SINESYOSEDAD/PELIKULANG PANLIPUNAN

Ang Sining sa Panonood ng Pelikula

Inakda nina: Alice Cubillan, Cristy Amor Mercadejas,

Roderick Z Ocangas, Ryan D Raran, Erna A Salas

Pauna

Hindi maikakaila na malaking bahagi ng ating oras ay nailalaan sa panonood ng

mga pelikula maging sa tahanan, sa paaralan o sa sinehan. Pero, karaniwan din sa mga
manonood ay nanonood lamang ng pelikula at kusang tinatanggap lamang ito ng walang
pamumuna, pasibo, at hindi inaanalisa kung paano nito hinuhubog ang kanilang
pagkatao. Ang mga aralin sa sinesosyedad ay inihanda para lubos na maunawaan ng
mga mag-aaral ang tungkulin ng pelikula para sa pagpapabuti ng bawat tao at sa
lipunang kanyang ginagalawan. Nakatutulong din ang aklat na ito para patalasin ang
kamalayan ng mga estudyante sa kanilang obserbasyon, linangin ang kasanayang
panonood bilang isa sa mga makrong kasanayan, at gawi sa perseptibong panonood ng
pelikula. Maaari ring matulkas ng mga mag-aaral ang ilan sa mga aspeto ng
kumplikadong mundo ng pelikula para sa pagpapabuti ng kanilang mga sarili.

Pamagat ng Kurso: SINESOSYEDAD/PELIKULANG PANLIPUNAN (SINESOS)

Bilang ng Yunit: 3 yunit

Deskripsyon ng Kurso: Ang SINESOS ay kurso sa Panitikan na nakatuon sa paglinang sa

kasanayan sa kritikal na panonood at komparatibong pagsusuri ng mga pelikulang
makabuluhan sa konteksto ng Pilipinas. Sa pamamagitan ng dulog na tematiko ay
inaasahang masasaklaw ng kurso ang mga paksang makabuluhan sa pag-unawa ng
kontemporaryong lipunang lokal, nasyonal at internasyonal, alinsunod sa pagtanaw sa
panitikan bilang transpormatibong pwersa.
Inaasahang Matututuhan:
Sa pagtatapos ng kurso, inaaasahang matututuhan ng mga mag-aaral ang mga
sumusunod:
Kaalaman
1. Naipaliliwanag ang piling teorya sa pagsusuri ng pelikulang panlipunan.
2. Natututukoy ang mga pelikulang panlipunan na makabuluhan sa kontekstong
Pilipino.
Kasanayan
1. Nagagamit ang wikang Filipino sa pagsulat ng komparatibong pagsusuri ng
pelikulang panlipunan.
2. Nakapagpapahayag ng mga makabuluhang kaisipan hinggil sa kabuluhan sa
lipunan ng mga paksang pelikula.
3. Napanunuring maisakatuparan ang makrokasanayang panonood.

Halagahan
1. Napalalim ang pagpapahalaga sa mga positibong aspekto ng kultura ng
mgmamamayan sa iba’t ibang panig ng mundo.
2. Naipalilinang ang adhikaing makapag-ambag sa pagbabagong panlipunan.
3. Nakapag-aambag sa pagtataguyod ng wikang Filipino bilang daluyan ng
makabuluhan at mataas na antas ng diskursong pangkultura, pampanitikan, at
pampelikula.
TALAAN NG NILALAMAN
I MGA PANANAW AT TEORYANG PAMPELIKULA
Realismo
Moralismo
Sikolohikal
Feminismo
Marsismo
Ideolohiya
II MGA ELEMENTO NG PELIKULA
Tema
Tauhan/Karakterisasyon
Film Devices
Kuha at Anggulo
Musika, tunog at ilaw
Disenyong Tagpuan
Kasuotan at Make-up
Pag-arte
MGA DULOG SA PAGSUSURI NG PELIKULANG PANLIPUNAN
Ang isang pelikulang panlipunan ay nagkakaroon ng silbi kapag ito ay
pinahahalagahan ng mga tagapanood sa isang lipunan kabilang na rito ang mga mag-
aaral at guro sa akademya. Ang pagpapahalaga ng isang pelikulang panlipunan ay
maaaring maipakita sa pamamagitan ng isang simpleng panonood, sa isang
pagtatanghal o sa isang panunuring pampelikula.
Ang sumusunod ay ang mga dulog na makatutulong sa pagsusuri ng mga
pelikulang panlipunan:
Realismo
Moralismo
Sikolohikal
Feminismo
Marsismo
Ideolohiya
Depinisyon
Nagpapahayag ito ng pagtanggap ng katotohanan o realidad ng buhay.
Nangangahulugang lantarang ipinakikita sa dulog na ito ang kung ano ang mga tunay
na pangyayari sa buhay ng mga tauhan sa pelikula sa lipunang kanilang kinabibilangan
nang walang bahid na pagkukunwari, maging ito’y nagpapakita ng kagandahan o
kapangitan ng isang lipunan.
 Deskripsyon ng Realismo

