РЕЗИМЕ

ЕЛЕКТРИЗИРАЊЕ НА ТЕЛАТА. ЕЛЕКТРОСТАТИЧКИ СИЛИ

Видови на електризирање
1. електризирање со допир( со допирање на наелектризирано тело
полнежот се пренесува на друго тело
2. електризирање со триење
3. електризирање под влијание

Заклушок од опит кога се ставени два цилиндри еден до друг и се тријат најпрво со
ебонитна прачка протриена со волнена крпа а потоа двата цилиндра разлчно – со
ебонитна прачка протриена свилена крпа и друга со стаклена волна .
Заклучок е дека двете тело кои се истоимено наелектризирани се ОДБИВААТ а двете
тела со кои се различно наелектризирани се ПРИВЛЕКУВААТ

Електрични сили се значи -привлечни или одбивни

Атом - е најситниот градивен дел кој ги има истите својства како и хемискиот
елемент и како целина е електронеутрален
Атомот е граден од –
- атомско јадро- во кое се наожаат честички протони( + наелетризирани) и
неутрони( неутрални)
- електронска обвивка- во која се движат електрони – (негативно
наелектризирани). Електроните се распоредеи и се движат околу јадрото во
слоеви. Тие електрони кои се во слојот наиоддалечен од јадрото се викаат
валентни електрони.
Елементарен електричен полнеж (е) е полнежот кој го има во секој електрон
и е најмал можен полнеж. Ист ваков полнеж носат и протоните кој е позитивен а
електроните негативен и затоа атомот е електронеутрален.
Бројот на протони на атомот е еднаков на неговиот атомски број = редниот број
во периодниот систем

Електричен полнеж на било кое наелектризирано тело е целоброен

мултипл( множител) на елементарен електричен полнеж
Q= Ne e=1,6*10-19 C
единица за електричен полнеж е C- кулон
Закон за запазување на полнежите
Q=Q1+Q2+Q3+…….+Qn
 КУЛОНОВ ЗАКОН

Појавите на наелектризираните тела кај кои полнежите мируваа т се вика

ЕЛЕКТРОСТАТИКА.
Основниот закон во електростатиката е КУлоновиот. Тој ја дава силата со која
си заемодејствуваат два точкасти полнежи.

Тела наелектризирани истоимено се одбиваат, а тела наелектризирани разноимено се

привлекуваат

ИНТЕНЗИТЕТОТ НА ЕЛЕКТРИЧНАТА СИЛА СЕ НАМАЛУВА СО КВАДРАТОТ НА

РАСТОЈАНИЕТО.

F~1/r² -Силата е обратно пропорционална со квадратот на растојанието r меѓу

полнежите

ИНТЕНЗИТЕТОТ НА ЕЛЕКТРИЧНАТА СИЛА СЕ ЗГОЛЕМУВА ОНОЛКУ ПАТИ ЗА КОЛКУ КЕ

СЕ ЗГОЛЕМИ ПРОИЗВОДОТ НА ПОЛНЕЖОТ НА НАЕЛЕКТРИЗИРАНИТЕ ТЕЛА

F~q1*q2 -Силата е правопропорционална со големината на полнежите q1 и q2

Запишан законот гласи вака

k – константа на пропорционалност, зависи од средината

во која се наоѓаат наелектризираните тела. За вакуум изнесува k = 9 . 109
Nm2/C2 и приближно иста вредност има и за воздух. За сите останати средини
е помала.
Сила F се нарекува Кулонова или електростатичка сила.

Ако на полнежот дејствуваат повеке точкасти полнежи Кулоновата сила се добива со

векторско собирање на сите сили

F=F1+F2+F3+ ….+Fn

ЕЛЕКТРИЧНО ПОЛЕ. ЕЛЕКТРИЧНИ СИЛОВИ ЛИНИИ

Околу секое тело со одредена маса се појавува гравитационно поле и слично
на тоа околу кое било наелектризирано тело се појавува ЕЛЕКТРИЧНО ПОЛЕ.
(ако се полнежите во мир тоа е електростатично поле).

1. Јачина на електрично поле

Јачината на електричното поле во дадена точка е определена со

силата со која полето дејствува на врз позитивен единичен полнеж
донесен во таа точка
Единица за мерење на јачината на електрично поле е њутн на кулон
( N/C) или волт на метар (V/m)

Q1 e izvor na poleto i mo]e da go oznacime kako Q

Q2 e polnez odnosno proben polnez Qpr , па Кулоновиот закон се запшува
како

а јачината на полето создадено од точкест полнеж се запишува како

За сите тоќки на еднакво растојание јачината на електриќното поле има иста

големина и е насочена радијално и затое е тоа РАДИЈАЛНО ПОЛЕ. Насоката
на јацината е ОД ИЗВОРОТ ако полнежот на изворот е позитивен и КОН
ИЗВОРОТ акополнезот на изворот е негативен.

