5/24/2021

MỤC TIÊU MÔN HỌC

Surface Processing
Mục tiêu chung Mục tiêu cụ thể
(nắm được)
1. Nắm được những nội dung cơ bản các 1. Các khái niệm, thuật ngữ cơ bản

Operations
quá trình xử lý bề mặt chi tiết gia công 2. Các hệ thống.
2. Nắm được những kiến thức cơ bản về 3. An toàn trong sản xuất.
công nghệ, thiết bị xử lý chất lượng bề mặt 4. Hiệu quả kinh tế

( C Á C Q UÁ T R Ì NH X Ử LÝ B Ề M Ặ T)

P H ẦN G I Ớ I T H IỆ U
P H Ủ C H U Y ỂN Đ Ổ I
( CO N VE RS ION COAT ING)
( 2 T I Ế T)

Khoa Cơ Khí – Đại học Bách Khoa Tp.HCM – GV. Trần Hải Nam - namth@hcmut.edu.vn 1 TRẦN HẢI NAM - NAMTH@HCMUT.EDU.VN 2

TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU, THAM KHẢO TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU, THAM KHẢO
Tài liệu chính thức Tài liệu tham khảo Các quá trình xử lý bề mặt gồm có 3 quá trình xử lý chính
[1]. Serope Kalpakjian, Manufacturing [1]. John A. Schey., Introduction to (1) làm sạch Làm sạch đề cập đến các quy trình làm sạch
engineering and technology, 7th edition, manifacturing processes., Third edition, New
công nghiệp loại bỏ đất và các chất gây ô nhiễm
Pearson Education, Inc, 2014 York-London., 2000. (2) xử lý bề mặt do xử lý trước đó hoặc môi trường nhà máy.
[2]. Frank J. Riley., Assembly automation., A (3) lắng đọng lớp phủ và màng mỏng
[2]. M. P. Groover, Fundamentals of modern Chúng bao gồm cả phương pháp làm sạch hóa
manufacturing, 2010 management handbook, second edition, học và cơ học.
Industrial press Inc. New York., 1996 Vật liệu phi kim loại
Tác dụng chính của lớp phủ kim loại là Xử lý bề mặt là các hoạt đôiđộng
khicơ
cũng được
học và vật lýphủ
làm thay đổi tính chất phần bề mặt theo một cách
(1) bảo vệ chống ăn mòn, nào đó.
(2) nâng cao hình thức sản phẩm (ví dụ: cung cấp màu sắc hoặc kết cấu cụ thể),
(3) tăng khả năng chống mài mòn và (hoặc) giảm maVí dụ
sát cải
củathiện bề mặt hoàn thiện đó bằng các
bề mặt,
(4) tăng tính dẫn điện, nguyên tử của vật liệu lạ để thay đổi tính chất
(5) tăng điện trở, hóa học và vật lý của nó.
(6) chuẩn bị bề mặt kim loại để xử lý tiếp theo, và
(7) cấu trúc lại các bề mặt bị mòn hoặc bị xói mòn trong quá trình làm việc

TRẦN HẢI NAM - NAMTH@HCMUT.EDU.VN 3 TRẦN HẢI NAM - NAMTH@HCMUT.EDU.VN 4

 5/24/2021

TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU, THAM KHẢO NỘI DUNG CHI TIẾT
Các quá trình xử lý bề mặt gồm có 3 quá trình xử lý chính 1. Quá trình làm sạch công nghiệp (Industrial Cleaning Processes)
(1) làm sạch Trong mọi trường hợp, để đạt độ bám dính tốt giữa lớp 2. Thấm khuếch tán và thấm ion (Diffusion and Ion Implantation)
(2) xử lý bề mặt phủ và lớp nền thì bề mặt chất nền phải rất sạch.
3. Mạ và các quá trình liên quan (Plating and Related Processes)
(3) lắng đọng lớp phủ và màng mỏng
4. Lớp phủ chuyển đổi (Conversion Coating)

ví dụ 5. Quá trình hóa hơi lắng đọng (Vapor Deposition Processes)

(1) các bộ phận bằng nhựa được phủ để tạo cho chúng có vẻ ngoài giống kim loại; 6. Lớp phủ hữu cơ (Organic Coatings)
(2) một lớp phủ bọc lên thấu kính thủy tinh quang học; và
(3) một số quá trình phủ và lắng đọng nhất định được sử dụng trong chế tạo chip bán dẫn và bảng
mạch in (PCB - printed circuit boards). 7. Lớp tráng men sứ và phủ gốm (Porcelain Enameling an Other Ceramic Coatings)