Ito ay tumatalakay sa katotohanan sa lipunan. Karaniwan nitong pinapaksa ang

kalagayan ng nangyayari sa lipunan tulad ng kurapsyon, katiwalian, kahirapan at
diskriminasyon. Madalas din itong nakapokus sa lipunan at gobyerno.
Ipinaglalaban ng dulog realismo ang katotohanan kaysa kagandahan. Sinumang
tao, anumang bagay at lipunan ayon sa mga realista, ay dapat maging makatotohanan
ang paglalarawan o paglalahad. Karaniwang nakapokus ito sa paksang sosyo-pulitikal,
kalayaan, kamangmanagan kriminalidad, bisyo, prostitusyon, at kawalan ng katarungan
para sa mga naaapi. http://jalajalanhsfilipinoiii.blog.com/
Halimbawa ng mg Pelikulang masusuri sa dulog realismo ay ang:
1. Metro Manila
2. Anak
3. Maynila sa Kuko ng Liwanag
4. Eskapo
5. Dekada 70
6. Cobrador
7. Sakay

Kasaysayan ng Realismo
Ang realismo ay isang malaking kilusang umusbong sa larangan ng sining noong
siglo 1900. Layon nitong ipakita ang karanasan ng tao at lipunan sa isang
makatotohanang pamamaraan. Itinatakwil ang ideyal na paghuhulma at pananaw sa
mga bagay (Villafuerte, et al, 2006).
 Unang ginamit ang terminong realismo noong 1826 ng Mercure franciais du XIX
siecle sa Pransya bilang paglalarawan sa doktrinang nakabatay sa makatotohanan at
wastong paglalarawan ng lipunan at buhay. Nagkaisa ang mga realistikong Pranses sa
pagtakwil sa pagiging artipisyal ng klasismo at romantisimo. Sinikap nilang ipakita ang
buhay ng mga panggitna at mababang uri ng tao, ng mga pangkaraniwan, ng mga
kagila-gilalas ng mga mapagkumbaba at ng mga hindi nakikita. Sa proseso inilabasa ng
realismo ang mga di-kapansin-pansin at kinakalimutang bahagi ng buhay sa lipunan
(Villafuerte, et al, 2006).

Naging masigla ang talakayan tungkol sa realismo noong unang bahagi ng 1900
na siglo. Nakatulong dito ang kilusang anti-romantisismo sa Alemanya kung saan mas
nagtuon ng pansin ang sining sa pangkaraniwang tao. Idagdag pa rito ang pagtataguyod
ni Auguste Comte (Kilalang Ama ng Sosyolohiya) ng posibistikong pilosopiya sa
paglulunsad ng siyentipikong pag-aaral; ang pag-unlad ng propesyunal na jornalism o
kung saan iniuulat nang walang bahid na emosyon o pagsusuri ang mga kaganapan; at
ang paglago ng idustriya ng potograpiya (Villafuerte, et al, 2006).
Pinahahalagahan ng Realismo

