 და
3 საფეხურების ვარჯიშების შემუშავების ხარჯზე შესაძლებელია მთელი
საქართველოსთვის ზღვაში ნავთობის დაღვრის რეაგირების გეგმის რეგულარულად
შემოწმება და გადახედვა, როგორც ერთიანი პროგრამისა. შავი ზღვის რეგიონალური
გეგმის ფარგლებში ვარჯიშების დამუშავების პროცესში გათვალისწინებული უნდა იყოს
შემდეგი სახელმძღვანელო პრინციპები:
- უზრუნველყოფა, რომ მმართველობა ზემოდან ქვემოთ მხარს უჭერს ვარჯიშების
ჩატარებას;
- თითოეული ვარჯიშისთვის დადგინდეს ნათელი, რეალური და შეფასებას
დაქვემდებარებული მიზნები;
- უზრუნველყოფა, რომ ვარჯიშის დანიშნულებაა კვალიფიკაციის ამაღლება და არა
გარშემომყოფებზე შთაბეჭდილების მოხდენა;
- საწყის ეტაპზე, შედარებით მარტივი და ხშირი ვარჯიშების შედეგად უფრო სწრაფი
წინსვლის მიღწევა არის შესაძლებელი;
- არ უნდა განხორციელდეს პერსონალის იძულება შეასრულოს რთული ვარჯიშები,
სანამ მას კვალიფიკაციის სათანადო დონისთვის არ მიუღწევია;
- არ უნდა მოხდეს ვარჯიშის გადატვირთვა ზედმეტად ბევრი წვრილმანი
დეტალებით, ოპერაციებით, ადგილებითა და მონაწილეებით;
წარმატებული ვარჯიშის დაგეგმვა და ჩატარება ითვლება მნიშვნელოვან მიღწევად;
- ყოველი ვარჯიში უნდა შეფასდეს იმის მიხედვით, თუ რა ისწავლა პერსონალმა ამ
ვარჯიშისგან. მომდევნო ვარჯიშებზე და გაკვეთილებზე უნდა მოხდეს წინა მასალის
გამეორება.
6.5.2 ვარჯიშების კატეგორიები
ნავთობის დაღვრის ვარჯიშების კარგად კოორდინირებულ სისტემაში შედის
სხვადასხვა ურთიერთქმედებისა და სირთულის ოპერაციები. ვარჯიშების დაყოფა
კატეგორიებად საშუალებას იძლევა ვარჯიშები ჩატარდეს გეგმით გათვალისწინებულ
ქმედებებზე ცალ-ცალკე და ხელს უწყობს მთლიანი გეგმის მიზნისა და მასშტაბების
გაცნობიერებას. ვარჯიშები შეიძლება ოთხ ძირითად სახედ დაიყოს: შეტყობინების
ვარჯიშები, კამერალური ვარჯიშები, აღჭურვილობა-მოწყობილობის სამუშაოდ გაშლის
ვარჯიშები და ინციდენტის მართვის ვარჯიშები.
შეტყობინების ვარჯიშები
შეტყობინების ვარჯიშების მიზანია განგაშისა და რეაგირების გუნდის ტელეფონით ან
სხვა საკომუნიკაციო საშუალებით გამოძახების პროცედურის შესწავლა, როგორც ეს
78
გათვალისწინებულია რეაგირების გეგმით. ეს ვარჯიშები შეიძლება გამოყენებულ იქნეს
საკომუნიკაციო სისტემების შესამოწმებლად, შესამოწმებლად, არის თუ არა ხელთ
არსებული საკონტაქტო ინფორმაცია უტყუარი, პერსონალის ადგილზე ყოფნის
შესამოწმებლად, მგზავრობის სხვადასხვა გზებისა და მგზავრობისათვის საჭირო ზომების
მიღების სისწრაფის შესაფასებლად და ინფორმაციის სწრაფად და ზუსტად გადაცემის
შესაძლებლობის შესამოწმებლად. ასეთი ტიპის ვარჯიში, როგორც წესი, 1-2 საათი
გრძელდება და მისი ჩატარება ნებისმიერ დროს შეიძლება, დღისით და ღამით, წინასწარი
გაფრთხილებითა თუ გაფრთხილების გარეშე.
კამერალური ვარჯიშები
კამერალური ვარჯიშები გამოიყენება რეაგირების მენეჯმენტის ცოდნისა და უნარ-
ჩვევების შესამოწმებლად და, როგორც წესი, შედგება სიმულირებული სცენარის
ინტერაქტიური განხილვით რეაგირების ჯგუფის წევრებს შორის, თუმცა არ
ითვალისწინებს პერსონალისა და აღჭურვილობის მობილიზაციას. ასეთი ვარჯიშის
ჩასატარებლად გამოიყენება საკონფერენციო დარბაზი ან რამდენიმე, ერთმანეთთან
სატელეფონო ხაზით დაკავშირებული ოთახი. ამ ვარჯიშის დროს განიხილება
აქტუალური საკითხები ინციდენტის შესახებ, გამოითქმება აზრი და დაზუსტდება
რეაგირების ზომები. კამერალური ვარჯიშების საწყის ეტაპზე რეაგირების გუნდს
შეიძლება მიეცეს მარტივი დავალება, კერძოდ, ფურცელ-ფურცელ გაჰყვეს რეაგირების
გეგმას და შეამოწმოს, თუ რას მოიმოქმედებენ გუნდის სხვა წევრები ამა თუ იმ
კონკრეტულ სიტუაციაში, რომელსაც ისინი ვარჯიშის დროს წარმოიდგენენ. სამაგიდო
ვარჯიშის გართულებული ვარიანტი შეიძლება გულისხმობდეს რამოდენიმე ჯგუფის
მონაწილეობას გარეშე პირების ჩათვლით, რომლებიც საკუთარ როლებს თამაშობენ.
სამაგიდო ვარჯიში შეიძლება 2-დან 8 საათამდე გაგრძელდეს და მისი დაწყების დროის
შესახებ აუცილებელია პერსონალის გაფრთხილება, რათა ვარჯიშს ყველა დაესწროს.
აღჭურვილობის სამუშაოდ გაშლის ვარჯიშები
აღჭურვილობის სამუშაოდ გაშლის ვარჯიშები გულისხმობს ნავთობის დაღვრის
რეაგირების ოპერაციაში გამოყენებული აღჭურვილობის სამუშაოდ გაშლას მითითებულ
ადგილებში ნავთობის დაღვრის სცენარზე რეაგირების მიზნით და იმ სტრატეგიების
თანახმად, რომლებიც გათვალისწინებულია ამა თუ იმ კონკრეტული დაღვრის სცენარის
გეგმით. ამ ვარჯიშების შედეგად მოწმდება ადგილობრივი გუნდების უნარი რეაგირება
მოახდინონ 1-ლი და მე-2 საფეხურის დაღვრაზე. ეს ვარჯიშები პერსონალს აძლევს
გამოცდილებას და ზრდის ინდივიდუალურად და ჯგუფურად მუშაობის უნარს.
აუცილებელია ამ ვარჯიშებში ნავებისა და ბარჟების მფლობელებიც ჩაერთონ, რათა
მოხდეს მათი უნარ-ჩვევების შეფასებაც. ასეთი ვარჯიში, როგორც წესი, 2-8 საათი
გრძელდება და მათი ჩატარება საჭიროა რეგულარულად, სანამ გუნდი არ აითვისებს
ყველა საჭირო კვალიფიკაციას და უნარ-ჩვევას აღჭურვილობის ექსპლუატაციასთან
დაკავშირებით. რიგ შემთხვევებში შესაძლებელია აღჭურვილობის სამუშაოდ გაშლის
ვარჯიშები სამაგიდო ვარჯიშებთან და ინციდენტის მართვის ვარჯიშებთან ერთად
ჩატარდეს. ეს გაზრდის ვარჯიშებით გათვალისწინებული სიტუაციის რეალურად აღქმის
შესაძლებლობას, თუმცა თავად ვარჯიში რასაკვირველია გართულდება.
ინციდენტის მართვის ვარჯიშები
ინციდენტის მართვის ვარჯიშები ხშირად სხვა ვარჯიშებთან შედარებით გაცილებით
რთულია, რადგანაც ხდება ნავთობის დაღვრის ინციდენტის სხვადასხვა ასპექტების
სიმულირება და მათში მესამე მხარე მონაწილეობს. ასეთი ვარჯიში შეიძლება
შეზღუდული მასშტაბისა იყოს და ითვალისწინებდეს საკუთარი პერსონალის მიერ
მთავარი გარე მხარეების როლების შესრულებას, ან შეიძლება სრული მასშტაბისა იყოს, იმ
შემთხვევაში, თუ ხდება გარეშე სააგენტოებისა და ორგანიზაციების მოწვევა და, როდესაც
მათი პერსონალი საკუთარ როლებს ასრულებს. მაშინ, როდესაც შიდა ვარჯიშები
სასარგებლოა გუნდის ჩამოყალიბების ადრეულ ეტაპებზე, მხოლოდ იმ ადამიანებთან
ვარჯიშის შედეგად, რომლებიც ინციდენტის შემთხვევაში ჩართულნი იქნებიან
რეაგირების ოპერაციებში, მიიღწევა რეაგირების გუნდის წევრების ადეკვატურად
გაწვრთნა და გამოცდა, რაც წარმატებული ოპერაციების გარანტიაა.
ინციდენტის მართვის ვარჯიშებისთვის საჭიროა პერსონალის ადგილზე ყოფნა,
შესაბამისი სცენარის შემუშავება და მოვლენების იმიტირება. როგორც წესი, იქმნება
ვარჯიშის ხელმძღვანელი კომიტეტი, რომელიც ამუშავებს და ატარებს ვარჯიშებს.
შეიძლება ვარჯიშების მსვლელობისას ხელოვნურად შექმნილი სიტუაცია ნაკლებად
79
ჰგავდეს რეალურს, მაგრამ პერსონალი უდავოდ დიდ გამოცდილებას იღებს. ტანკერიდან
ნავთობის ფართომასშტაბიანი დაღვრის შემთხვევაში შეიძლება ვარჯიშში ჩაერთოს
ინციდენტის მართვის ჯგუფი, საველე საოპერაციო ჯგუფი, ტანკერის მფლობელი,
ტვირთის მფლობელი, სამთავრობო/კომპანიის წარმომადგენელი და პრესა/მედია. თუ
პირები გაფანტულნი არიან სხვადასხვა ადგილზე, გარე კომუნიკაციებზე კონტროლის
შენარჩუნება რთულდება და საჭიროა უზრუნველყოფა, რომ ვარჯიშის მასშტაბმა
დადგენილი საზღვრები არ გადაკვეთოს.
ხშირად ინციდენტის მართვის ვარჯიშები მთელი დღე, 10-14 საათის მანძილზე
გრძელდება, რასაც მეორე დღეს მოსდევს შემაჯამებელი სხდომა. თუ დაგეგმილია
ვარჯიშების მეორე დღესაც გაგრძელება, საჭიროა ზრუნვა, რომ სპეციალურად
ვარჯიშისთვის ხელოვნურად შექმნილი სიტუაცია შენარჩუნებულ იქნეს მეორე დღის
მანძილზეც. ამ შემთხვევაში შემაჯამებელი სხდომა შეიძლება მესამე დღეს გაიმართოს.
ინციდენტის მართვის ვარჯიშების ჩატარებაზე და გეგმის ადმინისტრირებაზე
პასუხისმგებელთა და მონაწილეთა ჩამონათვალი იხ. დანართში 21.

დანართი 1.
ზღვაში ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების არეალები

80
 დანართი 3
დაღვრასთან დაკავშირებული პროცედურები, ბათუმი (არეალი 1 – 12 საზღვაო მილი)
 დანართი 4.
ნავთობის დაღვრასთან დაკავშირებული პროცედურები, ფოთი (არეალი 1 – 12
საზღვაო მილი)
 *გეგმის 2.4 პუნქტის (იურიდიული ვალდებულებები: საერთაშორისო სამთავრობო
ხელშეკრულებები - HGA) დებულებების გათვალისწინებით
 დანართი 5.
ნავთობის დაღვრასთან დაკავშირებული პროცედურები, სუფსა (არეალი 1 – 12 მილი)
 დანართი 6.
ნავთობის დაღვრასთან დაკავშირებული პროცედურები, ყულევი (არეალი 1 – 12
საზღვაო მილი)
 * გეგმის 2.4 პუნქტის (იურიდიული ვალდებულებები: საერთაშორისო სამთავრობო
ხელშეკრულებები - HGA) დებულებების გათვალისწინებით.
 დანართი 7.
ნავთობის დაღვრასთან დაკავშირებული პროცედურები, სოხუმი და პორტპუნქტები
(არეალი 1 – 12 საზღვაო მილი)

93
 დანართი 8.
ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ეროვნული დამხმარე გუნდის მობილიზაციის
პროცედურა
 დანართი 9.
ნავთობით დაბინძურების ანგარიშგების ფორმა ეროვნულ დონეზე

ნაწილი 1 – დაბინძურების შესახებ პირველად შეტყობინებაში მისაწოდებელი ინფორმაცია

ა. შეტყობინების კლასიფიკაცია:
(i) საეჭვო (ii) შესაძლო (iii) დადასტურებული
(შეტყობინებაში დარჩეს საჭირო ვარიანტი)
ბ. თარიღი: –––––––––––––––––– დრო: ––––––––––––––––– დამზერილი დაბინძურება
მონაცემები დამკვირვებლის / შემტყობინებლის შესახებ:
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
გ. დაბინძურების ადგილმდებარეობა
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
(განედი და გრძედი, შესაძლებლობის მიხედვით. მიუთითეთ აგრეთვე გავრცელების არეალი
და მიმართულება რომელიმე გამორჩეული სახმელეთო ობიექტის მიმართ)
დაბინძურების მოცულობა –––––––––––––––––––––––––––––– ლიტრი/ბარელი/ტონა
დაბინძურების ზომა –––––––––––––––––––– ათვლილი ––––––––––––––––– -დან
(დამკვირვებლის ადგილმდებარეობიდან)
(შეაფასეთ დამაბინძურებლის მოცულობა, მაგ., დაბინძურების არეალის ფართობი,
დაღვრილი ნავთობის რაოდენობა გამოსახული ტონებში, დაზიანებული კონტეინერების ან
კასრების რაოდენობით და სხვა. საჭიროების შემთხვევაში მიუთითეთ დამკვირვებლის
ადგილმდებარეობა დაბინძურების არეალის მიმართ)
დ. ქარის სიჩქარე: ––––––––––––––––– კვანძი; მიმართულება: –––––––––––––––––
ე. მეტეოროლოგიური პირობები და ზღვის მდგომარეობა:
ზღვის მდგომარეობა ––––––––––––––––––– ტალღის სიმაღლე –––––––––––– მეტრი
ვ. დაბინძურების მახასიათებლები:
ტიპი: ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
(მაგ., ნავთობპროდუქტი, ნედლი ნავთობი, დიზელის საწვავი, დაფასოებული ან
დაუფასოებელი ქიმიკატები (გაეროს ნომერი თუკი ცნობილია, ნარჩენები)
მდგომარეობა:––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
(მაგ., თხევადი, მყარი მოტივტივე, თხევადი ნავთობპროდუქტი, ნახევრადთხევადი ნალექი,
ნავთობის მკვრივი მასა, გარემო პირობებში გამომუშავებული ნავთობი, ზღვის შეფერილობის
ცვლილება, ხილული აორთქლება და სხვა)
ზ. დაბინძურების წყარო:
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
(მცურავი საშუალება ან სხვა ობიექტი)
დაბინძურების მიზეზი:
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
(მიზანმიმართული დაღვრა ან შემთხვევითობა. უკანასკნელ შემთხვევაში აღიწეროს
გარემოებები. თუკი შესაძლებელია, მითითებული უნდა იყოს დამბინძურებელი მცურავი
საშუალების სახელწოდება, ტიპი, ქვეყანა და რეგისტრაციის ნავსადგური. თუკი მცურავი
საშუალება გადაადგილდება, მიუთითეთ სიჩქარე და დანიშნულების მიმართულება, თუკი
ცნობილია)

ნაწილი 1 – დაბინძურების შესახებ საწყის შეტყობინებაში მისაწოდებელი ინფორმაცია

თ. სხვა ახლომდებარე მცურავი საშუალებების დეტალები:
––––––––––––––––––––––
(იმ შემთხვევაში, როდესაც დამაბინძურებლის დადგენა ვერ ხერხდება და
დაბინძურება თავისი ხასიათით ახალია)
ი. გადაღებულია ფოტოები კი / არა
ნიმუშები ანალიზისთვის აღებულია კი / არა
კ. დაბინძურებასთან აღმოსაფხვრელად გატარებული ან გასატარებელი ქმედებები:
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
ლ. დაბინძურების სავარაუდო ზემოქმედების პროგნოზი:
––––––––––––––––––––––
–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
(მაგ., მიაღწევს თუ არა ნაპირს, დროის დაახლოებით რა ინტერვალში)
მ. ინფორმაციის სხვა ადრესატები, გარდა მითითებულისა:
–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
ნ. ნებისმიერი სხვა საჭირო ინფორმაცია:
––––––––––––––––––––––––––––––––––––
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
(მაგ., სხვა თვითმხილველთა სახელები, დაბინძურების წყაროსთან
დაკავშირებული სხვა ინციდენტების ჩამონათვალი)

ნაწილი 2 – დამატებით წარმოსადგენი ინფორმაცია შემდგომ ეტაპზე

ო. ნიმუშების ანალიზის შედეგები:
–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
–––––––––––––––––––––––––––––––––––
პ. ფოტოგრაფიული ანალიზის შედეგები:
––––––––––––––––––––––––––––––––––
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
––––––––––––––––––––––––––––––––––––
ჟ. დამატებითი მოკვლევის შედეგები: –––––––––––––––––––––––––––––––––––
–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––(მაგ., საინსპექციო მოკვლევები, მცურავი
საშუალების პერსონალის განცხადებები, და სხვა, საჭიროებისამებრ)
რ. მათემატიკური მოდელირების შედეგები:
–––––––––––––––––––––––––––––––––
–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

დანართი 10.
რეგიონის უსაფრთხოებისა და ჯანდაცვის გეგმის ფორმა (SSHP)
 1. რეგიონი i/უბანი:      

2. თარიღი:       3.       4.      

დრო: ინციდენტი:
5. პროდუქტ(ები)ი:       (თანდართული MSDS)
6. რეგიონის დახასიათება მონიშნეთ შესაბამისი პუნქტები:
6ა. რეგიონი ოკეანე ყურე ჭაობი ზღვის ნაპირი,
მდინარე რომელიც მოქცევისას
წყლით იფარება, ხოლო
უკუქცევისას შიშვლდება
სანაპირო სილიანი ქვიანი კლდოვანი დოკები
ზოლი
6ბ. სამთავრობო
დანიშნულება კომერციული სამრეწველო სასოფლო- საზოგადოებრივი
სამეურნეო
სხვა
რეკრეაციული საცხოვრებელი
7. ამინდი თოვლი წვიმა ქარი მზე
ყინული/ყინვა
8. საშიშროება რეგიონში
ფრინველების გადაფრენა ხანძარი, აფეთქება, მოცურება, წაბორძიკება, დაცემა
ადგილზე დაწვა
ნავის უსაფრთხოება მზის დარტყმა ორთქლი და ცხელი წყალი
ქიმიური საშიშროება ოპერაციები მოქცევა/უკუქცევა
ვერტმფრენით
მოყინვა ამოწევა თხრილები,ორმოები
დოლი ავტომანქანები ულტრაიისფერი დასხივება
მოწყობილობების ხმაური ხილვადობა
ექსპლუატაცია
ელექტრული საშიშროება მოწყობილობა ამინდი
ჰაერში/მიწისქვეშა
გადაღლა ტუმბოები და შლანგები წყალთან სიახლოვეს მუშაობა wyalTan
siaxloves muSaoba
სხვა       სხვა       სხვა      

9. ჰაერის მონიტორინგი
O2 ფეთქებადსაშიში ბენზოლი
კონცენტრაციის ქვედა ზღვარი
H2S სხვა (მიუთითეთ)      
10. ინდივიდუალური დაცვის საშუალებები
ფეხების დაცვა       კომბინიზონი      
თავის დაცვა       ჰერმეტიული      
კოსტუმი
თვალების დაცვა       გასაბერი ტანსაცმელი      
ყურების დაცვა       რესპირატორები      
ხელების დაცვა       სხვა      

11.საჭირო შენობა-ნაგებობები და მოწყობილობები სამუშაო ადგილზე

სანიტარია პირველადი დეზინფექცია
სამედიცინო დახმარება
12.ინციდენტის აღმოფხვრის გეგმის მოთხოვნები
განგაშის სისტემა ევაკუაციის გეგმა
13. საკონტაქტო ინფორმაცია
სახანძრო ექიმი სასწრაფო დახმარება
პოლიცია საავადმყოფო სხვა      
14. შევსების თარიღი:      

101
15. გეგმა შევსებული (ვის მიერ):      

რეგიონის დასახელება
ადგილმდებარეობა/ რუქა
წყარო

მიუთითეთ სამუშაო ზონები, პირველადი დახმარების პუნქტების ადგილმდებარეობა,

თავის დაღწევის პირველადი და მეორადი მარშრუტები,მოწყობილობებისა და სამართავი
პუნქტების ადგილმდებარეობა

დანართი 11
დისპერგატორის შემადგენლობა და გამოყენება

1. შესავალი
ქიმიური ნივთიერებების პირველი ფართომასშტაბიანი გამოყენება ზღვაზე დაღვრილი ნავთობის
დისპერსიის მიზნით მოხდა 1967 წელს ინგლისის სანაპიროსთან, როდესაც გაირიყა „ტორი კანიონი”.
ამ შემთხვევის გამო დიდი დისკუსია გაიმართა ქიმიური დისპერსანტების ტოქსიკური შედეგების
თაობაზე, რომელიც დღემდე გრძელდება. თუმცა აღსანიშნავია, რომ „ტორი კანიონის” ინციდენტის
მომდევნო წლების განმავლობაში დისპერგატორების შემადგენლობის თვალსაზრისით დიდ
წინსვლას ჰქონდა ადგილი, რომლის შედეგადაც დღეს დაბალი ტოქსიკურობის კონცენტრირებული
დისპერგატორები გამოიყენება. თანამედროვე ქიმიური დისპერსანტები უკვე მრავალჯერ იქნა
წარმატებით გამოყენებული, რომლის მეშვეობითაც სასურველი მიზნები იქნა მიღწეული
მგრძნობიარე ეკოსისტემებზე ზიანის მიყენების გარეშე.
1.1. დისპერგატორების შემადგენლობაში შედის ორი კომპონენტი:
ა) ზედაპირულ-აქტიური ნივთიერებების ნარევი, რომელიც შეიცავს ემულგატორებს და
მატენიანებელ ნივთიერებებს;
ბ) გამხსნელის სისტემა, რომელიც მოქმედებს, როგორც ზედაპირულ-აქტიური ნივთიერებების
გადამტანი.
დისპერგატორების ზემოქმედებით ხდება ნავთობის გადაქცევა ემულსიად წყლის სვეტში
ნავთობის წვეთების სახით, რომლებიც იმდენად პატარა ზომისაა, რომ რჩება წყლის ზედაპირს
ქვემოთ და არ წარმოქმნის ნავთობის საფარს. წყლის ბუნებრივი მოძრაობის შედეგად ხდება ნავთობის
ზღვის წყალში გახსნა ეკოლოგიურად დასაშვები პროპორციებით.
ზედაპირულ-აქტიური ნივთიერებების მოლეკულები ნავთობისა და წყლის ფაზების გამყოფ
ზედაპირთან განლაგდება და ამცირებს ამ ორი სითხის ზედაპირულ დაჭიმულობას, რაც ხელს
უწყობს ნავთობის მცირე წვეთებად დაშლას მასზე ძალის ზემოქმედებით. მოცემული პროცესი
აჩქარებს ნავთობის ბიოდეგრადაციას.
ნავთობის წვეთების წარმოქმნის შემდგომ წარმოიქმნება ზედაპირულ-აქტიური ნივთიერებების
მოლეკულების თხელი ფენა ყოველი წვეთის გარშემო, რომელიც ხელს უშლის ნავთობის წვეთების
ერთმანეთთან შეჭიდვას და თუ წვეთები საკმარისად მცირეა, მხოლოდ მცირე ძალაა საჭირო იმის
უზრუნველსაყოფად, რომ არ მოხდეს მათი შეერთება ნავთობის საფარის სახით.
ხდება დისპერსია და ნავთობი გადაიქცევა წყალში გაბნეულ ღია ყავისფერ ღრუბლად. თუ
დისპერსია შავია, ეს იმის მანიშნებელია, რომ ნავთობის წვეთები ჯერ კიდევ დიდი ზომისაა და ჯერ
კიდევ აქვთ ერთმანეთთან შეჭიდვისა და საფარის წარმოქმნის უნარი და ზღვის წყლის საკმაოდ
დიდი ზედაპირული ძალაა საჭირო მათ დასაშლელად.
2. დისპერსანტების სახეები
 2.1. თანამედროვე დისპერგატორები მნიშვნელოვნად შეიცვალა 1967 წელს „ტორის კანიონის”
შემთხვევის შემდეგ, სადაც გამოყენებულ იქნა დიდი რაოდენობის ტოქსიკური სამრეწველო სარეცხი
საშუალებები ნაპირზე გამორიყული ნავთობის ქიმიურად დასამუშავებლად. დისპერგატორების
დღეს არსებული რაოდენობა და სახესხვაობა გამაოგნებელია. ყველა პროდუქტი შეიცავს
დაბალტოქსიკურ გამხსნელებსა და ზედაპირულ-აქტიურ ნივთიერებებს. ისეთი კომპონენტების
გამოყენება, როგორიცაა არომატული ნახშირწყალბადები ან ქლორირებული ნახშირწყალბადები,
აკრძალულია.
2.2. „AEA Technology”-ს გარემოს დაცვის ტექნოლოგიების ცენტრი, რომელიც ცდებს აწარმოებს
დისპერგატორებზე დიდ ბრიტანეთში, ცნობს დისპერგატორების სამ სახეს. დისპერგატორის ტიპების
კლასიფიკაცია ეფუძნება მისი გამოყენების სფეროს.
ტიპი 1. გამოიყენება გაუზავებელი სახით და ზღვაში გამოყენებამდე მისი წყალში გახსნა
დაუშვებელია. მისი გამოყენება შეიძლება ზღვაში მოტივტივე ნავთობის დასაშლელად
(დისპერსიისათვის). ასევე, შეიძლება მისი გამოყენება გაუხსნელი სახით სანაპიროებზე, როდესაც
ნავთობის ფენა 6 მმ-ზე ნაკლებია.
ტიპი 2. წყალში ხსნადი კონცენტრატები. ამ სახის დისპერგატორები იხსნება 10 წილ ზღვის წყალში
და გამოიყენება წყალზე მოტივტივე ნავთობის დისპერსიისათვის. მათი გამოყენება შეიძლება
სანაპიროებზეც, თუ გასახსნელად საჭირო ზღვის წყალი ადვილი ხელმისაწვდომია.
ტიპი 3. კონცენტრატები, რომლებიც გაუხსნელი სახით გამოიყენება. მათი გამოყენება ზღვაზე
ხდება საჰაერო ხომალდიდან (თვითმფრინავი, ვერტმფრენი) ან გემიდან, ან ხდება მათი მიმართვა
სანაპიროზე დაღვრილი ნავთობის ნაკადისკენ, თუ ნავთობის საფარის სისქე 6 მმ-ზე ნაკლებია.
3. გამოყენების მეთოდები
3.1. გემიდან გასხურება
3.1.1. გემის სპრეი-სისტემაში შედის:
ა. პირველადი ძრავა და ლილვური ტუმბო;
ბ. წყლის ტუმბოს ხარჯსაზომი მე-2 ტიპის დისპერგატორებისთვის;
გ. დისპერგატორის ტუმბოს ხარჯსაზომი;
დ. სასხურებელი შტანგები (ბონები) საცმებით;
ე. შიდა მილგაყვანილობა;
ვ. არევის სისტემა (სურვილისამებრ).
3.1.2. ძველი მოწყობილობის გამოყენებით შეუძლებელი იყო გაუზავებელი კონცენტრირებული
დისპერგატორის გამოყენება, რადგან ტუმბოსა და საცმის სისტემები არაადეკვატური იყო. ასევე,
საჭირო იყო არევის სისტემა. თანამედროვე მოწყობილობა აღჭურვილია საცმების კომპლექტითა და
მადოზირებელი სახელურებით, რაც იძლევა კონცენტრატის გაუხსნელი სახით ზუსტი დოზით
გამოყენების საშუალებას. ასეთი სასხურებელი სისტემის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი უპირატესობა ის
არის, რომ გაუზავებელი დისპერგატორების კონცენტრატების გამოყენების გამო არევის დამატებითი
საშუალებების გამოყენება საჭირო არ არის. შედეგად გემებს, რომლებიდანაც დისპერგატორების
გასხურება ხდება, მანევრირების მეტი საშუალება აქვთ და უფრო მაღალი სიჩქარით შეუძლიათ
გადაადგილება, რაც ზრდის დაღვრილ ნავთობზე რეაგირების ოპერაციის სისწრაფეს.
3.2. გასხურება თვითმფრინავიდან
3.2.1. როდესაც დიდი რაოდენობით ნავთობი იღვრება გაშლილ ზღვაში, უპირატესობა ენიჭება
დისპერგატორის თვითმფრინავით და არა გემით გასხურებას. თვითმფრინავის მოძრაობის მაღალი
სიჩქარე გემის სიჩქარესთან შედარებით შესაძლებელი ხდება ნავთობის საფარი დაიშალოს
დისპერგატორით ჯერ კიდევ მანამ, სანამ ნავთობი ახალია და რეაგირებს ქიმიურ დამუშავებაზე.
3.2.2. ნავთობის საფარის დასხურება შედარებით სწრაფადაა შესაძლებელი და დასხურება
შეიძლება შერჩევითი მეთოდით განხორციელდეს, ანუ მაგალითად, შესაძლებელია დისპერგატორის
დასხურება მოხდეს ნავთობის მხოლოდ დიდი ლაქებზე, სადაც ნავთობის კონცენტრაცია ყველაზე
მაღალია. გარდა ამისა, საჰაერო ხომალდმა შეიძლება სამეთვალყურეო პლატფორმის როლი
შეასრულოს ნავთობის ფენის დამუშავების პროცესის მონიტორინგის საქმეში.
3.2.3. დისპერგატორების გასხურება შესაძლებელია თითქმის ყველა სახის თვითმფრინავიდან თუ
ვერტმფრენიდან, დაწყებული მცირე ზომის თვითმფრინავიდან და C130 Hercules-ით
დამთავრებული, თვითმფრინავის ზომა შეირჩევა ინციდენტის მასშტაბებისა და სანაპიროდან
მანძილის გათვალისწინებით.
3.3. გასხურება ვერტმფრენიდან
 3.3.1. დისპერგატორის გასხურება განსაკუთრებით ეფექტურია ვერტმფრენიდან. საგანგებო
სიტუაციაში ვერტმფრენს ქვემოდან შეიძლება მიემაგროს სასხურებელი ჭურჭელი (ბაკი).
3.3.2. კარგი მანევრირებისა და ხილვადობის გამო ვერტმფრენიდან დისპერგატორის გასხურება
იდეალური ვარიანტია საშუალო ზომის ნავთობის საფარის დასამუშავებლად.
3.4. გასხურება სანაპიროზე (პლაჟზე)
3.4.1. პლაჟებზე, როგორც წესი, დისპერგატორები გამოიყენება, როგორც საბოლოო კოსმეტიკური
საშუალება მას შემდეგ, რაც პლაჟის ნავთობით ფართომასშტაბიანი დაბინძურება უკვე
ლიკვიდირებულია სხვა საშუალებებით.
3.4.2. სანაპიროზე დისპერგატორების გამოყენება რეკომენდებულია იმ პირობით, რომ დაღვრილი
ნავთობი არ არის ძალიან ბლანტი და მისი სისქე რამოდენიმე მილიმეტრს არ აღემატება. სანაპიროს
დისპერგატორით დამუშავების ყველაზე ეფექტური მეთოდია დისპერგატორის გამოყენება 30 წუთით
ადრე ზღვის მოქცევამდე. ამ დროს ზვირთცემის ხაზის ენერგიის ხარჯზე მოხდება ნავთობის
ემულგირება უმცირეს წვეთებად. შესაძლებელია რუკზაკ-სასხურებლების გამოყენება.
3.4.3. სანაპიროზე დისპერგატორის გამოყენება გარკვეულ სიტუაციაში საჰაერო ხომალდითაც
შეიძლება, რადგანაც კარგი მანევრირების გამო ვერტმფრენით დისპერგატორის გასხურება
იდეალური ვარიანტია სანაპირო ზოლისთვისაც.
4. დოზირება
4.1. სხვადასხვა ტიპის დისპერგატორის დოზირების შესახებ რა თქმა უნდა, არსებობს
მითითებები, თუმცა მითითებული დოზები ყოველთვის მიახლოებითია შემდეგი მიზეზების გამო:
ა. პროდუქტის შემადგენლობა სხვადასხვაა და ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში ზოგიერთი სახის
დისპერგატორი უფრო ეფექტურია სხვებთან შედარებით და ამდენად, მცირე დოზითაც საკმარისია
ნავთობის არსებული მოცულობის დასაშლელად.
ბ. დისპერგატორის დოზა დამოკიდებულია დაღვრილ ნავთობზე და კერძოდ, იმაზე, თუ რა სახის
ნავთობი უნდა დამუშავდეს, რამდენად არის იგი გამოფიტული და რა სისქისაა ნავთობის ფენა.
4.2. მაღალი სიზუსტის მოწყობილობის გარეშე, თვალით ნავთობის ფენის სისქის შეფასება
მხოლოდ მიახლოებითაა შესაძლებელი. დისპერგატორის მიახლოებითმა დოზირებამ შეიძლება ამ
ძვირადღირებული ნივთიერების არაეკონომიურ ხარჯვამდე მიგვიყვანოს, რაც ფინანსურ ზარალთან
იქნება დაკავშირებული. მაგალითად, თუ დისპერგატორის ჭავლის წვეთები ზედმეტად დიდია, მათ
შეიძლება გაარღვიონ ნავთობის ლაქა და ჩაიკარგონ მის ქვემომდებარე წყლის ფენაში, რის გამოც
შეიძლება ადგილი ჰქონდეს მცდარ შეფასებას, თითქოს ნავთობის ფენაზე ეფექტურად მოქმედებს
დისპერგატორის შერჩეული დოზა.
4.3. ქვეყნების უმეტესობა ზოგადად ადგენს დისპერგატორისა და ნავთობის შემდეგ დოზებს:
ტიპი 1. 1:3 - 1:1;
ტიპი 2. 1:3 - 1:1 (გაზავებულ მდგომარეობაში);
(1:30 - 1:10 - გაუზავებელ მდგომარეობაში);
ტიპი 3. 1:30 - 1:10.
4.4. დოზირების კონტროლი ორი გზითაა შესაძლებელი - ან ტუმბოს ჭავლის შეცვლით ან გემისა
და საფრენი ხომალდის მოძრაობის სიჩქარის შეცვლით ჭავლის შეუცვლელად.
4.5. ცვლადებს შორის არსებული ზოგადი დამოკიდებულება შემდეგია:
PDR = 0.003 x RA x S x Sw
სადაც PDR ტუმბოს ჭავლის ზომაა, ლ/წთ.
RA - დისპერგატორის დოზა, ლ/ჰა.
S - ტრანსპორტის სიჩქარეა კვანძებში;
Sw - დაკვირვების ზოლია მეტრებში.
4.6. საველე გაზომვების შედეგად დადგინდა, რომ თავისუფლად გადაადგილებადი ნავთობის
ლაქის ფენის საშუალო სისქე დაახლოებით 0.1 მმ-ია. ასეთი სისქის ნავთობის ფენის შემთხვევაში მე-3
ტიპის დისპერგატორები (დღესდღეობით დისპერგატორების ყველაზე ეფექტური სახეობა)
გამოიყენება პროპორციით 30-100 ლიტრი ჰექტარზე. პროპორციის დასაზუსტებლად საჭიროა
დამატებითი საველე შემოწმებები.
4.7. სინამდვილეში კი ნავთობის ლაქის სისქე სულაც არ არის ყველა წერტილში თანაბარი და
საშუალო მაჩვენებლიდან საკმაოდ დიდი გადახრითაც ხასიათდება. საკმაოდ ხშირია შემთხვევები,
როდესაც ნავთობის უმეტესი ნაწილი კონცენტრირებულია 3 მმ სისქის უშველებელ ფენებში. ასეთი
ფენების დასაშლელად კი საჭიროა დისპერგატორის სულ სხვა დოზებით გამოყენება, კერძოდ, 900
ლ/ჰა. დისპერგატორის ნაკლები დოზა უბრალოდ, არაეფექტური იქნება.
4.8. მეორე მხრივ, ნავთობის ლაქის ზოგიერთი უბანი ძალზედ თხელი ფენებით არის
წარმოდგენილი (ზემოდან შეხედვისას ასეთი ლაქები ხშირად ფერადოვანია) და ამ შემთხვევაში
დისპერგატორის გამოყენება 30-100 ლ/ჰა დოზით აშკარად დოზის გადაჭარბებაა. ზემოთ ქმულიდან
გამომდინარე, რეკომენდებულია დისპერგატორის გამოყენებით დაიშალოს ნავთობის სქელი ფენები,
ხოლო თხელი ფენები დროთა მანძილზე ბუნებრივად დაიშლება ტალღების ზემოქმედების შედეგად.
5. დისპერგატორების ნაკლი
5.1. სამწუხაროდ, დისპერგატორების გამოყენება ნებისმიერ სიტუაციაში შეუძლებელია. აქედან
გამომდინარე, აუცილებელია ამ ქიმიური ნივთიერების ნაკლის ცოდნა და უნდა გვახსოვდეს
შემდეგი:
5.1.2. თუ დაღვრილი ნავთობი ზედმეტად ბლანტია, დისპერგატორის გამოყენებით მისი მცირე
ზომის წვეთებად დაშლა შეუძლებელია; ასევე, ხელოვნურად გამოყენებული თუ ბუნებრივი (ზღვის
ტალღების) ენერგია არ იქნება ნავთობის ფენის წვეთებად დასაშლელად საკმარისი. ასეთი სიბლანტის
ზღვრის ზუსტად განსაზღვრა შეუძლებელია, თუმცა მიახლოებით 2,000-10,000 სენტისტოკსია.
5.1.3. ზემო თქმულიდან გამომდინარე, მძიმე საწვავის ფენის დაშლა პრაქტიკულად შეუძლებელია.
მსუბუქი დისტილირებული საწვავის ფენა იშლება ისეთ ხელსაყრელ პირობებში, როგორიცაა ზღვაში
წყლის მაღალი ტემპერატურა. ამასთან, დისპერგატორის დოზის გაზრდა იმ იმედით, რომ იგი
„მოერევა” ნავთობის ბლანტ ფენას, წარუმატებლობისთვის არის განწირული. თუ საუბარია
დანახარჯების ეფექტურობაზე, 3,000 სენტისტოკსზე მეტი სიბლანტის ნავთობის ფენის დასაშლელად
დისპერგატორის გამოყენება სრულიად გაუმართლებელია.
5.2. დისპერგატორების გამოყენება ყველაზე ეფექტურია გაუზავებელი სახით ნავთობის ახალ
ფენაზე, სანამ ნავთობი გამოიფიტება და ბლანტი გახდება. დიდი მნიშვნელობა აქვს იმ ფაქტს, რომ
დისპერგატორის გამოყენება ნავთობის დაღვრის მომენტიდან რაც შეიძლება, სწრაფად დაიწყოს
(იდეალური ვარიანტია 24 საათის მანძილზე).
5.2.1. ზღვის ტემპერატურამ შეიძლება დიდი გავლენა მოახდინოს დისპერგატორის გამოყენებაზე.
თუ ზღვაში წყლის ტემპერატურა ნავთობის დენადობის დაკარგვის ტემპერატურაზე დაბალია,
დისპერგატორის გამოყენებით დაბალი სიბლანტის ნავთობის ფენის დაშლაც კი ვერ მოხერხდება,
რადგანაც ასეთ შემთხვევაში წარმოიქმნება ნავთობის სქელი ლინზა, რომელიც არ დაიშლება.
5.2.2. ყოველი დისპერგატორისთვის ეფექტურობის სხვადასხვა ზღვარი არსებობს, რაც
დამოკიდებულია ემულგატორების კონცენტრაციაზე ემულსიის შემადგენლობაში, ემულგატორების
ეფექტურობასა და გამოყენებული გამხსნელის ტიპზე.
5.3. მას შემდეგ, რაც ნავთობის ფენა უმცირეს წვეთებად დაიშლება, საჭიროა წყლის ზედაპირის
არევა, რათა ნავთობის წვეთებად დაშლილი მასა წყლის ფენის ქვეშ დარჩეს, საიდანაც მოხდება მისი
გადატანა (გაბნევა) დინების ზემოქმედებით. თუ ზღვა წყნარია და არც ხელოვნურად მოხდა მისი
არევა, ნავთობის წვეთები ამოტივტივდება წყლის ზედაპირზე და კვლავ ერთ ფენად შეიკვრება.
5.3.1. დისპერგატორები გამოიყენება მარილიან წყალში და არაეფექტურია მტკნარ წყალში
გახსნისას, თუ სპეციალურად არ შეიქმნა დისპერგატორი მოცემული ფუნქციით. დისპერგატორების
მტკნარ წყალში გამოყენება საერთოდ აკრძალულია იმ შემთხვევის გარდა, როდესაც ხდება მტკნარი
წყლის ინტენსიურად არევა.
5.3.2. დისპერგატორები სათანადოდ შენახვას საჭიროებენ, რადგანაც მათ დროთა მანძილზე ვადა
გასდით. დისპერგატორები ინახება კოროზიამედეგ, ჰაერგაუმტარ, მზის სხივებისგან დაცულ
კონტეინერებში.
6. ტოქსიკურობა
6.1. დისპერგატორების უდიდესი ნაკლია ის, რომ ისინი წარმოადგენენ ზღვის ეკოლოგიური
გარემოს მეორადი დაბინძურების პოტენციურ წყაროს. თუმცა უნდა აღინიშნოს, რომ ადრეული
თაობის დისპერგატორებისგან განსხვავებით დღეს გამოყენებული დისპერგატორები
ნაკლებტოქსიკურია.
6.1.1. თუ დისპერგატორს არა აქვს ვადა გასული, იგი ნავთობის ფენას შლის და აშორებს წყლის
ზედაპირიდან, რის შემდეგაც ხდება ნავთობის წყალში შერევა და გახსნა. ამ დროს წყლის სვეტის
ზედა ნაწილი, დაახლოებით 3 მეტრის სიმაღლეზე, დიდი რაოდენობით შეიცავს ნავთობს და
შეიძლება მომწამვლელიც იყოს, თუმცა მხოლოდ მცირე ხნით, სანამ წყლის მოძრაობის
ზემოქმედებით არ მოხდება ნავთობის წვეთების სწრაფი დიფუზია წყალში.
 6.1.1. ამა თუ იმ ქვეყნის მთავრობები, სადაც ნებადართულია დისპერგატორების გამოყენება,
ადგენენ წყლის სვეტის მინიმალური სიმაღლის სხვადასხვა მაჩვენებელს დისპერგატორის
გამოყენებამდე. მაგალითად, გაერთიანებულ სამეფოში სოფლის მეურნეობის, თევზჭერისა და
სურსათის სამინისტროს მოთხოვნით, დისპერგატორის გამოყენება დასაშვებია, თუ წყლის სვეტის
სიმაღლე არანაკლებ 20 მეტრია იმ მოსაზრების გამო, რომ დისპერგატორმა არ უნდა გაზარდოს
გაფანტული ნავთობის ტოქსიკურობა, ანუ ნავთობი + დისპერგატორი არ უნდა იყოს იმაზე მეტად
ტოქსიკური, ვიდრე მხოლოდ ნავთობი.
7. დისპერგატორების არ გამოიყენების შემთხვევები
7.1. დისპერგატორები არ გამოიყენება:
1) ა. ჰიდროელექტროსადგურების,
ბ. სამტკნარებელი ქარხნების და
გ. დამამუშავებელი ქარხნების წყალმიმღებებში ან წყალმიმღებებთან ახლოს.
2) მლაშობ ჭაობებთან ან ჭაობებში;
3) მარჯნის რიფების სიახლოვეს;
4) მოლუსკების სიახლოვეს;
5) თევზის საინკუბაციო სადგურების სიახლოვეს;
6) დამდგარ წყალში, ხსნადობის დაბალი კოეფიციენტით.
7.2. საგანგებო ზომების ეფექტური გეგმის საფუძველზე შესაძლებელია ყველა ზემოჩამოთვლილი
უბანი დატანილ იქნეს რუკაზე და შეთანხმდეს გარემოსდაცვით უწყებებთან, რაც აღნიშნული
დისპერგატორის გამოყენების აუცილებლობის შემთხვევაში ხელს შეუწყობს საჭირო ლიცენზიის
შეუფერხებლად მოპოვებას.
7.3. დისპერგატორების გამოყენება საქართველოში ამჟამად აკრძალულია.
8. სხვა ქიმიური ნივთიერებების გამოყენება
8.1. დეემულგატორი
8.1.1 დეემულგატორი გამოიყენება წყლისა და ნავთობის დასაყოფად, თუ მოხდა მათი
ემულგირება. დეემულგატორის გამოყენების დადებითი მხარეა ნავთობის მიერ დაკავებული
მოცულობის შემცირება ემულსიის შემადგენლობიდან გამოთავისუფლებული წყლის გადინების
ხარჯზე; გარდა ამისა, აღდგენილი პროდუქტის ნაკლები სიბლანტე ამოტუმბვასაც აიოლებს.
8.1.2. დოზირება მერყეობს 1:500-1:2000 ფარგლებში და საჭიროა ინტენსიური მორევა.
8.2. ნავთობის ქიმიური შემკრები წყლის ზედაპირიდან
8.2.1. გამოიყენება, როგორც ქიმიური ბონები.
8.2.2. რადგანაც ეს ნივთიერება ნავთობზე უფრო სწრაფად ვრცელდება, იგი ამცირებს ნავთობის
ლაქის გაშლის სიჩქარეს. ეფექტურია მხოლოდ განსაკუთრებით წყნარ ამინდში და მსუბუქი ნავთობის
დაღვრის შემთხვევაში.
8.3. ჟელეწარმომქმნელი აგენტი (მასქელებელი)
8.3.1. ჟელეები გამოიყენება ნავთობის ქიმიურად გასამყარებლად. საჭიროა მაღალი დოზები და
ინტენსიური მორევა. ძალიან ძვირია!
8.4. ბლანტ-დრეკადი დანამატები
8.4.1. ეს დანამატები გამოიყენება ნავთობის ლაქის შესაკვრელად (არ აძლევს ნავთობს გაფანტვის,
წყლის ზედაპირზე გაშლის საშუალებას), რაც ხელს უწყობს ნავთობის შეგროვებას.
8.4.2. დოზირება – დაახლოებით 1:300 და ამ ნივთიერების ნავთობში გახსნას მინიმუმ 1 საათი
სჭირდება.
8.5. ბიორემედიაცია
8.5.1. ნავთობის ბიოლოგიური დაშლის ხელშესაწყობად შემდეგი ორი მეთოდი გამოიყენება:
ა. ლაბორატორიულად მიღებული მიკროორგანიზმები და ნუტრიენტები (სასუქი);
ბ. ნუტრიენტების დამატება გარემოში მხოლოდ აზოტისა და ფოსფორის შევსების მიზნით.
8.5.2. მოცემული მეთოდის გამოყენება შესაძლებელია სანაპირო ზოლზე დაღვრის შემთხვევაში,
რადგან ეს მეთოდი აპრობირებულია ხმელეთზე დაღვრისას.
8.6. წვის სტიმულატორი
8.6.1. თუ ნავთობი ზედმეტად ემულგირებული არ არის და საკმარისი სისქისაა, შეიძლება
ჟელშესქელებული საწვავის გამოყენება ნავთობის ადგილზევე ასაალებლად და დასაწვავად.
 დანართი 12.
ავარიული დაღვრის შემთხვევის ზემოქმედება გარემოზე