8. Quá trình sơn nhiệt và cơ khí (Thermal and Mechanical Coating Processes)

TRẦN HẢI NAM - NAMTH@HCMUT.EDU.VN 5 TRẦN HẢI NAM - NAMTH@HCMUT.EDU.VN 6

Các quá trình xử lý bề mặt NỘI DUNG CHI TIẾT

4. Quá trình phủ chuyển đổi (Conversion Coating)

Phủ chuyển đổi đề cập đến một họ các quá trình xử lý bề mặt mà trong đó

(1) Hình thành một màng mỏng của

◦ oxit (oxide),
◦ phốt phát (phosphate - ion PO43− ) hoặc
◦ cromat (chromate - CrO42-)

Lớp phủ chuyển đổi (2) trên bề mặt kim loại nền
(Conversion Coating)
Đặc tính cơ
bản (3) bởi phản ứng hóa học (chemical reaction) hoặc điện hóa (electrochemical
reaction).
TRẦN HẢI NAM - NAMTH@HCMUT.EDU.VN 7 TRẦN HẢI NAM - NAMTH@HCMUT.EDU.VN 8
 5/24/2021

NỘI DUNG CHI TIẾT NỘI DUNG CHI TIẾT

4. Quá trình phủ chuyển đổi (Conversion Coating) 4. Quá trình phủ chuyển đổi (Conversion Coating)

Phương pháp phổ biến để hóa chất phản ứng tiếp xúc với bề mặt kim loại nền Các kim loại phổ biến được xử lý bằng lớp phủ chuyển đổi là

(1) Ngâm (immersion) (1) thép (bao gồm thép mạ kẽm nhúng nóng),

(2) Phun (spraying) (2) kẽm

(3) nhôm

(4) ngoài ra còn các kim loại khác

TRẦN HẢI NAM - NAMTH@HCMUT.EDU.VN 9 TRẦN HẢI NAM - NAMTH@HCMUT.EDU.VN 10

NỘI DUNG CHI TIẾT NỘI DUNG CHI TIẾT

4. Quá trình phủ chuyển đổi (Conversion Coating) 4. Quá trình phủ chuyển đổi (Conversion Coating)

Các lý do quan trọng cho việc sử dụng quá trình phủ chuyển đổi là Quá trình phủ chuyển đổi chia thành hai loại:

(1) để cung cấp sự bảo vệ chống ăn mòn, (1) CHEMICAL CONVERSION COATINGS –
(2) để chuẩn bị bề mặt cho sơn, ◦ Các phương pháp xử lý hóa học,
◦ chỉ liên quan đến phản ứng hóa học
(3) để tăng khả năng chống mài mòn,
(4) cho phép bề mặt lưu giữ tốt hơn các chất bôi trơn cho các quá trình tạo hình
kim loại, (2) ANODIZING –
◦ Anode hóa, bao gồm một phản ứng điện hóa để tạo ra một lớp phủ oxit
(5) để tăng điện trở của bề mặt, ◦ Anodize là một phần quá trình oxy hóa anode.
(6) để tạo ra một bề mặt trang trí hoàn thiện

TRẦN HẢI NAM - NAMTH@HCMUT.EDU.VN 11 TRẦN HẢI NAM - NAMTH@HCMUT.EDU.VN 12

 5/24/2021

NỘI DUNG CHI TIẾT NỘI DUNG CHI TIẾT

4. Quá trình phủ chuyển đổi (Conversion Coating) 4. Quá trình phủ chuyển đổi (Conversion Coating)
Quá trình phủ chuyển đổi chia thành hai loại: Quá trình phủ chuyển đổi chia thành hai loại:
(1) CHEMICAL CONVERSION COATINGS - Phương pháp xử lý hóa học, chỉ liên quan (1) CHEMICAL CONVERSION COATINGS - Phương pháp xử lý hóa học, chỉ liên quan
đến phản ứng hóa học đến phản ứng hóa học
Ở các quá trình này, kim loại nền tiếp xúc với một số hóa chất hình thành các màng Ở các quá trình này, kim loại nền tiếp xúc với một số hóa chất hình thành các màng
phi kim mỏng bề mặt
phi kim mỏng bề mặt
◦ Các phản ứng tương tự xảy ra trong tự nhiên; (ví dụ: quá trình oxy hóa của sắt và Hai quá trình chính là việc phủ phốt phát và cromat:
nhôm) ◦ Phủ photphat biến đổi bề mặt kim loại nền thành một màng photphat bảo vệ bằng cách tiếp xúc
với các dung dịch của một số muối photphat thích hợp (ví dụ, Zn, Mg và Ca) cùng với axit
◦ Trong khi gỉ sắt gây ra sự phá hủy dần dần của sắt thì lớp phủ Al2O3 mỏng sẽ photphoric loãng (H3PO4).
bảo vệ trên nền nhôm. ◦ Các lớp phủ có độ dày từ 0,0025 đến 0,05 mm.
◦ Các kim loại nền phổ biến nhất là kẽm và thép, bao gồm thép mạ kẽm nhúng nóng (galvanized
Hai quá trình chính là steel).
◦ Phủ phốt phát ◦ Lớp phủ phốt phát rất hữu ích được chuẩn bị cho tác vụ sơn trong công nghiệp ô tô và thiết bị
hạng nặng.
◦ Phủ cromat:
TRẦN HẢI NAM - NAMTH@HCMUT.EDU.VN 13 TRẦN HẢI NAM - NAMTH@HCMUT.EDU.VN 14