Ang realismo ay sukdulan ng katotohanan, higit na binibigyang pansin o

pinahahalagahan nito ang katotohanan kaysa kagandahan. Nakatuon sa
makatotohanang paglalahad at paglalarawan ng mga bagay, mga tao at lipunan. Higit
na pnahahalagahan ang paraan ng pagsasalaysay kaysa paksa. Nilalayon nitong
maipakita ang mga karanasan at nasaksihan ng may-akda sa kanyang lipunan.
Samakatuwid ang panitikan ay hango sa totoong buhay subalit hindi tuwirang totoo
sapagkat isinaalang-alang ng may-akda ang kasiningan at pagkaepektibo ng kanyang
isinulat. https://www.scrib.com/doc/60548919/MGA-TEORYANG-PAMPANITIKAN

May iba’t ibang pangkat ng pagdulog realismo sa Pelikulang Panlipunan:

1. Pinong (Gentle) Realismo. May pagtitimping ilahad ang kadalisayan ng bagay-bagay

at iwinawaksi ang anumang pagmamalabis at kahindik-hindik.

2. Sentimental na Realismo. Mas optimistiko at inilalagay ang pag-asa sa damdamin

kaysa kaisipan
sa paglutas ng pang-araw-araw na suliranin.

3. Sikolohikal na realismo. Inilalarawan ang internal na buhay o motibo ng tao sa

pagkilos.

4. Kritikal na Realismo. Inilalarawan ang ang gawain ng isang lipunang burgis upang
maipamalas ang
mga espektong may kapangitan at panlulupig nito.

5. Sosyalistang Realismo. Ginagabayan ng dulog Marxismo sa paglalahad ng

kalagayan ng lipunang
maaaring mabago tungo sa pagtatayo ng mga lipunang pinamumunuan ng mga anak
pawis.
 6. Mahiwagang (Magic) Realismo. Pinagsanib na pantasya at katotohanan nang may
kamatayan.
Higit na mahalaga ang katotohanan kaysa kagandahan.

Mga Gabay na Tanong sa Pagsusuri ng Pelikulang Gumagamit ng Dulog Realismo

1. Ano ang paksang-diwa ng pelikula? Paano ito ipikikita sa bawat tagpo nito?
2. Anu-ano ang mga karanasang panlipunang ipinakikita sa pelikula?
3. Realistiko o makatototohanan ba ang pelikula? Patunayan ang mga ito.
4. Anu-anong paraan o estratehiya ang ginamit ng filmmaker upang maipakita ang
pagiging realistiko ng pelikula? O paano pinalilitaw ng filmmaker ang pagiging
realistiko ng pelikula?

MORALISMO

Pagnilayan: “Di sapat na matutuhan ng isang indibidwal ang tungkol sa

kawayan buhat sa isang kawayan, siya na rin mismo ang dapat maging kawayan” (
[Noorinaga, 1730-1801], Mendiola at Ramos, 1994).

Ang moralismo ay isa sa mga pananaw na ginagamit sa mga pagsusuri ng iba’t

ibang tekstong pampanitikan gaya ng pelikula. Gumagamit ito ng sukatan ng tamang
pag-uugali o ugaling itinatampok sa isang pelikula bilang instrumento sa sosyalisasyon
ng mga manonood. Ang pananaw na ito ay may layuning mabigay–aral sa mga
mambabasa. Masasabing ito ay ekstensyon ng pananaw humanismo dahil sa
pagbibigay-halaga ng mga humanista sa pagpapanatili ng integridad at dignidad ng tao
bilang nilalang na may isip.
 Isa sa mga impluwesyal na kritiko na nagbigay ng malaking pagpapahalaga sa
teoryang moralismo ay si Horacio (Horace). Ayon sa kanya, may dalawang bagay na
naidudulot ang tula sa mambabasa: ang dulce, ang aliw at kaligayahang naipadarama ng
akda; at utile, ang aral at kaalamang naibibigay ng akda. Malinaw na ang pangunahing
tungkuling dapat gampanan ng mga manunulat sa teoryang ito ay ang magbigay-aliw,
magsilbing guro at tagapangaral sa kanyang lipunan.
Dahil may didaktibong oryentasyon ang mga akdang moralismo, itinuturing ang
panitikan bilang tagaakay sa tao sa mabuting landas.
Sa panahon ng katutubo, maituturing na mga akdang didaktiko o moralistiko ang
mga salawikain, kasabihan, pabula, ilang alamat at iba pang mga kwentong-bayan nito.