ინციდენტის ზემოქმედება იყოფა რამოდენიმე კატეგორიად გარემოს სხვადასხვა შემადგენელ

ნაწილებზე ზემოქმედების მიხედვით (ჰაერი, წყლის სვეტი და ზედაპირი, ფსკერი და ნაპირი).
ao r Tql eba

t i vt i vi napi r i

gaxsna

dal eqva

სურ. 9. ინციდენტის ზემოქმედება გარემოზე

ნავთობის მოქმედება ზღვაში
ქვემოთ აღწერილია ნავთობის ლაქის გარემო პირობების ზეგავლენით გამოფიტვის რვა მთავარი
პროცესი, რომლებიც შეჯამებულია დიაგრამაში 7.3.

სურ.10. ნავთობის მოქმედება ზღვაში

გავრცელება და გადაადგილება
ნავთობი, რომელიც წყალზე უფრო მსუბუქია, წარმოქმნის ლაქებს და ოკეანის ზედაპირზე
გადაადგილდება გარკვეული სიჩქარით, რომელიც დამოკიდებულია გრავიტაციის ძალაზე,
ზედაპირის დაჭიმულობაზე, სიბლანტეზე, გაძგიფვის ტემპერატურაზე (ანუ გამყარების
ტემპერატურა), ქარზე, ტალღებსა და დინებაზე. გარემო ტემპერატურაც მნიშვნელოვან როლს
თამაშობს ნავთობის ზღვის ზედაპირზე გაშლაზე, რადგანაც სიბლანტე ტემპერატურაზეა
დამოკიდებული. უნდა აღინიშნოს, რომ ნედლი ნავთობი სხვადასხვა შემადგენლობისა არსებობს და
აქედან გამომდინარე, სხვადასხვაგვარი ქმედებით ხასიათდება ზღვის წყალში. ბლანტი ნედლი
ნავთობიც კი შესაძლოა სწრაფად გავრცელდეს წყლის თხელ ფენებში. ზღვისა და ქარის
ზემოქმედებით ნავთობის საფარი „იწელება”, ფორმას იცვლის და იხლიჩება, რის შედეგადაც წყლის
ზედაპირზე ჩნდება ნავთობის მოძრავი ლაქები, რომლებიც ყველაზე დიდი კონცენტრაციით ნავთობს
(ნავთობის ყველაზე სქელ ფენას) წინა კიდეებთან შეიცავენ. წყლის ზედაპირზე ნავთობის ლაქის
გადაადგილებაზე გავლენას ახდენს როგორც ქარის, ისე დინების სიჩქარე და მიმართულება. ქარის
ზეგავლენით ნავთობის ლაქა მოძრაობს სიჩქარით, რომელიც ქარის სიჩქარის 2.5-3.5%-ს შეადგენს.
აორთქლება
გადაუმუშავებელი ნავთობის უმეტეს სახეობაში აქროლადი ნივთიერებების მაღალი
პროცენტული შემადგენლობის გამო, ამ აქროლადი ნივთიერებების აორთქლება ნავთობის
შემადგენლობიდან ინტენსიურად მიმდინარეობს ზღვაში. აორთქლება საკმაოდ სწრაფია და
ფიზიკურად დაკავშირებულია დაშლის პროცესთან. მას ხელს უწყობს წყლის მაღალი ტემპერატურა
და მღელვარე ზღვა (წყლის ჭავლების ზემოქმედებისა და ნავთობის ბუშტუკების გახეთქვის შედეგად
ნავთობი ატმოსფეროში ადის). კვლევებმა აჩვენეს, რომ ნედლი ნავთობის დაახლოებით 50%
შეიძლება დაიკარგოს აორთქლების შედეგად, რასაც როგორც წესი, 24-48 საათი სჭირდება. რაც
შეეხება მძიმე ან ნარჩენ ნავთობს, მისი მხოლოდ 10%-ის აორთქლება ხდება იმავე დროში, დიზელისა
და საყოფაცხოვრებო საწვავის, ასევე, ფაქტობრივად, ყველა სახის ნავთისა და ბენზინისა კი – 75%.
ემულსიის წარმოქმნა
წყალგაჯერებული ნავთობის ემულსიის წარმოქმნა (რაც წარმოადგენს შებრუნებულ (რევერსულ)
ემულსიას და ფაქტობრივად, საწინააღმდეგოა ნავთობგაჯერებული წყლის ემულსიისა, რომელსაც
ქვემოთ განვიხილავთ), მრავალი პრობლემის სათავეა. სქელი, მდგრადი, ცხიმისმაგვარი მასის,
რომელსაც ხშირად „შოკოლადის მუსს” უწოდებენ – ემულსიის წარმოქმნის პროცესი
დამოკიდებულია ნავთობის ტიპზე და მას ხელს უწყობს მღელვარე ზღვა. ხელშემწყობი პირობების
არსებობისას სწრაფად წარმოიქმნება ემულსია, რომელშიც წყლის შემცველობა თითქმის 80%-ს
აღწევს. ემულსიის წარმოქმნა ართულებს ნაპირისა და ზღვის ნავთობისა და
ნავთობპროდუქტებისაგან წმენდის პროცესს, ზრდის დამაბინძურებელი ნივთიერების მოცულობასა
და სიბლანტეს და ქმნის პრობლემებს ნავთობის ლიკვიდაციის საქმეში.
ზოგიერთის მტკიცებით, გამოფიტვის პროცესების ზემოქმედებით შესაძლებელია ემულსიის
გარდაქმნა ფისის კოშტებად და ნაწილაკებად, რომლებიც ზღვაში „ცოცხლობენ” წლების მანძილზე და
დიდ მანძილზეც გადაადგილდებიან; საბოლოოდ კი, ხდება მათი ნაპირზე გამორიყვა და დალექვა
“მაზუთის ბურთულების” სახით. ზღვაში მოტივტივე და ნაპირზე გამორიყული უმრავლესობა ასეთი
კოშტებისა ზღვაში განღვრილი ნედლი ნავთობისგან მიღებული პროდუქტი კი არ არის, არამედ
ტანკერების, ძრავებისა და გემის ძირებიდან მოდის.
მაზუთის ბურთულების უდიდესი ნაწილი სკდება და იფიტება ზღვაშივე, თუმცა მაზუთი,
რომელიც ნაპირამდე აღწევს და აქ ილექება, შედარებით ნელა იხრწნება, რაც დამოკიდებულია
სანაპირო ზოლის მახასიათებლებზე. კეთილმოუწყობელ ნაპირზე გამორიყული მაზუთის ზღვის
ცოცხალ გარემოზე ბიოლოგიური გავლენის კვლევებმა აჩვენა, რომ ასეთი ზეგავლენა სერიოზულ
ეკოლოგიურ საფრთხეს არ წარმოადგენს, მაგრამ კეთილმოწყობილ სანაპიროზე გადაჭიმული
ნავთობის საფარი სერიოზულ ეკონომიკურ პრობლემას ქმნის.
დისპერსია
ნედლი ნავთობის ტიპის მიხედვით ნავთობგაჯერებულ წყლის ემულსიაში შეიძლება საკმაოდ
სწრაფად სტიქიურად (თვითნებურად) წარმოიქმნას პატარა წვეთები ქარისა და ტალღების
ზეგავლენით. ზღვის ტემპერატურა და სხვა მოვლენები ხელს უწყობს აღნიშნულ პროცესს.
ბუნებრივმა დისპერსიამ შესაძლოა, ხელი შეუწყოს დაღვრილი ნავთობის უარყოფითი გავლენის
მინიმიზაციას გარემოზე და ზღვის ფლორასა და ფაუნაზე ტოქსიკური ზეგავლენის შემცირებას, რაც
შედეგია ნავთობის დაფანტვისა. მოცემული პროცესის მნიშვნელოვანი დაჩქარება შესაძლებელია
სპეციალური დისპერგატორების გამოყენებით. თუმცა, დისპერგატორის გამოყენება თავთხელ და
სანაპირო წყლებში შესაძლებელია მხოლოდ ექსპერტთა და ეკოლოგიის მუშაკთა ყურადღებისა და
ზედამხედველობის პირობებში.
ზღვის ზედაპირიდან ნედლი ნავთობის თანდათანობით სპონტანურ გაქრობას ხელს უწყობს
დისპერსიის პროცესი. ნავთობისა და წყლის გაზრდილი საკონტაქტო ზედაპირის გამო, ნავთობის
წარმოქმნილი მცირე ზომის ნაწილაკების (ბურთულაკების) დაშლა (გახრწნა) მიკროორგანიზმების
ზემოქმედების შედეგად გაცილებით სწრაფად მიმდინარეობს. ნავთობის მცირე წვეთების
შემადგენლობიდან ყველაზე ტოქსიკური ხსნადი აქროლადი ნივთიერებების გამოყოფა შედარებით
სწრაფად ხდება ვიდრე ნავთობის დიდი, ერთიანი ლაქიდან. გამოყოფილი აქროლადი ნივთიერებები
შემდგომ ადვილად იხსნება ზღვაში.
გაფანტული ნავთობის სწრაფი გახსნა ხშირ შემთხვევაში თავიდან გვაცილებს ნავთობის საფარის
დიდ მანძილზე გადაადგილებას ზღვაში და ალბათობა იმისა, რომ ნავთობი ნაპირს მიაღწევს,
შესაბამისად, მცირდება. დისპერსიის შედეგად მცირდება ის საფრთხე, რომელსაც ზღვაში ჩაღვრილი
ნავთობი წყლის ფრინველებს უქმნის.
გახსნა
მიუხედავად იმისა, რომ წყალში ნახშირწყალბადების ხსნადობა დაბალია, ნედლი ნავთობის
ზოგიერთი შემადგენელი ნაწილი, ძირითადად კი – შედარებით მსუბუქი, დაბალმდუღარე
ნახშირწყალბადები – საკმაოდ კარგად იხსნება წყალში და ზღვაში ნავთობის ჩაღვრის შემდეგ საკმაოდ
სწრაფად ერევა ზღვის წყალს. გახსნის სიჩქარე დამოკიდებულია ისეთ ფაქტორებზე, როგორიცაა
წყლის ტურბულენტობა და ტემპერატურა. ნავთობის ეს ყველაზე ადვილად ხსნადი კომპონენტები
ამავდროულად, ყველაზე სწრაფად აქროლად ნივთიერებებსაც წარმოადგენს და უმეტეს შემთხვევაში
ხდება მათი აორთქლება და არა წყლის ფაზაში გადასვლა. აღნიშნული დადასტურდა გახსნილი
ნახშირწყალბადების კონცენტრაციების ანალიტიკური გაზომვებით, რომლებიც რჩება ნავთობის
დაღვრის ადგილთან ახლოს ან მის ქვემოთ. აქედან გამომდინარე, დაღვრილი ნავთობის ზღვაში
მოქმედების განსაზღვრის მიზნით გახსნის პროცესი არ არის იმდენად მნიშვნელოვანი, როგორც სხვა
პროცესები, როგორიცაა, მაგალითად, აორთქლება.
დალექვა (სედიმენტაცია)
დალექვა წარმოადგენს პროცესს, როდესაც ზღვაში მოტივტივე ნავთობის ნაწილაკები ილექება
ზღვის ფსკერზე. ამისათვის უნდა მოხდეს ნავთობის ნაწილაკების, რომელთა სიმკვრივე ნაკლებია
ზღვის წყლის სიმკვრივესთან შედარებით, სახეცვლილება მათგან შედარებით მსუბუქი
კომპონენტების აორთქლების შედეგად და განსაკუთრებით, წყლის სვეტში არსებული მყარი
ნაწილაკების შემოერთებით, რაც ზრდის მათ სიმკვრივეს, რომელიც ახლა უკვე წყლის სიმკვრივეზე
მეტია. იმის გამო, რომ ღია ზღვაში მყარი ნაწილაკების რაოდენობა მცირეა, ნავთობის ნაწილაკების
ზღვის ფსკერზე დალექვა ნაკლებად მოსალოდნელია. აღნიშნული პროცესი შედარებით ხშირია
ნაპირთან ახლოს მოქცევა-უკუქცევისა და ესტუარული ტალღების, ქვიშის მოძრაობისა ან ქარის
ზემოქმედებით.
ფოტოქიმიური ჟანგვა
ზღვის ზედაპირზე მოტივტივე ნავთობის საფარი მზის სხივების ზემოქმედებას განიცდის, რის
გამოც მისი ქიმიური შემადგენლობა იცვლება. მოცემულ პროცესს ფოტოქიმიური ჟანგვის პროცესი
ეწოდება. ამ პროცესის შედეგად ხდება ნავთობის ზოგიერთი შემადგენელი ნაწილის დაშლა და ისინი
წყალში მეტად სხნადი ხდებიან და შედარებით სწრაფად და ადვილად იფანტებიან დაშლისა და
წყალში გახსნის გამო. ნავთობის ფოტოქიმიური ჟანგვის პროცესი ყველაზე სწრაფად ზღვის
ზედაპირზე ან ნავთობის ფიზიკურად „გაწელილი” ლაქის შემთხვევაში მიმდინარეობს.
ბიოქიმიური დაშლა (ბიოდესტრუქცია)
მსოფლიო ოკეანეში და ყველა სახის ნალექში არსებობს მიკროორგანიზმები (ბაქტერიები,
სოკოები), რომლებიც ინელებენ და შლიან ნავთობის შემადგენელ ნაწილებს. ღია ზღვაში და
სანაპიროებზე არსებობს ძალზე დიდი რაოდენობის და სხვადასხვა სახის მიკროორგანიზმები,
რომლებიც შლიან ნავთობს.
ზღვაში ნავთობის მოქმედების განსაზღვრის მიზნით ბიოდესტრუქცია უმნიშვნელოვანესი
ფაქტორია, თუმცა მის შედეგად არ ხდება ნავთობის მოცულობის ან ნავთობის გარემოზე
ზემოქმედების მყისიერი შემცირება.
ბიოდესტრუქციას ხელს უწყობს ნავთობის საფარის გაშლა მცირე ზომის ნაწილაკებად წყლის დიდ
ზედაპირზე. ამასთან, აღნიშნულ პროცესს ადგილი აქვს ბუნებრივადაც და დისპერგატორების
გამოყენებითაც. საინტერესო ფაქტია, რომ ბიოდესტრუქცია აჩქარებს ნავთობის ბუნებრივი გაბნევის
პროცესს.
საკმაოდ სწრაფ ბიოდესტრუქციას ხელს უწყობს ისეთი ნუტრიენტები, როგორიცაა აზოტი და
ფოსფორი. ამგვარად, ბიოდესტრუქცია შედარებით სწრაფად სანაპირო წყლებში მიმდინარობს (სადაც
ამ ნივთიერებების შემცველობა ღია ზღვასთან შედარებით მაღალია). ნედლი ნავთობის შემადგენელი
ნაწილაკების უმეტესობა შეიძლება მიკროორგანიზმების ზემოქმედების შედეგად დაიშალოს, მაგრამ
უფრო მსუბუქი კომპონენტები, რომელთა მოლეკულური მასაც ნაკლებია, უფრო სწრაფად იშლება,
ვიდრე მძიმე კომპონენტები.
მაღალი ტემპერატურა ხელს უწყობს ბიოდესტრუქციას. მოცემული პროცესი ყველაზე სწრაფად
არქტიკულ რეგიონებში მიმდინარეობს. ემულსიებისგან განსხვავებით, ნავთობის წყალში ემულსიის
სიბლანტე უტოლდება წყლის ფაზის სიბლანტეს და, წარმოქმნის შემდეგ, ასეთი დისპერგატორები
ქრება ზღვის ზედაპირიდან და რჩება ახლოზედაპირულ წყლებში, სადაც შემდგომ მიმდინარეობს
ნავთობის ნაწილაკების წყალში გახსნა.
ნავთობის მახასიათებლები, რომელიც იტვირთება ბათუმში, სუფსაში და ყულევში შემდეგია:
პირველადი მსუბუქი აზერბაიჯანული ნავთობი
ფიზიკური მდგომარეობა თხევადი
ფერი ყავისფერი
დუღილის ტემპერატურა -10-550 0C
აალების ტემპერატურა -50-100 0C
0
სიმკვრივე 15 C-ზე 850 კგ/მ3
ორთქლის წნევა 30-40 კპა
აფეთქების ზღვარი 0,6 – 0,8 %
კინემატიკური სიბლანტე 40 0C-ზე 7.31 მმ2/წ
სხვა ნავთობპროდუქტები
ნავთობპროდუქტების ძირითად სახეობებს, რომლებიც გადაიზიდება საქართველოს
ნავსადგურების გავლით, წარმოადგენს მაზუთი, ბენზინი, დიზელი, და სხვა საწვავები, რომლებიც
გამოიყენება გემებზე და მრეწველობაში, ან ნავთობის ზემოაღნიშნული სახეობების სხვადასხვა
კომბინაციები.
ძირითადი პროცესები, რომლებიც იწვევენ ნავთობის გარემო პირობების ზეგავლენით
გარდაქმნებს, აგრეთვე ამ პროცესების შედეგად წარმოქმნილი ნარჩენების მოსალოდნელი
მოცულობები შეჯამებულია შემდეგ ცხრილში:
ცხრილი 10. პროცესები და ნარჩენები

ნავთობპროდუქტი სიმკვრივე აალების აორ-თქლება გახსნა ფოტოქი- ნარჩენი

(კგ/მ3) ტემპერა- (%) (%) მიური ჟანგვა (%)
ტურა (%)
(0C)
ბენზინი 750 -25 100 - - -
ნავთი 790 2,7 – 53 70 5 - 25
ზაფხულის დიზელი 850 65 45 10 5 40
ზამთრის დიზელი 830 60 45 10 5 40
ძრავის ზეთი 890 250 10 10 5 75
ნედლი 850 -50 – 100 50 20 5 25

წყალში გაბნეულ ენერგიას (მღელვარე ზღვის პირობებში) შეუძლია წარმოქმნას სტაბილური

(შეტივტივებული) ძალიან მაღალი სიბლანტის წყალგაჯერებული (რევერსული) ნავთობის ემულსია,
რომლის გადატუმბვა თითქმის შეუძლებელია. ემულსიის მოცულობა 1.5-ჯერ მეტი ხდება, ვიდრე
დაღვრილი ნავთობისა. ემულსიაში წყლის შემცველობამ შეიძლება 80%-ს მიაღწიოს.
ზღვაში ნავთობის დაღვრის შედეგები
ნავთობის დაღვრებმა შეიძლება სერიოზული ეკონომიკური ზეგავლენა იქონიოს სანაპიროზე
მიმდინარე საქმიანობებზე და ზღვის რესურსების მომხმარებლებზე. უმრავლეს შემთხვევაში ასეთი
ზიანი დროებითი ხასიათისაა და უპირველეს ყოვლისა გამოწვეულია ნავთობის ფიზიკური
მახასიათებლებით, ქმნის რა უსიამოვნო გარემოებებს და სახიფათო პირობებს. ზემოქმედება ზღვის
ბინადრებზე განისაზღვრება ტოქსიკურობით და შეფერადების შედეგებით, რაც გამოწვეულია
ნავთობის ქიმიური შემადგენლობითა და ბიოლოგიური სისტემების მრავალფეროვნებითა და
განსხვავებულობით, აგრეთვე მათი მგრძნობელობით ნავთობით დაბინძურებისადმი.
ნავთობის ზეგავლენა სანაპიროზე მიმდინარე საქმიანობებზე
 ზღვაში ნავთობის კონკრეტული დაღვრის შედეგები მრავალ ფაქტორზეა დამოკიდებული, მათ
შორის ნავთობის მახასიათებლებზეც. ხშირ ნავთობდაღვრას როგორც წესი, სანაპიროს მიმზიდველი
ზონების დაბინძურება მოჰყვება, რაც იწვევს საზოგადოების მღელვარებას და ისეთი რეკრეაციული
ღონისძიებების წარმოების შეფერხებას, როგორებიცაა ბანაობა, ნავით ცურვა, მეთევზეობა, დაივინგი,
მზეზე გარუჯვა. დაღვრამ ზიანი შეიძლება მიაყენოს სასტუმროებისა და რესტორნების მფლობელებს
და ყველა დანარჩენს, ვინც შემოსავალს იღებს ტურიზმისგან. სანაპიროს ტერიტორიებისადმი და
რეკრეაციული ღონისძიებებისადმი მიყენებული ზიანი ერთჯერადი დაღვრისაგან შედარებით
მოკლევადიანი ხასიათისაა, თუმცა დასუფთავების ღონისძიებების დასრულების შემდეგ ტურიზმზე
ზეგავლენის ძირითად საკითხს პრაქტიკულად საზოგადოების ნდობის აღდგენა წარმოადგენს.
ნავთობის დაღვრებმა შეიძლება უარყოფითი ზეგავლენა მოახდინოს იმ საწარმოთა ნორმალურ
ფუნქციონირებაზე, რომელთა მუშაობა დამყარებულია ზღვის სუფთა წყლის მოხმარებაზე. თუ
მოტივტივე ან ზედაპირქვეშა ნავთობის მნიშვნელოვანი რაოდენობა ამოიღება შემწოვების მეშვეობით,
შეიძლება მოხდეს დამგროვებელი მილების გაჭედვა, რაც საჭიროებს საწარმოო სიმძლავრეების
შემცირებას და მთლიან შეჩერებასაც კი, სანამ არ ჩატარდება დანადგარების გასუფთავება.
 დანართი 13.
საჰაერო მეთვალყურეობის დაკვირვებათა ჟურნალი

112
 საჰაერო დამკვირვებლის ჟურნალი
ინციდენტი თარიღი . დამკვირვებლები .
საფრენი აპარატის ტიპი ამოსაცნობი სიგნალი . დაკვირვების ზონა .
დაკვირვების დაწყების . დაკვირვების . საშუალო სიმაღლე .
დრო დასრულების დრო
ქარის სიჩქარე (კვანძი) . ქარის მიმართულება .
ღრუბლის ქვედა ზღვარი . ხილვადობა (საზღვაო მილი) .
(ფუტი)
ზღვის მოქცევის დრო . ზღვის უკუქცევის დრო .
დინების სიჩქარე . დინების მიმართულება .
(საზღვაო მილი)
მონაცემები ნავთობის ლაქის შესახებ

ლაქის ბადის პარამეტრები ქარის

ლაქის ბადის პარამეტრები გრძედის/განედის მიხედვით ლაქის ბადის ზომები
სიჩქარის მიხედვით
სიგრძის
სიგრძის ღერძი სიგანის ღერძი ღერძი სიგანის ღერძი სიგრძე სმ
საწყისი
საწყისი სიმაღლე დრო (წმ) დრო (წმ) სიგანე
სიმაღლე სმ
საწყისი გრძედი საწყისი გრძედი სიგრძე კმ
ქარის
საბოლოო ქარის სიჩქარე
საბოლოო განედი სიჩქარე სიგანე კმ
განედი (კვანძი)
(კვანძი)
ბადის
საბოლოო
საბოლოო გრძედი სრული კმ2
გრძედი
ფართობი

ნავთობის ფერი საფარის ხილვადი ბადის ფართობი ნავთობის ფაქტორი ნავთობის

კოდი პროცენტული სრული კოდის მიხედვით მოცულობა
 ნაწილი ფართობი
0 სუფთა % კმ2 კმ2 0 მ3/კმ2 0 მ3

