РАДИОАКТИВНОСТ

Природна радиоактивност –спонтано распаѓање на нестабилни атомски

јадра. Доаѓа до претворба на едно јадро во друго. Процесот е проследен со
емисија на честиците α −¿, β−зраци , антинеутрино , неутрино и електромагнетно
зрачење γ −зраци .

Радиоактивни зраци - Супстанциите кои го испуштаат зрачењето кое

проникнува низ тенки метални екрани, го јонизира воздухот низ кој
поминува, зрачење од кое поцрнуваат фотографски плочи. Зрачењето се
нарекува радиоактивност.

Со отклонување на магнетното поле:

α −зраците – носат позитивен полнеж – можат да бидат апсорбирани и со лист

хартија. Имаат најголема јонизирачка моќ. Претставуваат јадра на хелиум

4
2 He
β−зраци –носат негативен полнеж (значително повеќе се отклонуваат од
α −зраците ) – постепено слабеат со зголемување на дебелината. Сноп од брзи

електрони e−¿¿ .
γ −зраци –не се отклонуваат во магнетно поле.Имаат најголема природна моќ.

Елементите со поголем атомски број подобро ги апсорбираат овие зраци.

Се користат за заштита од радиоактивно зрачење, најчесто олово. Tие
електромагнетни зраци со брзина (c). Ова зрачење обично настанува
паралелно со α и β распаѓањето.
Радиоактивно распаѓање
α − распаѓање – за јадра со голем атомски број, Z > 82.
A A− 4 4 +
z X → Z−2Y + 2He + W (енергија)

Се добива елемент кој е две места понапред во периодниот систем на

елементите.
β− распаѓање - од јадрото на радиоактивниот елемент се емитира електрон. На

ново добиеното јадро не му се менува масениот број А, но елемент чиј

реден број/атомски број е поголем за 1 во периодниот систем на елементи
(Z+1).
 A
z X → Z +1AY + −10e +ϑ
− Az X -
пред распад
− Z +1AY – ново јадро, после распадот
− −10e −¿електрон
− ϑ−антинеутрино( честица)

Претворба (под дејство на слаби земјодејства во β− радиоактивните јадрасе

случува процес на претварање на неутрони во протони) | n → p + −10e + ϑ

n – неутрон; p –протон; е-електрон; ϑ−антинеутрино

β +¿− распаѓање −¿ ¿
A +¿ A 0
z X B Z−1 Y + +1e +ϑ ¿
→

е - Наместо електрон, се добива позитрон- античестица на елекронот и

неутрино.
ϑ−неутрино

Претворањена протон во неутрон:

p→ n + +10e + ϑ
 Закон за радиоактивно распаѓање.Вештачка трансмутација

Активност на јадро-мерење на бројот на распадите во единица време.

Ако во време t се распадналеN атоми, активноста A е определена со А=N/t.

Активноста се мери со единица 1Bq(Бекерел).

За секој радиоактивен изотоп постои еден за него карактеристичен

временски интервал наречен период на распаѓање.

Период на полураспаѓање е временски интервал за кој ќе се распадне

половината од почетниот број радиоактивни јадра.

Закон за радиоактивно распаѓање

t
Т 1/2
N=N0∙ 2

N - број на јадра после распаѓање

N0 - број на јадра на почетокот
t - време
T1/2 - период на полураспаѓањеж
Вештачка трансмутација-претварање на еден елемент во друг

Првата реакција каде што е извршена вештачка трансмутација на јадро е

добивање на протон.
14
7 N +42He ---->178O + 11 H

Со неа Радерфорд прв пат го открил протонот и покажал дека тоа е

честица која влегува во составот на јадрото.

Најголем чекор е направен со откритието на неутронот.Таа е неутрална

честица и полесно му се доближува на атомското јадро и да го доведе во
состојба на распаѓање.

9
4 Be +42He ---->126C + 10n
 ДЕТЕКТОРИ ЗА ЈОНИЗИРАЧКО ЗРАЧЕЊЕ

Уредите со чија помош се регистрираат јонизирачкит зрачења и со кои се

определуваат нивните карактеристики се викаат детектори.

Мртво време- временски интервал од регистрирањето на честицата па се

до моментот кога системот повторно ке се врати во нестабилна состојба.

Ефикасност-покажува кој дел од вкупно паднатие честици ќе бидат

регистритани од детекторот.

Фотоемулзија-

Вилсонова комора-е прв уред со која се можел да се регистрира патот на

набиените честички, посебно алфа-честичките и електроните кои се
емитиранни од радиоактивните материјали.

Основниот принцип на кој работи и го регистрита присуството на

јонизирачки зрачења е особинта на создадените јони да бидат центри за
кондензацијата кога се наоѓаат во средитната што е исполнета со
резаситена пара.Ако просторот се осветли нивните траги остануваа
видливи.

Гајгем-Милеров бројач-Геигер-Мулеровото броило е направа за детекција

на јонизирачкото зрачење, односно броење на минување на јонизираните
честички или фотони.

Најпознат гасен детектор

Составен е од:

-волфрамова жица (анода)

-цилиндар исполнет со инертен гас или смеса од инертен гас и алкохолни

пари

-обвивка на цилиндарот (катода)

 ЈАДРЕНИ РЕАКЦИИ. ФИСИЈА

Секој процес на заемнодејство помеѓу некое јадро со некој елементарна

честица, или со друго јадро, при кое доаѓа до трансмутација на јадрото, се
вика јадрена реакција.
A
z X + a ----> AZ '' Y + b

X-јадро мета а-проектил продукти(ново јадро и честица)

A
z X ( a,b) AZ '' Y

Нуклеарните реакции може да се поделат на:

-реакции предизвикани од наелектризирани проектили;

-реакции од електро неутрални проектили. (позитивно наелектризрани)

При интеракција на секоја честица со нејзината античестица доаѓа до

создавање на два кванта на зрачење, тоа се нарекува анихилација.

Јадрена/нуклеарна фисија – делба или цепење на големата маса при која

се добиваат две јадра со помала маса.(се ослободува многу голема
енерија која може да биде искористена)
1.Неутронот го бомбардира
јадрото.

2.По зафаќањето на неутронот се

создава јадро на ураниумот -236
кое е возбудено и се деформира.

3. Доаѓа до деформација,
почнуваат да дејствуваат
Кулоновите одбивни сили.

4.Цепење