SIKOLOHIKAL
Ang layunin ng panitikan ay ipaliwanag sa pamamagitan ng pagpapakitang mga salig
(factor) sa pagbuo ng naturang behavior (pag-uugali, paniniwala, pananaw, pagkatao) sa isang
tauhan sa kanyang akda. Ipinakikita sa akda na ang tao ay nagbabago o nagkakaroon ng
panibagonbg ehavior dahil may nag-udyok na mabago o mabuo ito

Ginagamit ang sikolohiyang pagdulog bilang isang proseso sa pagiging malikhain ng

manunulat. Ito rin ang maaaring magagamit bilang pagdulog upang matugunan ang mga
katanungan kung ano ang naging dahilan na nagtulak sa mga karakter, manunulat, paggamit
ng mga simbolikong kahulugan ng mga pangyayari at lugar.

Si Kurt Lewin ay nagwika na wala ng pinakapraktikal pa sa pagkakaroon ng

magandang teorya. Sa usaping pag-aanalisa mahalaga ang sikolohiyang teorya bilang
gabay sa pagsasanay sa edukasyon, kalusugang pangkaisipan, at iba pang domeyn.
Tinutugunan ng pagdulog na ito ang mga katanungang nauukol sa maraming uri ng pag-
iisip saklaw na ang emosyon, pagkatuto, emosyon at paglutas ng problema.

Ang pelikula, sa kanyang pinaka-esensiya ay pag-uugaling (behavior) itinatanghal

sa iskrin. Kung nagkakaroon ang isang mag-aaral ng kakayahang makapag-analisa sa
sikolohikal na aspeto ay mas nagiging kasiya-siya ang kanyang nagiging karanasan
sapagkat nagkaroon siya nang mas malalim pang pag-unawa sa pelikula. Sa
pagkakaroon din niya ng kakayahang makapag-analisa ng pelikula gamit ang sikolohikal
na pagdulog ay mas nabibigyan sila ng pagkakataon na mapanood ang pelikula hindi
lamang bilang libangan, nagsisilbi rin ito hanguang materyal ng mga halimbawa at
maaaring hanguan ng mga modelo sa iba’t ibang tipo ng makataong pag-uugali.

Ang sikolohiya ay tumutukoy sa sistematikong pag-aaral ng interaksyon ng

kaisipan ng tao sa lipunang nakapaligid na maaaring makapagdulot sa kanyang pag-
uugali. Ang metodo sa pag-iimbestiga sa misteryo sa likod ng kaisipan at di-konsyus
na gawain ng kaisipang-pantao ay maaaring suriin gamit ang sikolohiya. Ang prosesong
kaisipang ito ay maiuugnay sa pag-aaral ng pelikula sa paggawa ng sikoanalisis sa mga
pelikula.

Sa ika-19 na siglo ay ipinakilala ni Sigmund Freud ang siko-analitikal na proseso ng

mga pelikula na isinasagawa pa rin sa buong mundo kahit sa kasalukuyan. Dalawa sa mga
kilalang indibidwal ang nagpakilala sa siko-analiktikal na teorya. Ito ay ang Freudian at
Lacanian na teorya ng siko-analisis. Nagsimula ang siko-analitikong teorya sa
pamamagitan ng pag-unawa sa kaisipan na nagnanais na matupad ang pangangailang
at ninanais o maaaring mauwi lamang pagkaawa o pagkamuhi sa sarili dulot ng
kasalanan. Ang damdaming ito ay nababaon sa kailalaliman ng di-konsyus na pag-iisip
ng tao