2 2
1 ვერცხლისფერი % კმ კმ 0.1 მ3/კმ2 მ3
2 ცისარტყელის % კმ2 კმ2 0.3 მ3/კმ2 მ3
2 2
3 შავი/მუქი/ყავისფერი % კმ კმ 100 მ3/კმ2 მ3
4 ყავისფერისტაფილოსფერი % კმ2 მ2 1000 მ3/კმ2 მ3
გაუმუქებული გრაფები ივსება ფრენის დროს, ხოლო გამუქებული გრაფები ივსება სამეთვალყურეო რეისიდან დაბრუნების
m3
შემდეგ. ჯამი
 დანართი 14.
ჯანდაცვა და უსაფრთხოება
შესავალი
ჯანდაცვისა და უსაფრთხოების საკითხები უმნიშვნელოვანესია ნავთობის ზღვაში დაღვრაზე
რეაგირების ნებისმიერი ქმედების შემთხვევაში. ოპერაციის მონაწილეებისა და საზოგადოების
ჯანმრთელობა და უსაფრთხოება უპირველეს პრიორიტეტადაა მიჩნეული. საველე ოპერაციების
დაწყებამდე ეროვნული საველე კოორდნატორი ან მის მიერ დანიშნული პირი გამოყოფს მისი
გუნდიდან გამოცდილ წევრს, რომელიც პასუხისმგებელი იქნება რეაგირების ოპერაციის მონაწილეთა
ჯანმრთელობის მდგომარეობასა და უსაფრთხოებაზე. ეს იქნება ჯანდაცვის, უსაფრთხოებისა და
გარემოს დაცვის (HSE) კოორდინატორი, რომელიც ოპერაციის დაგეგმვისა და მისი დაწყების შესახებ
გადაწყვეტილების მიღებამდე ვალდებულია, ზედმიწვენით შეფასოს არსებული სიტუაცია და მიიღოს
ისეთი გადაწყვეტილება, რომელიც გამორიცხავს პერსონალისა და საზოგადოების ჯანმრთელობის
დაზიანებას რეაგირების ოპერაციის მსვლელობისას.
ჯანდაცვის, უსაფრთხოებისა და გარემოს დაცვის კოორდინატორი ვალდებულია აწარმოოს
დაგეგმილი ოპერაციის მონიტორინგი, ზედამხედველობა და კონტროლი, შეაფასოს პოტენციური
საშიშროება და საშიშროება და შეიმუშავოს ზომები იმის უზრუნველსაყოფად, რომ პერსონალი
შეძლებს მასზე დაკისრებული ამოცანის შესრულებას უსაფრთხოდ.
საველე ოპერაციების დაწყებამდე აუცილებელია შემდეგი ქმედებების განხორციელება:
● საჭიროა ოპერაციის ჩატარების ადგილის უსაფრთხოების შეფასება არსებული თუ პოტენციური
საფრთხის გამოვლენის მიზნით;
● საჭიროა შემუშავდეს და განხორციელდეს ადგილის უსაფრთხოებისა და ჯანდაცვის გეგმა (SSHP);
● ოპერაციის დაწყებამდე აუცილებელია უსაფრთხოების შესახებ შეხვედრების გამართვა საველე
გუნდთან მათთვის უსაფრთხოებისა და ჯანდაცვის პრობლემებისა და მათი გადაჭრის გზების
გაცნობის მიზნით;
● წრფივი დაგეგმარების ზედამხედველი ვალდებულია აღმოფხვრას და გამოასწოროს ადგილის
დათვალიერებისას გამოვლენილი არასწორი ქმედება თუ არახელსაყრელი ან საშიში გარემოებები;
● SSHP-ის თანახმად, უნდა შეიქმნას საველე პირველადი სასწრაფო დახმარების სადგური;
● უნდა არსებობდეს (ან უზრუნველყოფილ იქნას) უსაფრთხოდ მიღწევის შესაძლებლობა ნავთობის
დაღვრის ადგილზე;
● საველე ჯგუფის წევრებს უნდა დაურიგდეთ შესაფერისი დამცავი ტანსაცმელი, ფეხსაცმელი,
ქუდები, სათვალე, ხელთათმანი და აღჭურვილობა (ინდივიდუალური დაცვის საშუალებები (PPE).
რისკის შეფასება
ნავთობის დაღვრის ადგილზე სამაშველო გუნდის გაგზავნამდე აუცილებელია არსებული რისკის
შეფასება, რათა რეაგირების ოპერაციის მონაწილე პერსონალის ჯანმრთელობას და უსაფრთხოებას
საფრთხე არ დაემუქროს. რისკის შეფასების პროცედურა აუცილებელია ნავთობის დაღვრის ყოველ
ცალკეულ შემთხვევაში იქიდან გამომდინარე, რომ ყოველი ასეთი შემთხვევა ინდივიდუალურია.
რისკის შეფასების შედეგები უნდა ჩამოყალიბდეს წერილობითი ფორმით და ინახება კარტოთეკაში.
ადგილის უსაფრთხოების ფორმის ნიმუში იხილეთ დანართში 5. ქვემოთ მოცემულია იმ საკითხების
ჩამონათვალი, რომელთა გათვალისწინებაც ნებისმიერ შემთხვევაში აუციელებელია:
● ქიმიური ნივთიერებების მოქმედება. არსებობს თუ არა დაღვრილი პროდუქტის შემადგენელი
ნივთიერებების უსაფრთხოების შესახებ მონაცემების ფურცლები და საშიშ ნივთიერებებთან
მუშაობისას უსაფრთხოების ტექნიკის ინსტრუქცია (MSDS) (პროდუქტთან დაკავშირებული საფრთხე
შეიძლება იყოს აალებადობა, ფეთქებადი ორთქლი, ტოქსიკურობა, გოგირდწყალბადი, ჟანგბადის
გამოძევება, პროდუქტის გამაღიზიანებელი ან კოროზიული ზემოქმედება ან გრუნტის მოლიპულობის
განვითარება);
● სამუშაო გარემო და უსაფრთხოება რეაგირების ოპერაციების მსვლელობისას. ნავთობის საფარმა
შეიძლება მოიცვას საკმაოდ დიდი ტერიტორია და სამუშაო და კლიმატური პირობები მოცემული
ტერიტორიის სხვადასხვა უბანზე შესაძლოა განსხვავებული იყოს, რაც აუცილებლად უნდა იყოს
გათვალისწინებული რეაგირების სტრატეგიის ფარგლებში სამუშაო გუნდის პერსონალის
უსაფრთხოების უზრუნველყოფისა და ჯანდაცვის მიზნით;
 ● ინდივიდუალური დაცვის საშუალებები. ზღვაში დაღვრილი ნავთობის წმენდის ოპერაცია
სამუშაო ჯგუფის წევრებისგან ხშირად ხელით მუშაობას მოითხოვს და ამგვარად, პერსონალი
პოტენციური ფიზიკური თუ ქიმიური დაზიანებისაგან დაცული უნდა იყოს ინდივიდუალური
დაცვის შესაფერისი საშუალებებით;
● მოხალისეთა მართვა. ხშირია შემთხვევა, როდესაც ზღვაში დაღვრილი ნავთობის წმენდის
ოპერაციებში მოხალისეები გამოთქვამენ მონაწილეობის სურვილს, იქნება ეს წმენდის ოპერატიული
ჯგუფის შემადგენლობაში მუშაობა თუ ფლორისა და ფაუნის გადარჩენის ოპერაციები. მოხალისეებს,
როგორც წესი, არა აქვთ შესაფერისი კვალიფიკაცია და არც სწავლება (ტრენინგი) აქვთ გავლილი.
ამიტომ მათთან მუშაობისას ყურადღების მოდუნებამ და უკონტროლობამ შეიძლება საფრთხე
შეუქმნას მათ სიცოცხლეს, ჯანმრთელობას ან უსაფრთხოებას. ამ მიზეზის გამო მოხალისეებთან
მუშაობისას აუცილებელია ოპერაციების კარგად გააზრებული დაგეგმვა, ზედამხედველობა და
კონტროლი.
ქიმიური ნივთიერებების მოქმედება
აალებადობა
ნედლი ნავთობი, კონდენსატები და რაფინირებული პროდუქტები შეიძლება აალდეს აალების
წყაროს ზემოქმედების შედეგად. ზღვაში ჩაღვრილი ნავთობის აალების პერიოდი, როგორც წესი,
ძალზედ მცირეა, რადგანაც ნავთობიდან ყველაზე ადვილად აორთქლებადი ნივთიერებები, რომლებიც
ამავე დროს, ადვილაალებადია, სწრაფად ორთქლდება ჰაერში და წყალი შეერთვება ნავთობს თუ, რა
თქმა უნდა, შესაძლებელია, რომ მოცემული სახის ნავთობი ემულსიად გადაიქცეს. ახლად დაღვრილი
ნავთობი განსაკუთრებით საშიშია აალების თვალსაზრისით. ამიტომ აუცილებელია იმის
უზრუნველყოფა, რომ მის მახლობლად არ იყოს აალების წყარო, რითაც ხანძრის საშიშროება
მცირდება. ამის გათვალისწინებით ზღვაში ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ჯგუფის წევრებმა
სწორად უნდა შეარჩიონ აღჭურვილობა, რომლითაც განახორციელებენ რეაგირების ოპერაციას, ანუ
გამოყენებული აღჭურვილობა არ უნდა წარმოადგენდეს ნავთობის აალების პოტენციურ რისკს.
აალების ზღვრული ტემპერატურა 600 C
600 C-ზე ნაკლები აალების ტემპერატურის მქონე ნივთიერებების მოშორება, შენახვა და გადაზიდვა
უნდა განხორციელდეს უსაფრთხოების საგანგებო წესების დაცვით. 60 0 C-ზე ნაკლები აალების
ტემპერატურის მქონე ნავთობთან ბრძოლისათვის აუცილებელია საგანგებო დანიშნულების გემი.
ამჟამად არ მოიძებნება გემი, რომელიც პასუხობს უსაფრთხოების მოთხოვნებს.
“<600C აალების რისკის პერიოდი” შეადგენს მაქსიმუმ 10 საათს დაღვრის მომენტიდან და
დამოკიდებულია ნავთობის ტიპზე და რაოდენობაზე, აგრეთვე ტემპერატურაზე და ქარის სიჩქარეზე.
დაღვრილი პროდუქტი და წმენდა, როგორც რეაგირების ზომა: ქიმიური უსაფრთხოება
ნავთობის ზოგიერთი ფრაქცია განსაკუთრებულ რისკთან არის დაკავშირებული, როდესაც
არსებობს აალების თუნდაც მცირედი ალბათობა. მსუბუქი პროდუქტები, როგორიცაა ბენზინი ან
ნავთი შედის მაღალი რისკის ჯგუფში და მათთან მუშაობისას განსაკუთრებული სიფრთიხლეა
საჭირო.
ფეთქებადი ორთქლი
როდესაც ზღვაში იღვრება აქროლადი ნედლი ნავთობი ან რაფინირებული პროდუქტი,
ინციდენტის საწყის ეტაპზე ხდება ნახშირწყალბადის ორთქლის გამოყოფა. არსებობს იმის საშიშროება,
რომ ორთქლის ასეთი ღრუბელი, ქარის ზემოქმედებით გადაადგილდეს დასახლებული
პუნქტებისაკენ ან ისეთ ადგილზე, სადაც შესაძლებელია აალდეს. შესაძლოა, საჭირო გახდეს
უსაფრთხოების ზონებისა და ჰაერის მონიტორინგის სადგურების შექმნა ორთქლის მასშტაბების
დადგენისა და მისი კონტროლის მიზნით, რათა ორთქლის ღრუბელმა არ შეაღწიოს ზონაში, სადაც
არსებობს მისი აფეთქების საშიშროება. ფეთქებადი ორთქლის გამოყოფა სახიფათოა ასევე შიდაწვის
ძრავებისთვისაც, რადგანაც ორთქლის ასეთ ძრავაში მოხვედრის შედეგად არსებობს ძრავის
უკონტროლოდ აჩქარების საფრთხე. დაუშვებელია შიდაწვის ძრავის ჩართვა იმ ზონაში, სადაც
არსებობს აფეთქების საფრთხე. იმ შემთხვევაში, თუ შიდაწვის ძრავის ჩართვა სრულიად
აუცილებელია ისეთ ზონაში, სადაც არსებობს ფეთქებადი აირები ან ორთქლი, უსაფრთხოების
მიზნით საჭიროა ძრავაზე მოვარგოთ ჰაერშემყვანის ჩამკეტი მოწყობილობა, რომელიც ძრავის
ზედმეტად აჩქარების შემთხვევაში ავტომატურად გადაკეტავს მასში ჰაერის მიწოდებას.
ტოქსიკურობა
არსებული მოსაზრების თანახმად, ნავთობი ტოქსიკურობის თვალსაზრისით ძალზე საშიში
პროდუქტია, თუმცა ნავთობით მოწამვლის რისკი სინამდვილეში დაბალია. მიუხედავად იმისა, რომ
ნავთობი შეიცავს მავნე ნივთიერებებს, არ არის ძნელი მათი ზემოქმედებისგან სხეულის დაცვა.
დაღვრილი პროდუქტის შემადგენელმა ტოქსიკურმა ნივთიერებებმა ადამიანის ორგანიზმში გარდა
სასუნთქი გზებისა (აირის ან ორთქლის შესუნთქვით), სხვაგვარადაც შეიძლება შეაღწიოს, კერძოდ,
შეიძლება მოხდეს მათი შეწოვა კანიდან ან თვალებიდან, ჩაყლაპვა ან შეშხაპუნება. ყველაზე დიდი
საშიშროება ტოქსიკურობის თვალსაზრისით ნავთობის დაღვრის საწყის ეტაპზე შეიმჩნევა, როდესაც
საქმე გვაქვს აქროლად ნედლ ნავთობთან, კონდენსატებთან ან მსუბუქ რაფინირებულ პროდუქტებთან,
რომლებიც შეიძლება კანცეროგენურ ნივთიერებებს შეიცავდნენ. მაგალითად, ბენზოლი
საყოველთაოდ ცნობილი კანცეროგენია, რომლისთვისაც დადგენილია რისკები და უსაფრთხო
ზემოქმედების ზღვარი. თუ პოტენციური ზემოქმედება სცდება დადგენილ ზღვარს, პერსონალი
ვალდებულია რეაგირების ოპერაცია ინდივიდუალური დაცვის საშუალებების გამოყენებით
ჩაატაროს, როგორიცაა ქიმიურ-დამცავი ტანსაცმელი და რესპირატორები. რადგანაც ეს არომატული
ნაერთები მდგრადობას მხოლოდ მცირე დროით ინარჩუნებენ, ხოლო შემდეგ ჰაერში ორთქლდებიან,
განსაკუთრებულ რისკს უქმნიან უსაფრთხოებას. აუცილებელია განსაკუთრებული ყურადღება, რათა
ჰაერში ბენზოლის შემცველობა მუდმივად კონტროლირებადი იყოს და რეაგირების ჯგუფის წევრები
და გარშემომყოფი ადამიანები დაცული იყვნენ აფეთქების საფრთხისაგან. გამოყოფილი არომატული
ნაერთების ზომა დამოკიდებულია ნავთობის ტიპზე, დაღვრის ზედაპირის ფართობზე, გარემო
ტემპერატურასა და ქარის სიჩქარეზე გამოყოფის მომენტისათვის. არსებული თუ პოტენციური რისკი
უნდა შეფასდეს სპეციალისტების მიერ და კონტროლის ზომები უნდა განხორციელდეს ასეთი
ნაერთების ზემოქმედების ზღვრულ დონეზე შესანარჩუნებლად.
საჭიროა გაკეთდეს მითითებები ყველა ქიმიური ნივთიერებისათვის საწარმოო პირობებში
პროფესიული ზემოქმედების დასაშვები ზღვრების შესახებ (თანამდებობრივი ექსპონირების ზღვარი -
OELs) და დადგენილ იქნას მონიტორინგის შესაფერისი რეჟიმი. OELs შეიძლება იყოს მოკლევადიანი
(მწვავე ზემოქმედების მქონე ქიმიური ნივთიერებებისათვის) ან გრძელვადიანი (ქიმიური
ნივთიერებები, რომლებსაც ახასიათებთ ქრონიკული ზემოქმედება).
გოგირდწყალბადი
მონიტორინგი ტოქსიკური ორთქლის არსებობაზეც საჭიროა. „გოგირდუხვი (“მჟავე”) ნედლი
ნავთობი” გამოყოფს გოგირდწყალბადის აირს (H 2S). მიუხედავად იმისა, რომ დაბალი
კონცენტრაციისას კარგად შეიგრძნობა H2S-ის სუნი, ლეტალური კონცენტრაციისას მის აღმოსაჩენად
სპეციალური აღჭურვილობაა საჭირო. არსებობს მნიშვნელოვანი რისკი ადამიანების მოწამვლისა, თუ
ნავთობის დაღვრის ადგილიდან მოხდა ამ აირის ღრუბლის დასახლებულ პუნქტებში გადანაცვლება.
ნედლი ნავთობიდან ძალიან დიდი რაოდენობით H 2S-ის გამოყოფის შემთხვევაში არ არის
გამორიცხული მოსახლეობის ევაკუაცია გახდეს საჭირო. როგორც წესი, რეაგირების ჯგუფის წევრებმა
არ უნდა იმუშაონ გარემოში, სადაც არსებობს ისეთი აირებით მოწამვლის რეალური საფრთხე,
როგორიცაა H2S, თუ ისინი ვერ აკონტროლებენ მოწამვლის წყაროს. თუ არსებობს ეჭვი მომწამვლელი
აირის არსებობის შესახებ ნავთობის დაღვრის ზონაში, მიმართავენ ნავთობის მწარმოებელს ან პირს,
რომელიც ახდენდა მის ტრანსპორტირებას ზღვაში, რათა მათგან მიიღონ ინფორმაცია ნავთობის
მახასიათებლების შესახებ და ამუშავდეს მონიტორინგის სისტემა, რათა დადგინდეს აირების
შემცველობა ჰაერში. მას შემდეგ, რაც მომწამვლელი გაზის შემცველობა ჰაერში დასაშვებ ნორმამდე
დაიწევს, რეაგირების ჯგუფის წვრებმა უნდა გამოიყენონ ინდივიდუალური მონიტორინგის
აღჭრვილობა საკუთარ თავზე აირის ზემოქმედებისა და სამუშაო დროის საკონტროლოდ, რათა
დაცული იყოს ამა თუ იმ აირის ზემოქმედების დადგენილი ზღვრები სამუშაო ადგილზე.
ჟანგბადის გამოძევება
ნახშირწალბადის აირებს შეუძლიათ ჰაერში ჟანგბადის ჩანაცვლება, განსაკუთრებით ჩაკეტილ
სივრცეში ან ტრანშეაში, სადაც ვენტილაცია ცუდია. ჩაკეტილ სივრცეში, ტრანშეაში ან ისეთ ზონაში
შესვლამდე, სადაც არასაკმარისმა ვენტილაციამ შესაძლოა, ნახშირწყალბადის ორთქლის დაგროვება
გამოიწვიოს, პერსონალი უნდა გაეცნოს ჰაერში ჟანგბადის შემცველობის მაჩვენებლებს. ასეთ ზონაში
შესვლა დაუშვებელია, თუ ჰაერში ჟანგბადის შემცველობა არ არის 19,5%-ზე მეტი. საჭიროა ასეთი
ზონების მუდმივი მონიტორინგი. რეაგირების ჯგუფის წევრები ასეთ ზონებში სამუშაო ნებართვების
გარეშე არ დაიშვებიან და ტარდება ტანკერში შესვლის სპეციალური პროცედურები.
მოლიპულობა
ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ოპერაციების მსვლელობისას დაშავება უმეტესწილად
დაკავშირებულია გაცურებასთან, წაბორძიკებასთან და დაცემასთან. არსებობს რიგი ნივთიერებები,
რომლებიც სრიალაა და არც ნავთობია გამონაკლისი. ნავთობის ზედაპირზე ფეხის აცურება ხშირია,
რაც სხეულის დაზიანებას იწვევს. რეაგირების ჯგუფის წევრებისთვის შესაძლოა, ნავთობით
დასვრილი ხელთათმანით აღჭურილობის დაჭერა რთული აღმოჩნდეს, რის გამოც შესაძლებელია
ტიპიური ოპერაციის შესრულებას ჩვეულებრივზე მეტი დრო დასჭირდეს, ხოლო რთული
ოპერაციების შესრულება ვერც კი მოხერხდეს სანამ აღჭურვილობას ნავთობისგან არ გაწმენდენ.
ჰაერის მონიტორინგის აღჭურვილობა და ჩანაწერების წარმოება
ჰაერისა და ნივთიერებების ზემოქმედების მონიტორინგი შესაძლებელია ჩატარდეს ელექტრონული
მონიტორების, “დრეგერის” ფირმის ინდიკატორული მილაკების, პერსონალური მონიტორების ან
პასიური დიფუზიური დოზიმეტრების გამოყენებით. მონიტორინგის ტიპი, დონე და სიხშირე
დამოკიდებულია კონკრეტულ პირობებზე.
ნავთობის მოხვედრა კანზე
ნავთობი და ზოგიერთი ქიმიური ნაერთი, რომელთა წმენდაც ხორციელდება, გაუცხიმოების
თვისებით ხასიათდება და მათი კანისმიერი შეწოვის შემთხვევაში შეიძლება პერსონალს სერიოზული
პრობლემები შეექმნას ჯანმრთელობის მდგომარეობასთან დაკავშირებით. ნავთობის დაღვრაზე
რეაგირების ჯგუფის წევრები ოპერაციის წარმოებისას ვალდებულნი არიან ისარგებლონ
ინდივიდუალური დამცავი საშუალებებით, რათა თავიდან აიცილონ ნავთობის მოხვედრა კანზე,
რამაც შეიძლება კანის აალება ან დერმატიტი გამოიწვიოს. ინდივიდუალური დაცვის საშუალებები
შეირჩევა ინციდენტის ზონაში კლიმატური პირობების გათვალისწინებით, რადგანაც სიცხეში
ჰერმეტული სპეცტანსაცმლის დიდი ხნით ტარებამ შეიძლება ორგანიზმის სითბური პროსტრაცია
გამოიწვიოს. სამუშაო რეჟიმი უნდა ითვალისწინებდეს შესვენებებს. რეაგირების ჯგუფის წევრი უნდა
ატარებდეს დამცავ სათვალეს, ხელთათმანს და ფეხსაცმელს. ასევე, აუცილებელია დამანოტივებელი
კრემის გამოყენება კანის დასაცავად. უნდა მოეწყოს სადეზინფექციო შენობა, სადაც პერსონალი
დატოვებს ნავთობიან ტანსაცმელს და რომელიც აღჭურვილი იქნება შესაფერისი სარეცხი და დასაბანი
საშუალებებით (შხაპი, პირსაბანი). კიდევ ერთი პრობლემა, რომელსაც ხშირად უჩივის რეაგირების
ჯგუფის პერსონალი, არის შეუძლოდ ყოფნა და დიარეა დაბინძურებული საკვების შემთხვევით
გადაყლაპვის შედეგად, რაც შედეგია ჰიგიენის წესების არასათანადო დაცვისა. პირადი ჰიგიენისა და
სადეზინფექციო შენობები სწორედ იმისთვისაა საჭირო, რომ პერსონალს საშუალება მიეცეს ოპერაციის
დასრულების შემდეგ საკვების მიღებამდე მოწესრიგდეს, გასუფთავდეს და დაიცვას პირადი ჰიგიენა.
ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ქმედებისას გამოყენებული ქიმიური ნივთიერებები და საწმენდი
საშუალებები
რიგი ქიმიური ნივთიერებები, როგორიცაა დისპერგატორები და გამხსნელები, გამოიყენება
ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ოპერაციების მსვლელობისას და უნდა აღინიშნოს, რომ ამ
ნივთიერებებთან განსაკუთრებული სიფრთხილეა საჭირო. ასეთი ნივთიერებების ჩაბარებისას, მათ,
უმეტეს შემთხვევაში, თან ერთვის გამოყენების ინსტრუქცია, მათთან მუშაობისას უსაფრთხოების
ტექნიკის წესები და მონაცემები ტოქსიკურობის შესახებ. მოცემულ ინფორმაციას უნდა გაეცნოს
რეაგირების ჯგუფის ყველა წევრი. დისპერგატორის ქიმიური ნივთიერებთან შეხებისას
სავალდებულოა დამცავი ხელთათმანების, სათვალისა და ტანსაცმლის ტარება. პერსონალმა ასევე,
ყურადღება უნდა მიაქციოს იმ ფაქტს, რომ რაც შეიძლება ნაკლები დროის მანძილზე ჰქონდეს
კონტაქტი ასეთ ნივთიერებებთან, რადგანაც მრავალი მათგანი ნახშირწყლბადის ფუძეზეა და
შეიძლება ნავთობის კანზე მოხვედრის შედეგად დერმატიტი გამოიწვიოს. უსაფრთხოების
ანალოგიური ზომების დაცვაა საჭირო გამხსნელების გამწმენდ ქიმიურ ნივთიერებებთან
ურთიერთობის დროსაც, რადგანაც ისინი შეიძლება შეიცავდეს კიდევ უფრო მეტ არომატულ
ნივთიერებებს. განსაკუთრებული სიფრთხილეა საჭირო რესპირატორის გამოყენებისას, რომელიც
აღჭურვილია შესაფერისი ფილტრის ვაზნებით.
დამცავი ტანსაცმელი უნდა შეირჩეს ნავთობის ტიპისა და გარემო პირობების გათვალისწინებით:
● ხომ არ არის დამატებითი განათების აუცილებლობა, რადგანაც ოპერაციები მიმდინარეობს
საღამოს ან ღამის საათებში?
● ხომ არ არის აუცილებელი გაკეთდეს ფეხით გადასასვლელი ბილიკი მოლიპულ ზედაპირზე
გადასასვლელად?
● ხომ არ არსებობს სამუშაო ჯგუფის წევრების სითბური პროსტრაციის ან ჰიპოთერმიის
საშიშროება?
● სამუშაო ჯგუფების წევრების დანაყრების, დარწყულებისა და დასვენების ორგანიზების
პირობები.
უსაფრთხოება სამუშაო გარემოში
 ნავთობის დაღვრა შეიძლება მოხდეს პრაქტიკულად ნებისმიერ გარემოში და ნებისმიერ კლიმატურ
და მეტეოროლოგიურ პირობებში, რის გამოც რეაგირების ჯგუფის წევრებს შესაძლოა, სრულიად
განსხვავებული პრობლემები შეექმნათ ყოველ ცალკეულ შემთხვევაში და აქედან გამომდინარე,
მოუწიოთ სხვადასხვა სახის გადაწყვეტილებების მიღება რეაგირების ზომებთან დაკავშირებით.
სამუშაო გარემოს ზოგიერთი ასპექტის კონტროლირება (როგორიცაა ადგილმდებარეობის გეგმა, დაცვა
და სამუშაო ცვლები) რეაგირების ჯგუფის პერსონალს თავადაც შეუძლია. სხვა ფაქტორები,
როგორიცაა მეტეოროლოგიური პირობები, დადგინდება რეაგირების სამიზნე უბნების დაზუსტების
შემდეგ. ნებისმიერ სამუშაო გარემოში უსაფრთხოება ყოველთვის პრიორიტეტულია.
ამინდი
ჰაერის ზედმეტად მაღალმა თუ დაბალმა ტემპერატურამ, ნესტმა და ნალექებმა შეიძლება მავნე
ზეგავლენა იქონიოს ადამიანის ორგანიზმზე. რეაგირების ჯგუფის პერსონალს არასასურველი
კლიმატური პირობების ზეგავლენით შეიძლება აღენიშნოს შემდეგი სიმპტომები: ერთი მხრივ, მზის
დარტმა, მზით დამწვრობა და გაუწყლოვნება – დიდი სიცხეების შემთხვევაში და მეორეს მხრივ,
მოყინვა და ჰიპოთერმია – ყინვის დროს. აღნიშნული მოვლენები თავისი ხასიათით საშიშია და
ადეკვატურად უნდა შეფასდეს. ასეთი რისკის პირობებში აუცილებელია ადექვატური კონტროლის
ზომების მიღება, რაშიც შედის:
● სპეც. ტანსაცმელი;
● თავშესაფარი;
● ტრენინგი გადარჩენის ზომების შესახებ;
● სამუშაო რეჟიმის რეგულირება იმგვარად, რომ პერსონალს ჰქონდეს დასვენების საშუალება;
● კავშირგაბმულობის აპარატურისა და ამინდის ზუსტი პროგნოზი;
გარემო პირობები
ნავთობის დაღვრა შეიძლება მოხდეს როგორც გაშიშვლებულ სანაპირო ზოლზე, ისე საკმაოდ
მოშორებულ მთებზე – მილსადენიდან გაჟონვის შემთხვევაში. სანაპიროზე ნავთობის დაღვრის
შემთხვევაში აუცილებელია უსაფრთხოების სათანადო ზომების მიღება, როგორიცაა ავტომობილებისა
და ფეხით მოსიარულეთათვის უსაფრთხო გზების მოწყობა სანაპიროს ტიპის გათვალისწინებით
(ტალახი, კლდეები, მანგროვები და სხვ.). რეაგირების ჯგუფის წევრებთან დაკავშირებით
აუცილებელია სათანადო ზომების მიღება, რათა წყლის ნაკადმა ზღვის მოქცევა-უკუქცევისას სამუშაო
ჯგუფი და აღჭურვილობა ადგილს არ მოწყვიტოს. ნავთობის ხმელეთზე დაღვრის შემთხვევაში
ოპტიმალური გადაწყვეტილების მიღებას შეიძლება ართულებდეს ინციდენტის ადგილის რელიეფი
და მისთვის დამახასიათებელი კლიმატური პირობები, რომლებიც აუცილებლად უნდა იქნეს
მხედველობაში მიღებული რეაგირების ზომების დაგეგმვისა და განხორციელების პროცესში. ამასთან,
მხედველობაში მიიღება ისეთი ფაქტორები, როგორიცაა მისადგომლობა, დახრილობა, დინების
ჩადინების ნორმა და სიღრმე, მიწისქვეშა წყლების დონე და სხვ.
თუმცა, უნიკალური ფლორა და ფაუნა, რომელიც შესაძლოა მხოლოდ მოცემულ ადგილზე
გვხვდებოდეს, მნიშვნელოვანი ეკოლოგიური რესურსია, შეიძლება გარკვეულწილად საფრთხესაც კი
ქმნიდეს. მოცემული ადგილმდებარეობისთვის დამახასიათებელი შხამიანი მცენარეებისა და საშიში
ცხოველების შესახებ ინფორმაციას წინასწარ უნდა ფლობდნენ რეაგირების ჯგუფის წევრები. მათ
ასევე, უნდა იცოდნენ, თუ რა ხერხებითა და მეთოდებით აარიდონ თავი ასეთ ცხოველებს ან მათი
თავდასხმის შემთხვევაში რა ზომებს მიმართონ. ყველაზე მეტად საშიშია ცხოველები, რომლებიც
ადამიანს თავს ესხმიან როგორც ზღვაში, ისე ხმელეთზე. თუ არსებობს ამის საშუალება, მოცემულ
საკითხებთან დაკავშირებით რეკომენდებულია ექსპერტისაგან კონსულტაციების აღება და დაცვის
შესაფერისი ზომების მიღება.
ოპერაციები ღამით
ღამის საათებში ოპერაციის ჩატარება ძალზე რთული და სახიფათო ამოცანაა. ამიტომ, თუ არ არის
სათანადო განათება უზრუნველყოფილი, არ არსებობს იმის გარანტია, რომ რისკი მინიმუმამდეა
დაყვანილი და რეაგირების ჯგუფის წევრების სიცოცხლესა და ჯანმრთელობას საფრთხე არ ემუქრება,
არ არსებობს იმის ვარაუდის საფუძველი, რომ ჩატარებული ოპერაცია წარმატებული იქნება, ღამის
საათებში დაღვრილი ნავთობის წმენდის ოპერაციების ჩატარება ყოვლად დაუშვებელია. ღამის
სიბნელეში, არასათანადო განათების პირობებში ნავთობის ლაქა ცუდად ჩანს და ფეხის აცურების,
წაბორძიკებისა და დაცემის რისკი იზრდება.
 ღამის საათებში მუშები გაცილებით მალე იღლებიან და ეს ფაქტიც გასათვალისწინებელია.
დისპერგატორების გამოყენება საჰაერო ტრანსპორტიდან ღამის საათებში ცუდი ხედვადობის გამო
რეკომენდებული არ არის.
მოცურება, წაბორძიკება, დაცემა
როგორც უკვე ვახსენეთ, ყველაზე ხშირ ინციდენტს რეაგირების ჯგუფის წევრების მოცურება,
წაბორძიკება და დაცემა წარმოადგენს. ნავთობის დაღვრა შეიძლება ისეთ ზონაში მოხდეს, სადამდეც
მისასვლელი გზა შეიძლება საკმაოდ რთული იყოს. პრობლემა შეიძლება კიდევ უფრო გამწვავდეს, თუ
მისადგომის ზედაპირი დაფარულია ნავთობით ან კლდოვანი სანაპირო ზოლი ბუნებრივად
დაფარულია სრიალა წყალმცენარეებით, სველი ქვებით ან ტალახით. ასეთ შემთხვევაში აუცილებელია
უზრუნველყოფილ იქნეს უსაფრთხო მისადგომი ინციდენტის ადგილზე სამუშაო ძალისათვის.
სანაპირო ზოლზე მუშაობისას რეაგირების ჯგუფის პერსონალისთვის არ არის რეკომენდებული
კლდოვან და ქვიან ადგილებთან ზედმეტად მიახლოება, სანამ არ მოეწყობა უსაფრთხო მისასვლელი,
იქნება ეს ხიდები თუ თოკები. გაწმენდის ოპერაციის პერსონალი წინასწარ უნდა გააფრთხილონ იმ
საშიშროების შესახებ, რომელიც არსებობს ინციდენტის ადგილზე მისადგომზე და მიაწოდონ
ინფორმაცია შედარებით უსაფრთხო გზების შესახებ.
პერსონალის მოცურება, წაბორძიკება და დაცემა მხოლოდ ნაპირზე მუშაობისას არ ხდება. ასეთ
ფაქტებს შეიძლება ადგილი ჰქონდეს გაშლილ ზღვაში გემბანზე ოპერაციის ჩატარების დროსაც.
რეაგირების ჯგუფის წევრებს ასეთ შემთხვევაში უნდა ეკეთოთ გასაბერი ჟილეტები და
გაფრთხილდნენ, რათა გემბანიდან წყალში არ გადავარდნენ. გემბანი განსაკუთრებით სრიალაა, თუ
მასზე ნავთობია დაღვრილი. მისაბმელი ბაგირები და აღჭურვილობის თოკები დამატებით საფრთხეს
ქმნიან. გემბანის სუფთა და მოწესრიგებულ მდგომარეობაში ქონა რეალურად ამცირებს ასეთ
სიტუაციაში რისკს.
ხელით მუშაობა და აღჭურვილობის აწევა
განსაკუთრებული სიფრთხილეა საჭირო რეაგირების ჯგუფის პერსონალის მხრიდან
აღჭურვილობისა და ნარჩენების ტომრების აწევისას.
შესაძლებლობის შემთხვევაში აუცილებელია ამწევ-დამწევი ინსტრუმენტის გამოყენება. თუ
საჭიროა ხელით მუშაობა, ხდება ტვირთის განსაზღვრული რაოდენობის აწევა ყოველ ჯერზე -
რამდენსაც ადამიანი საშუალოდ მოერევა და პერსონალს მიეცემა მითითებები მოცემული სამუშაოს
შესასრულებლად. ამწევ-დამწევი ინსტრუმენტებით სარგებლობის პროცესში პერსონალი მუშაობს
დამცავი ჩაფხუტებით. ამ ოპერაციაზე ყველა პერსონალი არ დაიშვება, არამედ მხოლოდ ისინი, ვისაც
გავლილი აქვს შესაფერისი მომზადება.
ამოღებულ ნავთობს ხშირად ინახავენ სანაპიროზე დროებით ორმოებში, რომლებიც
იზოლირებული უნდა იყოს საზოგადოებრივი მოძრაობის ადგილებისგან და მათთან მისადგომები
ტრანსპორტისათვის, რომლებიც ნავთობს ეზიდებიან, უნდა იყოს უსაფრთხო. ორმოებთან დგება
აღნიშვნები და გამაფრთხილებელი ნიშნები, რათა შემთხვევით ვინმე არ ჩავარდეს.
ტრანსპორტი
ნავთობის დაღვრის შემთხვევაში აუცილებელი ხდება მატერიალურ-ტექნიკური უზრუნველყოფა
საჭირო აღჭურვილობის, სპეციალიზებული სატრანსპორტო საშუალებებისა და პერსონალის
ინციდენტის ადგილზე გადასაყვანად. აღჭურვილობისა და პერსონალის ტრანსპორტირებისას
მოსალოდნელია ადგილობრივ გზებზე გარკვეული უსაფრთხოების ზომების შესუსტება, რის თავიდან
ასაცილებლადაც აუცილებელია სიფრთხილის გამოჩენა, რათა ნავთობით დაბინძურებული
ტერიტორიის გარდა არ მოხდეს სხვა ადგილების დაბინძურებაც, მათ შორის ინციდენტის ადგილზე
მისასვლელი გზისაც. საჭიროა სატრანსპორტო საშუალებების რეცხვის სადგურების უზრუნველყოფა,
რითაც თავიდან იქნება აცილებული ტრანსპორტის მიერ საზოგადოებრივი თავშეყრის ადგილების
ნავთობის ნარჩენებით დაბინძურება. წმენდის ოპერაციების შედეგად ადგილზე რჩება დიდი
რაოდენობით ნარჩენები, რომელიც საჭიროებს შემდგომ შენახვას, დახარისხებას და გადაყრას
სათანადო წესით. მასალების ტრანსპორტირება ხშირ შემთხვევაში სპეციალიზებულ სატრანსპორტო
საშუალებას საჭიროებს. უმეტეს შემთხვევაში საჭირო გახდება ადგილობრივი თვითმმართველობის
ორგანოებიდან საჭირო ნებართვების აღება ნავთობის ნარჩენების შენახვის, ტრანსპორტირებისა და
გადაყრის ოპერაციების განსახორციელებლად.
პირველადი სასწრაფო დახმარება
რეაგირების ოპერაციების სირთულიდან გამომდინარე, ხშირია პერსონალის დაზიანება და
ავადობა. პერსონალს ხშირად უწევს რთული დავალების შესრულება მისთვის უცნობ პირობებში და
დიდი დატვირთვით მუშაობა. აუცილებელია პროფილაქტიკური ზომების მიღება პერსონალის
დასაცავად გადამდები დაავადებებისგან და ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული სხვა
პრობლემებისაგან ნავთობით დაბინძურებულ ზონაში. წყლისა და საკვების ხარისხი უნდა
აკმაყოფილებდეს დადგენილ სტანდარტებს და გამორიცხავდეს ინფიცირების ან მოწამვლის
შესაძლებლობას. რეაგირების ჯგუფის პერსონალს უნდა ჩაუტარდეს ტრენინგი პირველადი
სამედიცინო დახმარების საკითხებზე და ისინი ინფორმირებულნი უნდა იყვნენ შემდეგის შესახებ:
● ადგილზე არსებული სამედიცინო აღჭურვილობა, მისი ზუსტი ადგილმდებარეობა და
მოხმარების წესი;
● ვაქცინაცია, საჭიროების შემთხვევაში;
● სამედიცინო ევაკუაცია, რომელიც შეიძლება საჭირო გახდეს სერიოზული ტრავმის შემთხვევაში.
რისკის სხვა სახეები
არსებობს რისკის სხვა სახეებიც, რომელთა მხედველობაში მიღებაც აუცილებელია, განსაკუთრებით
რეაგირების ჯგუფის პერსონალის საზღვარგარეთ გაგზავნის შემთხვევაში. მსოფლიოს ზოგიერთი
ქვეყანა თუ რეგიონი სპეციფიური საფრთხით ხასიათდება, რომლის გათვალისწინებაც აუცილებელია
ყოველ ინდივიდუალრ შემთხვევაში. შესაძლოა, ოპერაციების განსახორციელებლად საჭირო გახდეს
საელჩოებისგან, სამთავრობო დეპარტამენტებისგან ან სპეციალიზებული სადაზღვევო კომპანიებისგან
კონსულტაციების აღება. საკითხები, რომელთა გათვალისწინებაც აუცილებელია:
● მგზავრობასთან დაკავშირებული ქმედებები (მარშრუტი, ვიზა, სატრანსპორტო სააგენტო);
● უსაფრთხოება თვითმფრინავით მგზავრობისას;
● დაბინავება;
● ენა; თარჯიმნები, დოკუმენტაციის თარგმნა;
● თავდასხმის/მოტაცების საფრთხე;
● მოცემული ქვეყნისათვის დამახასიათებელი საფრთხე, როგორიცაა ტერორიზმი, სამოქალაქო ომი
და სხვ.;
● ევაკუაცია.
რეაგირების ჯგუფის მონაწილეების რაიმე კონკრეტულ დავალებაზე განწესებამდე საჭიროა
მხედველობაში იქნეს მიღებული ზემოთ ჩამოთვლილი ფაქტორები, მათი ხარისხისა და პოტენციური
საფრთხის გათვალისწინებით. თუ აღმოჩნდა, რომ ამა თუ იმ ოპერაციის შესრულება გარკვეულ
საფრთხესთან არის დაკავშირებული, აუცილებელია მისი თავიდან აცილების ზომების დაგეგმვა,
პერსონალისთვის გაცნობა და განხორციელება.
უსაფრთხოება რეაგირების ოპერაციების ჩატარების დროს: რეაგირების ოპერაციები სანაპირო
ზოლზე
რეაგირების ოპერაციები ყველაზე ხშირად სანაპირო ზოლზე მიმდინარეობს, სადაც წყლის
სიახლოვე უკვე რისკის ფაქტორს გულისხმობს, განსაკუთრებით, თუ ოპერაციას გამოუცდელი
პერსონალი ატარებს. ტალღები, ქარის მოძრაობა, ზღვის მოქცევა-უკუქცევა ქმნის დინამიურ სურათს,
რომელიც აბნევს გამოუცდელ პერსონალს და საჭიროებს დიდი სიფრთხილის გამოჩენას ოპერაციების
დაგეგმვისა და სიტუაციის შეფასებისას. სანაპირო ზოლზე ოპერაციის ჩატარებისა და პერსონალის
გაშლის სპეციფიკა ისეთია, რომ ხშირად იქმნება კავშირგაბმულობის, მძიმე აღჭურვილობის ადგილზე
მიტანისა და საერთოდ, გადაადგილების, პირველადი სასწრაფო დახმარების აღმოჩენისა და
ევაკუაციის პრობლემები. მოცემული ღონისძიებების განხორციელებას ხელს კლდეები, ტალახი და
ხმელეთის არასაიმედო ზედაპირიც უშლის. აუცილებელია ნავთობის დაღვრის ადგილზე მისადგომსა
და თავად დაბინძურებულ ზონაზე მუდმივი კონტროლის წარმოება. წინააღმდეგ შემთხვევაში
ზღვისპირა ზოლში დასახლებულ ადამიანებს შეიძლება სერიოზული პრობლემები შეექმნათ. გარდა
ამისა, დაბინძურების ზონაში ადამიანებისა და სატრანსპორტო საშუალებების შესვლა შეიძლება
მეორადი დაბინძურების მიზეზად იქცეს და ზიანი მოუტანოს ეკოლოგიურ რესურსებს.
რჩევები სანაპირო ზოლზე რეაგირების ზომებთან დაკავშირებით
● მომწამვლელი და ფეთქებადი აირების შემოწმება;
● უსაფრთხო მისადგომის უზრუნველყოფა - ღორღიან ზედაპირზე გაცურება და დაცემა ხშირია და
ადამიანის ჯანმრთელობას საფრთხეს უქმნის;
● საჭირო რაოდენობის სამუშაო ძალის მობილიზება დავალების უსაფრთხოდ შესასრულებლად;
● ბრიფინგების მოწყობა უსაფრთხოების ზომებთან დაკავშირებით (დანართი 2) და
ზედამხედველობა;
● ინფორმირებულობა ზღვის მიქცევა-უკუქცევასთან დაკავშირებით;
 ● რეაგირების ჯგუფის წევრებისათვის თავშესაფრის გამოყოფა, დასვენების საათების დადგენა და
მათი კვება;
● ოპერაციების შესასრულებლად რეკომენდებულია ჯგუფური და არა ინდივიდუალური მუშაობა;
● არ დაუშვათ შესვლა ზონაში, სადაც თხრილებია. აუცილებელია ასეთი ადგილების გამოყოფა
მიმდებარე ტერიტორიისგან და გამაფრთხილებელი ნიშნების დადგმა;
● ამინდის შეცვლის შემთხვევაში და განსაკუთრებით ზღვის ღელვის მატებისას საჭირო ხდება
ოპერაციების ხელმეორედ შეფასება;
● საჭიროა სათანადო პირველადი სასწრაფო დახმარების უზრუნველყოფა, ბრიფინგების გამართვა
უსაფრთხოების საკითხებთან დაკავშირებით და სამედიცინო ევაკუაციის უზრუნველყოფა საჭიროების
შემთხვევაში.
უდიდესი მნიშვნელობისაა ის ფაქტი, რომ რეაგირების ჯგუფის მონაწილეებს გავლილი ჰქონდეთ
სათანადო ტრენინგი, რათა შეძლონ სამუშაო გარემოში არსებული საშიშროების შეფასება და
აუცილებელი პირობაა, რომ ხელი მიუწვდებოდეთ რისკის მართვის საშუალებებზე.
რეაგირების ოპერაციები გაშლილ ზღვაში
გაშლილ ზღვაში ოპერაციები შეიძლება წარმოებდეს ან გემბანზე ან ერთ სტატიკურ წერტილში. ღია
ზღვაში ოპერაციები განსაკუთრებული რისკით ხასიათდება და ამდენად, მათ ჩასატარებლად
განსაკუთრებული მეთოდები და პროცედურები გამოიყენება. გამოუცდელი პერსონალის მიერ ასეთი
ოპერაციების ჩატარება რეკომენდებული არ არის დიდი რისკის გამო.
რჩევები გაშლილ ზღვაში რეაგირების ზომებთან დაკავშირებით
● შეამოწმეთ მომწამვლელი და ფეთქებადი აირების არსებობა ნავთობის დაღვრის ადგილზე
მისვლამდე;
● სამაგრმა თოკებმა და ჯაჭვებმა შეიძლება სხეულის ფიზიკური დაზიანება გამოიწვიოს.
შეამოწმეთ ისინი პერიოდულად, განსაკუთრებით მღელვარე ზღვის დროს;
● მიაქციეთ ყურადღება, რომ გემბანი იყოს რაც შეიძლება სუფთა, რადგანაც ღია ზღვაში
ოპერაციების ჩატარება ისედაც სარისკოა, რასაც შეიძლება დაემატოს ისეთი არასასურველი
ფაქტორების ზემოქმედება, როგორიცაა ცუდი ამინდი, ნავთობით დასვრილი გემბანი და
დაბინძურებული სამუშაო ზონა;
● იზრუნეთ იმაზე, რომ რეაგირების ჯგუფის პერსონალმა იცოდეს აღჭურვილობის ექსპლუატაციის
წესები;
● იზრუნეთ იმაზე, რომ რეაგირების ჯგუფის პერსონალი ზედმიწევნით იცნობდეს გემზე
ჩასატარებელ პროცედურებს;
● ოპერაციების ჩატარებას გემბანზე ყოველთვის თან ახლავს დახრჩობის რისკი. ამიტომ პერსონალს
უნდა ეცვას გასაბერი ჟილეტები;
● ოპერაციების დაწყებამდე ჩაატარეთ მოკლე ბრიფინგი;
● გემბანის ამწის გამოყენებით აღჭურვილობის აწევისას გამოიყენეთ სპეციალურად ამ მიზნისთვის
განკუთვნილი ტროსის კაუჭიანი გადანაჭერი;
● რისკის შემცირება შესაძლებელია გემბანსა და ნავმისადგომს შორის მუდმივი კომუნიკაციით.
გაშლილ ზღვაში და გემბანებზე მომუშავე რეაგირების ჯგუფის პერსონალი უნდა ატარებდეს
გასაბერ ტანსაცმელს, რადგანაც მძიმე ფეხსაცმელი და ჩაფხუტები მათ წყალში გადავარდნის
შემთხვევაში ცურვაში ხელს შეუშლის. გემები, რომლებიც ჩართულნი არიან გაშლილ ზღვაში
ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ოპერაციებში, უნდა იყოს შესაფერისი ზომისა და გარემო პირობების
შესაფერისად აღჭურვილი. გემებზე დგება უსაფრთხოებისა და კავშირგაბმულობის აპარატურა.
გემის ეკიპაჟი უნდა იყოს სათანადოდ გაწვრთნილი და ჰქონდეს გემის მართვის შესაბამისი
კვალიფიკაცია. ანალოგიურად, რეაგირების ჯგუფის წევრებსაც უნდა შეეძლოთ დაკისრებული
ვალდებულებების კვალიფიციურ დონეზე შესრულება. ვფიქრობთ, ისედაც ცხადია, რომ გაშლილ
ზღვაში ოპერაციების ჩატარება რთულია, მით უმეტეს, თუ ამას თან ერთვის ამინდის არახელსაყრელი
პირობები, ნავთობიანი გემბანი თუ აღჭურვილობა და დაბინძურებული სამუშაო ზონა. სამაგრმა
თოკებმა და ჯაჭვებმა შეიძლება სხეულის ფიზიკური დაზიანება გამოიწვიოს და აუცილებელია მათი
პერიოდულად შემოწმება, განსაკუთრებით კი მღელვარე ზღვის დროს. ყოველივე ზემოთქმულიდან
გამოდინარე, სრულიად აუცილებელია პირობაა გაშლილ ზღვაში ოპერაციის ჩასატარებლად მხოლოდ
კარგად გაწვრთნილი პერსონალის წაყვანა, შესაფერისი აღჭურვილობის გამოყენება, ინდივიდუალური
დაცვის სათანადო საშუალებების უზრუნველყოფა და უსაფრთხოება უპირველეს ყოვლისა.
 კავშირგაბმულობის სისტემის გამართული მუშაობა სრულიად აუცილებელი პირობაა გაშლილ
ზღვაში რეაგირების ოპერაციების ჩატარებისას. გაშლილ ზღვაში გასულ სამაშველო ეკიპაჟთან კავშირი
აუცილებელია. როგორც უსაფრთხოების წინასწარი ზომა, აუცილებელია ეკიპაჟის ინფორმირებულობა
ამინდის გაუარესების შესახებ, რაც განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, როდესაც რეაგირების
ოპერაციებს აწარმოებს მცირე ზომის გემი ნაპირთან ახლოს.
რეაგირების ოპერაციები დისპერგატორების გამოყენებით
დისპერგატორული ქიმიური ნივთიერებების გამოყენება ნავთობის ლაქის ლიკვიდაციისათვის
გულისხმობს ჯანდაცვისა და უსაფრთხოების რიგი საკითხების გადაჭრის აუცილებლობას. კერძოდ,
ქიმიურმა ნივთიერებებმა შესაძლოა საფრთხე შეუქმნას ადამიანის ჯანმრთელობას და გამოყენებულმა
მეთოდებმა შეიძლება რეაგირების ჯგუფის წევრები ვერ დაიცვას ქიმიური ნივთიერებების
ზემოქმედებისაგან.
ასეთი ზემოქმედება შეიძლება იყოს შემდეგი:
● აეროზოლის ორთქლის შესუნთქვა. ამ სახეობის საშიშროების შემთხვევაში პერსონალი
ვალდებულია გამოიყენოს რესპირატორები გასხურების ოპერაციების დროს, იქნება ეს სანაპირო
ზოლზე გასხურება, გემებიდან გასხურება თუ მფრინავი აპარატიდან (თვითმფრინავი, ვერტმფრენი).
რესპირატორებს უყენდება ჰაერის მიკრონაწილაკებისგან გამწმენდი ფილტრი, რომელიც ჰაერს წმენდს
მტვრისგან, ნავთობის ორთქლისგან, კვამლისა და ქიმიური აეროზოლის ჭავლისაგან. გასხურების
ოპერაციის დროს გემებზე ყველა კარი და ფანჯარა უნდა იყოს დახურული, რაც ეკიპაჟს დაიცავს
აეროზოლის ორთქლის შესუნთქვისაგან. დიდ გემებზე არსებობს იმის პოტენციური საშიშროება, რომ
დისპერგატორის ორთქლი შეაღწევს სამანქანო განყოფილების ხელოვნური ვენტილაციის სისტემაში.
ასეთ შემთხვევაში რეკომენდებულია სამანქანო განყოფილების პერსონალმა გამოიყენოს
ინდივიდუალური დაცვის საშუალებები გასხურების ოპერაციების დასრულებამდე. ჰაერსატარებში
მოხვედრის შემთხვევაში დისპერგატორის ორთქლმა შეიძლება დააზიანოს ძრავები. ქარიან ამინდში
გასხურების ოპერაციების წარმოებისას პერსონალის დაცვის მიზნით განსაკუთრებული სიფრთხილეა
საჭირო.
● გადაყლაპვა. პერსონალი უნდა იყენებდეს რესპირატორებს დისპერგატორის ორთქლისგან თავის
დასაცავად. აუცილებელია პირადი ჰიგიენის წესების ზედმიწევნით დაცვა, რითაც პერსონალი
თავიდან აიცილებს დისპერგატორის ორგანიზმში მოხვედრას საკვებთან ერთად გადაყლაპვის გზით.
● კანისმიერი შეწოვა. დისპერგატორი ადვილად შეიწოვა ადამიანის კანის მიერ და შეიძლება
რომელიმე ორგანოს გაღიზიანება ან დაზიანება გამოიწვიოს. დისპერგატორების დატვირთვისა და
გადაზიდვის ოპერაციებისა და გემზე და სანაპირო ზოლზე გასხურების ოპერაციების წარმოებისას
პერსონალს უნდა ეცვას ნიტრილ-რეზინის ხელთათმანი და ერთიანი პოლივინილქლორიდის
კომბინიზონი. ნიტრილ-რეზინის ხელთათმანით მუშაობა ასევე აუცილებელია დისპერგატორების
შლანგების გადაბმისა და გადახსნის დროს თვითმფრინავით გასხურების ოპერაციის წარმოებისას.
● თვალებში შესხურება. პერსონალმა უნდა ატაროს ქიმიური სათვალე, როდესაც არსებობს
დისპერგატორის წვეთების ან ორთქლის თვალში მოხვედრის საშიშროება მაგ., დატვირთვის ან
გადაზიდვისას, გემზე და სანაპირო ზოლზე გასხურების ოპერაციებისა და თვითმფრინავით
ოპერაციის წარმოებისას. დისპერგატორის თვალებში მოხვედრის შემთხვევაში საჭირო ხდება
გადაუდებელი სამედიცინო დახმარება.
საავიაციო ოპერაციები
რეაგირების სტრატეგია ხშირად ითვალისწინებს თვითმფრინავის გამოყენებას დაზვერვის,
ტრანსპორტირების ან დისპერგატორის გასხურების მიზნით. საჰაერო ოპერაციები, აეროდრომი და
თავად თვითმფრინავი საფრთხეს უქმნის მგზავრებს. ამიტომ საჰაერო ოპერაციების წარმოების დროს
განსაკუთრებული სიფრთხილის გამოჩენაა საჭირო. ოპერაციის დაწყებამდე თვითმფრინავის ეკიპაჟმა
მგზავრებთან უნდა ჩაატაროს ბრიფინგი პოტენციური საშიშროებების, უსაფრთხოების ზომებისა და
დამცავი ხელსაწყოების გამოყენების შესახებ. პერსონალმა უნდა გამოიჩინოს სიფრთხილე და
აეროპორტის პერსონალის ან თვითმფრინავის ეკიპაჟის ნებართვის გარეშე არ შევიდეს ზონაში, სადაც
თვითმფრინავით ოპერაციები ტარდება.
რჩევები დისპერგატორის გამოყენებით რეაგირების ოპერაციებთან დაკავშირებული
უსაფრთხოების ზომების შესახებ:
● დაადგინეთ დისპერგატორული ქიმიური ნაერთების გასხურების მიმართულება;
 ● ყველა მიმართულებაზე მომუშავე პერსონალი ვალდებულია გამოიყენოს ინდივიდუალური
დაცვის საშუალებები. ყურადღება მიაქციეთ, რომ პერსონალს ეცვას შესაფერისი ზომის სპეც.
ტანსაცმელი;
● არ დაუშვათ გემბანის დისპერგატორით ან ნავთობით დაბინძურება, რაც გემბანის რეგულარული
რეცხვით მიიღწევა;
● გემი, საიდანაც დისპერგატორის გასხურება ხდება, მოატრიალეთ ქარის მიმართულებით;
● დარწმუნდით, რომ ინდივიდუალური დაცვის საშუალებები შესაფერისია გამოყენებული
დისპერგატორებისგან თავდაცვის მიზნით;
● მოერიდეთ დისპერგატორის უკონტროლო გასხურებას;
● დაიცავით საშიშ ნივთიერებებთან მუშაობისას ტექნიკური უსაფრთხოების ინსტრუქციის
მითითებები.
პერსონალის პასუხისმგებლობის სფერო
ნებისმიერ სამუშაო გარემოში უსაფრთხოების გაუმჯობესების თვალსაზრისით დიდი მნიშვნელობა
აქვს იმას, რომ პერსონალი ზრუნავდეს არა მხოლოდ საკუთარ, არამედ გუნდის სხვა წევრების
უსაფრთხოებაზეც. ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ოპერაციის მსვლელობისას სამუშაო გარემო
შეიძლება მოულოდნელად შეიცვალოს, თანაც არა ერთხელ. ამიტომ გუნდის წევრებს უნდა შეეძლოთ
ვითარების ცვლილების ადეკვატურად შეცვალონ მოქმედების კურსი, რათა თავიდან აიცილონ
დაზიანება ან დანაკარგი.
გარდა ფიზიკური და ქიმიური ფაქტორებისა, სამუშაო გარემოზე გავლენას სხვა ფაქტორებიც
ახდენენ. ხანგრძლივმა მუშაობამ ცხელ და მშრალ ან ცივ, ნესტიან და ქარიან ამინდში შეიძლება
პერსონალის სწრაფი გადაღლა გამოიწვიოს, რაც თავის მხრივ აქვეითებს აზროვნებისა და შედეგად,
ოპტიმალური გადაწყვეტილების მიღების უნარს ექსტრემალურ სიტუაციაში. რაც უფრო იზრდება
გადაღლილობა, მით უფრო სახიფათო ხდება გემბანზე მუშაობა და აღჭურვილობის ექსპლუატაცია.
აღჭურვილობის მწყობრიდან გამოსვლამ შესაძლოა გამოიწვიოს ადამიანების დაზიანება-დასახიჩრება,
ქონების დაზიანება და სხვა. ოპერაციების უსაფრთხოდ წარმოება შესაძლებელია კარგად გაწვრთნილი
და გამოცდილი პერსონალის მუშაობითა და უსაფრთხოების ზომების ზედმიწევნით დაცვით.
რჩევები საჰაერო ოპერაციების უსაფრთხოებასთან დაკავშირებით
● თვითმფრინავთან მიახლოებისას ან მისგან დაშორებისას მოერიდეთ შემწოვ მოწყობილობას,
გამონაბოლქვს, პროპელერებისა და როტორების ფრთებს.
● ვერტმფრენის მბრუნავმა ფრთამ შეიძლება ჩაიქროლოს მიწასთან ახლოს, განსაკუთრებით უქმი
სვლის შემთხვევაში. პერსონალი ვერტმფრენს, რომლის როტორიც მოცემულ მომენტში ბრუნავს,
შორდება და უახლოვდება წელში მოხრილ მდგომარეობაში და იმ მიმართულებით, როგორც ამას
მიუთითებს ვერტმფრენის ეკიპაჟი;
● ვერტმფრენთან მიახლოება ნებადართულია მხოლოდ მფრინავის ან ეკიპაჟის თანხმობით.
ამასთან, პიროვნება, რომელიც ვერტმფრენს უახლოვდება, მფრინავის მხედველობის არეში უნდა იყოს;
● ეკიპაჟის წევრები პერსონალს ჩაუტარებენ ბრიფინგს თვითმფრინავისა თუ ვერტმფრენის
უსაფრთხოებასთან, გასასვლელების მდებარეობასა და პერსონალის გადარჩენის საშუალებებთან
დაკავშირებით;
● განსაკუთრებული ყურადღება ექცევა სმენის ორგანოების დაცვას. აეროდრომზე მუშაობისას
საჭიროა ისეთი ტანსაცმლის ტარება, რომელიც შორიდანვე შესამჩნევი იქნება;
● დაცული უნდა იყოს საავიაციო უსაფრთხოების ნორმები და მოთხოვნები, რომლებიც
დადეგნილია შესაბამისი კანონმდებლობით და აეროდრომის ექსპლუატანტის მიერ;
● მოშვებული და არამყარად დამაგრებული ობიექტები საფრთხეს უქმნის თვითმფრინავს და
მუდმივად მეთვალყურეობის ქვეშ უნდა იყოს. ასეთი საგნებია უწესრიგოდ განთავსებული საგნები,
ნარჩენები, ქანჩები და ჭანჭიკები, შესაფუთი ყუთები, ქუდები და სხვ.
ინდივიდუალური დაცვის საშუალებები