NỘI DUNG CHI TIẾT NỘI DUNG CHI TIẾT

4. Quá trình phủ chuyển đổi (Conversion Coating) 4. Quá trình phủ chuyển đổi (Conversion Coating)
Quá trình phủ chuyển đổi chia thành hai loại: Các lý do thông dụng cho lớp phủ Quá trình phủ chuyển đổi chia thành hai loại:
cromat là
(1) CHEMICAL CONVERSION COATINGS - Phương pháp xử lý hóa học, chỉ liên quan (2) ANODIZING - Anode hóa
đến phản ứng hóa học (1) lớp bảo vệ chống ăn mòn,
Anode hóa là phương pháp xử lý điện phân tạo ra một lớp oxit ổn định trên bề mặt
(2) lớp nền để sơn
Ở các quá trình này, kim loại nền tiếp xúc với một số hóa chất hình thành các màng kim loại nền.
phi kim mỏng bề mặt (3) các mục đích trang trí. ◦ Các ứng dụng phổ biến nhất của nó là với nhôm và magiê, nhưng nó cũng được áp dụng cho
kẽm, titan và các kim loại ít phổ biến khác
Hai quá trình chính là việc phủ phốt phát và cromat: ◦ Các lớp phủ được anode hóa (anodized) thì được sử dụng chủ yếu cho các mục đích trang trí;
◦ Phủ cromat chuyển đổi kim loại nền thành các dạng màng cromat khác nhau bằng cách sử dụng các bảo vệ chống ăn mòn.
dung dịch lỏng của axit cromic (Chromic acid - H2CrO4), các muối cromat và các hóa chất khác.
◦ Các thuốc nhuộm màu có thể được dùng trong quá trình anode hóa để tạo ra nhiều màu sắc
◦ Các kim loại được xử lý bằng phương pháp này bao gồm nhôm (Al), cadmium (Cd), đồng (Cu), magiê khác nhau; điều này đặc biệt phổ biến trong anode hóa nhôm.
(Mg) và kẽm (Zn) (và các hợp kim của chúng).
◦ Lớp phủ anode hóa thường có độ dày trong khoảng từ 0,0025 đến 0,075 mm .
◦ Các lớp phủ chuyển đổi cromat mỏng hơn một chút so với phốt phát, thường nhỏ hơn 0,0025 mm.
◦ Các lớp phủ rất dày tới 0,25 mm cũng có thể được hình thành trên nhôm bằng một quá trình đặc
◦ Lớp phủ crôm có thể trong suốt hoặc nhiều màu sắc; màu sắc có sẵn bao gồm xỉn ô liu, đồng, vàng
hoặc xanh sáng.
biệt gọi là anode hóa cứng; cho khả năng chống mài mòn và ăn mòn cao.

TRẦN HẢI NAM - NAMTH@HCMUT.EDU.VN 15 TRẦN HẢI NAM - NAMTH@HCMUT.EDU.VN 16

 5/24/2021

NỘI DUNG CHI TIẾT THẢO LUẬN

4. Quá trình phủ chuyển đổi (Conversion Coating) Galvanized Steel là gì?
Quá trình phủ chuyển đổi chia thành hai loại: Galvanized Steel tên tiếng anh đầy đủ là Hot Dip Galvanized Steel Sheet Production Process (HDG),
nghĩa là thép mạ kẽm nhúng nóng.
(2) ANODIZING - Anode hóa
•Nó được hiểu một cách đơn giản là quy trình sản xuất thép mạ kẽm.
Anode hóa là phương pháp xử lý điện phân tạo ra một lớp oxit ổn định trên bề mặt
kim loại nền. •Đây là phương pháp dùng chất xi mạ để tạo một lớp bảo vệ bề mặt sản phẩm, tăng khả năng chống
chịu của sản phẩm với môi trường. Đây là phương pháp thông dụng, chi phí thấp và dễ dàng thực
So sánh việc anode hóa với mạ điện thì cả hai đều là quá trình điện phân. hiện.