Tulad din ng bayograpikal na pagdulog, nakaangkla rin ang sikolohikal na

pagdulog sa ekspresibong pananaw. Ipinalalagay sa pananaw na ito na ang akdang
pampanitikan ay nagsisiswalat ng isip, damdamin, at personalidad ng may akda. Kung
gayon, inaanalisa sa pagdulog sikolohikal ang ugnayan ng may-akda at ng kanyang akda.
Upang maiskatuparan ito, tulad ng bayograpikal na pagdulog, kailangang may
kaalaman ang mambabasa sa buhay ng may-akda.

Ang mambabasa gamit ang sikolohikal na pagdulog ay nag-aanalisa sa proseso ng

paglikha ng akda at ang ugnayan ng may-akda sa kanyang akda, ang dahilan sa paglikha
ng akda na nakabatay sa pinagdadaanang buhay ng may-akda. Ipinalalagay dito na ang
nararamdaman at iniisip ng mga tauhan ay siya ring damdamin at isipang naghari sa
may-akda at/o kaya ay nais na mangyari nito ang di namamalayan.

Maaari rin namang gamitin ang sikolohiyang pagdulog sa pagsusuri sa mga tauhan
at pangyayari sa akda nang di inaalam ang buhay ng may akda. Sinusuri rito ang mga
tauhan sa akda, ang kanilang mga kilos at kaisipan, ang relasyon ng bawat isa, kung
bakit nagbago ang dating paniniwala, kung bakit tinatalikuran ang dating
ipinakikipaglaban, ang pinagdadaanang buhay o mga pangyayaring nakaapekto o
nakakaapekto sa kanilang mga pananaw.

Malaking impluwensiya sa sikolohikal na pagdulog si Sigmund Freud, isang

sikolohista, na nagsabi na natuklasan ng mga makata at pilosopo ang unconscious bago
ako; ang natuklasan ko ay ang pamamaraan siyentipiko upang pag-aralan ito (Reyes,
1992:46).
 Ayon kay Freud, ang tao ay tulad ng isang iceberg na nakalutang na may dalawang
bahagi- ang nakikitang bahagi at ang bahaging nakalubog sa tubig. Itinutulad niya ang
nakalutang na bahagi sa conscious o ang pagiging malay ng isang indibidwal tungkol sa
kanyang sarili.

PELIKULA AT FEMINISMO

Hindi maikakaila na masyadong malawak na ang impluwensya ng pelikula sa

lipunan maging sa indibiduwal na mamamayan dito. Nakapagmumulat din ito ng
kaisipan, damdamin, kaugalian, prinsipyo, paniniwala, kultura, pamumuhay, at pananaw
ng isang tao. Naglalantad, nanghihikayat at nag-uugnay ng realidad ng buhay sa isang
lipunan ang karamihan sa mga pelikula. At bilang pagpapakita ng galak sa panonood ay
madalas na ginagaya ng tagapanood ang mga kilos, pagsasalita, pananamit at mismong
mahahalagang diyalogo o linya na binibitawan ng mga karakter sa isang pelikula.

May paniniwalang hindi lubos na mauunawaan ang kasalukuyan kung hindi

susulyapan ang nakaraan. Marami sa mga pelikula ang nagpapakita ng mga
pangyayaring totoong-totoo sa buhay ng tao kaya madalas nakakaugnay ang mga
manonood. Karaniwang ipinalalabas ang mga ganitong eksena sa mga pelikulang
bahagi ng kasaysayan at karanasan ng isang tao. Sa kasalukuyan, tinatangkilik ng mga
Pilipino ang mga pelikulang popular at pelikulang nakakukuha ng kanilang interes o kaya
ay may kabuluhan at halaga. Nagmistula itong ilaw o tanglaw sa pagbabago at kapag
ganito ang pagtingin ng tao sa pelikula hindi malayong gigisingin nito ang pag-iisip ng
manonood upang sang-ayunan o tutulan ang mga ideolohiyang hatid ng pelikula.