ინდივიდუალური დაცვის საშუალებების შერჩევა

ინდივიდუალური დაცვის საშუალებები უდიდესი მნიშვნელობისაა რეაგირების გუნდის წევრების
უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად. ინდივიდუალური დაცვის საშუალებების მართებულად შერჩევა
და გამოყენება გამოცდილებასა და სათანადო კვალიფიკაციას საჭიროებს. ინდივიდუალური დაცვის
საშუალებების შერჩევისას მხედველობაში მიიღება შემდეგი:
● მოსალოდნელი სამუშაო პირობები და რისკის სახეები;
 ● შესასრულებელი ქმედებები;
● პირები, რომლებზეც მოსალოდნელია ამა თუ იმ არასასურველი ფაქტორების ზემოქმედება; და
● ინდივიდუალური დაცვის საშუალებების კომპლექტის თავსებადობა - ინდივიდუალური დაცვის
საშუალების შემადგენელი ნაწილები უნდა ერგებოდეს ერთმანეთს და არც ერთი მათგანის
ფუნქციონირება არ უნდა აფერხებდეს მეორის ფუნქციონირებას. ინდივიდუალური დაცვის
საშუალებების შერჩევისას ყურადღება ექცევა აგრეთვე, შესასრულებელი ამოცანის სპეციფიურობასა
და მუშაკისადმი წაყენებულ მოთხოვნებს, რაშიც შედის:
● სამუშაოს შესასრულებლად საჭირო ფიზიკური ძალისხმევა;
● გამოყენებული სამუშაო მეთოდები;
● პერსონალის მიერ ინდივიდუალური დაცვის საშუალებებით სარგებლობის ხანგრძლივობა;
● ხედვისა და კომუნიკაციის აუცილებლობა ინდივიდუალური დაცვის საშუალებების ტარებისას;
● რომელი კომპლექტია რეკომენდებული მოცემულ სიტუაციაში - ძვირიანი და გამძლე თუ
დაბალფასიანი და ერთჯერადი?
● არის თუ არა შესასრულებელი ამოცანა გადამწყვეტი წმენდის საერთო ოპერაციისათვის?
შესაფერისი ინდივიდუალური დაცვის საშუალებების შერჩევის მიზნით რეკომენდებულია
უსაფრთხოების მენეჯერისგან და გამოცდილი პერსონალისგან კონსულტაციის აღება. რეაგირების
ოპერაციების წარმოებაში გამოცდილი პერსონალი ფლობს ფასდაუდებელ გამოცდილებას და მათი
კონსულტაციები ყოველთვის სასარგებლოა.
ხშირად თავად სამუშაო პირობები კარნახობს პერსონალს დაცვის საშუალებების შერჩევის
კრიტერიუმებს. მაგალითად, ცივ ამინდში ცხადია საჭიროა დათბილული ტანსაცმლის ჩაცმა. ასეთი
სახის ტანსაცმელი შეიძლება სრულიად გამოუყენებელი აღმოჩნდეს თხევად ნავთობთან შეხების
შემთხვევაში და ამდენად, საჭირო ხდება მაგარი და ჰერმეტული ქსოვილის ტანსაცმლის ჩაცმა
ზემოდან. ამის საპირისპიროდ, ცხელ ამინდში ჰერმეტული ტანსაცმლის დიდი ხნით ტარების
შედეგად შეიძლება განვითარდეს მზის დარტყმა. ასეთ სიტუაციაში საჭიროა მუშაკებს მიეცეთ
დასვენებისათვის საკმარისი დრო, სითხე დიდი რაოდენობით ან შეიცვალოს ინდივიდუალური
დაცვის საშუალები.
ინდივიდუალური დაცვის საშუალებების შერჩევა და ადგილზე არსებული საშუალებები (შენობა-
ნაგებობების ჩათვლით)
ინდივიდუალური დაცვის საშუალებების გაცემა არ არის რეკომენდებული მისი გამოყენების
შესახებ პერსონალისათვის წინასწარი ტრენინგის ჩატარებისა და ინფორმაციის გაცემის გარეშე.
წინააღმდეგ შემთხვევაში მისი გამოყენების ეფექტურობა მკვეთრად მცირდება. საჭირო ხდება
შესაფერისი სადეზინფექციო და საწმენდ-სარეცხი საშუალებების (შენობების) უზრუნველყოფა, რათა
მოხდეს ინდივიდუალური დაცვის საშუალებების ჯეროვნად მოვლა-შენახვა. ასეთი ნაგებობების
გარეშე ინდივიდუალური დაცვის საშუალებები სულ მალე გაიცვითება, შეიძლება გახდეს
დეფიციტური და შედეგად მისი ფასიც გაიზარდოს.
რამდენადაც მდგომარეობა საშუალებას იძლევა, უნდა შეიქმნას მართვის სისტემები, რომელთა
თანახმად პერსონალი პასუხს უნდა აგებდეს საკუთარი ინდივიდუალური დაცვის საშუალებების
მდგომარეობაზე. მარტივი სისტემა, რომლის თანახმადაც მუშაკები ჩააბარებენ დაცვის ნახმარ
საშუალებებს ახალი მარაგის შემოტანამდე იძლევა ნარჩენების კონტროლის საშუალებას. ნახმარი
ინდივიდუალური დაცვის საშუალებებისთვის გამოყოფილი იქნება ცალკე გამწმენდი საშუალებები
ჩასაცმელიდან ნარჩენების მოსაშორებლად. ინდივიდუალური დაცვის საშუალებების შერჩევისადმი
ოპერაციების ტიპებზე ორიენტირებული მიდგომა (ანუ დაცვის საშუალებები შეირჩევა ჩასატარებელი
ოპერაციის ტიპის გათვალისწინებით) საშუალებას იძლევა რეაგირების ზომების ორგანიზების
გამოყენებით დადგინდეს გარკვეული პარამეტრები, რაშიც შედის მექანიკური დაცვა, სტიქია/კლიმატი
და სახიფათო ნივთიერებები. უნდა აღინიშნოს, რომ ინდივიდუალური დაცვის საშუალებები
თავისთავად არ წარმოადგენს რისკის კონტროლის საშუალებას, არამედ მაგალითად, ნავთობთან და
ნავთობპროდუქტებთან ძალზედ მჭიდრო კონტაქტის შემთხვევაში ინდივიდუალური დაცვის
საშუალება სრულიად აუცილებელია თავდაცვის მიზნით.
ადგილზე არსებული უსაფრთხოებისა და საყოფაცხოვრებო უზრუნველყოფის საშუალებები
გამაჯანსაღებელი და პირადი ჰიგიენის შენობა-ნაგებობები
სასმელი წყალი, ტექნიკური წყალი, საპირფარეშოები და პირადი ჰიგიენის შენობა-ნაგებობები
ადვილად მისაწვდომი უნდა იყოს პერსონალისათვის.
 ჰიგიენის დაცვის საშუალებებისა და ამ მიზნით უზრუნველყოფილი შენობა-ნაგებობების
მდებარეობა შეიძლება მიეთითოს ადგილის უსაფრთხოების გეგმაზე.
სადეზინფექციო პროცედურები
დაბინძურებული აღჭურვილობა, სატრანსპორტო საშუალებები და პერსონალი ექვემდებარება
დეზინფექციას სადეზინფექციო გეგმის თანახმად, რომელშიც მითითებული უნდა იყოს შემდეგი სახის
ინფორმაცია:
● სადეზინფექციო სადგურების განლაგება და გეგმა;
● საჭირო სადეზინფექციო აღჭურვილობის ჩამონათვალი;
● ინდივიდუალური დაცვის საშუალებები იმ პირებისთვის, რომლებიც ატარებენ სადეზინფექციო
ოპერაციებს;
● სადეზინფექციო პროცედურები სპეციფიური ქსოვილებისა და მასალებისათვის;
● სუფთა ზონების მეორადი დაბინძურებისგან დაცვის პროცედურები;
● ინდივიდუალური დაცვის საშუალებებიდან ნარჩენების მოცილებისას მუშაკების ამ ნარჩენებთან
კონტრაქტის შესაძლებლობის მინიმუმამდე დაყვანის მეთოდები და პროცედურები;
● იმ ტანსაცმლისა და აღჭურვილობის უსაფრთხო გატანის პროცედურები, რომლებიც არ არის
სრულად დეზინფიცირებული;
● სიტუაციის ხელმეორედ შეფასება სამუშაო ადგილზე გარემოებათა ცვლილების შემთხვევაში ან
ახალი მონაცემების საფუძველზე საშიშროების ხელმეორედ შეფასების შემთხვევაში.
1. რესპირატორი ქიმიური ვაზნით (უნივერსალური ვაზნიანი მფილტრავი რესპირატორი) ერთიანი
ნიღბით და ორგანული ორთქლის ვაზნის ფილტრით დაცვის დადგენილი კოეფიციენტით (APF) 50.
2. სრულიად ჰერმეტული ქიმიურ-დამცავი კომბინეზონი.

ცხრილი 11. PPE აღჭურვილობის მინიმალური მოთხოვნები

ლაბადა „დეიგლოს” ფირმისა სამუშაო ხელთათმანი

სამუშაო კომბინეზონი პოლივინილქლორიდის ხელთათმანი
კანის დამცავი კომპლექტი ჰერმეტული ნაკერები
დამცავი ყელიანი ფეხსაცმელი ყურების საცობები
დამცავი ბოტები დამცავი სათვალე
ჰერმეტული კონბინეზონი მკერდამდე დამცავი სათვალე - ერთიანი
დამცავი შლემ-ჩაფხუტი გასაბერი ტანსაცმელი
მოწყობილობა, “ტივეკ”-ის ფირმისა სკაფანდრი
თერმული კომბინეზონი კონტროლიორის ემბლემა ჰაერის რადიაქტიური
მაჩვენებლებით
რესპირატორი

სადეზინფექციო საშუალებები და შენობა-ნაგებობები

პერსონალის, ინდივიდუალური დაცვის საშუალებების, ტრანსპორტისა და აღჭურვილობის
დაბინძურების ხარისხის შემცირების მიზნით რეკომენდებულია დეზინფექციის დადგენილი
თანმიმდევრობით შესრულება. სადეზინფექციო ოპერაციის ჩასატარებლად საჭიროა გამოიყოს ცალკე
შენობები, სადაც მოხდება საწმენდი სადგურებიდან მიღებული ნარჩენების ლიკვიდაცია, რაც თავიდან
აგვაცილებს მეორად დაბინძურებას. სადეზინფექციო სადგურები იღებს პერსონალსა და
აღჭურვილობას დაბინძურების “ცხელი” ზონიდან, რომლებიც შემდგომ გადაინაცვლებენ წმენდის
ზონაში და მხოლოდ ამის შემდეგ ტოვებენ საოპერაციო ზონას. გადაადგილება მოცემულ ზონებში
მკაცრად უნდა მოწმდებოდეს, რათა არ მოხდეს ჯვარედინი დაბინძურება.
მოხალისეთა მართვა
ხშირია შემთხვევა, როდესაც ზღვაში დაღვრილი ნავთობის წმენდის ოპერაციებში მოხალისეები
გამოთქვამენ მონაწილეობის სურვილს, იქნება ეს წმენდის ოპერატიული ჯგუფის შემადგენლობაში
მუშაობა თუ ფლორისა და ფაუნის გადარჩენის ოპერაციები. მოხალისეებს, როგორც წესი, არა აქვთ
შესაფერისი კვალიფიკაცია და არც სწავლება (ტრენინგი) აქვთ გავლილი. ამიტომ მათთან მუშაობისას
ყურადღების მოდუნებამ და უკონტროლობამ შეიძლება საფრთხე შეუქმნას მათ სიცოცხლეს,
ჯანმრთელობას ან უსაფრთხოებას. ამ მიზეზის გამო მოხალისეებთან მუშაობისას აუცილებელია
ოპერაციების კარგად გააზრებული დაგეგმვა, ზედამხედველობა და კონტროლი. მსოფლიოს ზოგიერთ
ქვეყანაში მოხალისეები უსაფრთხოების სათანადო წვრთნებისა და სწავლების კურსის გარეშე
რეაგირების ოპერაციებზე არ დაიშვებიან. ზოგიერთი ქვეყნის მთავრობა თვლის, რომ შეუძლებელია
აუკრძალო ადამიანს, საკუთარი წვლილი შეიტანოს ნავთობის დაღვრის დროს წმენდის ოპერაციებში
და ამიტომაც ყველანაირად უწყობს ხელს ჩვეულებრივი მოსახლეობის მხრიდან მსგავს ინიციატივას.
მიუხედავად იმისა, დაიშვებიან მოხალისეები ასეთი სერიოზული ოპერაციების შესრულებაზე თუ არა,
აუცილებელია მათი ქმედებების ზედმიწევნით დაგეგმვა, მართვა და კოორდინაცია. სრულიად
აუცილებელი პირობაა ოპერაციის მონაწილეთა უსაფრთხოებისა და ჯანმრთელობის დაცვა და
კავშირგაბმულობის საშუალებების უზრუნველყოფა. მოხალისეთა რეაგირების ოპერაციებში
მონაწილეობის შემთხვევაში მათ სიცოცხლესა და ჯანმრთელობას საფრთხე არ უნდა დაემუქროს. მათ
უნდა ჩაუტარდეთ სპეციალური ტრენინგი, სადაც ისინი გაეცნობიან საშიშროების დადგენისა და
მისგან თავის დაღწევის მეთოდებს. მოხალისეებს ნავსადგურში გდებათ ინდივიდუალური დაცვის
შესაფერისი საშუალებები, ეძლევათ საინფორმაციო ბრიფინგში მონაწილეობის საშუალება და
ეძლევათ რეკომენდაცია, მკაცრად დაემორჩილონ ზემდგომის ბრძანებებსა და მითითებებს
ოპერაციების მსვლელობისას.
მოხალისეთა კოორდინაცია
მოხალისეთა მართვა საკმაოდ რთულია, რადგანაც ისინი შეიძლება ორიენტირებულნი იყვნენ ან
მხოლოდ მათი ადგილობრივი ტერიტორიის გაწმენდით ან მხოლოდ მათ ინტერესში შემავალი
საკითხებით. მოხალისეთა გუნდის მუშაობით საუკეთესო შედეგების მისაღებად რეკომენდებულია
დაინიშნოს მოხალისეთა ჯგუფის კოორდინატორი რეაგირების მართვის ჯგუფის შემადგენლობაში.
მოხალისეთა კოორდინატორი პასუხისმგებელი იქნება მოხალისეთა ოპერაციებში მონაწილეობის
ყველა ასპექტის მართვასა და ზედამხედველობაზე, სამუშაო ძალის გაშლის, დანიშვნისა და
დავალებების გაცემის ჩათვლით. მოხალისეთა კოორდინატორის ფუნქციებია:
● რეაგირების ოპერაციის ორგანიზება და კოორდინირება იმის დასადგენად, თუ რომელ ზონაშია
საჭირო მოხალისეთა დახმარება;
● ადგილობრივი მოსახლეობის უნარ-ჩვევებისა და გამოცდილების დადგენა, რაც შეიძლება
სასარგებლო აღმოჩნდეს სამაშველო ოპერაციების წარმოებისას;
● ცოდნის, გამოცდილებისა და ტრენინგის საჭირო მოთხოვნების დადგენა;
● საჭიროების შემთხვევაში ტრენინგის მინიმალური მოთხოვნების გადამოწმება უსაფრთხოების
მენეჯერთან და იმის დადგენა, თუ რამდენად სჭირდებათ მოხალისეებს განსაკუთრებული უნარ-
ჩვევები და გამოცდილება;
● დამატებითი ტრენინგის აუცილებლობის შემთხვევაში დამხმარე კონტრაქტორების დახმარებით
სარგებლობა;
● ადგილობრივი ან საველე ტრენინგის კოორდინირება, როგორც სამუშაო ძალის გაშლის პროცესის
შემადგენელი ნაწილი;
● სხვა სახის აღჭურვილობის, მასალებისა და მარაგის დადგენა-მომარაგება;
● მოხალისეთათვის ტრენინგის ჩატარება უსაფრთხოების საკითხებთან დაკავშირებით;
● წინა ოპერაციებში რეგისტრირებულ მოხალისეთა მოწვევა საჭიროების შემთხვევაში;
● მოხალისეთა შეფასება, წვრთნა და მიმაგრება კონკრეტული ამოცანების შესრულებაზე;
● მატერიალურ-ტექნიკურ განყოფილებასთან კოორდინირებული მოქმედება მოხალისეთა
საცხოვრებლითა და კვებით უზრუნველყოფასთან დაკავშირებით;
● მოხალისეთათვის დახმარების გაწევა სხვა სპეციფიკურ საკითხებთან დაკავშირებით.
რეაგირების გუნდის მოხალისე წევრები
თუ მოხალისეები მონაწილეობას იღებენ წმენდის ოპერაციებში, მათ უნდა ჰქონდეთ შესაფერისი
ცოდნა და გამოცდილება წმენდის მეთოდებისა და უსაფრთხოების სფეროში. მათ ტრენინგს
ჩაუტარებს და ზედამხედველობას გაუწევს გამოცდილი პერსონალი, რომელიც იქნება ან რეაგირების
ჯგუფის ან ადგილობრივი ორგანიზაციის წევრი (წევრები).
ცოცხალი ბუნების გადარჩენის ოპერაციებში მონაწილე მოხალისეები
ხშირია შემთხვევები, როდესაც ფართო საზოგადოება იმდენად წუხს ნავთობის დაღვრის შედეგად
ბუნებაზე მიყენებული იმ დიდი ზარალის გამო, რომ მრავალმა ადამიანმა შესაძლოა, გამოთქვას
ცოცხალი ბუნების გადარჩენის ოპერაციებში მონაწილეობის სურვილი. თუმცა, უნდა აღინიშნოს, რომ
მსგავსი ოპერაციების ჩატარება შესაფერის ცოდნასა და გამოცდილებას საჭიროებს, რისი მიღებაც
მოხალისეებს ტრენინგების დახმარებით შეუძლიათ. მსოფლიოს ზოგიერთ ქვეყანაში არსებობს
პროფესიული ორგანიზაციები, რომლებიც სწორედ მსგავსი ინციდენტების შემთხვევაში ცოცხალი
ბუნების გადარჩენით არიან დაკავებულნი. მათ აქვთ ის ცოდნა და გამოცდილება, რაც ასეთი
ოპერაციების მაღალ დონეზე ჩასატარებლადაა საჭირო. რეკომენდებულია მოხალისეთათვის
ტრენინგის პროფესიული ჩატარება ბუნების გადარჩენის ოპერაციებში მონაწილეობამდე, ხოლო
ცხოველთა შეგროვებისა და შემდგომი წმენდის ოპერაციების მსვლელობისას აუცილებელია მათზე
ზედამხედველობის განხორციელება.
მატერიალურ-ტექნიკური უზრუნველყოფის ოპერაციებში მონაწილე მოხალისეები
შეიძლება გამოჩნდნენ მოხალისეები, რომელთაც სურვილი ექნებათ მონაწილეობა მიიღონ
მატერიალურ-ტექნიკური უზრუნველყოფის ოპერაციებში, რომლებიც აუცილებელია ნავთობის
დაღვრაზე რეაგირების ოპერაციის ჩასატარებლად და რეაგირების პროცედურის განუყოფელ ნაწილს
წარმოადგენს. ტრენინგის ტიპი დამოკიდებული იქნება იმ მოვალეობებზე, რომელთა შესრულებაც ამა
თუ იმ მოხალისეს დაეკისრება. ზოგიერთი დამხმარე ოპერაცია არ არის წმენდის პროცედურასთან
დაკავშირებული და ასეთ შემთხვევაში საკმარისია მოხალისეს ჩაუტარდეს ტრენინგი მხოლოდ
რეაგირების ორგანიზების მართვის სტრუქტურის გასაცნობად. ასეთ ოპერაციებში შედის:
● მატერიალურ-ტექნიკური მომარაგება (მომარაგება, შეძენა, ინვენტარზე ზედამხედველობა);
● ტრანსპორტირება;
● საკვების მომზადება და დარიგება;
● პირველადი სამედიცინო დახმარების გუნდები;
● პერსონალის მომსახურება (მაგ., საცხოვრებლით უზრუნველყოფა, რეცხვა და სხვ.).
დაღვრილი ნავთობის წმენდის ოპერაცია, რა თქმა უნდა, ძალზე მნიშვნელოვანია, მაგრამ მასზე
მნიშვნელოვანი ამ ოპერაციაში მონაწილე ან ინციდენტით დაზარალებული ადამიანების სიცოცხლე
და ჯანმრთელობაა. საზოგადოებისა და რეაგირების ოპერაციის მონაწილეთა უსაფრთხოება
ოპერაციის წარმატების უმნიშვნელოვანესი პირობაა. ეს არ წარმოადგენს რთულად გადასაჭრელ
პრობლემას, არამედ საჭიროებს ზედმიწევნით გააზრებულ დაგეგმვას, მართვას და საღად აზროვნების
უნარს მოსალოდნელი ინციდენტების რისკის შესამცირებლად.
როგორც ცნობილია, მთავარი საშიშროება ყოველთვის კლიმატური პირობებიდან მომდინარეობს
და ნაკლებად უკავშირდება თავად ნავთობპროდუქტს, რომელიც დროთა მანძილზე იფიტება და მისი
მსუბუქი ფრაქციები ორთქლდება. რისკის ეფექტურად შეფასება აუცილებელია წმენდის ოპერაციის
უსაფრთხოდ შესასრულებლად. რეაგირების ოპერაციების მენეჯერები და ზედამხედველი უნდა
იყვნენ სათანადოდ გაწვრთნილი, რათა შეეძლოთ რისკის შეფასების მონაცემების “წაკითხვა” და
ზედმიწევნით კარგად უნდა იცოდნენ უსაფრთხოების ტექნიკის წესები, რაც დაეხმარება მათ შეაფასონ
არსებული საშიშროება და აამოქმედონ კონტროლის საჭირო ზომები.
რეაგირების ოპერაციების მონაწილეებს უტარდებათ შესაფერისი ტრენინგი და ბრიფინგი, რათა
ისინი სათანადოდ ინფორმირებულნი იყვნენ არსებული თუ პოტენციური საშიშროებებისა და მათგან
თავის დაცვის მეთოდების შესახებ. უსაფრთხოების საკითხების საყოველთაო ცოდნა ოპერაციის
მონაწილეთა მხრიდან ძალზედ მნიშვნელოვანია ისევე, როგორც მათი ინდივიდუალური დაცვის
საშუალებებით უზრუნველყოფა.