Hai điểm khác biệt nổi bật:
◦ (1) Trong mạ điện hóa, chi tiết gia công là âm cực. Ngược lại, trong anode hóa,
chi tiết là dương cực, trong khi đó bể xử lý là cathode.
◦ (2) Trong mạ điện, lớp phủ được phát triển nhờ sự kết dính của các ion của kim
loại thứ hai với bề mặt kim loại nền. Trong quá trình anot hóa, lớp phủ bề mặt
thì được hình thành thông qua phản ứng hóa học của kim loại cơ chất chuyển
thành một lớp oxit.
•Thép sẽ được nhúng trong kẽm nóng chảy để tạo thành một lớp phủ đều, có tác dụng chống gỉ sét.
•Thép sau khi mạ kẽm sẽ có cấu trúc tinh thể đặc trưng của kẽm trên bề mặt.
•Galvanized Steel giúp vật liệu được mạ lớp phủ cả bên trong lẫn bên ngoài.
•Lớp mạ kẽm sẽ dày và lớn hơn so với mạ điện phân. Đặc biệt, độ bền của nó sẽ được nâng cao.
•Mạ kẽm nhúng nóng thường được sử dụng để sản xuất thép có ứng dụng ngoài trời, chịu tác động
mạnh và trực tiếp của thời tiết.

TRẦN HẢI NAM - NAMTH@HCMUT.EDU.VN 17 TRẦN HẢI NAM - NAMTH@HCMUT.EDU.VN 18

THẢO LUẬN THẢO LUẬN

Quy trình tiến hành Galvanized Steel
•Sau khi được làm sạch và tinh luyện, sắt thép sẽ được cắt nhỏ hoặc được cán thành tấm. Những
tấm thép này sẽ được mang đi tôi luyện, mang đi ủ và tiến hành mạ điện hoặc mạ kẽm.
•Xử lý bề mặt
• Thép phải được rửa sạch bằng nước, tẩy sạch tất cả các loại dầu mỡ bám dính trên bề mặt.
• Sau đó, được đưa vào bể acid HCl để loại bỏ các loại bụi bẩn cũng như oxy hóa trên bề mặt của kim loại.
• Thép trước khi đưa vào nhúng kẽm phải được sấy khô giúp hạn chế sự bắn tung tóe của nồi mạ và giúp gia
nhiệt sơ bộ cho tấm thép.
•Nhúng kẽm
• Kẽm được đun nóng chảy ở nhiệt độ 435 – 455 trong nồi lớn và thả thép vào.
oC
• Kẽm nóng sẽ phản ứng và tạo thành một lớp phủ riêng biệt trên bề mặt thép.
• Lớp ngoài là 100% kẽm, lớp trong là 75% kẽm hòa với 25% thép.
•Làm mát
• Sau khi được nhúng nóng, Galvanized Steel sẽ được làm mát bằng nước hoặc không khí lạnh.
• Sau khi được làm mát, sản phẩm sẽ được kiểm tra chặt chẽ.
Vì sao Galvanized Steel có thể bảo vệ sắt thép?
•Khi Kẽm tiếp xúc với nước, oxy và carbon dioxide sẽ tạo ra một lớp kẽm cacbonat rất bền vững. Lớp
kẽm này sẽ bảo vệ chất lượng thép với những ảnh hưởng xấu của môi trường.
•Kẽm đóng vai trò như như một cực anode, giúp giảm khả năng phản ứng hóa học của sắt thép với
môi trường. Từ đó làm chậm được quá trình ăn mòn.
•Ngoài ra, kẽm cũng tạo ra được một lớp bền cơ học giữa sắt thép với không khí. Điều này làm giảm
sự tiếp xúc của vật liệu với oxy.
•Kẽm có thể làm chậm quá trình oxy hóa của sắt thép nhưng không thể ngăn chặn được vấn đề ăn
mòn này. Nó chỉ có thể bảo vệ vật liệu trong một thời gian dài và làm tăng tuổi thọ của sắt thép tại
công trình.
•Sau một thời gian tiếp xúc với tác hại xấu của môi trường, lượng kẽm sẽ bị ăn mòn dần và quá trình
bảo vệ lớp thép bên trong sẽ bị giảm hiệu quả. Chính nước muối và các loại acid trong mưa làm
tăng khả năng ăn mòn của môi trường và khiến cho lớp mạ kẽm bị phá vỡ nhanh hơn.

TRẦN HẢI NAM - NAMTH@HCMUT.EDU.VN 19 TRẦN HẢI NAM - NAMTH@HCMUT.EDU.VN 20

 5/24/2021

BÀI TẬP Thời gian bắt đầu: --/--/2020

Thời gian nộp: trước --/--/2020

1.
2.
3.

TRẦN HẢI NAM - NAMTH@HCMUT.EDU.VN 21