Maituturing ang isang pelikula bilang salamin ng buhay o iba’t ibang hininga ng
buhay, aliw, lungkot, tagumpay, kabiguan, poot, galak, tulay ng pagbubunyag, isyung
panlipunan, kahalagahang pang-edukasyon at iba pa. Naroon ang pagsasariwa ng mga
kabiguan, mga pagtitiis, pangarap at tagumpay. Naging arena rin ng diskuro ng kasarian
ang pelikula. Kalimitang nagiging paksain ang tungkol sa kababaihan at ang iba’t ibang
papel na ginagampanan katulad ng pagiging anak, asawa, ina, kabit, prostityut, alagad
ng simbahan, lola, yaya, kaibigan, guro, mandirigma at iba pa. Makikita ang mga
karanasang pinagdaanan ng isang babae kaugnay sa papel na kanyang ginagampanan
sa lipunan.

May mga pelikulang nakatuon sa panahon ng pagkayanig ng halos buong mundo

sa kamalayan ng mga feminista hanggang sa kasalukuyang panahon. Nagmula ang
Teoryang Feminismo sa mala-banyagang artikulasyon sa pagsasakasaysayan sa mga
natamong karapatan at karanasan ng kababaihan noong ika-19 hanggang bungad ng
ika-20 siglo ni Virginia Wolf. Naging tanyag ang pangalang Virginia Wolf sa akdang A
Room of One’s Own, nagsasaad ng karapatan ng isang babae na magkaroon ng espasyo
na dapat nirerespeto at pinapahalagahan upang ang babae ay malayang makakilos at
makapagdesisyon ng ayon sa nararapat sa kanya. Na hindi lamang umiikot ang buhay
ng isang babae sap ag-aasikaso’t pagsisilbi sa anak at asawa o sa buong tahanan.
Tinuligsa rin ni Wolf hindi lamang ang kanyang bansa na ugat ng diskriminasyon, kundi
maging ang mga ina na dapat sana’y tutulong para makapag-aral ang mga anak na
babae at guminhawa. Diin ni Wolf na hindi tamad ang mga babae, pinagkakaitan lamang
sila ng espasyo o pagkakataong ipakita ang kanilang kakayahan. At hindi lamang sa
lipunan nag-uugat ang suliranin kundi mismo sa mga kababaihang ayaw kumilos para
ipaglaban ang karapatan at kalayaang makapagsalita, makapag-isip, makadama at
magkaroon ng pangalan at pagkakilanlan.
 Walang ibang nilalayon ang feminismo kundi ang mabigyan ang babae ng sariling
tinig, magkaroon ng pantay at oportunidad sa lahat ng aspeto ng buhay panlipunan,
maging malaya sa pagpapahayag, at wakasan ang anumang pagsasantabi batay sa
kasarian at seksuwalidad (Evasco et.al 2011). Naniniwala ang feminismo na may
pagkakaiba ang lalake at babae, na hindi maaaring magpantay ang dalawa sa pisikal na
aspekto. Kaya ang ninanais at ang mga ipinaglalaban ng mga feminista – ay ang
magtataglay ng parehong karapatan sa lipunan na kailanman ay hindi magiging basehan
ang kasarian. Na siya naman ang nararapat na matamasa ng lahat upang maiwasan ang
di pagkakaunawaan sa isyung pangkasarian.

Sa kasalukuyang panahon may transisyon o pagbabago ng papel ng babae ang

makikita sa pelikula na tunay na nangyari sa lipunan. Ang mga pagbabagong ito ay
tinanggap at tinutuligssa ng lipunan ng pakikilahok sa pulitika, maraming babae ang
sumabak sa pulitika upang makapaglingkod sa bayan. Mga babeng may mataas na
posisyon sa hukbong sandatahan na nakipaglaban upang makamtan at mapanatili ang
kapayapaan. May mga babae na ring pumasok sa pagiging doktor, mananaggol,
enhinyero maging welder na dati ay pawang mga kalalaki lamang ang kumukuha. Kahit
sa pangalan ay may pagbabago na rin, na kung dati kapag pangalan ng isang babae ito
ay kadalasang nagtatapos sa titik /a/. Subalit ngayon may mga pangalan na ng mga
babae na katulad ng mga pangalan ng lalaki gaya ng Alex, Rome, Justine, Jess, Joy,
Charls at marami pang iba. Ang mga ito ay iilan lamang sa nangyayaring transisyon na
nararapat lamang bigyan ng kahalagahan.