დანართი 15.

ნარჩენების მართვა
შესავალი
მიუხედავად იმისა, რომ ნავთობის დაღვრა შეიძლება გაშლილ ზღვაში მოხდეს, დინების, ქარისა და
ზღვის მოქცევა-უკუქცევის შედეგად ნავთობის საფარი გარკვეული დროის შემდეგ სანაპირო ზოლსაც
მიაღწევს და სანაპირო ზოლზე დროის მცირე მონაკვეთში ნარჩენების დიდი რაოდენობით
კონცენტრაციას აქვს ადგილი.
სანაპირო ზოლზე „გამორიყული” ნავთობის საფარი საშუალოდ 30-ჯერ მეტ ნარჩენს წარმოქმნის,
ვიდრე ზღვაში თავდაპირველად ჩაღვრილი ნავთობის ოდენობაა. მიუხედავად მრავალი მიზეზისა,
თუ რატომ იზიდავს ნავთობის ლაქა ასეთი რაოდენობის ნარჩენებს სანამ იგი სანაპირო ზოლს
მიაღწევს, ფაქტია, რომ მცირე ზომის ნავთობის საფარი დროთა მანძილზე ნარჩენების უზარმაზარ
გროვად გადაიქცევა ხოლმე. აქედან გამომდინარე, ნავთობის დაღვრის შემთხვევაში ნარჩენების
მართვის ორგანიზება ერთ-ერთ უპირველეს პრიორიტეტადაა მიჩნეული.
 ნავთობის დაღვრისთანავე აუცილებელია მართებული გადაწყვეტილებების მიღება და რეაგირების
გეგმების ამოქმედება, რაც წინაპირობაა ნარჩენების მართვისა და წმენდის ოპერაციების წარმატებით
ჩასატარებლად და ამცირებს პოტენციურ დანახარჯებს. მოცემულ ნაწილში განხილულია ნავთობის
დაღვრით გამოწვეული ნარჩენების მართვის საკითხები, ნარჩენების წყაროები, ნარჩენების
შეგროვების, შენახვისა და გადაყრის მეთოდები.
ნარჩენების მართვის სტრატეგიები და პრიორიტეტების იერარქია (წყარო IPECA)
ნავთობის დაღვრით გამოწვეული სხვადასხვა სახის ნარჩენების მართვისას რეკომენდებულია ე.წ.
“ნარჩენების იერარქიით” სარგებლობა. მოცემული კონცეფცია ეფუძნება ნარჩენების შემცირების,
ხელმეორედ გამოყენებისა და გადამუშავების პრინციპებს ნარჩენებით გამოწვეული ეკონომიკური და
ეკოლოგიური დანახარჯების შემცირებისა და საკანონმდებლო მოთხოვნების დაკმაყოფილების
მიზნით. მასში მითითებულია ნარჩენების მართვის სტრატეგიის აგების მეთოდები და შეიძლება
ყველა ოპერაციისთვის მისი, როგორც მოდელის, გამოყენება (სურ. 11.).

სურათი 11. ნარჩენების იერარქია

შემცირება დაღვრილი ნავთობის წმენდის ეფექტური მეთოდების შემუშავება,

მეტად რაც უზრუნველყოფს მასალების მინიმალურ დანახარჯებს და/ან
სასურველი მინიმალური მასალების დაბინძურებას წმენდის პროცესში.
ვარიანტი
ხელმეორედ ეს არის საგნის (ნივთის) თავდაპირველი დანიშნულებით
გამოყენება ხელმეორედ გამოყენების პროცესი, ე.ი. საწმენდი მოწყობილობა
უნდა გაიწმინდოს და გამოყენებულ იქნას ერთჯერადი
მოწყობილობის ნაცვლად. ამის მაგალითი შეიძლება იყოს
ინდივიდუალური დაცვის საშუალებების გაწმენდა მათი
ხელმეორედ გამოყენების მიზნით.
აღდგენა ეს არის ნარჩენებისგან პროდუქციის წარმოება, ე.ი. ნარჩენის
გადამუშავება; გადაზიდვა გადამამუშავებელ საამქროში მისგან სასარგებლო
კომპოსტირება; პროდუქტის მიღების მიზნით. აღნიშნულზე უშუალო ზეგავლენას
ენერგიის აღდგენა ახდენს აღდგენილი პროდუქტის ხარისხი, ე.ი. ნაკლებად
მოსალოდნელია, რომ ძლიერ დაბინძურებული მასალა ხელმეორედ
სარგებლობისთვის გამოდგეს.
განთავსება განთავსება უკიდურესი და ყველაზე ნაკლებ სასურველი ზომაა. თუ
ზემოთ ჩამოთვლილი ღონისძიებების განხორციელება
ნაკლებად შეუძლებელია რაიმე მიზეზების გამო, ნარჩენები გადაყრას
სასურველი ექვემდებარება. ასეთი უკიდურესი ზომის მიღება შეიძლება იმ
ვარიანტი შემთხვევაში, როდესაც ნარჩენები წარმოდგენილია ნავთობის,
ორგანული ნარჩენის, წყლის, ნალექისა და სხვ. ნარევით, რომლის
დაშლაც პრაქტიკულად შეუძლებელია.

ნარჩენების წყაროები
ნარჩენების ნაკადი სათავეს იღებს მისი გენერირების წერტილში, ე.ი. ნავთობის დაღვრის ადგილზე.
სხვადასხვა გარემო პირობებში და ნავთობის შესაკავებლად და შესაგროვებლად სხვადასხვა
ტექნოლოგიების გამოყენებისას, სხვადასხვა ტიპის ნარჩენები წარმოიქმნება. ცხრილი 12 აჩვენებს
ნავთობის დაღვრაზე რეაგირებისას გამოყენებულ სტრატეგიებს და ნარჩენების შესაბამის ტიპებს.
მითითებები ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ადგილის სწორი ორგანიზაციისათვის
ნავთობის დაღვრის უბანზე სამუშაო სივრცე მიზანშეწონილია დაიყოს სამ განსხვავებულ ზონად:
ე.წ. „ცხელი”, “თბილი” და “ცივი” ზონები.
ცხელი ზონა
◦ დაბინძურებული ადგილი, სადაც ხორციელდება მთელი სამუშაო. პერსონალი, ხალხი,
მნახველები და მედია არ უნდა დაიშვას. ამ ზონას უნდა ჰქონდეს კარგი ბარიერები და ყველა საჭირო
უსაფრთხოების ნიშანი
 ◦ ეს ის ადგლია, სადაც შესაძლოა აალებადი ნივთიერებები გროვდებოდეს. შესაბამისად, უნდა
ხდებოდეს გაზის ტესტირება მუდმივად, მანამ სანამ ასეთი ტესტირება აღარ იქნება საჭირო.
◦ პერსონალი და დანადგარები არ უნად გავიდენ ამ ზონიდან შესაბამისი შუალედური ზონის
გავლის გარეშე.
◦ ამოღებული ნავთობი, ნავთობიანი მასალა და სხვა ნარჩენები უნდა იქნეს სეპარირებული
თბილი ზონა
ამ ზონის მთავარი მიზანია შეამციროს ნავთობის დაბინძურების გავრცელება სამუშაო ადგილის
გარეთ (ცხელი ზონა). ეს არის დასუფთავების ადგილი, სადაც პერსონალი და აპარატურა იწმინდება,
სანამ გავა ზონიდან. თბილი ზონა უნდა გამოიკვეთოს ბარიერებით და უნდა იდგას შესაბამისი
უსაფრთხოების ნიშნები. საწმენდი აღჭურვილობა ამ ზონაში: უნდა მოიცავდეს:
● დაბალ ცისტერნებს, ნავთობის ნარჩენების ამოსაღებად.
● ქიმიური ნივთიერებებს, მინერალური ნავთობის და ცხიმის გამწმენდების ჩათვლით.
● ნარჩენების შესაგროვებელ ურნებს.
● წყალს.
● ჯაგრისებს, სორბენტის ბალიშებს, ღრუბლებს და ა.შ.
● ნავთობიანი ნარჩენები, რომლებიც სეპარირებულია და დასაწყობებულია ცხელ ზონაში,
შეიძლება გასატანად დაიტვირთოს მანქანებზე თბილ ზონაში.
● რეაგირების ზომისა და სირთულიდან გამომდინარე, შესაძლოა საჭირო გახდეს ერთი ან მეტი
ადამიანის დანიშვნა ამ ადგილის ზედამხედველობისათვის
ცივი ზონა
● ზონა, რომელშიც ხორციელდება ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების დამხმარე ღონისძიენები. ეს
ზონა უნდა იყოს გამოყოფილი სათანადო ნიშნებით
ცხრილი 12. ნავთობის აღდგენის მეთოდის შედეგად წარმოქმნილი სხვადასხვა ტიპი ნარჩენი
გაწმედის ტექნოლოგია გავლენა ნარჩენების წარმოქმნილი ნარჩენების
ნაკადზე ტიპი
დისპერსანტების დისპერსანტები გამოიყენება ნარჩენების წარმოქმნა ● არ წარმოიქმნება
გამოყენება ნავთობის ლაქების მიკრო მინიმალურია, რადგან ნახშირწყალბადების
ნაწილებად დასანაწევრებად, ისე ნავთობი რჩება წყალში შემცველი ნარჩენები
რომ შესაძლებელი გახდეს ზღვის და განიცდის ბუნებრივ ●პერსონალური დაცვის
“განმაზავებელი” ზემოქმედების დეგრადაციას. საშუალებები
შედეგად ნავთობის კონცენტაციის ●ცარიელი “ტარა”,
ეფექტურად შემცირება. ეს რომელშიც ინახებოდა
სტრატეგია არ არის ეფექტური დისპერსანტი
ყველა ტიპის ნავთობისათვის და
გარკვეული ტიპის გარემოში.
რეაგირება ზღვაზე ზღვის ზედაპირიდან ნავთობის აღმდგენი ოპერაციები ● ნავთობით დასვრილი
შესაგროვებელი მოწყობილობა, პოტენციურად გაზრდის აღჭურვილობა/გემები
(ბონური ზღუდეები, სკიმერები) გადასამუშავებელი ● ნავთობით დასვრილი
გაიშლება და გამოიყენება ნავთობის და წყლის PPE და მუშები
გემებიდან ან მცირე მოცულობას. არსებული ● აღდგენილი ნავთობი
თვითმფრინავების მეშვეობით. საწყობის მოცულობა ● ნავთობიანი წყალი
საჭირო იქნება შესაბამისი უნდა შეესაბამებოდეს ● ნავთობით დასვრილი
გაბარიტების შესაგროვებელი და სკიმერების მიერ ვეგეტაცია
დასასაწყობებელი სისტემები, აღდგენლი ნავთობის
● ნავთობით დასვრილი
რომლებსაც შესაძლოა გასათბობი მოცულობას..
აბსორბენტის მასალა
ელემენტებიც დასჭირდეს ბლანტი დაღვრილი ნავთობის
● ნავთობით დასვრილი
და ცვილოვანი ნავთობისათვის. ტიპი განაპირობებს
ზღვის ნარჩენი და გემის
მიღების და გადატვირთვის წარმოქმნილი ნარჩენის
ტვირთი
სისტემები ასევე შეიძლება საჭირო ტიპს; ბლანტი და
● ცხოველის ჩონჩხი
გახდეს ხანგრძლივი ოპერაციების ცვილისებრი ნავთობის
უზრუნველსაყოფად. ტიპი მიიკრავს
ნარჩენებს და შეუძლია
წარმოქმნას ნარჩენში
დიდი მოცულობა.
სანაპირო ზოლის სანაპირო ზოლიდან ნავთობის დაღვრილი ნავთობის ● ნავთობით დასვრილი
გაწმენდა აღდგენა ხდება მექანიკური ან ტიპი განაპირობებს აღჭურვილობა/გემები
მანუალური საშუალებებით წარმოქმნილი ნარჩენის ● ნავთობით დასვრილი
გამოყენბით. ნარჩენების რაოდენობას. ნარჩენების PPE და მუშები
მინიმიზაციის მიზნით გამოიყენება სეპარაციის და ● აღდგენილი ნავთობი
ყველაზე ეფექტური მანუალური მინიმიზაციის ტექნიკის ● ნავთობით დასვრილი
მეთოდი. მანაქანა დანადგარები გამოყენებას ვეგეტაცია
გამოიყენება ნარჩენის სანაპიროდან კრიტიკული ● ნავთობიანი წყალი
პრველადი დასაწყობების უბანზე მნიშვნელობა აქვს
● ● ნავთობით დასვრილი
გადატანის მიზნით. მობილური ეფექტური ოპერაციის
აბსორბენტის მასალა
ავზები გამოიყენება ინციდენტის ჩატარების კუთხით.
● ნავთობით
ადგილზე ნარჩენებსი შეგროვების იმისთვის, რომ მოხდეს
დაბინძურებული
მიიზნით. სანაპიროს ტიპი და მისი ნარჩენის მოცულობის
სანაპირო:
ადგილმდებარეობა გვიკარნახებს კონტროლი საჭიროა ეს
• ქვიშა
თუ რა სახის სტრატეეგია უნდა ტექნიკა
იქნეს გამოყენებული, რაც გამოუყენებული იქნეს • სანაპირო
თავისმხრივ განსაზღვრავს, როგორც პირველადი • ქვები
ამოღებული ნარჩენის რაოდენობას. აღდგენის უბანზე, ასევე ● ნავთობით დასვრილი
ნარჩენის საბოლოო ზღვის ნარჩენი და გემის
განთავსების ტვირთი
ადგილამდე. ნარჩენების ● ცხოველის ჩონჩხი
უბნის მართვა უნდა ● ნავთობით
მოხდეს ისე, რომ დაბინძურებული
თავიდან ავიცილოთ ტრანსპორტი
მეორადი დაბინძურება.
In-situ დაწვა ეს სტარტეგია გულისხმობს In-situ წვამ შეიძლება ● ნარჩენის დაწვა
დაღვრილი ნავთობის აალებას. შეამციროს გარემოში ● ნავთობით დასვრილი
ცეცხლგამძლე ბონების საშუალებით გამოყოფილი ნავთობის და ცეცხლით
მოხდება ნავთობის სქელი ფენის რაოდენობა, თუმცა, დაზიანებული ბონი
შემოსაზღვრა, რაც ხელს შეუწყობს შედეგად მიღებული ● ნავთობით დასვრილი
წვას. ნავთობის ემულსიფიკაცია ნარჩენი მასალა გემი
შეაჩერებს პროცესს. აღნიშნული შეიძლება უფრო დიდი ● PPE ნავთობით
სტრატეგია არ გამოიყენება ყველა ხნით დარჩეს გარემოში. დასვრილი
ტიპის ნავთობის შემთხვევაში და
ყველა გარემოში. სტარტეგიის
გამოყენება შეზღუდულია მისი
მავნე შედეგების გამო რაშიც
იგულისხმება ჰაერის დაბინძურება
და წარმოქმნილი ნარჩენი.
ზედაპირულად ზედაპირულად აქტიური ეს სტრატეგია ეფექტური ნარჩენების წარმოქმნა
აქტიური ნივთიერებების დამატება ნავთობის არ არის ძლიერი მინიმალურია.
ნივთიერებების ლაქის სისქის გაზრდის მიზნით, ღელვის დროს.
გამოყენება ისე, რომ შესაძლებელი გახდეს
ნავთობის მექანიკური ამოღება და
ლაქის მიმართულების მართვა.
სორბციულ- სორბენტზე მიმაგრებულია ბიოდესტრუქციას ნარჩენების წარმოქმნა
მიკრობიოლოგიურ ნავთობდესტრუქტორი აჩქარებს ბიოგენული მინიმალურია.
ი მეთოდი მიკროორგანიზმების ნივთიერებების
იმუბილიზირებული შტამები. ამ დამატება.
მეთოდის გამოყენებისას ჩქარდება
ბიოდესტრუქციის სიჩქარე და
ხარისხი.

სეპარაცია
ნავთობის დაღვრისა და მისი შემდგომი წმენდის ოპერაციის დროს მოგროვილი ნავთობი და ნაგავი
წარმოადგენს ნარჩენებს, რომელიც უნდა სეპარირებულ იქნეს, შეინახოს, დამუშავდეს, გადამუშავდეს
ან განთავსდეს. ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ოპერაციის პირველ ეტაპზე (თუ სეპარირებული
ნარჩენების განთავსების მარშრუტი ცნობილია) ხდება ნარჩენების ნაკადის კლასიფიკაცია და
სეპარაცია იმ ადგილზე, სადაც მოხდა მისი თავმოყრა. უნდა ხდებოდეს ნარჩენების გადატანა მათი
შენახვის მიზნით გამოყოფილ სხვადასხვა ადგილებზე, ნარჩენების ტიპის და მათი
დასაწყობებისათვის ოპტიმალური პირობების გათვალისწინებით. სათავსი (ან კონტეინერი) შეირჩევა
მოცემული ნარჩენების ტიპის მიხედვით. სეპარაცია ხელსაყრელ პირობებს ქმნის ნარჩენების მეორადი
გადამუშავებისათვის, ისევე როგორც ნარჩენების განთავსების ეკოლოგიური და ეკონომიკური
ეფექტურობის მისაღწევად.
მინიმიზაცია
მინიმიზაცია წარმოადგენს ნარჩენების ნაკადში შემავალი ნარჩენების ოდენობის შემცირების
მეთოდს, რაც მეტად მნიშვნელოვანია საბოლოოდ გადასაყრელი ნარჩენების მოცულობის
შესამცირებლად. აღნიშნული ღონისძიების შედეგად მცირდება არასასურველი ეკოლოგიური და
ეკომონომიკური შედეგები. არის რამდენიმე მეთოდი, რომელიც გამოიყენება ამ მიზნით:
● სანამ ნავთობი ნაპირს მოაღწევდეს, საჭიროა დადგინდეს მისი გამორიყვის პოტენციური
ადგილები, რომლებიც გაიწმინდება ნაგვისაგან, რითაც საბოლოოდ გადასაყრელი ნარჩენების
რაოდენობა შემცირდება;
● სხვადასხვა ტიპის დაბინძურებული ნარჩენის (თხევადი, მყარი, ნაგავი, ინდივიდუალური
დაცვის საშუალებები და სხვ.) ადგილზევე სეპარაცია;
● კონტეინერები, სადაც ნარჩენები ინახება, უნდა იყოს თავდახურული წყალგაუმტარი ხუფით,
რათა მათში არ მოხვდეს წვიმის წყალი, რაც გამოიწვევს კონტეინერის გადავსებას და მისგან
ნარჩენების გადმოსვლას, რისი უშუალო შედეგიც დამატებით დაბინძურებული წყალია;
● გამწმენდი მოწყობილობა და აღჭურვილობა გაწმინდეთ და ხელმეორედ გამოიყენეთ. არ
გადაყაროთ!
● ნარჩენებზე საჭირო ოპერაციების ადგილზევე ჩატარება ამცირებს ტრანსპორტირებისა და
შემდგომი დამუშავების ხარჯებს. გამოყენებული მეთოდებია ზვირთცემით რეცხვა, დაწვა (თუ
არსებობს ნებართვა ამის შესახებ), სილაში დამარხვა და ბიორემედიაცია;
● საჭიროების შემთხვევაში აუცილებელია მრავალჯერადი გამოყენების ინდივიდუალური დაცვის
საშუალებების ხელმეორედ გამოყენება. მაგალითად, რეზინის ბოტები შეიძლება ყოველი გამოყენების
შემდეგ გაირეცხოს.
● სორბენტების გამოყენება უნდა ხდებოდეს ეკონომიურად.
მეორადი დაბინძურება
მეორად დაბინძურებაში იგულისხმება ნავთობის გადატანა ადამიანების მიერ, ტრანსპორტითა და
აღჭურვილობით დაუბინძურებელ უბანზე. აღნიშნული მოვლენა საჭიროებს კონტროლს, რაც
სხვადასხვა ხერხებით ხორციელდება. მაგალითად:
● სამუშაო უბნებზე აღნიშვნების დაყენება წარწერებით: “სუფთა” და “დაბინძურებული”;
● ყველა ტუმბოსა და შლანგის რეგულარულად შემოწმება გახეთქვაზე;
● ყველა საცავი თუ შესანახი ჭურჭელი უნდა იყოს წყალგაუმტარი და ნავთობგაუმტარი, რაც
თავიდან აგვაცილებს დაღვრას;
● პერსონალისა და აღჭურვილობის დეზინფექცია სამუშაო ზონის დატოვებამდე;
● ყველა იმ სატრანსპორტო საშუალების დეზინფიცირება სამუშაო ზონის დატოვებამდე, რომელიც
განკუთვნილია ნარჩენების გადასაზიდად;
● სატრანსპორტო საშუალებებისთვის მოძრაობის გრაფიკის დადგენა.
ნარჩენების განკარგვა
ზოგადი რეკომედაციები:
ნარჩენები ყოველთვის უნდა დასაწყობდეს ამისათვის გამოსადეგ ადგილზე, რომელიც შერჩეული
უნდა იქნეს ადგილობრივი გარემოს პირობების გათვალისწინებით. ითვლება სანიმუშო პრაქტიკად და
ზოგ ქვეყანაში კანონმდებლობითაც მოთხოვნილია, რომ ნარჩენების რაოდენობები მითითებული
იყოს, ხოლო მათი ტიპი – მარკირებული. სახიფათო ნარჩენების დასაწყობებისათვის აუცილებელია
სანიტარულ-ჰიგიენური დასკვნა, რაც უნდა გაცემულ იქნას შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური
დაცვის სამინისტროს. დასკვნის გაცემა ხდება სათანადო გარემოსდაცვითი ნებართვის და სათანადო
ტექნიკური ნებართვების საფუძველზე, რომელიც სათანადო უფლებამოსილი უწყებების მიერ გაიცემა.
საქართველოს კანონმდებლობით, გარემოსდაცვითი ნებართვაა ასევე საჭირო სახიფათო ნარჩენების
ტრანსპორტირებაზე. ამგვარი მასალების ტრანსპორტირება უნდა ხდებოდეს გარემოსა და ბუნებრივი
რესურსების დაცვის სამინისტროს სათანადო წესების შესაბამისად (“საშიში ქიმიური ნივთიერებების
გამოყენების, ტრანსპორტირების და შენახვის შესახებ”).
 ნარჩენების ნაკადის მონიტორინგი ასევე აუცილებელია რეაგირების საერთო ხარჯთაღრიცხვის
შესადგენად. აუცილებელია რეაგირების ადრეულ ეტაპზევე იქნეს მიღებული ზომები ნარჩენების
დროებითი, შუალედური და საბოლოო განთავსების ორგანიზებისათვის. წინააღმდეგ შემთხვევაში,
დაგროვილი ნარჩენი შეიძლება გახდეს მნიშვნელოვანი ხელის შემშლელი ფაქტორი რეაგირების
ოპერაციების შემდგომი წარმართვისას. ეს ღონისძიებები შეთანხმებულ უნდა იქნეს სათანადო
უწყებებთან (პირველ რიგში, გარემოს დაცვის და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროსთან)
რეაგირების დაგეგმვის ეტაპზე, წინდაუხედავი და შეუთანხმებელი ქმედებების გამოსარიცხავად.
დროებითი შენახვა ადგილზე/სამუშაო ადგილთან ახლოს
ნარჩენების განთავსების ადგილის შერჩევისას სიფრთხილეა საჭირო. აუცილებელია იმის
გათვალისწინება, რომ ასეთ ადგილს არ სწვდებოდეს ტალღები, ჩვეულებრივი თუ მოქცევა-უკუქცევის
დროს.
ცხელ რეგიონებში, როგორიც შავი ზღვაა, ნარჩენების შესანახი კონტეინერები და განსაკუთრებით,
პოლიეთილენის პარკები დაცული უნდა იყოს მზის სხივების ხანგრძლივი ზემოქმედებისგან,
რადგანაც ამან შეიძლება ნარჩენების შემადგენლობაში შემავალი ელემენტების დაშლა გამოიწვიოს.
კონტეინერებზე იკვრება ეტიკეტები ნარჩენის სახის, რაოდენობისა და საშიშროების ხარისხის
მითითებით ნარჩენების ტრანსპორტირებამდე და მძღოლს ან ნარჩენების მართვის მენეჯერს
გადაეცემა შესაბამისი საბუთები. ნარჩენების ტრანსპორტირება საქართველოს ტერიტორიაზე
საჭიროებს გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის სამინისტროს მიერ გაცემულ ნებართვას.
ასეთი ნივთიერებების ტრანსპორტირება ხორციელდება “საშიში ქიმიური ნივთიერებების
გამოყენების, ტრანსპორტირებისა და შენახვის” შესახებ საქართველოს გარემოსა და ბუნებრივი
რესურსების დაცვის სამინისტროს მითითებების თანახმად.
შუალედური და გრძელვადიანი შენახვა და გადაზიდვა
ნარჩენების სეპარაციისა და ადგილზე შესაფერის კონტეინერებში შენახვის შემდეგ საჭირო ხდება
მათი გადაზიდვა და შენახვა ამისთვის სპეციალურად გამიზნულ შესანახ უბნებზე, სადაც ნარჩენები
ინახება საბოლოოდ გადაყრამდე. ნარჩენების ჯეროვნად გადაზიდვა და შენახვა ნარჩენების მართვის
მნიშვნელოვანი საფეხურია. თუ არ მოხდა აღდგენის ადგილიდან ნარჩენების გატანა, მასზე შემდგომი
ოპერაციების ჩატარება შეფერხდება. ცხრილი 13. ასახავს შუალედური და გრძელვადიანი
დასაწყობების ძირითად ასპექტებს, ხოლო ცხრილი 14 ასახავს ძირითად მოთხოვნებს
დასასაწყობებელი ადგილების მიმართ.
 ცხრილი 13. ძირითადი ასპექტები

კრიტერიუმები შუალედური შენახვა გრძელვადიანი შენახვა

მიზანი ● იძლევა ნავთობის ეფექტური შეგროვების ● იძლევა საკმარის დროს, რათა

საშუალებას, კერძოდ, თუ ნავთობი არ იქნა განისაზღვროს ნარჩენების
ადგილიდან მოშორებული, ამან შეიძლება საბოლოოდ განთავსების მეთოდი.
მისი შემდგომი შეგროვება შეაფერხოს.
● ხელს უშლის ”საცობების შექმნას”, ● იძლევა შერეული ნარჩენების
როდესაც დიდი რაოდენობით ტრანსპორტი სეპარაციის საშუალებას.
იკრიბება ერთ ადგილზე.
● აძლევს რეაგირების გუნდის წევრებს ● იძლევა ნარჩენების საბოლოოდ
დროს, მოახდინონ საბოლოო შენახვის განთავსებისათვის მომზადების,
ორგანიზება. ხელშეკრულებების დადების და სხვ.
● იძლევა ნარჩენების ეფექტურად საშუალებას
გადაზიდვის საშუალებას მცირე ზომის
პარტიებად, იმგვარად, რომ დანიშნულების
ადგილზე ნარჩენების გადასაზიდად ნაკლები
მისვლა-მოსვლაა საჭირო, მცირდება საწვავის
ხარჯი, დანახარჯები და დაბინძურებული
სატრანსპორტო საშუალებების რიცხვი.

მენეჯმენტის ● ყველა იმ პირს, რომელიც დაკავებულია ნარჩენებზე ოპერაციებით, უნდა ჰქონდეს

ასპექტები სათანადო გამოცდილება და კვალიფიკაცია.
● ნარჩენების ფუთებს უნდა ჰქონდათ ეტიკეტები ნარჩენების ტიპისა და წყაროს
მითითებით.
● საჭიროა ყველა დოკუმენტის შენახვა.
● აუცილებელია ყველა სამართლებრივი მოთხოვნილების დაკმაყოფილება.
● ნარჩენების შენახვის ადგილებზე მიღწევა არ უნდა ფერხდებოდეს.
● ნარჩენების შესანახი კონტეინერები უნდა შეეფერებოდეს ნარჩენების მოცემულ
ტიპს.
● თუ არსებობს ამის შესაძლებლობა, უნდა მოხდეს ნარჩენების კომპაქტირება , რაც
შეამცირებს მის მოცულობას ტრანსპორტირებისას.
● კონტეინერები უნდა იყოს ჰერმეტული, რათა არ მოხდეს მეორადი დაბინძურება.
● შეგროვების ადგილზე წყლის დაბინძურების შემთხვევაში ოპერაციების ჩატარება
უნდა მოხდეს იმგვარად, რომ არ მოხდეს გარემოს დაბინძურება.

ცხრილი 14. საწყობის მოთხოვნები

მოთხოვნები ნარჩენების შენახვასთან დაკავშირებით

კრიტერიუმები შუალედური შენახვა საბოლოო (ძირითადი) შენახვა

სარგებლობის დრო ● სარგებლობის დრო 0-1 წელი
(ან მეტი ექსტრემალურ სიტუაციაში)
შესანახი ჭურჭლის ან ● 1,500–3,000 მ2 ფართობის ზედაპირი
სათავსოს მაგალითი ● შესანახი თხრილები (100–200 მ3)
● ნაგვის, პარკების შესანახი ადგილი.
● გეგმა 5 წლის სარგებლობის შესახებ
● შეიძლება არსებობდეს სამართლებრივი
აკრძალვები ან შეზღუდვები
● 20,000–100,000 მ2 ფართობის ზედაპირი
● შესანახი თხრილები (1,000–10,000 მ3)
● სორტირება, წინასწარი დამუშავდება,
სტაბილიზაცია

მანძილი ● არაუმეტეს 5 კმ ● არაუმეტეს 50–10 კმ; ან

აღდგენის/გადაზიდვის ● ერთი საათის საავტომობილო გზა შენახვის წინა
ადგილიდან ადგილიდან
მისადგომი და მიწის ● საჭიროა მისადგომი მძიმე ● საჭიროა მისადგომი მძიმე სატვირთო
სამუშაოები სატვირთო მანქანისათვის მანქანისათვის
მარეგულირებელი წესები ● ადგილობრივი მარეგულირებელი ● ადგილობრივი მარეგულირებელი წესების და
და მოთხოვნები წესების და დადგენილებების დაცვა დადგენილებების დაცვა

მიწასთან ● სწორი და დატკეპნილი მიწის ● სწორი და დატკეპნილი მიწის ზედაპირი

დაკავშირებული ზედაპირი სალექარი ცისტერნების
მოთხოვნები დასადგმელად
● შეიძლება საჭირო გახდეს წვიმის
ჩამონადენის კოლექტორების სისტემა
ჰიდროგეოლოგიური ● ტვირთამწეობა უნდა იყოს
პირობები შესაბამისი
● ბუნებრივად ან ხელოვნურად
წყალგაუმტარი ნიადაგის ქვედა ფენა
● ერიდეთ გრუნტის წყლებს
გარემო პირობები ● დასახლებული პუნქტიდან
უსაფრთხო მანძილზე
● ერიდეთ კულტურული ძეგლების
ან არქეოლოგიური მნიშვნელობის
ადგილებს
მართვა და შემდგომი ● დაახარისხეთ ნარჩენები
მოვლა ● განსაზღვრეთ სხვადასხვა სახის
ნარჩენების რაოდენობები
● შეიმუშავეთ ნარჩენების საბოლოოდ
განთავსების შესახებ
ხელშეკრულებები
● წყლის რესურსების მართვა
● ერიდეთ კანონის დარღვევას
ნარჩენების განთავსებისას
● ადგილის აღდგენა
სალექარი ცისტერნების დასადგმელად
● წვიმის ჩამონადენის კოლექტორები სისტემის
აგება
● ტვირთამწეობა უნდა იყოს შესაბამისი
● ბუნებრივად ან ხელოვნურად წყალგაუმტარი
ქვენიადაგი
● ერიდეთ გრუნტის წყლებს
● დასახლებული პუნქტიდან უსაფრთხო
მანძილზე
● ერიდეთ სატვირთო მანქანის ზემოქმედებას
● ბუფერული ზონის მოწყობა ნარჩენების
სათავსსა და ეკოლოგიურად სენსიტიურ ზონებს
შორის
● დაახარისხეთ ნარჩენები
● განსაზღვრეთ სხვადასხვა სახის ნარჩენების
რაოდენობები
● შეიმუშავეთ ნარჩენების საბოლოოდ
განთავსების შესახებ ხელშეკრულებები
● წყლის რესურსების მართვა
● ერიდეთ კანონის დარღვევას ნარჩენების
განთავსებისას