2. Принцип на суперпозиција. Сложено поле

 Често полето не е создадено од еден полнеж туку од повеќе ( N) tockesti
polnezi. Toa се нарекува сложено електрично поле.

Ваквото собирање на полињата се вика ПРИНЦИП на СУПЕРПОЗИЦИЈА

3. Хомогено електрично поле

Хомогено поле се создава во близина на ГОЛЕМА РАМНИНА која е
наелектризирана рамномерно
Големината на ова поле зависи од

-површинска густина на полнеж ( однос на Q polnez i S plo[tina)

Две рамнини наелектризирани со еднакви површински густини но

спротивни по знак исто така создаваат чија големина е два пати
поголема
-големина на електрично поле помеѓу две разноимено наелектризирани
плочи е

Q e polnes, S plostina a eo e dielektricna

konstaa na vakum

4. Електрични силови линии

Елекрични силови линии се замислени линии чија тангента во било

која нејзина точка се поклопува со правецот и насоката на векторот
на јачината на електричното поле, а по кои од состојба а мирување
би се движел пробен позитивен електричен полнеж.
РАБОТА И ЕНЕРГИЈА
ВО ЕЛЕКТРОСТАТИЧКО ПОЛЕ
ЕЛЕКТРИЧЕН ПОТЕНЦИЈАЛ.НАПОН
Работа и енергија во електростатичко поле . Работа при движење на полнеж во
хомогено електростатичко поле.Енергија.

Секое наелектизирано тело во електростатичко поле се движи што значи дека

врши работа

Работата што ја врши силата на полето при пренос на полнеж Qpr od to;ka A vo
tocka B = Δd e dadena so :

Работа што се врши во електростатичкото поле не зависи од тоа каква е

патната линија по која се поместува полнежот,таа зависи само од почетната и
крајната положба на полнежот. Ако работата ја вршат силите на полето,таа е
позитивна,додека ако работата се врши од надворешните сили,во насока
спротивна од насоката на силата на полето таа е негативна
Во електростатичко поле вкупната работа по затворена крива линија е еднаква
на нула

Работата која се врши при движење на полнеж од положба 1 во 2 , во било кое

електростатично поле не зависи од траекторијата така што релацијата

важи за електростатично поле создадено од

било кој извор
Електричен потенцијал.Напон
Електичниот потенцијал во дадена точка од полето е определен со
потенцијалната енергија што би ја имал единичен електричен полнеж во таа
точка.
Извршената работа може да се запише со

Најчесто во физиката се користи величината електричен напон U –кој се

дефинира како разлика на потенцијалот помеѓу почетната и краината точка
 od formulata sledi deka
 Електричен напон помеѓу две точки од дадено електростатичко поле е
мерка за работата што ја вршат електричните сили при движење на
единичен позитивен полнеж од почетната до крајната точка.
 Единица за мерење на потенцијалот и напонот во SI e
V(волт) odnosno aко при преместување на единичен полнеж од една
во друга точка се врши работа од еден џул тогаш меѓу тие точки постои
напон од еден волт

Потенцијал на поле создадено од точкест полнеж

Потенцијал на точкест полнеж се изведува по формула

kade r e rastojanieto medju dve tocki

Врска меѓу јачината на полето и потенцијалот

Јачината и потенцијалот се физички велицини кои го опишуваат

електростатицното поле. Јачината е векторска карактерисика а потенцијалот
(напонот) е скаларна величина ,Врската меѓу нив се опишува со формула

Во мегународниот систем на мерни единици, како

единица на јачината на полето се зема еден волт метар.

Еквипотенцијални површини
Геометриско место од точки со ист потенцијал се викаат еквипотенцијални
површини

За хомогено поле еквипотенцијалните површини се рамнини ,а во случај на

точкест полнеж се концентрични сфери во чиј центар е полнежот

Електричните силови линии секогаш се нормални на еквипотенцијалните

површини
СПРОВОДНИЦИ И ИЗОЛАТОРИ ВО ЕЛЕКТРОСТАТИЧНО ПОЛЕ

Услов за рамнотежа на полнежи кај спроводници

Во спроводниците постојат честички кои слободно се движат. Кај металите на
пример тоа се слободните електрони.
Ео-Еv = 0 ; Eo=Ev; E=0

При услови на рамнотежа на полнежите , во внатрешноста на спроводникот

полето е еднакво на 0.
Е=U/Δd.
Тоа значи површината на спроводникот претставува еквипотенцијална
површина.
Електричните силови линии се секогаш нормални на површината на
спроводникот.