Totoong magpahanggang ngayon ay isa pa rin sa problema ng lipunan ang di

pantay na pagtrato sa mga babae at ang mababaw na pagtingin sa kanilang kakayahan
dahil sila ay babae. Kaya’t hangarin ng feminismo na isulong ang ideolohiya ng
pagkakapantay-pantay. Ang feminismo ay maituturing na isang adbokasiya ng
kababaihan upang ipakita sa buong mundo na ang mga babae ay may silbi at karapatang
magdesisyon sa kanilang sarili. Sa loob ng mahabang panahon na ipinaglalaban ang
pagkakapantay-pantay ng pagtrato ng babae sa lipunan hanggang sa kasalukuyan ay
dumarami na ang sumusuporta at ang pelikula ang isa sa nagpapakita ng mga
ideolohiyang kaugnay ng feminismo.

KAUGNAYAN NG PELIKULA AT FEMINISMO

Sapagkat ang pelikula ay bahagi ng panitikan, ito ay sumasalamin sa buhay

ninuman. Maraming manunulat ng panitikan ang isinilang, marami ang natutong
humawak ng lapis at papel upang magkaroon ng saysay ang kanilang buhay sa
pamamagitan ng pagsusulat. Mula sa mga oral na panitikan, ang mga kwento ng buhay
at karanasan ay naisatitik na at ang mga akdang ito ay nababasa natin hanggang sa
ngayon. At mula sa mga nababasang akdang pampanitikan, ilan sa mga ito ay dinala pa
sa entablado sa pamamagitan ng dula hanggang sa panahong ang mga pagsasadula sa
entablado ay lalong pinasining sa pamamagitan ng paglalapat ng teknolohiya na
tinatawag na isang pelikula.

Ang pelikulang S. Estella L. ay isa sa mga pelikulang nagpapakita ng Feminismo.

Ang pelikula ay tungkol sa isang madre na namulat sa mga suliraning panlipunan na hindi
dapat balewalain nang sinuman maging ang simbahan o kongregasyon na kanyang
pinaglilingkuran bilang isang Guidance Councilor sa mga inang walang asawa o unwed
mothers.

Unang makikita ang feminismo nang tanggihan ng pinuno ng ng kongregasyon ang

pakikilahok ni S. Estella sa pakikibaka ng mga maliliit na manggagawa na nagwe-welga
dahil sa maliit na sahod. Alam ng buong kongragasyon na gustong-gusto ni S. Estella
ang tumulong sa kapwa ngunit hindi sa pagsali sa welga sapagkat siya ay isang babae at
higit sa lahat isa siyang madre. Ipinapakita ang pagiging isteryotipo na ang mga babae
ay mahihina at delikado sa isang babae ang sumama sa mga gawaing panlalaki tulad ng
welga. At higit sa lahat dahil siya ay isa pang madre, ang lugar na nararapat sa kanya ay
ang kumbento. Patunay lamang na mababa ang tingin ng lipunan sa mga babae. Subalit
sa kabila ng lahat ay pinili pa rin ni S. Estella ang sumama sa welga kasama ang mga
maliliit na manggawa at iniwan ang kumbento. Kahit na may pagbabanta mula sa pinuno
ng kongregasyon na wala siyang suportang makukuha sa kanila ay ipinagpatuloy pa rin
ni S. Estella ang kanyang balak na sumama sa welga upang ipakita ang pagsuporta nito
sa mga maliliit na manggagagawa.

Ikalawang tagpo na nagpapakita ng feminismo ay nang muling nakasama ni S.