ნარჩენების გადაზიდვა
წმენდის ოპერაციების მსვლელობისას როგორც ზღვაში, ისე სანაპიროზე საჭირო ხდება ნარჩენების
გადაზიდვა. საოპერაციო ზონის ფარგლებში ნარჩენების გადაზიდვისას გამოიყენება მცირე ზომის
სატრანსპორტო საშუალებები, როგორიცაა: თვითმცლელები, ფრონტალური დამტვირთველები და
ყველგანმავლები. მიუვალ ადგილებში გამოიყენება სადესანტო გემები, ხოლო ექსტრემალურ
ვითარებაში - ვერტმფრენები.
აღდგენის ადგილიდან შენახვის ადგილამდე ნარჩენების გადაზიდვა ხდება შესაფერისი
სატრანსპორტო საშუალებებით, როგორიცაა ტანკერები თხევადი ნარჩენებისათვის და ჰერმეტული
სატვირთო მანქანები მყარი ნარჩენებისათვის. საგანგებო შემთხვევაში შეიძლება ისეთი ტრანსპორტის
გამოყენება, რომელიც როგორც წესი, ნავთობის ტრანსპორტირებისთვის არ გამოიყენება. ასეთი
შეიძლება იყოს: ვაკუუმის მოძრავი დანადგარი, თვითმცლელები, სკიპები და ნაგვის გასატანი მანქანა.
სატრანსპორტო საშუალების ტიპი სჯობს საგანგებო ზომების გეგმის ფარგლებშივე იყოს
განსაზღვრული და ყველა საჭირო შეთანხმების მიღწევა წინასწარ მოხდეს. რეკომენდებულია
ნარჩენების გასატანად გამოყენებული ტრანსპორტის გაწმენდა ადგილიდან გასვლამდე და ყურადღება
უნდა მიექცეს იმ ფაქტს, რომ ტრანსპორტი არ ჟონავდეს, რითაც შემცირდება გზებისა და
მისადგომების მეორადი დაბინძურების საფრთხე.
ნარჩენების განთავსება
ნარჩენების ყოველ სახეობას განთავსების თავისი ოპტიმალური მეთოდი შეესაბამება. ამას
განსაზღვრავს რამდენიმე ფაქტორი: ღირებულება, ადგილობრივი რესურსები, კანონმდებლობა და
გარემოსდაცვითი მოსაზრებანი. შესძებელი გარკვეული კონფლიქტი იყოს უსწრაფეს და უიაფეს
მეთოდსა და ნარჩენებისა და გარემოს მდგრადი მართვის პრინციპებს შორის. ცხრილი 15 იძლევა
გარკვეულ წარმოდგენას შესაძლო ალტერნატიულ ვარიანტებზე.
 ცხრილი 15. ნარჩენების განკარგვის ვარიანტები
დამუშავების მეთოდიკა
მეთოდი
გადამუშავება ● ხდება მცირე წყლისა და ნაგვის შემცველობის
ნავთობის აღდგენა და გადამუშავება
ნავთობგადამამუშავებელ ქარხანაში ან
რეციკლინგის საამქროში.
● ამის შემდგომ შესაძლებელია ნავთობის
ხელმეორედ გამოყენება - ყველაზე ოპტიმალური
ვარიანტი ნარჩენების მართვის იერარქიულ
სისტემაში (იხ. სურ. 3).
ნავთობის/წყლის ● სეპარაცია, როგორც წესი, გრავიტაციის ძალის
დაყოფა ზემოქმედებით ხდება. მაგალითად,
(სეპარაცია) ნავთობშემცველი წყალი თავსდება წყალგაუმტარი
საფარით დაფარულ ორმოში (აუზში). ხდება წყლის
და ნავთობის სეპარაცია გრავიტაციული ძალების
მოქმედების შედეგად. ამის შემდგომ ხდება
ნავთობის აღება წყლის ზედაპირიდან ნავთობის
შესაგროვებელი სასრუტი მოწყობილობით
(სკიმერით).
● დაყოფის მიზნით ასევე ხშირად გამოიყენება
სპეციალური აღჭურვილობა, რომელსაც იყენებენ
ნავთობგადამამუშავებელ ქარხნებში.
ემულსიის დაშლა ● ემულსიის გათბობით შესაძლებელია მისი
დაყოფა წყლისა და ნავთობის ფაზებად.
● რიგ შემთხვევებში შესაძლოა, საჭირო გახდეს
ემულსიის დამშლელი სპეციალური ქიმიური
ნივთიერებების გამოყენება.
● გამოყოფილი რეგენერირებული (აღდგენილი)
ნავთობი შეიძლება შეერიოს სამრეწველო
ნედლეულს გადამამუშავებელ ქარხანაში ან
გადამუშავდეს.
სტაბილიზაცია ● ნავთობის სტაბილიზაცია მიიღწევა
არაორგანული ნივთიერებების გამოყენებით,
როგორიცაა ჩაუმქრალი კირი (კალციუმის ოქსიდი),
განატაცი ნაცარი და ცემენტი.
● სტაბილიზაციის შედეგად წარმოიქმნება
ინერტული ნაერთი, რაც ნავთობის აორთქლების
რისკს ამცირებს. შედეგად, ნავთობის გადატანა
ნაგავსაყრელზე გაცილებით მარტივადაა
შესაძლებელი, რადგან ამ შემთხვევაში
თავისუფალი ნავთობისთვის დადგენილი
აკრძალვები არ მოქმედებს.
ბიორემედიაცია ● ბიორემედიაცია გამოიყენება ნავთობის
ბუნებრივი, მიკრობიოლოგიური დაშლის
დასაჩქარებლად.
● ბიორემედიაციის მაგალითებია: ნარჩენების
ნიადაგში ჩამარხვა. ნავთობშემცველი ნარჩენები
(ნაგავი), ნავთობის შედარებით დაბალი
შემცველობით თანაბრად ნაწილდება მიწის
ზედაპირზე და კარგად აირევა მიწაში, რაც ხელს
უწყობს ნავთობის დაშლას მიკროორგანიზმების
შენიშვნები
● გადამამუშავებელი ქარხანა ვერ მიიღებს
მარილის მაღალი შემცველობის ნავთობს,
რადგანაც მან შეიძლება გამოიწვიოს
მილსადენების სისტემის კოროზია და
ამით გამოუსწორებელი ზიანი მიაყენოს
მას.
● ნავთობი, რომელშიც დიდი
რაოდენობითაა წყალი, ნალექი და ნაგავი,
ასევე გამოუსადეგარია.
● შესაძლებელია დაყოფის შემდეგ
დარჩენილი ნავთობიანი წყლის ნარჩენის
შემდგომი დამუშავება დამბებიანი და
სალექარიანი სეპარატორებით, რადგანაც
ნახშირწყალბადის შეცველობა მასში ჯერ
კიდევ მაღალია და დაუშვებელია
გარემოში მისი ჩაშვება.
● გამოყენებული ქიმიური ნივთიერებები
სეპარაციის შემდეგ წყლის
შემადგენლობაში რჩება, რაც
აუცილებლად უნდა გაითვალისწინოთ
წყლის გადაღვრისას.
● კალციუმის ოქსიდთან შეხებამ
შეიძლება თვალის გარსის, კანის,
სასუნთქი სისტემისა და კუჭ-ნაწლავის
ტრაქტის გაღიზიანება გამოიწვიოს.
ნივთიერება რეაქციაში შედის წყალთან
და გამოყოფს სითბოს იმ რაოდენობას,
რაც საკმარისია წვადი მასალების
აალებისთვის.
● ბიორემედირებული ნივთიერება
შეიძლება საჭიროებდეს პერიოდულად
არევას, რაც ხელს შეუწყობს აერაციას;
საჭიროების შემთხვევაში შეიძლება
სასუქის დამატება; ამასთან საჭიროა
ყურადღება მიექცეს განთავსების
ადგილს, მაგ, დაცულია თუ არა
მოცემული ადგილი გრუნტის წყლებიდან
სათანადო მანძილით.
 ზემოქმედების შედეგად; და ნავთობშემცვლელი
ნარჩენების დამუშავება იმ ნავთობდესტრუქტორი
მიკროორგანიზმების ბაზაზე შექმნილი პრეპარატის
საშუალებით, რომელიც უუალოდ ამ ნარჩენებიდან
იქნება გამოყოფილი.
პლაჟის ● ითვალისწინებს კენჭებისა და რიყის ქვების
გადარეცხვა გადარეცხვას ან ადგილზე ან ამ მიზნით ცალკე
გამოყოფილ ადგილზე.
● ნავთობით დაფარული მსხვილი ქვები და
ლოდები შეიძლება გადაირეცხოს ცხაურიანი
ნაფენის გამოყენებით, რის შედეგადაც
ნავთობშემცველი წყალი დაიწრიტება და
შესაძლებელი იქნება მისი გადამუშავება
● ნავთობით მსუბუქად დაბინძურების შემთხვევაში
კენჭებისა და რიყის ქვების გადატანა შეიძლება
ზვირთცემის ზონაში, სადაც ისინი ბუნებრივად
გაიწმინდება. დროთა მანძილზე ტალღების
ზემოქმედებით ქვები პირვანდელ ადგილს
დაუბრუნდება.
ქვიშის ● ქვიშიანი ნალექისათვის გამოიყენება ქვიშის
გადარეცხვა გამწმენდი სპეციალიზებული აღჭურვილობა.
● პროცესის ხელშეწყობის მიზნით შესაძლებელია
შესაფერისი გამხსნელის გამოყენებაც.
ნაგავსაყრელი ● ნავთობშემცველი ნარჩენები, რომელთა
შემადგენლობაშიც ნავთობი დაახლოებით 5%-ზე
ნაკლებია, შეიძლება განთავსდეს არასაშიშ,
საყოფაცხოვრებო ნარჩენებთან ერთად სპეციალურ
ნაგავსაყრელებზე.
● ასეთ ნაგავსაყრელებს როგორც წესი, აქვთ შუაშრე
(ქიმიური საიზოლაციო ფენა) შიდა კედლებზე,
რათა თავიდან იქნას აცილებული
ნავთობპროდუქტებისა და ნაგვის ნიადაგში
ჩაჟონვა.
● ასეთი ნაგავსაყრელები თავდახურულია, რაც
გამორიცხავს მათში წვიმის წყლის ჩაჟონვას და
წყლის დაბინძურების რისკიც მცირდება.
დაწვა ● ეს არის დამუშავების ტექნოლოგია, რომელიც
გულისხმობს ნარჩენების განადგურებას მაღალ
ტემპერატურაზე დაწვის გზით. ნავთობიანი
ნარჩენების შემთხვევაში ნახშირწყალბადები
იშლება მაღალი ტემპერატურის ზემოქმედებით,
რაც გარდაქმნის მშრალ ნარჩენებს უსაფრთხო,
უწვად ფერფლად.
● ცემენტის ქარხნები და გამოწვის ღუმელები კარგი
საშუალებაა და ამცირებს ამ პროცედურის
დანახარჯებს, რადგანაც დამუშავებული ნარჩენების
გამოყენება რიგ შემთხვევებში შესაძლებელია
ნედლეულად ან ელექტროენერგიის წყაროდ.
● ადგილები, სადაც შესაძლებელია
ნარჩენები ნიადაგში ჩაიმარხოს, რთული
საპოვნელია.
● აღნიშნული მეთოდი გამოიყენება
მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როდესაც
ნალექი შეიცავს დიდი რაოდენობით
ნავთობს, რადგანაც მოცემულ
პროცედურას დიდი დრო სჭირდება,
ძვირია, მის შედეგად წარმოიქმნება დიდი
რაოდენობით ნავთობიანი ჩამდინარე
წყალი, რომელიც დამუშავებას საჭიროებს
და ძნელია იმის დადგენა, თუ როდის
არის საგნები მთლიანად
გასუფთავებული ნავთობისგან.
● მოცემული მეთოდი დიდ დროს
საჭიროებს; არის ძვირი; მის შედეგად
წარმოიქმნება დიდი რაოდენობით
ნავთობიანი ჩამდინარე წყალი, რომელიც
დამუშავებას საჭიროებს და ძნელია იმის
დადგენა, თუ როდის არის საგნები
მთლიანად გასუფთავებული ნავთობისა
ან გამხსნელისაგან.
● ასეთ ნაგავსაყრელებზე ნარჩენების
განთავსებას უფლებამოსილი ორგანოების
მიერ სპეციალური ნებართვები სჭირდება
და ნარჩენების მოცულობა ხშირად
შეზღუდულია.
● საჭიროა ჩატარდეს ქიმიური შემოწმება
მოცემულ ეტაპზე ნავთობის საშიში
შემადგენლობის დასადგენად.
● ადგილები თუ შენობები ასეთი სახის
ნარჩენების განსათავსებლად
დეფიციტურია.
● კანონმდებლობა ხშირ შემთხვევაში
კრძალავს პორტატული ნაგავსაწვავი
ღუმელის გამოყენებას და ადგენს, რომ
ნარჩენების დაწვის ადგილმდებარეობა
უნდა იყოს ლიცენზირებული, ხოლო
გარემოზე ზეგავლენის ხარისხი -
წინასწარ შეფასებული ატმოსფერული
დაბინძურების რისკის გამო.
● შეიძლება საყოფაცხოვრებო ნარჩენების
დასაწვავად განკუთვნილი ნაგავსაწვავი
ღუმელის გამოყენება, თუმცა ნავთობის
შემადგენლობაში შემავალი მარილის
მაღალკოროზიული თვისების გამო
ღუმელი შეიძლება მწყობრიდან
გამოვიდეს.
● მაღალტემპერატურული სამრეწველო

პიროლიზი და ● პიროლიზი წარმოადგენს მაღალ ტემპერატურაზე
თერმოდესორბცია თერმული დამუშავების ერთ-ერთ ვარიანტს.
მოცემული მეთოდი ორგანულ ნავთობშემცველ
ნარჩენს აიროვან და მყარ ნარჩენებად გადააქცევს
არაპირდაპირი უჟანგბადო გახურებით.
ისტორიული წყაროების თანახმად, მოცემული
პროცესი გამოიყენებოდა ნახშირის
სადისტილაციოდ, თუმცა დღეს იგი გამოიყენება
სამრეწველო ნავთობით დაბინძურებული ნარჩენი
მასალების განადგურებისათვის.
● თერმოდესორბციის დანიშნულებაა
დამაბინძურებელი ნივთიერებების ნალექისგან
გამოყოფა, რაც მიიღწევა ნარჩენების გახურებით,
რომლის დროსაც ხდება დამაბინძურებელი
ნივთიერებების აორთქლება მათ დაუჟანგავად.
● იგი შეიძლება წარმოებდეს ან როგორც
მაღალტემპერატურული თერმოდესორბცია (320-
560ºC) ან როგორც დაბალტემპერატურული
თერმოდესორბცია (90-320ºC). მეორე ვარიანტი
შედარებით ხშირად გამოიყენება
ნახშირწყალბადშემცველი ნიადაგების აღსადგენად,
რადგანაც იგი დამუშავებულ ნიადაგს უნარჩუნებს
ბიოლოგიურ აქტივობას.
ნაგავსაწვავები კარგი ვარიანტია
ნარჩენების დასაწვავად, თუმცა დიდი
რაოდენობის ნარჩენებს ასეთი ღუმელი
ვერ ერევა და მისი გამოყენება ძვირია.
● ქარხანა, სადაც ეს პროცესი წარმოებს,
სპეციალიზებულია და ამდენად, პროცესი
ძვირადღირებულია.
● მაღალმა ორგანულმა შემადგენლობამ
და ტენშემცველობამ შეიძლება გაზარდოს
ხარჯები და ასევე, რთულდება აირის
გამონაბოლქვის დამუშავების პრობლემის
გადაჭრა.
● ნალექის მაღალმა შემცველობამ
პოტენციურად შეიძლება მწყობრიდან
გამოიყვანოს მოწყობილობა. დამუშავების
დაწყებამდე ნებისმიერი საგანი ან
ნივთიერება, რომლის დიამეტრი 60 მმ-ს
აღემატება, უნდა გამოირჩეს
ნარჩენებიდან - მათი მოწყობილობაში
ჩაშვება დაუშვებელია.
 დანართი 16.
გარემოსდაცვითი კონსულტაციები და მონიტორინგი

გარემოსდაცვითი კონსულტაციები და მონიტორინგი

გარემოსდაცვითი ექსპერტების ჯგუფის შექმნა
ზღვაზე ნავთობის დაღვრის მე-2 ან მე-3 საფეხურის შემთხვევაში ეროვნულმა საველე მეთაურმა
შესაძლოა, მოითხოვოს ნავთობის დაღვრის ეროვნული მაშველი გუნდის შექმნა. ამ გუნდში შევა
გარემოს დაცვის ექსპერტების (იხ. ცხრილი №7) ჯგუფი, რომლის დანიშნულებაა ეკოლოგიური
ხასიათის რჩევების მიცემა NOSC-თვის, რომელიც ჩართულია საზღვაო და სანაპირო გაწმენდის
ოპერაციებში. გარემოს დაცვის ჯგუფი იძლევა რჩევებს ინციდენტისა და მასთან დაკავშირებული
რეაგირების ოპერაციების როგორც რეალური, ასევე პოტენციური გარემოს დაცვითი ასპექტებისა და
საზოგადოებრივ ჯანდაცვაზე ზეგავლენის შესახებ. ეს ჯგუფი არის ზოგადი ორგანო, რომელიც
უზრუნველყოფს ყოველმხრივი რჩევის მიცემას რეაგირების ყველა ერთეულისათვის.
გარემოს დაცვის ექსპერტების ჯგუფის როლი
გარემოს დაცვის ექსპერტების ჯგუფის როლი თავისთავად წმინდა რჩევითი სახისაა, მაგრამ იმ
დეპარტამენტებსა და სააგენტოებს, რომელთა ინდივიდუალური წევრებიც ამ ჯგუფში იქნენ
მოზიდულნი, შეუძლიათ განაგრძონ კანონით დადგენილ საკუთარ უფლებამოსილებათა
განხორციელება. ზოგ შემთხვევაში ეს უფლებამოსილი ორგანიზაციები ოპერირებენ გარემოს დაცვის
ჯგუფში შემავალი პირების მეშვეობით და სხვა შემთხვევებში კი – ორგანიზაციის სხვა წევრების
მეშვეობით. ჯგუფი ასევე, ტექნიკური რჩევა მისცეს NOSC ნარჩენების განთავსების, გარემოს
სენსიტიურობის და სანაპიროს დაცვის სტრატეგიებთან დაკავშირებულ საკითხებზე.
მონაცემთა შეკრება და მონიტორინგი
უშუალოდ ხელმისაწვდომ და წინასწარ მომზადებულ მონაცემებსა და ინფორმაციაზე
დაფუძნებული საექსპერტო რჩევის გაცემასთან ერთად შესაძლებელია გაჩნდეს საჭიროება იმისა, რომ
ხელი შეეწყოს რეალურ დროში გარემოს დაცვითი მონაცემების შეგროვებას შესაბამისი სამთავრობო
სააგენტოების მიერ, როგორიცაა გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის სამინისტრო. ასეთი
მონაცემები შეიძლება წარმოადგენდეს საკმაოდ ზუსტ ამოსავალ ინფორმაციას გარემოს მოწყვლადი
მახასიათებლების შესახებ დაბინძურების შლეიფით გარემოზე ზემოქმედებამდე, რაც ხელს შეუწყობს
რისკის დადგენასა და მოსალოდნელი ზიანის რაოდენობრივ განსაზღვრას. ჯგუფს ასევე ევალება
პროფილაქტიკური და დაბინძურების საწინააღმდეგო ზომების განხორციელების წარმატების
შეფასება ინციდენტის დროს და გარემოზე გრძელვადიანი ზემოქმედების შეფასება. ამგვარად,
ჯგუფის მუშაობა დიდად არის დამოკიდებული რეაგირების ყოველი რგოლიდან დამაბინძურებელი
ნივთიერებების მოქმედების შესახებ მონაცემების დროულად მიღებაზე, თითოეული რგოლის
პროგნოზზე, გეგმებზე, ქმედებებსა და შედეგებზე.
თუ ზღვის დაბინძურების ინციდენტი, სავარაუდოდ, მნიშვნელოვან ზეგავლენას მოახდენს ზღვის
ან სანაპირო ზოლის ეკოლოგიურ გარემოზე, გარემოს დაცვის ექსპერტების ჯგუფი ვალდებულია
დაუყოვნებლივ მიიღოს ზომები მონიტორინგის ჩასატარებლად და გრძელვადიანი ზეგავლენის
შესაფასებლად. გარემოს დაცვის ექსპერტების ჯგუფი დაუყოვნებლივ დაიწყებს შესაბამისი საბაზისო
მონაცემების შეგროვებას და შეჯერებას, რისი მიზანიცაა გარემოზე ზემოქმედების შეფასება ადრეულ
ეტაპზე და შეათანხმებს ფორმალურ მეთოდოლოგიას იმის შესახებ, თუ როგორ იქნას ასეთი კვლევები
ორგანიზებული.
წევრობა
გარემოს დაცვის ექსპერტების ჯგუფის შექმნა ეროვნული საველე კოორდინატორის ფუნქციებში
შედის. ჯგუფის წევრების უმეტესობას გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის სამინისტროს
გარემოს ეროვნული სააგენტოსა და გარემოსდაცვითი ზედამხედველობის დეპარტამენტის შევი
ზღვის დაცვის კონვენციური სამსახური წევრები არიან.
ჯგუფის გაფართოება
ინციდენტის მასშტაბების ზრდისა და ამის შედეგად პრობლემების გამწვავების შემთხვევაში,
გარემოს დაცვის ექსპერტების ჯგუფის ხელმძღვანელმა შეიძლება მიიღოს გადაწყვეტილება ჯგუფში
სხვა შესაბამისი უწყებების წარმომადგენლების ჩართვის შესახებ, როგორიცაა, მაგალითად,
არასამთავრობო ორგანიზაციები, რომელთა წარმომადგენლებიც სათანადო კონსულტაციებით
უზრუნველყოფენ ჯგუფის წევრებს და საკუთარ ცოდნასა და გამოცდილებას გაუზიარებენ მათ.
კონსულტაციები საველე კოორდინატორთან
 ტაქტიკური საველე კოორდინატორი მიიღებს ამომწურავ კონსულტაციებს გარემოს დაცვის
ექსპერტების ჯგუფისაგან დაგეგმილ ქმედებასთან დაკავშირებულ ნებისმიერ, სავარაუდოდ
ხანგრძლივ, ზემოქმედებაზე. გარემოს დაცვის ექსპერტების ჯგუფი თავის რეკომენდაციებს
ჩამოაყალიბებს წერილობით და გადასცემს ტაქტიკურ საველე კოორდინატორს. თუ რეაგირების
ჯგუფი არ ასრულებს ხსენებულ რეკომენდაციებს, მას მოეთხოვება წერილობით ჩამოაყალიბოს
აღნიშნულის მიზეზები და აცნობოს გარემოსდაცვით ჯგუფს რაც შეიძლება, სწრაფად.

140
 დანართი 17
ბუნებრივი გარემოს სენსიტიური უბნები
(რუკები და მოკლე აღწერა)

შესავალი
გარემოს სენსიტიური უბნების რუკები მოიცავს ინფორმაციას, რომელიც მნიშვნელოვანია
ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების განმხორციელებელი მხარისათვის, ასახავს რა სანაპირო ზოლში
გარემოს რესურსების განლაგებას და გამოყოფს დაღვრილი ნავთობის ზემოქმედების მიმართ ყველაზე
მგრძნობიარე უბნებს. როგორც ასეთი, ეს რუკები კვანძურ ელემენტს წარმოადგენს რეგირების
ღონისძიებათა დაგეგმვისას. სენსიტიურობის რუკები გამოიყენება, როგორც სანაპიროს კონკრეტული
უბნის ადგილ-სპეციფიკური დაცვითი და გაწმენდის ოპერაციების დაგეგმვისას, ისევე სტრატეგიული
დაგეგმვისას, რაც სივრცულად გაცილებით დიდი და შორეული უბნების დაცვასაც გულისხმობს.
სენსიტიურობის კრიტერიუმი
სენსიტიური უბნების კლასიფიკაცია სანაპირო ზოლისათვის
ეყრდნობა რა ძირეულ პრინციპს, რომლის თანახმადაც მგრძნობიარობა ნავთობის მიმართ იზრდება
თავთხელებში და ნაპირის სიახლოვეს, რაც განპირობებულია ტალღების მოქმედებით სანაპირო
ზოლზე, ნავთობის შეღწევით სუბსტრატის ღრმა ფენებში, ნავთობის დიდი ხნით შეკავების უნარით
და ბიოლოგიური აქტივობით, სანაპირო ზოლის კონკრეტული უბნის სენსიტიურობა ფასდება
ინტეგრალური ინდექსით – “გარემოსდაცვითი სენსიტიურობის ინდექსი” (ESI) .
ზღვის სენსიტიურობის კლასიფიკაცია ხდება საერთაშორისოდ აღიარებული მეთოდების
გამოყენებით (Gundlach and Hayes, 1978). ნავთობის გავლენა სანაპირო ზოლზე დიდადაა
დამოკიდებული სანაპიროს ტიპზე. იმისათვის, რომ მოხდეს პრიორიტეტული სანაპირო ზოლების
იდენტიფიცირება, რომლებიც პირველ რიგში საჭიროებენ დაცვას, აუცილებელია მათი მოწყვლადობის
ხარისხის დადგენა, რაც ხდება გარემოს სენსიტიურობის ინდექსის (ESI) გამოყენებით გუნდლახისა და
ჰეიესის მიხედვით და შავი ზღვის სანაპირო ზოლის საქართველოს ნაწილის შემადგენლობის
გათვალისწინებით (იხილე ქვემოთ მოყვანილი ცხრილი). მხედველობაში მიიღება ის ფაქტი, რომ
გარემოს სენსიტიურობა ნავთობისადმი იზრდება, რაც უფრო ვუახლოვდებით ნაპირს.
გუნდლაჰისა და ჰეიესის სკალა

სანაპირო ინდექსი შენიშვნები

ღია კლდოვანი ESI 1 ტალღის ასხლეტა ნავთობის უმეტეს ნაწილს ტოვებს ღია ზღვაში. გამწმენდი
კონცხი სამუშაოები არაა აუცილებელი. ნავთობის შეგროვების (“აკრეფის”) დრო მცირეა.
წვრილქვიშიანი ESI 3 ნავთობი ვერ აღწევს ღრმად სედიმენტურ (ნალექების) ფენებში, რაც ხელს
პლიაჟები უწყობს მის მექანიკურ მოშორებას აუცილებლობის შემთხვევაში. სხვა
შემთხვევაში, ნავთობი შეიძლება დარჩეს რამდენიმე თვის განმავლობაში
(ბოლოდროინდელმა დაკვირვებებმა აჩვენა, რომ ნავთობის ღრმა სედიმენტურ
ფენებში შეღწევა შესაძლებელია და დამოკიდებულია გრუნტის წყლების
მოძრაობაზე ღრმა ფენებში).
მსხვილქვიშიანი ESI 4 ნავთობი შესაძლოა სწრაფად შეაღწიოს სუბსტრატის ღრმა ფენებში, რაც
პლიაჟები გააძნელებს გაწმენდას. საშუალოდან მაღალი ენერგიის პირობებში, ნავთობი
ბუნებრივი გზით მოშორდება პლაჟის ზედაპირის უმეტეს ნაწილს.
შერეული ქვიშოვან- ESI 6 ნავთობმა სწრაფად შეიძლება შეაღწიოს და ჩაიმარხოს ღრმა ქვედა პლასტებში.
ხრეშოვანი პლიაჟები საშუალო ან დაბალი ზღვის ენერგიის პირობებში, ნავთობი წლების
განმავლობაში შეიძლება დარჩეს. ხსენებული ტიპი მოიცავს კაჭარ-კენჭნარიან
გრუნტებს, რომლებსაც მაღალი გამტარუნარიანობა ახასიათებთ.
ხრეშიანი პლიაჟები ESI 7 ნავთობმა სწრაფად შეიძლება შეაღწიოს და ჩაიმარხოს. საშუალოდან დაბალი
ენერგიის პირობებში, ნავთობი წლების განმავლობაში შეიძლება დარჩეს.
ნავთობის დიდძალი აკუმულირების პირობებში შესაძლებელია მყარი
ასფალტის ფორმირება მოხდეს. ESI 7: ნავთობი ადვილად არ შეაღწევს და არ
ეკვრის სედიმენტების შემჭიდროებულ (“კომპაქტირებულ”) მასას, რომლითაც
ფორმირებულია სანაპირო, მაგრამ ეს ზონა ხშირად მნიშვნელოვანი ბიომასით
არის დაფარული და ამიტომაც არის სენსიტიური. ბიომასის სიმცირის კერძო
შემთვევებში ასეთი სანაპირო შეფასებულია, როგორც ESI 5.
მოფარებული ESI 8 ტალღების შესუსტებული მოქმედების რაიონები. ნავთობი შეიძლება დარჩეს
 კლდოვანი ნაპირები წლების განმავლობაში. გაწმენდა არ არის რეკომენდებული, თუ ნავთობის
კონცენტრაცია არ არის ძალიან დიდი. მეჩხერ წყლებში განლაგებული კლდეები
ხშირად მაღალი ბიოლოგიური პროდუქტიულობით ხასიათდება. ასეთი ტიპის
სანაპიროსათვის დამახასიათებელია დიდი რაოდენობა წყალმცენარეებისა,
რომლებშიც, თავის მხრივ, მრავალი სხვა ორგანიზმი ბინადრობს.

სენსიტიურობის ეკოლოგიური კრიტერიუმები

სენსიტიურობის შეფასების პროცესში, გარდა სანაპიროს ტიპისა, მნიშვნელოვანია, თუ როგორ
გამოყენება ზღვის სანაპირო ზოლის სხვადასხვა უბნები (სიღრმეში და ზედაპირზე) ცხოველთა
სამყაროს მიერ (თევზების სატოფე ადგილები; ფრინველების და დელფინების მიგრაციის მარშრუტები;
და ა.შ.). ასევე დიდი მნიშვნელობა აქვს ბენთოსური ფაუნისა და ფლორის მდგომარეობას.
სენსიტიური ჰაბიტატების ფლორისტული შეფასება ითვალისწინებს შემდეგ კრიტერიუმებს:
სახეობთა მრავალფეროვნება; ბუნებრიობა და მოდიფიკაციის დონე; ანთროპოგენური შეშფოთება და
ჰაბიტატის იშვიათობა და გეოგრაფიული ადგილმდებარეობა.
ფლორის რესურსების/რეცეპტორების სენსიტიურობის შეფასებისას გამოყენებული მეთოდოლოგია

კრიტერიუმები მაღალი საშუალო დაბალი

სახეობრივი დაფიქსირებულია ან შესაძლებელია საშუალო სახეობრივი დაბალიდალი სახეობრივი
მრავალფეროვნება მაღალი სახეობრივი მრავალფეროვნება; მრავალფეროვნება;
მრავალფეროვნება; დაფიქსირებული რამდენიმე იშვიათი ან მოსალოდნელი არაა
ან შესაძლებელია ენდემური ან საფრთხის ქვეშ მყოფი ზემოქმედება საფრთხის
საფრთხის ქვეშ მყოფი სახეობების სახეობა ქვეშ მყოფ სახეობებზე
გავრცელება, რომლებიც შეტანილია
საქართველოს წითელ წიგნში ან
ბუნების დაცვის მსოფლიო კავშირის
წითელ ნუსხაში
ბუნებრიობა და ბუნებრივი ან უმნიშვნელოდ საშუალოდ ძლიერ მოდიფიცირებული
მოდიფიკაციის შეცვლილი ჰაბიტატები მოდიფიცირებული ჰაბიტატები
დონე ჰაბიტატები, მაგ., სადაც
კიდევ გვხვდება
დამახასიათებელი
სახეობების დაჯგუფებები
ანთროპოგენური ნულოვანი – ძალიან დაბალი დაბალი მაღალი (ინტენსიური
შეშფოთება ძოვება, ტყის ჭარბი
ექსპლუატაცია და სხვ.)
ჰაბიტატის იშვიათი ან საფრთხის ქვეშ მყოფი რეგიონისათვის არცთუ ტიპური ჰაბიტატი ქვეყნის
იშვიათობა და ჰაბიტატი ქვეყნის ან რეგიონის ტიპური ჰაბიტატი მასშტაბით
გეოგრაფიული მასშტაბით
ადგილმდებარეობა

სანაპირო ზოლის კლასიფიკაციის შედეგები და შერჩეული პრიორიტეტები შეიყვანება GIS

სისტემის მონაცემთა ბაზაში, რომელიც ადვილად ხელმისაწვდომი უნდა იყოს დაინტერესებულ
მხარეთათვის ნავთობზე რეაგირების დაგეგმვისას. ბუნებრივ გარემოზე ინფორმაციის გარდა, სისტემა
შეიცავს ინფორმაციას სოციალურ გარემოზე, როგორიცაა: ადგილობრივი ღირშესანიშნაობები,
რეკრეაციული ზონები და ზღვის სანაპირო ზონაში განვითარებული ინდუსტრია.
გარემოს სენსიტიური რეცეპტორები და პრიორიტეტები დაცვითი ღონისძიებების დასაგეგმად
უფრო დეტალურად ქვემოთ არის აღწერილი.
პრიორიტეტები დაცვითი ღონისძიებებისათვის
ზემოთ მოცემული სენსიტიურობის ინდექსიდან გამომდინარე, კოლხეთის დაბლობის ჭარბტენიანი
ტერიტორიები ანაკლიასა და ქობულეთს შორის, რომელიც ხასიათდება წყლების ნელი დინებით, რაც
ჭარბტენიანი რაიონისაკენ ნავთობის იოლი გადაადგილების საშუალებას იძლევა, ძლიერ
მგრძნობიარეა დაღვრილი ნავთობის მიმართ. ეს რაიონი მოიცავს პალიასტომის ტბას და მის
შემოგარენ ჭარბტენიან ტერიტორიებს, რომელიც წარმოადგენს წყლის პროდუქტიულ გარემოს და
მნიშვნელოვან საბინადრო ადგილს წყლის ფლორისა და ფაუნისათვის, და კლასიფიცირებულია,
როგორც საქართველოს რამსარის სტატუსის მქონე ტერიტორია.
ციხისძირის რაიონი და მწვანე კონცხი ასევე ითვლებიან მაღალმგრძნობიარედ ნავთობის დაღვრის
ზემოქმედების მიმართ, რადგანაც ისინი შედგება მოფარებული კლდოვანი ნაპირებისაგან, სადაც
თავისუფალი ნავთობის დიდი ხნით შეკავების მაღალი ალბათობა არსებობს. ხრეშიანი პლაჟები
აჭარაში მგრძნობიარე არიან ზემოქმედების მიმართ, წარმოადგენენ რა ამავე დროს მნიშვნელოვან
დასასვენებელ და ტურისტულ რაიონებს. ქვიშიანი პლაჟების ნავთობით დაბინძურება გამოიწვევს
მათი რეკრეაციული ღირებულების დაქვეითებას და ლიტორალის ფაქიზი მცენარეული სახეობების
განადგურებას.
დაცვის პრიორიტეტების განსაზღვრისას სრულად უნდა მოხდეს ზღვაში ნავთობის დაღვრის
უარყოფითი ზემოქმედების გათვალისწინება სანაპიროზე მიმდინარე ეკონომიკურ საქმიანობებზე.
რუკებზე მოცემულია ეკოლოგიურად მგრძნობიარე ფაუნის წარმომადგენლები. უბნები, სადაც
არსებობს ხმელეთის ცხოველების დაზიანების საფრთხე, აღნიშნულია მწვანედ. ნავთობის დაღვრამ
შესაძლოა, უდიდესი ზიანი მიაყენოს ცხოველთა სამყაროს მათი შეზღუდულ უბნებზე
კონცენტრირების პერიოდებში ან იმ შემთხვევაში, თუ მოხდება დაღვრილი ნავთობის გადატანა
შედარებით მნიშვნელოვან უბნებზე, სადაც ცხოველთა პოპულაციებს შეიძლება სერიოზული ზიანი
მიადგეს (მაგ., ჰიდრობიონტებს – თევზებსა და უხერხემლოებს – და გადამფრენ წყლის ფრინველებს
გამოსაზამთრებელ ან გადაფრენის ადგილებში),. მოცემულ ადგილებში მოსალოდნელია მრავალი
სახეობის ცხოველისა და დაცული პოპულაციების მნიშვნელოვანი დანაკარგი და არსებობს მათი
განადგურების სერიოზული საფრთხე. უბნები, სადაც ნავთობის დაღვრის ინციდენტები ყველაზე დიდ
საფრთხეს უქმნის ბიოლოგიურ მრავალფეროვნებას, აღნიშნულია წითლად. მოცემულ უბნებზე
ნავთობის დაღვრის შემთხვევაში მოსალოდნელია ცხოველთა ცალკეული ინდივიდების ყველაზე
დიდი დანაკარგი და ბიოლოგიური მრავალფეროვნების მნიშვნელოვანი დაზიანების საფრთხე.
რუკები:
რუკა №1. სენსიტივობის ფაქტორები (ზედაპირული წყლები, კოლხეთის ეროვნული პარკის
საზღვაო ნაწილი; მეთევზეობისათვის მნიშვნელოვანი ზონები) – წარმოადგენს ზღვის გარემოს
სენსიტიურ უბნებს: უბნებს, რომლებიც მდიდარია იხთიოფაუნით და მნიშვნელოვან ღირებულებას
წარმოადგენს მეთევზეობის თვალსაზრისით; უბნებს, რომლების სენსიტიურები არიან თავთხელის –
ზღვის სიმეჩხრის გამო; კოლხეთის ეროვნული პარკის (KNP) საზღვაო ნაწილი.
რუკა №2. სენსიტივობის ფაქტორები (სანაპიროს ტიპი): წარმოადგენს სანაპირო ზოლის
სენსიტიურობას გუნდლაჰისა და ჰაინესის კრიტერიუმების შესაბამისად.
რუკები №3 და №4. სენსიტიურობის ფაქტორები (ეკოლოგია): წარმოადგენს სანაპირო ზოლის
მიმდებარე ხმელეთის ტერიტორიების ეკოლოგიურ სენსიტიურობას, განსაკუთრებით ჭარბტენიანი
ტერიტორიების იმ ნაწილს, რომელიც ჰიდროლოგიურად მჭიდროდ არის დაკავშირებული ზღვის
გარემოსთან, და შესაბამისად, მოწყვლადია ნავთობის ზღვაში ჩაღვრის შედეგად დაბინძურების
მიმართ.
 სენსიტიური უბნები:
უბანი № 1FA. შავი ზღვის სანაპირო წყლები ბათუმიდან მდ.ენგურის შესართავამდე. დაღვრილი
ნავთობი მიგრირებს ჩრდილოეთით სანაპირო ზოლის გასწვრივ. ნავთობის დაღვრა ზღვაში
გამოიწვევს ათასობით წყლის მოყვარული ფრინველის დახოცვას. მიგრაციის პერიოდში (მარტი-
მაისი და სექტემბერი – ნოემბერი), წყლის ფრინველები გროვდებიან რამდენიმე ასეული მეტრის
სიგანის სანაპირო ზოლში. დიდი რაოდენობით დაღვრილი ნავთობი ასევე მნიშვნელოვან ზიანს
მიაყენებს დელფინების კვების ადგილებსა და ზღვის პლანქტონს.
უბანი № 2FA. ჭარბტენიანი ტერიტორიები (მცირე ტბები და ჭაობები), განლაგებული
მდ.ნატანების ჩრდილოეთით მდ. ენგურამდე, - სანაპირო დიუნების ბრტყელ თხემზე და უშუალოდ
მათ უკან. ეს ტერიტორია წარმოადგენს შეჩერების და კვების ადგილს მრავალი მიგრაციული - წყლის
მოყვარული და მტაცებელი - ფრინველებისათვის. წავი (Lutra lutra) და უხერხემლოთა რამდენიმე
იშვიათი (კავკასიური ენდემური) სახეობა ბინადრობს ამ ტერიტორიაზე. ეს არის ყველაზე
მოწყვლადი პოპულაციის – ჭაობის კუს (Emys orbicularis) გავრცელების ადგილი.
უბანი № 3FA. სანაპირო წყლების 2კმ სიგანის ზოლი შავი ზღვის საქართველოს სანაპიროს
გასწვრივ. წყლის მოყვარული ფრინველების, ზღვის ფრინველებისა და ნაპირზე მობინადრე
ფრინველების გამოსაზამთრებელი ადგილები მდ.ჭოროხის შესართავთან, პალიასტომის ტბასთან,
კოლხეთის ეროვნული პარკის საზღვაო ნაწილში მდ. ჭურიას შესართავთან. სენსიტიურია
დეკემბერი – მარტის პერიოდში.
უბანი № 4FA. მეთევზეობისათვის მნიშვნელოვანი სამი უბანი სანაპირო წყლებში – ბათუმთან,
ფოთთან და ანაკლიასთან – სენსიტიურია მთელი წლის განმავლობაში. დიდი რაოდენობით
ნავთობის დაღვრა გამოიწვევს მნიშვნელოვან მავნე ზემოქმედებას მეთევზეობაზე და თევზების
კანონით დაცული სახეობების საკვებ გარემოზე, ისევე როგორც ზღვის პლანქტონსა და ბენთოსზე.
უბანი № 5FA. ზღვის სანაპირო წყლები მდ.ენგურის შესართავიდან მდ. რიონის დელტამდე.
კოლხეთის ეროვნული პარკის საზღვაო ნაწილი; IUCN,-ის II კატეგორიის შესაბამისი დაცული
ტერიტორია. დაახლოებით 15000 ჰექტარის ტერიტორია. სენსიტიურია მთელი წლის განმავლობაში.
ეს უბანი წარმოადგენს კვების გარემოს საქართველოს „;წითელ ნუსხაში“ შეატანილი ორაგულის,
დელფინის (Phocoena phocoena, Tursiops truncatu) და ზუთხის – კანონით დაცული –
სახეობებისათვის. დისპერსანტების გამოყენება უნდა აკრძალულ იქნას ამ უბნებზე.
უბანი № 6FA. ზღვის სანაპირო წყლები, რომელთა სიღრმე შეადგენს 10 – 15მ-ს. წყალმცენარეთა
(Cystoseira sp. and Zostera sp.) ეკოსისტემა – სენსიტიურია მთელი წლის განმავლობაში.
დისპერსანტების გამოყენება უნდა აკრძალულ იქნას ამ უბნებზე.
უბანი № 16 Fl კოლხეთის ჭარბტენიანი ტერიტორია, ვეტლენდები (ნატანები – სუფსა –
პალიასტომის რეგიონი) (მაღალსენსიტიური ზონა)
ეს რეგიონი მოიცავს ტორფიან, ისლიან – ჭილიან და ტყიან ჭაობებს, ღია წყლებსა და მეორად
მდელოებს, რომლებიც განეკუთვნება კოლხეთის ჭარბტენიან დაცულ ტერიტორიებს (ვეტლენდებს),
რამსარის საიტების, მრავალმხრივი გამოყენების ბუფერული ზონის, ეროვნული პარკისა და
ნაკრძალის ჩათვლით. ძირითადი ტორფიანი და ისლიან-ჭილიანი ჭაობები წარმოდგენილია
გრიგოლეთის, მალთაყვის, იმნათის, შავწყალას, პიჩორას მიდამოებში, რომლებიც მოიცავენ ხავსიან
(Sphagnum), ისლიან, ლელიან და ტყე-ბუჩქნარიან ჭაობებს და წყლის მცენარეულობის დაჯგუფებებს.
უბანი № 17 Fl სანაპირო და ზღვის ეკოსისტემები (მაღალსენსიტიური ზონა)
ზღვისპირა ქვიშებზე იზრდება საქართველოს და ყოფილი საბჭოთა კავშირის წითელი წიგნის
სახეობა Pancratium maritimum, ყოფილი საბჭოთა კავშირის წითელი წიგნის სახეობა Glaucium flavum.
ზღვისპირა ქვიშნარების ჩვეულებრივი სახეობებია: Euphorbia paralias, Eringium maritimum da
Verbascum gnaphaloides. ხავსებიდან აქ გვხვდება კავკასიის იშვიათი სახეობა – Physcomitrium
sphaericum. ფლორისტიკულად მდიდარია მსხვილმარცვლოვანი ქვიშნარები და კენჭიანი ნაპირები.
აქ გვხვდება: Gomphocarpus fruticosus, Erodium cicutarium და Cerastium semidecandum. სველ
ქვიშნარებზე გავრცელებულია: Bellis perennis, Trifolium repens, Poa pratensis და Juncus bufonius.
უბანი № 18 FL. ჭურიას ქვიშიანი სანაპირო (პლიაჟი) (მაღალსენსიტიური ზონა) - ვიწრო
ლითორალურ ზონა სოფ. ყუნევის ჩრდილოეთით წარმოდგენილია უძველესი
ხმელთაშუაზღვეთური ფლორის რელიქტური მცენარეებით. ადამიანის ინტენსიური ზემოქმედების
შედეგად საქართველოს ტერიტორიაზე ლითორალური მცენარეულობა თითქმის გამქრალია.
ქვიშიანი სანაპირო არის ერთადერთი ადილსამყოფელი მაღალდეკორატიული მცენარის – ზღვის
შროშანისათვის (Pancratium maritimum), რომელიც, როგორც ზემოთაც აღინიშნა, არის საქართველოს
წითელი წიგნისა და ყოფილი საბჭოთა კავშირის წითელი წიგნის სახეობა.
უბანი № 19 FL. ქობულეთისა და ისპანის ტორფიანი ჭაობი (მაღალსენსიტიური ზონა)
ამ არეში თითქმის მთლიანად დომინანტობს იმერული ისლის ( Molinia litoralis) დაჯგუფებები,
რომლებიც ტოპოლოგიური მრავალფეროვნებით ხასიათდება და ხშირად ასოცირებულია ტორფის
ხავსებთან. მიტოვებულ ადგილებში განვითარებულია ტოპოლოგიურად მყარი Carex lasiocarpa -ს
დაჯგუფებები. აღნიშნულ მცენარეთა თანასაზოგადოებები ხასიათდება სახეობების: Rhynchospora
caucasica და Rhynchospora alba – მაღალი სიხშირით, აგრეთვე ტორფის ხავსების სახეობებით და სხვ.
ქობულეთის ტორფიანი ჭაობების თანასაზოგადოებებში ძირითადად გვხვდება Sphagnum imbricatum
და Sphagnum palustre. იშვიათად გვხვდება ზოგი სხვა სახეობაც, მაგრამ მათი ცენოტური
ღირებულება შედარებით დაბალია. ტორფიანი ჭაობების გავრცელების მთელ არეში
გავრცელებულია ბალახოვანი მცენარეები, რომელთა შემადგენლობაში მონაწილეობენ: Molinia
litoralis, Rhynchospora caucasica, Carex lasiocarpa და სხვ. ამ მცენარეულობის იშვიათი
კომპონენტებიდან საყურადღებოა: Drosera rotundifolia, Osmunda regalis, Menyanthes trifoliata,
Rhynchospora alba და სხვ. შეზღუდული გავრცელებით ხასიათდებიან ბუჩქები: Rhododendron luteum,
Rhododendron ponticum, Frangula alnus, Alnus barbata და სხვ.
აღნიშნულ ტერიტორიაზე წარსულში გავრცელებული იყო ჭაობიანი ტყეები. ამჟამად გვხვდება
მხოლოდ ამ ტყეების ნარჩენები მურყანის (Alnus barbata) დომინანტობით, რომელთანაც ხშირად
ასოცირებულია Pterocarya pterocarpa, Carpinus caucasica (მშრალ ადგილებში), Quercus imeretina.
ქვეტყეში ჩვეულებრივია ხეჭრელი (Frangula alnus), კუნელი (Crataegus microphylla), ძახველი
(Viburnum opulus) და სხვ. ზოგ ადგილას, სადაც ტყე გამეჩხერებულია, გავრცელებულია ისეთი
ბუნებრივი ლიანები, როგორიცაა: Smilax excelsa, Periploca graeca, Vitis sylvestris, Hedera colchica და
სხვ.
მურყნარები ჩვეულებრვი, იმ ადგილებში გვხვდება, სადაც ადგილი აქვს გრუნტის
ჰუმიდიფიკაციას, თუმცა მურყანი ცუდად იზრდება განსაკუთრებით დატბორებულ ფაბიტატებში.
Aასეთ მურყნარებში ბალახოვან მცენარეთა სინუზიის შემადგენლობაში წარმოდგენილია
ჭარბტენიანი ტერიტორიების ისეთი ტიპიური კომპონენტები, როგორებიცაა: Molinia litoralis, Iris
pseudacorus, Carex lasiocarpa, Carex riparia, Carex acutiformis, Juncus effusus და სხვ. შეზღუდული
ფართობი უკავია მურყნარებს გვიმრებით, სხვადასხვა ბალახოვანი მცენარეებითა და ხავსებით.
იშვიათად გვხვდება მურყნარები შქერით (Rhododendron ponticum) – ძირითადად მშრალ
ადგილებში.