Електростатична заштита
Електростатичната заштита базира на приципот на т.н. Фарадеев кафез.
Низа апарати и уреди кои треба да бидат заштитени од надворешни
електростатички полиња се поставуваат во спроводнички кафези кои се и
заземјени. Во поново време заштитатат на домовите се постига на овој начин.

Мерење на напон. Потенцијал на површината на спроводникот

За мерење на напонот меѓу две тела се служиме со со електрометар.

Заклучуваме дека отклонувањето на ливчињата во ваквиот уред зависи од
разликата на потенцијалите меѓу ливчињата и телото на електрометалот.

Површинска густина на полнежи

површинската густина на полнежите е најголема таму каде што искривеноста
на површината на спроводникот е најголема.
ЕЛЕКТРИЧЕН КАПАЦИТЕТ.КОНДЕНЗАТОРИ
C=Q/φ
Тело на кое треба да се доенесе полнеж од 1 кулон за да се зголеми
неговот потенцијал за еден волт , има електричен капацитет и ФАРАД.

Што е тоа електричен кондензатор

Уредите во кои може да се натрупаат електрични полежи а со тоа и електрична
енергија се викаат КОНДЕНЗАТОРИ. Тие се состојат од две ОБЛОГИ (два
спроводника) меѓу кои се создава електрично поле и нивниот капацитет не
зависи од надворешните услови.За да се исполни тој услов облогите се
поставуваат на мало растојание а меѓу нив се поставува диелектрик.

Капацитет на кондензатор
Количеството електричество што се акумулиа на двете облоги на кодензаторот
се вика полнеж на кондензаторот. Кога облогите ќе се спојат доаѓа до нивна
неутрализација. Овој процес го викаме празнење на кондензаторот.
( полнежот Q na ednata podloga se neutralizira so ist polnez no so sprotiven znak
na vtorata obloga. ovoj polnez e proporcionalen so naponot i va\i relacijata
C=Q/U
За да се наелектризира даден кондензатор треба облогите да се поврзат со
два извора на пример батерии. Секој кондензатор има граничен напон кој се
вика напон на пробив. Ако донесениот напон е поголем од пробивниот доаѓа
до пробив на диелектрикот и таквиот кондензатор е неупотреблив.
Кондензаторите може да се плочести, сферични, цилиндрицни. Капацитетот на
плочестиот кондензатор треба да е право пропорционален со плоштината С и
диелектричната константа Ɛr , а обратно пропорционален со растојанието меѓу
плочите d.
C= Ɛ0Ɛer S/d Za da se dobie pogolem kapacitee ,treba da se ima golema povr;ina

i тоа се постига со виткање на слоеви

ПОВРЗУВАЊЕ на КОНДЕНЗАТОРИ
Поврзувањето може да биде ПАРАЛЕЛНО И СЕРИСКО
Q 1= C1U; Q 2= C2U; Q 3= C3U
 Vkupniot polnez e ~=Q1+Q2+Q3, pa za kapacitetot
se dobiva C=C1+C2+c3

При паралелна врска на повеќе кондензатори меквивалентниот

капацитет е еднаков на збир на капацитетите на секој од нив.
При сериско поврзување се овозможува намалување на капацитетот.

Ako levata obloga na kondenzatorot C1 e naelektrizirn so polnez +Q, togas

negovata desna ploca se elektrizira so polnez –Qsto znaci site oblogi imaat ednakov
polnez
Q=C1U1, Q-C2U2, Q=C3U3 a bidejki U= U1+U2 + U3 sledi Q/C = Q /C1 + Q/C2 +
Q/ C3
Pri seriska vrzka na kondenzatori, reciprocnata vrednost na ekvivalentniot
kapacitet e ednakov na zbirot od recipro;nite vrednosti na kapacitetite na
oddelni kondenzatori.

НАТРУПУВАЊЕ НА ЕНЕРГИЈА ВО КОНДЕНЗАТОР , ЕНЕРГИЈА НА

ЕЛЕКТРИЧНО ПОЛЕ

Во кондензаторот се акумулира електрична енергија.

Од каде е е таа енергија?
Кога кондензаторот ќе го полниме , ги поврзуваме неговите плочи, со извор на
разноимени полнежи. Притоа се врши работа за сметка на кондензаторот. Таа
енергија ја викаме енергија на кондензаторот.