მოკლე კომენტარები გარემოს სენსიტიურ უბნებთან დააკავშირებით.

კოლხეთის ეროვნული პარკი მოიცავს ფაქიზ და მოწყვლად – ხმელეთის და ზღვის –
ეკოსისტემებს. სერიოზული და ხანგრძლივი მავნე ზემოქმედება არის მოსალოდნელი ნავთობის
დაღვრის შემთხვევაში. ეროვნული პარკის საზღვაო ნაწილი, რომელიც 5 საზღვაო მილზეა
გაჭიმული და 15000 ჰა ტერიტორიას მოიცავს სანაპირო ზოლის ფოთი – ანაკლიას უბანზე, პირველ
ყოვლისა მნიშვნელოვანია როგორც დელფინის სამი სახეობის ბინადრობის და ზუთხისა და
თევზების მრავალი სახვა სახეობების სატოფე ადგილი.
პარკის სახმელეთო ნაწილი მოიცავს პლაჟებსა და დიუნებს, რომლებიც ცნობილია უნიკალური
მცენარეული საფარით – ანაკლია-ჭურიისა (მდინარეებს, თიკორსა და რიონს შორის, მდინარე
ჭურიის აუზი) და ნაბადის (მდინარეებს ხობსა და რიონს შორის) უბნებზე. ეკოლოგიურად
სენსიტიურ უბნებს წარმოადგენს ასევე, რამსარის სტატუსის მქონე ჭარბტენიანი ტერიტორიები,
თითქმის ხელუხლებელი, ზოგან 10 მეტრზე მეტი სიღრმის ტორფიანი ჭაობებით, მიმდებარე
დაჭაობებული და ჭარბტენიანი ტყეებით – ანაკლია-ჭურიის, ნაბადის და იმნათის (მდინარეებს
რიონსა და სუფსას შორის, მდინარე ფიჩორის აუზი, პალიასტომის ტბა) უბნებზე მნიშვნელოვანია,
როგორც კოლხური ფლორის, ხმელეთზე მობინადრე ცხოველების, ასევე წყლის ფრინველების და
მტკნარი და მლაშე წყლის თევზების, განსაკუთრებით კი გადამფრენი ფრინველების დაცვის
თვალსაზრისით, მათი მრავალფეროვნების შესანარჩუნებლად.
პალიასტომის ტბის, მდ. კაპარჭის, მდ. რიონის, სუფსისა და ნატანების სათავეების ეკოსისტემის
დაცვა კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი საკითხია. დაღვრილი ნავთობის ტრაექტორიის მიუხედავად.
მნიშვნელოვანია პალიასტომის ტბისა და მდინარეთა შესართავების ბუმებით დაცვა.
 სენსიტიური უბნების უფრო დეტალური აღწერა და და მოსალოდნელი ზემოქმედებების აღწერა
მოცემულია “რისკების ანალიზში”, რომელიც “როიალ ჰასკონინგის” გუნდმა ცალკე დოკუმენტის
სახით წარმოადგინა.

დანართი 18
მედიასთან ურთიერთობები

მედიასთან ურთიერთობები
შესავალი
ნავთობის ფართომასშტაბიანი დაღვრების შემთხვევაში, ბუნებრივია, ინციდენტი მასმედიის
ყურადღების ცენტრში ექცევა, განსაკუთრებით საწყის სტადიაზე. ინციდენტის დროს მას მედიასთან
ურთიერთობა საკმაო დროსა და ყურადღებას მოითხოვს და ამდენად, საჭირო ხდება გამოიყოს
სპეციალური პერსონალი, რომელიც მასმედიასთან და საზოგადოებასთან ურთიერთობის
საკითხებით იქნება დაკავებული.
მედიასთან/საზოგადოებასთან ურთიერთობის ინსპექტორი
გეგმის ამოქმედების შემდეგ წამყვანი ორგანიზაცია (საზღვაო ტრანსპორტის სააგენტო) გამოყოფს
საზოგადოებასთან ურთიერთობათა ინსპექტორს, რომელიც ჩაერთვება და გააძლიერებს
ადგილობრივი საველე კოორდინატორის დამხმარე გუნდს.
საზოგადოებასთან ურთიერთობათა ინსპექტორის პასუხისმგებლობებია:
● კონტაქტების დამყარება მედიასთან;
● პრესრელიზების მომზადება ეროვნული საველე კოორდინატორთან და კრიზისული
სიტუაციების მართვის ეროვნულ ცენტრთან შეთანხმებით;
● მედიის საშუალებით მიწოდებული ინფორმაციის უტყუარობაზე თვალყურის დევნება და
შესაძლო გაუგებრობებზე განმარტებების მიცემა.
პრესრელიზი
პრესრელიზები მედიისათვის მომზადებულ და გავრცელებულ უნდა იქნეს დღეში ერთხელ
მაინც გეგმის აქტივაციასა და დეაქტივაციას შორის მთელი პერიოდის განმავლობაში.
პრესრელიზები მომზადებულ უნდა იქნეს საზოგადოებასთან ურთიერთობათა ინსპექტორის მიერ
ეროვნული საველე კოორდინატორის და/ან მისი დამხმარე გუნდის მიერ უზრუნველყოფილი
ზუსტი ფაქტების საფუძველზე. ისინი უნდა შეიცავდნენ ინფორმაციას შემდეგზე:
დაბინძურების გამომწვევი ინციდენტი და სიტუაციის განვითარება;
პერსონალის დაშავება და გემების, აღჭურვილობის დაზიანება და ა.შ.;
ტექნიკური მონაცემები რეაგირებაში მონაწილე გემების შესახებ, დამაბინძურებლების
მახასიათებლები და ა.შ.;
დაბინძურებასთან ბრძოლის ზომები;
რეაგირების ღონისძიებების მსვლელობა.
პრესრელიზების მომზადების დროს მხედველობაში მიღებულ უნდა იქნეს შემდეგი
სახელმძღვანელო პრინციპები:
პრესრელიზის თავზე მიუთითეთ დრო, თარიღი და პრესრელიზის ნომერი;
პრესრელიზი მზადდება ე.წ. “ამოყირავებული პირამიდის” პრინციპით, ანუ პირველად
მიეთითება ყველაზე მნიშვნელოვანი ინფორმაცია, ბოლოს კი - ნაკლებ მნიშვნელოვანი;
გამოიყენეთ მარტივი წინადადებები, რათა პრესრელიზი გასაგები იყოს არასპეციალიზებული
ცოდნის მქონე ადამიანებისთვისაც;
ერთი წინადადება უნდა გადმოსცემდეს ერთ მოკლე და ლაკონურ აზრს;
ხაზი გაუსვით პოზიტიურ მოვლენებს, თუკი ამის შესაძლებლობა არსებობს;
შეფასებების ციტირებას, მიხვედრილობას და ვარაუდებს თავი აარიდეთ;
მოერიდეთ ეკოლოგიური და სხვა ისეთი ფაქტორების შეფასებას, რომელთა რიცხობრივი
გამოსახვა შეუძლებელია;
შეადგინეთ პრეს-რელიზის სავარაუდო ტექსტი, შეათანხმეთ იგი ეროვნულ საველე
კოორდინატორთან და კრიზისული სიტუაციების მართვის ეროვნულ ცენტრთან, მოიპოვეთ მათგან
წერილობითი თანხმობა პრესრელიზის საინფორმაციო საშუალებებში გამოქვეყნებაზე;
 ნუ გამოთქვამთ სუბიექტურ ვარაუდს იმის თაობაზე, თუ რა ზიანი შეიძლება მოიტანოს
მოცემულმა ინციდენტმა;
მიუთითეთ წამყვანი ორგანიზაციიდან შესაბამისი საკონტაქტო პირის კოორდინატები
დამატებითი ინფორმაციის მიღების სურვილის შემთხვევაში.
საერთოდ, რაც მედიის წარმომადგენლებს აინტერესებთ, არის ის, თუ რა მოხდა, როდის მოხდა,
არსებობს თუ არა ინციდენტის გამეორების საფრთხე და რა პრევენციული ნაბიჯები გადაიდგა
პრეცედენტის თავიდან ასაცილებლად. როდესაც ეს შესაძლებელია პრესრელიზს თან უნდა
ერთვოდეს ინციდენტის ზონის, დაღვრის განვითარებისა და რეაგირების ოპერაციების ადგილების
ამსახველი რუკები. ყველა პრესრელიზი განხილულ და დამტკიცებულ უნდა იქნეს ეროვნული
საველე კოორდინატორის მიერ მედიაში გავრცელებამდე.
პრესკონფერენცია
გეგმის ამოქმედების შემდეგ წამყვან ორგანიზაციას ეროვნულ საველე კოორდინატორთან
შეთანხმებით შეუძლია გადაწყვიტოს მოაწყოს ერთი ან მეტი პრეს-კონფერენცია საინფორმაციო
საშუალებების ინფორმირების მიზნით. ასეთ პრეს-კონფერენციებში მონაწილეობის მიღება
შეუძლიათ შემდეგ პირებს:
კრიზისული სიტუაციების მართვის ეროვნული ცენტრის წარმომადგენლებს;
ეროვნული საველე კოორდინატორი;
სპეციალურად დანიშნული დამხმარე ჯგუფის წევრი ექსპერტები;
საზოგადოებასთან ურთიერთობის ინსპექტორი;
წამყვანი ორგანიზაცის წარმომადგენელი (წარმომადგენლები);
- სხვა მხარეების წარმომადგენელი (წარმომადგენლები), მაგ. კავშირის ინსპექტორები;
- გემისა და ტვირთის მფლობელებისა და/ან მათი დამზღვევების წარმომადგენლები;
- საქართელოს გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის სამინიტროს წარმომადგენელი.
მედიის წარმომადგენლებს აცნობეთ მთავარი ინფორმაცია, რომელიც თქვენი
ორგანიზაციისათვის ყველაზე მნიშვნელოვანი და აქტუალურია მოცემულ მომენტში, რადგანაც
ხშირად ჩაწერილი ინტერვიუ სრულად კი არ გადის ეთერში, არამედ ხდება მისი მნიშვნელოვნად
შემოკლება. თუ ჟურნალისტი აკეთებს მცდარ დასკვნებს თქვენს მიერ მიწოდებულ ინფორმაციაზე
დაყრდნობით, აუცილებლად შეუსწორეთ და არ დაუშვათ, რომ მცდარი მოსაზრებები გავიდეს
საინფორმაციო საშუალებებში. დაბინძურების გამომწვევი ინციდენტისა და რეაგირების
ერთობლივი ოპერაციების შესახებ მთავარი ფაქტების ამსახველი წერილობითი ინფორმაცია, რუქები
და ფოტომასალები შესაძლოა წინასწარ მომზადდეს საზოგადოებრივ ურთიერთობათა ინსპექტორის
მიერ და დამტკიცდეს ეროვნული საველე კოორდინატორის მიერ პრეს-კონფერენციის
მსვლელობისას მათი გამოყენების მიზნით.
 დანართი 19
„POLPER” - ნავთობის დაღვრის შესახებ შეტყობინების ფორმა

შესავალი
POLPER შეტყობინების სისტემის შესრულების მიზნით, რომლის გამოყენებაც რეკომენდებულია
ბუქარესტის კონვენციის საგანგებო პროტოკოლით საერთაშორისო საზღვაო ორგანიზაციის
რეკომენდაციის თანახმად, მოცემული რეგიონალური საგანგებო გეგმით გათვალისწინებული
დახმარების თხოვნის ფორმატი ეფუძნება POLPER-ის III ნაწილში მითითებულ POLFAC-ის
(დაბინძურებასთან ბრძოლის საშუალებები), რომლის დანიშნულებაცაა “ხელშეკრულების მონაწილე
სხვა მხარეებისადმი დახმარების სათხოვნელად მიმართვა და დახმარებასთან დაკავშირებული
ოპერაციული საკითხების განსაზღვრა”. POLFAC-ის შეტყობინების მწკრივი 80 და 87 ივსება დანართში 6
მოცემული მითითებების დაცვით, ხოლო მწკრივებში 88 და 98 მიეთითება ის სპეციფიური საკითხები,
რომლებიც ასახავს რეგიონალური საგანგებო გეგმის მოთხოვნებს შავ ზღვასთან დაკავშირებით.
POLFAC-ის შეტყობინება, რომელიც გამოიყენება როგორც სტანდარტული ფორმატი დახმარების
სათხოვნელად წინამდებარე რეგიონალური საგანგებო გეგმის ფარგლებში, დაწვრილებით შემდეგ
გვერდებზეა განხილული. უნდა გვახსოვდეს, რომ მიმართვა (თხოვნა) დახმარების მისაღებად შეიძლება
მხარეს გაეგზავნოს ცალკე ან POLPER-ის სხვა შემადგენელ ნაწილებთან (POLWARN, POLINF) ერთად.
დახმარების თხოვნაზე პასუხის გაცემის/რეაგირების დროს არ არის აუცილებელი მხარემ დაიცვას
POLPER-ის ფორმატი, თუმცა მოხერხებულობის მიზნით სასურველია საპასუხო შეტყობინებაში
მიეთითოს POLFAC შეტყობინების ციფრები.

ნაწილი I (POLWARN)
დასახელება შენიშვნები
1 დრო და რიცხვი ინციდენტის დრო და თარიღი. თუ დაბინძურების მიზეზი ცნობილი არ არის,
უნდა მიეთითოს დაკვირვების დრო 6 ციფრის გამოყენებით. მიეთითება
გრინვიჩის დრო, მაგ., 091900z (რაც ნიშნავს შესაბამისი თვის 9 რიცხვი, დროის
სარტყელი 1900 გრინვიჩის მიხედვით)
2 ადგილმდებარეობა მიეთითება დაბინძურების ადგილის გრძედი და განედი, მანძილი და მიბმა
დაბინძურების ადგილიდან იმ ადგილამდე, რომელსაც იცნობს შეტყობინების
ადრესატი.
3 ინციდენტი ამ გრაფაში მიეთითება ინციდენტის ბუნება, მაგ., დაღვრა, ტანკერი, მეჩეჩზე
შეჯდომა, ტანკერების შეჯახება, ნავთობის ლაქა და სხვ.
4 დაღვრა მიეთითება დაბინძურების ხასიათი, მაგ., ნედლი ნავთობი, ქლორი,
დინიტროლი, ფენოლი და სხვა, დაღვრილი ნავთობის მოცულობა (ტონებში)
და/ან ნავთობის ზღვაში ჩაღვრის სიჩქარე. თუ ადგილი აქვს არა
დაბინძურებას, არამედ დაბინძურების საფრთხეს, იწერება სიტყვები “NOT
YET” (“ჯერ არა”), რომელსაც მოსდევს ნივთიერების სახელწოდება, მაგ.,
“საწვავი”.
5 დადასტურება როდესაც გამოიყენება მოცემული ციფრი, საჭიროა ტელექსის დადასტურება
კომპეტენტური ეროვნული უწყების მიერ რაც შეიძლება სწრაფად.

ნაწილი II (POLINF)

დასახელება შენიშვნები
40 დრო და რიცხვი ეხება სიტუაციას, რომელიც აღწერილია ციფრებით 41-დან 60-მდე, თუ
განსხვავდება ციფრი 1-სგან.
41 ადგილმდებარეობა მიეთითება დაბინძურების ადგილის გრძედი და განედი გრადუსებსა და
მინუტებში, შეიძლება დამატებით მიეთითოს ხმელეთის იმ წერტილამდე
მანძილი და მიბმა, რომელსაც იცნობს შეტყობინების ადრესატი, თუ იგი
განსხვავებულია ციფრი 2-სგან. დაბინძურების საანგარიშო მასშტაბი (მაგ.,
დაბინძურებული ტერიტორიის ფართობი, დაღვრილი ნავთობის მოცულობა
ტონებში, თუ განსხვავდება ციფრისგან 4, კონტეინერების რაოდენობა და სხვ.).
მიეთითება ნავთობის ლაქის სიგრძე და სიგანე საზღვაო მილებში, თუ არ არის
მითითებული ციფრით 2.
42 დაბინძურების
მახასიათებლები
43 დაბინძურების წყარო და
მიზეზი
44 ქარის მიმართულება და
სიჩქარე
45 დინება ან მოქცევა
46 ზღვის ღელვა და ხილვადობა
ნაწილი III (POLFAC)
დასახელება
47 დაბინძურების გავრცელება
48 პროგნოზი
49 დამკვირვებლის ვინაობა და
გემები ინციდენტის არეალში
50 მიღებული ზომები
51 ფოტოები ან ნიმუშები
52 სახელმწიფოები, რომლებიც
ინფორმირებულნი არიან
მომხდარი ინციდენტის შესახებ
53-59 სათადარიგო
განყოფილება
60 დადასტურება
80 დრო და თარიღი
81 მიმართვა დახმარებისთვის
მიეთითება დაბინძურების ტიპი, მაგ., ნავთობის ტიპი სიბლანტისა და
დენადობის ზღვრით, შეფუთული და ნაყარი ქიმიური ნივთიერებები,
ჩამდინარე წყლები. ქიმიური ნივთიერებების აღსანიშნავად გამოიყენეთ
შესაფერისი სახელწოდება ან გაეროს ნუმერაცია, თუ იგი თქვენთვის
ცნობილია, მაგ., თხევადი, მოტივტივე მყარი სხეული, თხევადი ნავთობი,
ნახევრადთხევადი შლამი (ნალექი), მაზუთის ბურთები, გამოფიტული
ნავთობი, ზღვის ფერის შეცვლა, ხილული ორთქლი. მიუთითეთ
კონტეინერის, დოლისა და სხვ. ნომერი.
მაგ., გემიდან თუ სხავ წყაროდან. თუ გემიდან, მიუთითეთ იყო თუ არა
აღნიშნული წინასწარგანზრახული თუ შემთხვევითი ქმედება შემთხვევითი
ქმედების შემთხვევაში მოკლედ აღწერეთ მომხდარი ინციდენტი. რამდენადაც
აღნიშნული შესაძლებელი იქნება, მიუთითეთ დამაბინძურებელი გემის
სახელი, ზომა, საცნობი სიგნალი, სახელმწიფო და ნავსადგური, სადაც
რეგისტრირებულია მოცემული გემი. თუ გემი აგრძელებს გზას, მიუთითეთ
მისი ცურვის მიმართულება და სიჩქარე.
მიეთითება ქარის მიმართულება გრადუსებში და სიჩქარე მ/წმ-ში.
მიმართულება ყოველთვის გვიჩვენებს იმ მხარეს, საიდანაც ქარი უბერავს.
მიეთითება დინების მიმართულება გრადუსებში და სიჩქარე კვანძებსა და
ათეულობით კვანძებში. მიმართულება ყოველთვის გვიჩვენებს იმ მხარეს,
საიდანაც დინება მოდის.
მიეთითება ზღვის ტალღების სიმაღლე მეტრებში და ხილვადობა საზღვაო
მილებში.
შენიშვნები
მიეთითება დაბინძურების გადაადგილების მიმართულება გრადუსებში და
სიჩქარე კვანძებსა და ათეულობით კვანძებში. ჰაერის დაბინძურების
შემთხვევაში (აირის ღრუბელი) გავრცელების სიჩქარე მიეთითება მ/წმ-ში.
პროგნოზი დაბინძურების გარემოზე ზემოქმედებისა და დაბინძურების ზონის
შესახებ, მაგ, დაღვრილი ნავთობის ნაპირზე გამორიყვის დრო. მათემატიკური
მოდელირების შედეგები.
მიეთითება, თუ ვინ გადმოსცა შეტყობინება ინციდენტის შესახებ. თუ ასეთი
შეტყობინების ავტორი იყო გემი, მიეთითება, გემის სახელი, მშობლიური
ნავსადგური, დროშა, საცნობი სიგნალი. შეიძლება ასევე, მიეთითოს გემები,
რომლებიც ინციდენტის ზონაში იმყოფებიან, მიეთითება მათი სახელები,
მშობლიური ნავსადგური, დროშა, საცნობი სიგნალი, განსაკუთრებით, თუ
დამბინძურებლის ამოცნობა ვერ ხერხდება და დაღვრა მცირე ხნის წინ მოხდა.
ნებისმიერი ქმედება, რომელიც განხორციელდა დაბინძურების
სალიკვიდაციოდ.
მიუთითეთ, იქნა თუ არა გადაღებული დაბინძურების ფოტოები და აღებული
ნიმუშები. მიუთითეთ იმ უწყების ტელექსის ნომერი, რომელმაც აიღო ნიმუში.
მიუთითეთ სახელმწიფოები და ორგანიზაციები, რომლებიც
ინფორმირებულნი არიან მომხდარი ინციდენტის შესახებ.
სხვა საჭირო ინფორმაციისათვის (მაგ., სინჯებისა და ფოტოგრაფიული
ანალიზის შედეგები, დამკვირვებელთა შემოწმებების შედეგები, გემის
პერსონალის მიერ მოწოდებული ინფორმაცია და სხვ.)
როდესაც გამოიყენება მოცემული ციფრი, საჭიროა ტელექსის დადასტურება
კომპეტენტური ეროვნული უწყების მიერ რაც შეიძლება სწრაფად.
ქვემოთ აღწერილ სიტუაციასთან დაკავშირებით, თუ იგი განსხვავდება
ციფრით 1 მითითებული სიტუაციისგან.
მოთხოვნილი დახმარების ტიპი და მოცულობა:
- სპეციალური აღჭურვილობა;
- სპეციალური აღჭურვილობა და გაწვრთნილი პერსონალი;
- გუნდის სრული შემადგენლობა;
150
 - პერსონალი ცოდნითა და გამოცდილებით სპეციალიზებულ სფეროში.
იმ ქვეყნის მითითებით, რომელსაც გაეგზავნა თხოვნა დახმარების შესახებ.
82 ღირებულება/ხარჯი ინფორმაცია დახმარების მთხოვნელი ქვეყნისადმი გაწეული დახმარების
ფინანსური მოთხოვნების შესახებ.

ნაწილი III (POLFAC)

დასახელება შენიშვნები
83 დახმარების გასაწევად მიეთითება ინფორმაცია დახმარების მთხოვნელი ქვეყნის საბაჟო
საჭირო წინასწარი ზომები პროცედურებთან, ტერიტორიულ წყლებში შეღწევასთან და სხვ.
დაკავშირებით
84 სად და რა სახით იქნება დახმარების გაწევასთან დაკავშირებული ინფორმაცია, მაგ., შეხვედრა ზღვაში
გაწეული დახმარება დახმარების მთხოვნელი ქვეყნის საველე მეთაურის შეთანხმებული
სიხშირეებით, საცნობი სიგნალით, სახელით ან ხმელეთზე მომუშავე
უწყებების შეთანხმებული ნომრებით, ტელექსის ნომრებითა და საკონტაქტო
პირებით.
85 სხვა სახელმწიფოები,
რომელთაც მიმართეს
დახმარებისათვის
86 მეთაურობის შეცვლა როდესაც ნავთობის ლაქის დიდი ნაწილი გადაადგილდება ან დაბინძურების
საფრთხე ემუქრება სხვა მხარის ზონას, მხარემ, რომელიც ახორციელებს
ოპერაციის კონტროლის ძირითად ოპერაციებს, შეიძლება სთხოვოს მეორე
მხარეს, საკუთარ თავზე აიღოს მეთაურობის მთავარი ფუნქციები.
87 ინფორმაციის გაცვლა თუ ორი ქვეყანა აღწევს შეთანხმებას მეთაურობის გადაცემის შესახებ, ქვეყანა,
რომელი მეორე მხარეს გადასცემს მეთაურობას, ვალდებულია აცნობოს მას
ყველა რელევანტური ინფორმაცია და გადასცეს ყველა საჭირო მონაცემი.
88-98 სათადარიგო სხვა საჭირო ინფორმაციისა და მითითებებისათვის.
განყოფილება
99 დადასტურება როდესაც გამოიყენება მოცემული ციფრი, საჭიროა ტელექსის დადასტურება
კომპეტენტური ეროვნული უწყების მიერ რაც შეიძლება სწრაფად.

ნაწილი IV (END)

დასახელება შენიშვნები
100 დრო და რიცხვი ინციდენტის დასრულების დრო და თარიღი.

დანართი 20
ზღვაში ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ეროვნული გეგმის განახლების პროცედურა
ზღვაში ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ეროვნული გეგმის განახლების პროცედურა
მიზანი
მოცემული პროცედურის მიზანს წარმოადგენს ზღვაში ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ეროვნული
გეგმის (NMOSCP) განახლების აუცილებლობის დასაბუთებულობის და პასუხისმგებლობის დეტალების
ხაზგასმა.
პროცედურის მოქმედების სფერო
მოცემული პროცედურა მოიცავს ზღვაში ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ეროვნულ გეგმას
(NMOSCP) (საქართველო), დანართების ჩათვლით და ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების
სახელმძღვანელოს.
პასუხისმგებლობა
მოცემული გეგმის რეალიზაციისა და განახლების პასუხისმგებლობა ეკისრება კომპეტენტურ
ეროვნულ უწყებას, რომელსაც წარმოადგენს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტრო და
კერძოდ, საზღვაო ტრანსპორტის სააგენტო.
დოკუმენტების კონტროლი

151
 ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტრო დოკუმენტების კონტროლის
პასუხისმგებლობას დააკისრებს მის ორგანიზაციაში შემავალ პირებს, ხოლო მოცემული გეგმის
თითოეულ ტომს მიენიჭება ასლის შესაბამისი ნომერი, რომლითაც მოცემული საბუთი შემდგომში
გახდება ცნობილი. გეგმაში ცვლილებების შეტანის შემთხვევაში პირი, რომელსაც ეკისრება
დოკუმენტების კონტროლი, დააფიქსირებს მოცემულ ცვლილებას და მიუთითებს კონკრეტულ გვერდსა
თუ პუნქტს, რომელსაც ცვლილება შეეხო. იგი მოითხოვს ძველი ტექსტის შეცვლას ახალი ტექსტით.
ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტრო დოკუმენტის მაკონტროლებელი დოკუმენტებს
მიანიჭებს ნომერს თავფურცელზე, რაც გაამარტივებს ამა თუ იმ დოკუმენტის მოძიებას საჭიროების
შემთხვევაში.
16.5. გეგმის განახლების მიზანშეწონილობა
არსებობს რამდენიმე მიზეზი, რომელთა გამოც ზღვაში ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების ეროვნული
გეგმის განახლება აუცილებელია ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს მიერ. ეს
მიზეზებია:
● ორგანიზაციული ხასიათის ცვლილებები, რომლებმაც შეიძლება გავლენა მოახდინოს მოცემულ
გეგმაში მითითებულ სხვადასხვა პირებისა და უწყებების პასუხისმგებლობათა სფეროსა და
ფუნქციებზე;
● საკანონმდებლო ცვლილებები ან სამთავრობო დადგენილებები, რომლებმაც შეიძლება გეგმაზე
გავლენა მოახდინონ;
● ცვლილებები საერთაშორისო კანონებსა და კონვენციებში, რომელთა საფუძველზეც მოქმედებენ
ხელმომწერი ქვეყნები;
● ახალი ტერმინალების პორტების ამოქმედება
● როდესაც მოცემული გეგმის მე–20 დანართში მითითებული საკონტაქტო ინფორმაცია იცვლება;
● გეგმის განახლება და გაუმჯობესება ნავთობის დაღვრის ინციდენტის შედეგად ახლადშეძენილი
გამოცდილების მიხედვით;
● გეგმის განახლება და გაუმჯობესება ნავთობის დაღვრის ვარჯიშებით შეძენილი გამოცდილების
მიხედვით.
16.6. განახლების პერიოდულობა
გეგმის განახლების სიხშირე რეგულირდება ზემოთ მითითებული ფაქტორების გათვალისწინებით,
თუმცა განახლება უნდა მოხდეს მინიმუმ 2 წელიწადში ერთხელ გეგმის პირველი გამოცემის დღიდან.

152
 ნაწილი 3. ძირითადი პერსონალის ჩამონათვალი, რომლებთანაც დაკავშირება აუცილებელია
ნავთობის დაღვრის ინციდენტის შემთხვევაში

დანართი 21
საკონტაქტო ცნობარი

საკონტაქტო პირები ნავთობის დაღვრის შემთხვევაში - საქართველოს მხრიდან

სახელმწიფო უსაფრთხოებისა და კრიზისების მართვის საბჭო
ტელეფონი ტელეფონი
თანამდებობა საკონტაქტო პირი სამუშაო არასამუშაო ფაქსი/ელ. ფოსტა
საათები საათებში
კრიზისული
სიტუაციების მართვის ლევან გელაშვილი 577 41 50 05 577 41 50 05 lgelashvili@geo.gov.ge
ეროვნული ცენტრი

საქართველოს გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის სამინისტრო

საკონტაქტო პირი ტელეფონი ტელეფონი ფაქსი/ელ. ფოსტა
თანამდებობა სამუშაო არასამუშაო
საათები საათებში
მინისტრი გიგლა აგულაშვილი 32 272 72 00 32 272 72 00 32 272 72 37
მინისტრის პირველი თეიმურაზ
32 272 72 12 32 272 72 14 32 272 72 37
მოადგილე მურღულია
გარემოსდაცვითი
პოლიტიკისა და 32 272 72 23
32 272 72 50
საერთაშორისო 595 11 97 45
ნინო თხილავა 595 11 97 45 ntxilava@moe.gov.ge
ურთიერთობების 577 71 70 93
577 71 70 93
დეპარტამენტის
უფროსი
ნარჩენებისა და
ქიმიური
ალვერდ a.chankseliani@moe.gov.ge
ნივთიერებების 32 272 72 27 551 42 00 30
ჩანქსელიანი
მართვის სამმართველოს
უფროსი
საზოგადოებასთან
ეკატერინე 32 272 72 34
ურთიერთობის 32 272 72 24 599 28 79 40
ბენდელიანი pr@moe.gov.ge
სამსახურის უფროსი
სსიპ – გარემოს ეროვნული სააგენტო
სსიპ – გარემოს
t.bagratia@nea.gov.ge
ეროვნული სააგენტოს თამარ ბაგრატია 595565553 595565553
უფროსი
მეთევზეობისა და შავი
ზღვის მონიტორინგის არჩილ გუჩმანიძე 595001951 595001951 guchmanidze@gmail.com
სამსახურის უფროსი
სახელმწიფო საქვეუწყებო დაწესებულება – გარემოსდაცვითი ზედამხედველობის დეპარტამენტი
დეპარტამენტის
ბესარიონ აბაშიძე 577446985 577446985 besoabashidze@gmail.com
უფროსი

153
 შავი ზღვის დაცვის
კონვენციური i.chavchanidze@gmail.com
ირაკლი ჭავჭანიძე 595000707 595000707
სამმართველოს blacksea.anr@gmail.com
უფროსი
შავი ზღვის დაცვის
კონვენციური gujabidze@gmail.com
გოჩა გუჯაბიძე 595000661 595000661
სამმართველოს ფოთის
განყოფილების უფროსი

საქართცველოს ენერგეტიკის სამინისტროს სსიპ – ნავთობისა და გაზის სახელმწიფო სააგენტო

საკონტაქტო პირი ტელეფონი ტელეფონი ფაქსი/ელ. ფოსტა
თანამდებობა სამუშაო საათები არასამუშაო
საათებში
(+995 32) 2357828
სააგენტოს უფროსი გიორგი ტატიშვილი (+995 32) 2357804 (+995 32) 2357804
mail@energy.gov.ge

აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის მთავრობა

საკონტაქტო პირი ტელეფონი ტელეფონი ფაქსი/ელ. ფოსტა
თანამდებობა სამუშაო საათები არასამუშაო
საათებში
422 277300
archil.khabadze@ajara.g
მთავრობის თავმჯდომარე არჩილ ხაბაძე 422 272006  422 272006
ov.ge
info@ajara.gov.ge

აჭარის ა.რ. გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის სამმართველო

საკონტაქტო პირი ტელეფონი ტელეფონი ფაქსი/ელ. ფოსტა
თანამდებობა სამუშაო საათები არასამუშაო
საათებში
422 27-35-90
უფროსი ვახტანგ წულაძე 422 27 35 91 593 75 01 55 v.tsuladze@garemo-
adjara.gov.ge

საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტრო

საკონტაქტო პირი ტელეფონი ტელეფონი ფაქსი/ელ. ფოსტა
თანამდებობა სამუშაო საათები არასამუშაო
საათებში
დიმიტრი
მინისტრი 32 299 10 11 32 299 10 11 ministry@economy.ge
ქუმსიშვილი
დავით dkhutsishvili@econom
მინისტრის მოადგილე 32 299 10 99 32 299 10 99
ხუციშვილი y.ge
ტრანსპორტისა და
ლოგისტიკის განვითარების ksalukvadze@economy.g
ქეთევან სალუქვაძე 32 2 99 11 50 599 09 25 04
პოლიტიკის დეპარტამენტის e
უფროსი

154
ტრანსპორტისა და djavakhadze@economy.g
ლოგისტიკის განვითარების e
დავით ჯავახაძე 32 2 99 10 59 595 51 55 03
პოლიტიკის დეპარტამენტის
უფროსის მოადგილე

აფახაზეთის ა.რ. სოფლის მეურნეობის, გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების დეპარტამენტი გარემოს დაცვის
სამმართველო
საკონტაქტო პირი ტელეფონი ტელეფონი ფაქსი/ელ. ფოსტა
თანამდებობა სამუშაო საათები არასამუშაო
საათებში
valeribasaria@gmail.com
დეპარტამენტის უფროსი ვალერი ბასარია 32 23914 91 ---------

გარემოს დაცვის
მარინე ზუხბაია 32 23914 91 577 09 23 71 ---------
სამმართველოს უფროსი

საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო

საკონტაქტო პირი ტელეფონის ტელეფონის ფაქსი/ელ. ფოსტა
თანამდებობა ნომერი სამუშაო ნომერი
საათები არასამუშაო
საათებში
საქართველოს
შეიარაღებული ძალბის
kgurtskaia@mod.gov.ge
გენერალური შტაბის კობა ღურწკაია 577 19 55 19 577 19 55 19
საზღვაო თავდაცვის
დეპარტამენტის უფროსი

საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო

საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს სსიპ – საგანგებო სიტუაციების მართვის სააგენტო
საკონტაქტო პირი ტელეფონი ტელეფონი ფაქსი/ელ. ფოსტა
თანამდებობა სამუშაო საათები არასამუშაო
საათებში
32 275 21 61
დირექტორი ზვიად ქაწაშვილი 32 241 19 41 577 00 01 12
cepgeorgia@mia.gov.ge
ოპერატიული მართვის
ცენტრის (სამმართველოს) არჩილ ნიჟარაძე 577 501 391 cepgeorgia@mia.gov.ge
უფროსი
მორიგე ------------------- 32 241 10 11 32 241 10 11 cepgeorgia@mia.gov.ge
საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს სსიპ - საგანგებო სიტუაციების მართვის სააგენტო აჭარის ა.რ. საგანგებო
სიტუაციების მართვის მთავარი სამმართველო
577 93 65 56
უფროსი თენგიზ ცისკარაძე 32 2417510 cepgeorgia@mia.gov.ge
599 61 40 40
დისპეჩერი ------------------ 422 04 45 00 422 04 45 00
საზღვაო სამაშველო
------------------ 422 04 45 13 422 04 45 13
მორიგე
სახელმწიფო საქვეუწყებო დაწესებულება საქართველოს სასაზღვრო პოლიცია

155
საქართველოს სასაზღვრო ზურაბ 32 2373342
---------------- ----------------------
პოლიციის უფროსი გამეზარდაშვილი 32 2373449
სანაპირო დაცვის თეიმურაზ
32 2370147 ---------------- ----------------------
დეპარტამენტის უფროსი კვანტალიანი
სანაპირო დაცვის
დეპარტამენტის 493 27 24 75
ოპერაციების მართვის ზაზა ერქვანია 493 27 24 75 591 91 54 37 gcgpoti@mia.gov.ge
მთავარი სამმართველოს
უფროსი
ოპერაციების მართვის
მთავარი სამმართველოს gcgpoti@mia.gov.ge
უფროსის მოადგილე - Ι იური პოგორელსკი 577 27 35 27 577 27 35 27 i.pogorelski@mia.gov.ge
სამმართველოს (ფოთი)
უფროსი
ოპერაციების მართვის
მთავარი სამმართველოს gcgbatumi67@mia.gov.ge
უფროსის მოადგილე - ΙΙ შოთა მიროტაძე 595 53 75 00 595 53 75 00 mirotadze@mia.gov.ge
სამმართველოს (ბათუმი)
უფროსი
493 27 25 28 gcgpoti@yahoo.com
ფოთი ოპერატიული მორიგე 591 22 37 24
493 27 84 03
ბათუმი ოპერატიული მორიგე 591 97 87 41 591 97 87 41 gcgbatumi67@mia.gov.ge
საპატრულო პოლიციის დეპარტამენტის აჭარის მთავარი სამმართველო
t.kupatadze@mia.gov.ge
უფროსი თეიმურაზ კუპატაძე 422 27 75 78 577 77 25 55

საპატრულო პოლიციის დეპარტამენტის სასაზღვრო- საიმიგრაციო კონტროლის განყოფილება

„ბათუმის პორტის“ დავით დიასამიძე 599 51 71 80 batumi-porti@mia.gov.ge
422 27 12 91
უფროსი
„აეორპორტი ბათუმის“ უჩა ხაფავა 599 17 50 40
422 23 51 14 -------------------------
უფროსი
კახაბერ ინწკირველი 577 02 55 41 ––––––––––––––––––
„სარფი-საბაჟოს“ უფროსი ----------------

493 27 77 94 d.shengelia@mia.gov.ge
„ფოთის პორტის“ უფროსი დიმიტრი შენგელია 577 90 59 29
493 27 77 93
„აეორპორტი თბილისის“ გიორგი g.gorelishvili@mia.gov.ge
32 241 35 40 577 77 27 82
უფროსი გორელიშვილი
საქართველოს საზღვაო სივრცის სამართლებრივი რეჟიმის კონტროლის უზრუნველყოფის მიზნით სახელმწიფო
საზღვრის დაცვის სუბიექტებისა და სახელმწიფო სასაზღვრო რეჟიმის დაცვასთან დაკავშირებული საქართველოს
აღმასრულებელი ხელისუფლების ორგანოების ერთობლივი ოპერაციების მართვის ცენტრი

სსიპ საზღვაო ტრანსპორტის სააგენტო

საკონტაქტო პირი ტელეფონი ტელეფონი ფაქსი/ელ. ფოსტა
თანამდებობა სამუშაო საათები არასამუშაო
საათებში
დირექტორი მამუკა ახალაძე 422 27 49 25 577 22 16 77 422 27 39 29
577 22 16 77 m.akhaladze@mta.gov.ge

156
მოადგილე ვახტანგ 591 11 99 77 591 11 99 77 v.mikelaisvili@mta.gov.ge
მიქელაიშვილი
მოადგილე თამარ იოსელიანი 577 49 99 33 577 49 99 33 t.ioseliani@mta.gov.ge

გემების რეგისტრაციისა ლევან ბოლქვაძე 577 22 16 22 577 22 16 22

fsi@mta.gov.ge
და დროშის კონტროლის
l.bolqvadze@mta.gov.ge
დეპარტამენტის უფროსი

ადმინისტრაციული დავით მორჩიაშვილი 599 89 06 06 599 89 06 06 administration@mta.gov.g

დეპარტემენტის უფროსი e
d.morchiashvili@mta.gov.ge
ფინანსებისა და თამარ ჯინორიძე 577 22 16 10 577 22 16 10 financial@mta.gov.ge
შესყიდვების t.jinoridze@mta.gov.ge
სამმართველოს უფროსი
ხარისხის მარია პოლიაკოვა– 577 22 16 19 577 22 16 19 qms@mta.gov.ge
უზრუნველყოფის კაპანაძე
სამსახურის უფროსი

იურიდიული და ივანე აბაშიძე 577 22 16 25 577 22 16 25 legal@mta.gov.ge

საერთაშორისო iv.abashidze@mta.gov.ge
ურთიერთობების
დეპარტამენტის უფროსი
გარემოს უსაფრთხოების ნინო ორაგველიძე 577 22 16 08 577 22 16 08 n.oragvelidze@mta.gov.ge
საკონსულტაციო ჯგუფის
კოორდინატორი
საზოგადოებასთან ნანა აროშიძე pr@mta.gov.ge
ურთიერთობის მენეჯერი 593 73 29 73 593 73 29 73
საზღვაო სამაშველო საკოორდინაციო ცენტრი (MRCC-OPRC)
ცენტრის უფროსი ავთანდილ გეგენავა 422 27 39 13 577 22 16 31 422 27 39 05
577 22 16 31 a.gegenava@mta.gov.ge
მორიგე კოორდინატორები და რადიოპერატორები 422 27 39 13 422 27 39 13 422 27 39 05
599293736 599293736 mrcc@mta.gov.ge
ნავთობის დაღვრაზე ავთანდილ 577 22 16 41 577 22 16 41 mrcc@mta.gov.ge
რეაგირების ჯგუფი ტვილდიანი mrcc.oprt@mta.gov.ge
ბათუმის ნავსადგურის სახელმწიფო კონტროლისა და ზედამხედველობის სამსახური (RSC- LOSC)
 422 27 67 92 422 27 67 92
422 27 67 92
ნავსადგურის კაპიტანი თენგიზ გადილია 595 11 84 12 595 11 84 12
hmbatumi@mta.gov.ge
577 22 16 45 577 22 16 45
ფოთის/სუფსის ნავსადგურის სახელმწიფო კონტროლისა და ზედამხედველობის სამსახური (RSC- LOSC)
493 277777 78 66 493 277777 78 66
hmpoti@mta.gov.ge
ნავსადგურის კაპიტანი ვახტანგ თავბერიძე 577 22 16 56 577 22 16 56
577 22 16 44 577 22 16 44
ყულევის ნავსადგურის სახელმწიფო კონტროლისა და ზედამხედველობის სამსახური (RSC- LOSC)

157
 32 224 38 28
32 224 38 28 32 224 38 28
ნავსადგურის კაპიტანი ნიკოლოზ ოვჩარენკო hmkulevi@mta.gov.ge
577 22 16 57 577 22 16 57

სსიპ – სამოქალაქო ავიაციის სააგენტო

საკონტაქტო პირი ტელეფონის ტელეფონის ფაქსი/ელ. ფოსტა
თანამდებობა ნომერი სამუშაო ნომერი
საათები არასამუშაო
საათებში
32 294 80 02
დირექტორი გურამ ჯალაღონია 32 294 80 02 32 294 80 03
g.jalghonia@gcaa.ge
სააერნაოსნო
32 236 40 51 32 236 40 51 cds@gcaa.ge
მომსახურების პასუხისმგებელი პირი
577 20 32 07 577 20 32 07 sar@gcaa.ge
დეპარტამენტი
სააერნაოსნო
32 294 80 27 32 294 80 27
მომსახურების დევი ვაშაკიძე sar@gcaa.ge
599 005 075 599 005 075
დეპარტამენტის უფროსი

შპს „საქაერონავიგაცია“
საავიაციო ძებნა-გადარჩენის საკოორდინაციო ცენტრი
საკონტაქტო პირი ტელეფონი ტელეფონი ფაქსი/ელ. ფოსტა
თანამდებობა სამუშაო საათები არასამუშაო
საათებში
resc@irnav.ge/arcc@airnav.
უფროსი მერაბ ასლამაძე 577 223 355 577 223 355
ge
resc@irnav.ge/arcc@airnav.
უფროსის მოადგილე იგორ გორდიენკო 577 223 375 577 223 375
ge
32 274 44 77 +150
ოპერატიული მორიგე ---------------------- 32 274 43 12 32 274 43 12 resc@irnav.ge/arcc@airnav.
ge

საქართველოს აეროპორტები
საკონტაქტო პირი ტელეფონი ტელეფონი ფაქსი/ელ. ფოსტა
სამუშაო საათები არასამუშაო
საათებში
TAV Urban Georgia LLC zaza.gabatashvili@tav.ae
ზაზა გაბატაშვილი 577 999 177 577 999 177
აეროპორტის მენეჯერი ro
თბილისის საერთაშორისო
მორიგე 032 2433202 032 2433202 32 2443220
აეროპორტი
ბათუმის საერთაშორისო
მორიგე (+90 212) 4633000 (+90 212) 4633000 (+90 212) 465 3678
აეროპორტი

სსიპ – საქართველოს სახელმწიფო ჰიდროგრაფიული სამსახური

საკონტაქტო პირი ტელეფონი ტელეფონი ფაქსი/ელ. ფოსტა
თანამდებობა სამუშაო საათები არასამუშაო
საათებში

158
 hhidrographia@yahoo.c
დირექტორი რევაზ ბაბილუა +995 577 480505 +995 577 480505
om

შპს – ბათუმის საზღვაო ნავსადგური

საკონტაქტო პირი ტელეფონი ტელეფონი ფაქსი/ელ. ფოსტა
თანამდებობა სამუშაო საათები არასამუშაო
საათებში
გენ. დირექტორი ბახიტჯან ნამაევი ---------- ---------- -----------------
გენ. დირექტორის shurgaiaz@batumiport
ზურაბ შურღაია ---------- 577 12 27 00
მოადგილე .com
ნავსადგურის დირექტორი ჟანატ კუსაინოვი ------------ 591 49 77 77 @batumiport.com
kusinovj@batumiport.
ნავსადგურის 595 02 77 11
რამაზ გიორგაძე ---------- com
დირექტორის მოადგილე 599 57 22 72

varshanidzet@batumipor
ოპერაციული დირექტორი თენგიზ ვარშანიძე 422 27 66 52 577 30 23 02
t.com
umetadzee@batumipo
ადმინისტრაციული
ემზარ უმეტაძე ---------- 577 90 97 77 rt.com
დირექტორი

tsivadzei@batumiport.
მთავარი ინჟინერი ირაკლი ცივაძე 422 27 61 26 591 45 00 00
com

dispatcher@batumipor
სადისპეჩერო მორიგე დისპეჩერი 422 27 62 68 577 30 23 57
t.ccom
სანავსადგურო ფლოტის putkaradzeb@batumipor
ბესიკ ფუტკარაძე 422 27 69 57 577 30 22 32
უფროსი t.com
chakvetadze@batumip
გარემოს დაცვის მენეჯერი დავით ჩაკვეტაძე ---------- 577 30 23 83 ort.com

ეი პი ემ ტერმინალს კორპორაცია
„ფოთის საზღვაო ნავსადგური“
საკონტაქტო პირი ტელეფონი ტელეფონი ფაქსი/ელ. ფოსტა
თანამდებობა სამუშაო საათები არასამუშაო
საათებში
Joseph.crowley@apmter
გენერალური დირექტორი ჯოზეფ ქროული 493 27 75 77 599 09 00 03
minals.com
+995 493 22 06 88
გენერალური
ირმა პაპავა 493 27 75 77 599 88 75 77 Irma.papava@apmtermi
დირექტორის თანაშემწე
nals.com
Francisco.pinzon@apmter
ოპერაციების დირექტორი ფრანცისკო პინზონი 493 27 77 23 599 88 77 23
minals.com

159
 Temuri.kukhaleishvili@a
უსაფრთხოების თეიმურაზ
493 27 77 08 599 88 77 08 pmterminals.com
დეპარტამენტის უფროსი კუხალეიშვილი

Ekaterine.gogoladze@ap
გარემოს დაცვის მენეჯერი ეკატერინე გოგოლაძე 493 27 78 60 599 88 78 60
mterminals.com
სახანძრო დაცვის Boris.makalatia@apmter
ბორის მაკალათია 493 27 79 65 599 88 79 65
სამსახური minals.com

საქართველოს მილასადენი კომპანია BP

საკონტაქტო პირი ტელეფონი ტელეფონი ფაქსი/ელ. ფოსტა
თანამდებობა სამუშაო საათები არასამუშაო
საათებში
BP საქართველოს
მარეგულირებელ 599 58 46 92
599 58 46 92 metrevej@bp.com
ორგანოებთან იოსებ მეტრეველი 32 259 36 19
ურთიერთობის ჯგუფის
ხელმძღვანელი
საქართველოს მილსადენი 32 259 34 80
კომპანიის/BP დირექტორი
გია ღვალაძე 32 259 34 00 32 259 34 00 excomge@bp.com
საგარეო ურთიერთობების
საკითხებში
supsacontrolroomoper
სუფსის ტერმინალი ოპერატიული მორიგე 599 58 46 78 599 58 46 78
@bp.com

შპს– ბათუმის ნავთობ ტერმინალი

საკონტაქტო პირი ტელეფონი ტელეფონი ფაქსი/ელ. ფოსტა
თანამდებობა სამუშაო საათები არასამუშაო
საათებში
kultumieva@batumioi
უფროსი ამანდიკ კულტუმიევი ------------ ---------------
lterminal.com
GordeladzeT@batumioilt
HSSE მენეჯერი თენგიზ გორდელაძე 577 20 26 54 577 20 26 54
erminal.com
------------------------------
მორიგე დისპეჩერი ------------------------ 577 20 26 27 577 20 26 27
----

შპს – შავი ზღვის ტერმინალი

საკონტაქტო პირი ტელეფონი ტელეფონი ფაქსი/ელ. ფოსტა
თანამდებობა სამუშაო საათები არასამუშაო
საათებში
32 224 38 39
ტერმინალის მენეჯერი ელჩინ აბიშოვი 32 224 38 38 577 95 87 17
e.abishov@bst.socar.az
32 224 38 39
ნავსადგურის მენეჯერი ჯანი ქათამაძე 32 224 38 38 577 43 16 38
jkatamadze@bst.socar.az

სს „საქართველოს რკინიგზა“

160
 საკონტაქტო პირი ტელეფონი ტელეფონი ფაქსი/ელ. ფოსტა
თანამდებობა სამუშაო საათები არასამუშაო
საათებში
სატრანსპორტო
უსაფრთხოების
დავით კბილაშვილი 591 19 93 93 591 19 93 93 -------------------
გენერალური ინსპექციის
უფროსი
საქართველოს რკინიგზის
გარემოსდაცვითი და
------------------------ ------------------- ------------------- -------------------
ტექნიკური საშუალებების
ცენტრის უფროსი
აღმდგენი მატარებლის
------------------------ ------------------- ------------------- -------------------
უფროსი სამტრედიაში

საზოგადოებასთან 32 219 95 72 32 219 95 72

პასუხისმგებელი პირი press@railway.ge
ურთიერთობის სამსახური 32 219 95 73 32 219 95 73

საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს სსიპ შემოსავლების სამსახურის საბაჟო დეპარტამენტი

საკონტაქტო პირი ტელეფონის ტელეფონის ფაქსი/ელ. ფოსტა
თანამდებობა ნომერი სამუშაო ნომერი
საათები არასამუშაო
საათებში
საბაჟო გამშვები პუნქტის
„სარფის“ უფროსი
ვლადიმერ სამხარაძე 577 05 29 89 577 05 29 89 v.samkharadze@rs.ge
საბაჟო გამშვები პუნქტის
i.safaridze@rs.ge
„ბათუმის პორტის“ ირაკლი საფარიძე 591 22 07 31 591 22 07 31
უფროსი
საბაჟო გამშვები პუნქტი
„ფოთისა და ყულევის
პორტები და ფოთის
გივი სხილაძე 599 60 82 20 599 60 82 20 g.skhiladze@rs.ge
თავისუფალი
ინდუსტრიული ზონის“
უფროსი
ბათუმის გაფორმების
ეკონომიკური ზონა
კიაზო ახალაია 595 270 270 595 270 270 k.akhalaia@rs.ge
ფოთის გაფორმების
დავით კლიმენკო 577 05 45 46 577 05 45 46 d.klimenko@rs.ge
ეკონომიკური ზონა

ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანო – ბათუმის მერია

საკონტაქტო პირი ტელეფონის ტელეფონის ფაქსი/ელ. ფოსტა
თანამდებობა ნომერი სამუშაო ნომერი
საათები არასამუშაო
საათებში
422 27 26 01
422 27 26 26 422 27 26 26
ბათუმის მერი გიორგი ერმაკოვი 422 27 26 09
422 27 26 44 422 27 26 44
info@batumi.ge

161
ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანო - ფოთის მერია
საკონტაქტო პირი ტელეფონის ტელეფონის ფაქსი/ელ. ფოსტა
თანამდებობა ნომერი სამუშაო ნომერი
საათები არასამუშაო
საათებში
493 22 25 25;
ფოთის მერი ირაკლი კაკულია 493 22 10 01 493 22 10 01 493 22 12 95
poti.info@gmail.com

ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტის გამგებლის წარმომადგენელი სუფსის ადმინისტრაციულ ერთეულში

საკონტაქტო პირი ტელეფონის ტელეფონის ფაქსი/ელ. ფოსტა
თანამდებობა ნომერი სამუშაო ნომერი
საათები არასამუშაო
საათებში
გამგებლის
ლევან შარიქაძე 591 11 38 39 591 11 38 39 ------------------------
წარმომადგენელი
ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანო - ხობის გამგეობა
საკონტაქტო პირი ტელეფონის ტელეფონის ფაქსი/ელ. ფოსტა
თანამდებობა ნომერი სამუშაო ნომერი
საათები არასამუშაო
საათებში
მუნიციპალიტეტის kakha.benidze@gmail.
კახაბერ ბენიძე 414 22 23 77 591 00 51 82
გამგებელი com

სალოცმანო სამსახურები (ბათუმი, ფოთი, ყულევი)

საკონტაქტო პირი ტელეფონის ტელეფონის ფაქსი/ელ. ფოსტა
თანამდებობა ნომერი სამუშაო ნომერი
საათები არასამუშაო
საათებში
blackseapilotservice@gm
ბათუმი მორიგე 422 27 65 61 422 27 65 61
ail.com 422270978
ფოთი მორიგე 493 27 84 64 493 27 84 64 potipilot@gol.ge
422 22 50 13
422 22 50 15
ყულევი მორიგე 591 31 11 13 katamadzelela@yahoo.co
m
გადაუდებელი სამსახურები
საკონტაქტო პირი ტელეფონის ტელეფონის ფაქსი/ელ. ფოსტა
სტრუქტურა ნომერი სამუშაო ნომერი
საათები არასამუშაო
საათებში
საპატრულო
პოლიცია/სახანძრო
მორიგე 112 ------------------- -------------------------
სამსახური/სასწრაფო-
სამედიცინო დახმარება

162
 საკონტაქტო პირები ნავთობის დაღვრის შემთხვევაში, შავი ზღვის რეგიონი
საქართველო
საქართველოს კომპეტენტური ეროვნული უწყებები
საკონტაქტო პირი მისამართი ტელეფონი ფაქსი/ელ. ფოსტა
დასახელება
Ministry of Economy 12 Chanturia Str., 995 32 293 28 46
კომპეტენტური
and Sustaunable Tbilisi, 0108, 995 32 299 10 11 ministry@economy.ge
ეროვნული უწყება
Development of Georgia Georgia
State Maritime Rescue 995422273905
კომპეტენტური 23, Ninoshvili Str.
Coordination Center; 995422273913;
ეროვნული საოპერაციო 6000, Batumi,
Maritime Transport 995422273909 mrcc@mta.gov.ge
უწყება Georgia
Agency
დაბინძურების
ინციდენტების შესახებ 995422273905
23, Ninoshvili Str.
შეტყობინებების მიმღები State Maritime Rescue
6000, Batumi, 995422273913 mrcc@mta.gov.ge
სახელმწიფო საკონტაქტო Coordination Center
Georgia
პუნქტი (მუშაობის 24-
საათიანი რეჟიმით)
23, Ninoshvili Str. 995422273905
ავარიულ შემთხვევაზე State Maritime Rescue
6000, Batumi, 995422273913 mrcc@mta.gov.ge
რეაგირების ცენტრი Coordination Center
Georgia
23, Ninoshvili Str.
ეროვნული საველე State Maritime Rescue 995422273905
6000, Batumi, 995422273913
კოორდინატორი Coordination Center
Georgia

Ministry of Finance of
V.Gorgasali st. #16,
კომპეტენტური საბაჟო Georgia info@rs.ge
0114, Tbilisi, 995 32 226 11 80
უწყება LEPL Revenue Service
Georgia
Customs Department

ბულგარეთი

ბულგარეთის კომპეტენტური ეროვნული უწყებები

საკონტაქტო პირი მისამართი ტელეფონი ფაქსი/ელ. ფოსტა
დასახელება
კომპეტენტური "Fire Safety and Rescue" 171A, Pirotska 35929821065  
სახელმწიფო სამთავრობო Directorate General to str.,1309 Sofia, nspab@mvr.bg
უწყება the Ministry of Interior Bulgaria

163
 67, William 35929406505; 35929809641
Ministry of Environment
Gladstone St.,1000 35929406555; 3592
and Waters
Sofia, Bulgaria 9888205
კომპეტენტური 35929300910 35929300920
9, Diakon Ignatiy
სახელმწიფო ოპერაციაზე Maritime Administration bma@marad.bg
St, 1000 Sofia,
პასუხისმგებელი – Sofia
Bulgaria
ორგანიზაცია

5, Primorski Blvd., 359 52 603 268; 359 52 603 265

MARITIME 9000 Varna, 359 52 633 067; 359 mrcc–vn@marad.bg;
სახელმწიფო საკონტაქტო EMERGENCY Bulgaria; P.O. box 52 692 739
პუნქტი დაბინძურების RESPONSE CENTRE- 141, Passenger
ინციდენტის შესახებ VARNA terminal Varna
შეტყობინებების
359 56 844 311; 359 359 56 844 310;
მისაღებად 3, Alexander
56 875 796 359 56 875 797
EMERGENCY Battenberg
RESPONSE Blvd.,8000, vsltraffic–bs@marad.bg
SUBCENTRE-BURGAS Bourgas, Bulgaria mrsc–bs@marad.bg
5, Primorski Blvd., 359 52 603 268;
MARITIME 9000 Varna, 359 52 633 067; 359 359 52 603 265
EMERGENCY Bulgaria; P.O. box 52 692 739 mrcc–vn@marad.bg;
სასწრაფო რეაგირების RESPONSE CENTRE- 141, Passenger
ცენტრი VARNA terminal Varna
+ 359 56 4 71 12
MRCC Burgas --------------------- + 359 56 4 00 39 + 359 56 4 00 39
+ 359 48 963 864
Executive Director of 9, Diakon Ignatiy 35929300910 35929300920
EA"Maritime St, 1000 Sofia, bma@marad.bg
administration" and Bulgaria
ეროვნული საველე National On-scene
კოორდინატორი Commander
3, Alexandre
+ 359 56 4 31 40
HM Burgas Batenberg + 359 56 4 30 89
Boulvard, Burgas
Varna Custom 1, Slavejkov Sq., 359 52 632 232 359 52 632223
9000, Varna,
Bulgaria
კომპეტენტური საბაჟო
Bourgas Custom 1, Al. Battenberg, 359 56 876 103; 35956876167
ორგანო
8000, Bourgas 359 56 876 166 mtprz1007@unacs.bg

რუმინეთი
რუმინეთის კომპეტენტური ეროვნული უწყებები
საკონტაქტო პირი მისამართი ტელეფონი ფაქსი/ელ. ფოსტა
დასახელება
კომპეტენტური სახელმწიფო Ministry of Environment 12 Bdul. Libertatii, 4021316 05 21 40213160282; 4021362032
სამთავრობო უწყება & Forests, Sector 5 Bucharest 050307, dispmonit@mmediu.ro
Romania

164
 Ministry of Transports 38 Bdul. Dinicu 40213196203 40750032441
and Infrastructure, Golescu, Bucharest dtndir@mt.ro
Sector 1 77113, Romania
Ministry of 6 Str. Mihai Vodă, 40213133418 40213152876
Administration and Bucharest 70 622, igsu@mai.gov.ro
Interiors, Sector 5 Romania

National Company 127 Str. Mircea cel 40241673 036 40241673027 40241673025
Romanian Waters – Batrân, Constanta dispecer@dadl.rowater.r
Dobrogea Litoral Branch 8700, Romania o
დაბინძურების
ინციდენტების შესახებ
Romanian Naval INCINTA PORT 40241615949; 40241606065; 40241616229
შეტყობინებების მიმღები (24
Authority CONSTANTA 40241555676 mrcc@rna.ro
სთ.) სახელმწიფო
No.1, Romania rna@rna.ro
საკონტაქტო პუნქტები
(მუშაობის 24-საათიანი
რეჟიმით) General Inspectorate for 46 Str. Banu 40212420377; 40212420990
Emergency Situations Dumitrache, 40212420378 igsu@mai.gov.ro
Bucharest,
Romania
Romanian Naval INCINTA PORT 40241615949; 40241606065;
სასწრაფო რეაგირების Authority, Constanta CONSTANTA 40372-416809 40372-416810;
ცენტრი MRCC No.1, Constanta, mrcc@rna.ro
Romania

Constanta County 51 Bdul. Tomis , 40241615065; 40241617245

Prefect Constanta, 40372782624 cabinetprefect@prefectu
ეროვნული კოორდინატორი Romania raconstanta.ro

Regional Directorate 312 A Bdvl. Tomis 40241519244 40241692408

კომპეტენტური საბაჟო Constanta Customs Constanta, 40241519244
ორგანო Romania vamact@custom.ro

რუსეთის ფედერაცია
რუსეთის ფედერაციის კომპეტენტური ეროვნული უწყებები
საკონტაქტო პირი მისამართი ტელეფონი ფაქსი/ელ. ფოსტა
დასახელება
1, Buld.1, + 7 095 926 9038,
The Ministry of
Rozhdestvenka Ul., 74956261000;
კომპეტენტური Transport of the Russian info@mintrans.ru
Moscow, 109012, 74956269713
სახელმწიფო სამთავრობო Federation
Russian Federation
უწყება
+ 7 861 7 29 22 86, + 7 861 767 64 20
MRCC Novorosiisk Portovaia str. 7 + 7 861 7 29 26 28 mrcc3@ampnovo.ru

165
დაბინძურების
ინციდენტების შესახებ State Marine Pollution
შეტყობინებების მიმღები Control, Salvage&Rescue 3/6, Petrovka Ul., 74956261808; 74956261809; 74956237478
(24 სთ.) სახელმწიფო Administration, Ministry Moscow, 125993, 74956261804; mpcsa@smpcsa.ru
საკონტაქტო პუნქტები of Transport of the Russian Federation 74956261052
(მუშაობის 24-საათიანი Russian Federation
რეჟიმით)
74956237476;
State Maritime Search 3/6, Ul. Petrovaka,
სასწრაფო რეაგირების 74956261055; 74956261346
and Rescue Coordination 125993, Moscow,
ცენტრი 74956261052 od–smrcc@morflot.ru
Center (SMRCC) Russian Federation

Novorossiysk Division
for Salvage,Rescue,Ship-
Raising and Underwater 7, Portovaya St., 78617644176;
ეროვნული Technical Operations Novorossiysk town, 78617619424
78617602286
კოორდინატორი (Novorossiysk UASPTR) 353901, Russian nuasptr@mail.ru
(Mr. Yury Ruskin, Federation
Director Novorossiysk
UASPTR
1, Svobody Ul., 78617220212
კომპეტენტური საბაჟო Novorossiysk, 78617220112 novoros–
Custom Office
უწყება 353900, Russian 78617613285 customs@mail.ru
Federation

თურქეთი
თურქეთის კომპეტენტური ეროვნული უწყებები
საკონტაქტო პირი მისამართი ტელეფონი ფაქსი/ელ. ფოსტა
დასახელება
Söğütözü cd. 903122076446
კომპეტენტური
Ministry of Environment No:14/E Beştepe- 903122077012 cevatyaman@yahoo.com
ეროვნული უწყება
and Forestry Ankara 903122076694
Undersecretariat for
კომპეტენტური 903122313306
Maritime Affairs, GMK Blv.128, 903122313850
სახელმწიფო საოპერაციო
Ministry of 06570 Maltepe- Ext.2533 or 2512 yilmaztasci@yahoo.com
უწყება
Transportation Ankara, Turkey 903122313849
დაბინძურების 90 312 231 91 05;
ინციდენტების შესახებ 90 312 232 47 83; 90 312 232 08 23; 90 312
შეტყობინებების მიმღები Main Search, Rescue and GMK Bulvarı 90 312 231 33 74; 231 29 02 INM-C 0583
სახელმწიფო საკონტაქტო Coordination Centre No:128 06570 M4GAN 427122324
პუნქტი (მუშაობის 24- (Undersecretariat for Maltepe-Ankara, (Mobilcom) + 873 trmrcc@denizcilil.gov.tr
საათიანი რეჟიმით) Maritime Affairs) Turkey 76 41 42 267;
Meclis-i Mebusan 90 212 252 17 87 90 212
სასწრაფო რეაგირების cad. No:18 292 52 97
ცენტრი General Directorate of Salıpazarı, Istanbul, 90 212 292 52 80 90 info@coastalsafety.gov.tr
Coastal Safety Turkey 212 252 22 94
Söğütözü cd. 903122076446
ეროვნული
Ministry of Environment No:14/E Beştepe- 903122077012 cevatyaman@yahoo.com
კოორდინატორი
and Forestry (on shore) Ankara 903122076694

166
 Prime Ministry, Hükümet Meydanı, 903123068055
კომპეტენტური საბაჟო
Undersecretariat for Ulus-Ankara, 903123068057 muhafaza@gumruk.tr
უწყება
Customs Turkey 903123068133

უკრაინა
უკრაინის კომპეტენტური ეროვნული უწყებები
დასახელება საკონტაქტო პირი მისამართი ტელეფონი ფაქსი/ელ. ფოსტა
The Ministry of
Emergencies and Affairs 380 44 247 32 11
55 a Gonchara St.,
კომპეტენტური of Population Protection
252034 Kiev , 380442473050; oper@mns.gov.ua
ეროვნული უწყება from the Consequences
Ukraine
of the Chernobyl
Catastroph
STATE SPECIALIZED 380442454956
კომპეტენტური EMERGENCY AND 7, Vokzalna Str., 380445038973
380442454956
სახელმწიფო საოპერაციო RESCUE SERVICE ON 01032 Kiev,
380445038973 dkcr@mns.gov.ua
უწყება WATER OBJECTS OF Ukraine
UKRAINE
დაბინძურების
STATE SPECIALIZED
ინციდენტების შესახებ 380442473225
EMERGENCY AND 7, Vokzalna St.,
შეტყობინებების მიმღები 380442473225
RESCUE SERVICE ON 01032 Kiev, dkcr@mns.gov.ua
სახელმწიფო საკონტაქტო 380442473019
WATER OBJECTS OF Ukraine
პუნქტი (მუშაობის 24-
UKRAINE
საათიანი რეჟიმით)
Морський 380692411481
99018, м.
სასწრაფო რეაგირების координаційний Mrcc–
Севастополь, вул. 380692411481
ცენტრი аваріійно-рятувальний ukraine@sar.gov.ua
Правди, 10
центр у м. Севастополі
The Ministry of
Emergencies and Affairs 380 44 247 32 11
55 a Gonchara St.,
ეროვნული of Population Protection
252034 Kiev , 380442473050 oper@mns.gov.ua
კოორდინატორი from the Consequences
Ukraine
of the Chernobyl
Catastroph
04119, Kiev - 119,
კომპეტენტური საბაჟო State Customs Service of
blvd. Degtiarivska, 380442472609 380442472851
უწყება - UA
11-g

შავი ზღვის კომისიის მუდმივმოქმედი სამდივნო

შავი ზღვის კომისიის მუდმივმოქმედი სამდივნო
დასახელება საკონტაქტო პირი მისამართი ტელეფონი ფაქსი/ელ. ფოსტა

167
შემსრულებელი Halil Ibrahim Sur Fatih Orman +90 212 299 2940 halil.i.sur@blacksea-
თავმჯდომარე Kampüsü, +90 212 299 2946 commission.org
Büyükdere
Fax: +90 212 299
Caddesi, No 265,
2944
34398 Maslak/ Şişli
– Istanbul, 
TURKEY

Fatih Orman
Kampüsü, +90 212 299 2940
Büyükdere
+90 212 299 2946
Irina Makarenko Caddesi, No 265, irina.makarenko@blacks
კოორდინატორი Fax: +90 212 299
34398 Maslak/ Şişli ea-commission.org
– Istanbul,  2944
TURKEY

დანართი 22
გეგმის ადმინისტრირებაზე და ინციდენტის მართვის წვრთნების ჩატარებაზე პასუხისმგებელთა
და მონაწილეთა ჩამონათვალი

გეგმის ადმინისტრირებაზე პასუხისმგებელი ორგანიზაციები ასლი №

სახელმწიფო უსაფრთხოებისა და კრიზისების მართვის საბჭო, კრიზისული

სიტუაციების მართვის ეროვნული ცენტრი

საქართველოს გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის სამინისტრო

სსიპ – გარემოს ეროვნული სააგენტოს მეთევზეობისა და შავი ზღვის

მონიტორინგის სამსახური

სახელმწიფო საქვეუწყებო დაწესებულება - გარემოსდაცვითი

ზედამხედველობის დეპარტამენტის შავი ზღვის დაცვის კონვენციური
სამმართველო

ენერგეტიკის სამინისტროს სსიპ ნავთობისა და გაზის სახელმწიფო სააგენტო

საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტრო

სსიპ – საქართველოს სახელმწიფო ჰიდროგრაფიული სამსახური

სსიპ – სამოქალაქო ავიაციის სააგენტო
სსიპ – საზღვაო ტრანსპორტის სააგენტო
საზღვაო სამაშველო-საკოორდინაციო ცენტრი (MRCC-OPRC)
ბათუმის ნავსადგურის სახელწიფო ზედამხედველობისა და კონტროლის
სამსახური
ფოთის ნავსადგურის სახელწიფო ზედამხედველობისა და კონტროლის
სამსახური
ყულევის ნავსადგურის სახელწიფო ზედამხედველობისა დაა კონტროლის
სამსახური

168
საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო
საპატრულო პოლიციის დეპარტამენტი
საპატრულო პოლიციის დეპარტამენტის სასაზღვრო- საიმიგრაციო
კონტროლის განყოფილება (ბათუმი, ფოთი)
სსიპ – საგანგებო სიტუაციების მართვის სააგენტო
სასაზღვრო პოლიციის სანაპირო დაცვის დეპარტამენტი
საქართველოს საზღვაო სივრცის სამართლებრივი რეჟიმის კონტროლის
უზრუნველყოფის მიზნით სახელმწიფო საზღვრის დაცვის სუბიექტებისა და
სახელმწიფო სასაზღვრო რეჟიმის დაცვასთან დაკავშირებული საქართველოს
აღმასრულებელი ხელისუფლების ორგანოების ერთობლივი ოპერაციების
მართვის ცენტრი
თავდაცვის სამინისტრო
შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის საზღვაო თავდაცვის
დეპარტამენტი

საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს სსიპ შემოსავლების სამსახურის საბაჟო

დეპარტამენტი
აჭარის ა.რ. გარემოსა და ბუნებრივი დაცვის რესურსების სამმართველო
ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანო, ბათუმის მერია
აფხაზეთის ა.რ. სოფლის მეურნეობის, გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი
რესურსების დეპარტამენტი, გარემოს დაცვის სამმართველო
ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანო, ფოთის მერია
ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტის გამგებლის წარმომადგენელი სუფსის
ადმინისტრაციულ ერთეულში
ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანო, ხობის გამგეობა
სს „საქართველოს რკინიგზა“
შპს „ბათუმის საზღვაო ნავსადგური“
შპს „ბათუმის ნავთობ ტერმინალი“
ეი პი ემ ტერმინალს კორპორაცია „ფოთის საზღვაო
ნავსადგური“
შპს „შავი ზღვის ტერმინალი“
საქართველოს მილსადენის კომპანია/ბი-პი საქართველო
შავი ზღვის კომისიის მუდმივმოქმედი სამდივნო

169