Estella L. ang dati niyang kasintahan na si Nick na ngayo’y isa ng mamamahayag at
manunulat sa paksang Church Activism. Lagi silang nagkakapalitan ng mga saloobin na
lagi namang nauuwi sa pagtatalo sapagkat magkaiba ang kanilang paninindigan. Ayaw
ng pag-usapan ni S. Estella L. ang kanilang dating relasyon subalit pilit pa ring sinasariwa
ni Nick ang mga pangyayari bago pumasok si S. Estella ng kumbento. Ninais ni Nick na
maibalik ang kanilang relasyon bilang magkasintahan subalit matapat si S. Estella L sa
kanyang bokasyon bilang madre. Hindi nagtagumpay si Nick sa kanyang hangarin laban
sa paninindigan ni S. Estella sa kanyang piniling buhay bilang isang madre. Ayaw ni S.
Estella ang maging sunud-sunuran sa gusto ng kanyang dating kasintahang si Nick.

Sa ikatlong tagpo, muling makikita ang pagiging feminismo ng pelikula nang

ipagpatuloy ni S. Estella L. ang kanyang pakikibaka laban sa mapang-aping lipunan.
Walang sinuman ang makapagbabago ng desisyon ni S. Estella L. kahit na makaranas pa
siya ng matinding pananakot mula sa mga tauhan o goons ng may-ari ng pabrikang
kanilang kinakalaban sa welga. Nasaksihan ni S. Estella L. ang kalupitan ng mga taong
dumukot sa kanila ni Nick at Ka Dencio para lamang patigilin sila sa kanilang pagwe-
welga. Naranasan niya ang karahasan ng mga taong walang respeto sa kanya bilang
isang babae at bilang isang madre. Dulot ng matinding takot at pagod ni S. Estella L.
buhat sa pagsama sa welga at pagkadukot ng mga di kilalang mga lalaki ay dinapuan
siya ng mataas na lagnat. Gustuhin man ng katawan niya ang magpahinga subalit mas
pipiliin pa rin ng kanyang isipan at damdamin ang bumalik sa welga upang ipagpatuloy
ang laban.

Sa huling tagpo ay nananatiling matatag at matapang si S. Estella sa

pakikipaglaban sa mapang-aping lipunan lalo na sa pagkakataong iyon ay pinaslang na
ang lider ng mga welgehista na si ka Dencio. Totoong matatapang ang mga kasamahan
niyang mga maliliit na manggagawa subalit si Estella L. ang kanilang lakas upang
labanan ang karahasan at kalupitan ng may-ari ng pabrika. Nangingibabaw ang lakas ng
isang babae lalo na ang pagiging madre na tinutuligsa nang nakararami. Dahil sa
kalakasan ni S. Estella L. ay lalong dumami ang dumamay sa mga manggagawa. Lalong
dumami ang tumulong sa kanilang pakikibaka para sa pagkamit ng hustisya. Hindi
lamang mga ordinaryong manggagawa ang sumama sa kanila kundi pati na rin mga
madre at pari ay nakikiisa sa kanila upang ipagsigawan ang kalayaan at karapatang
pantao. Si S. Estella L. ang simbolo ng katapangan, ang nag-udyok sa mamamayan na
makibaka at huwag matakot!

Ayon kay Villafuerte et.al (2006), ang feminismo ay pagsusuri ng panitikan at awtor
mula sa punto de vista o pananaw ng isang feminista. Sinusuri ng sa feminismong
kritisismo ang papel na ginagampanan ng mga babaeng karakter at ang mga temang
ikinakabit sa kanila. Ipinapakita rito na ang karakter sa panitikan ay malinaw na
pinagsama-samang konstruksyon, hindi lamang ng mga manunulat kundi maging ng
ulturang kinabibilangan nila para itaguyod ang patuloy na dominanteng kalagayan ng
mga lalaki sa lipunan at kultura.

Dagdag pa niya na sa pagtakbo ng panahon at kasaysayan, marami ang namulat sa

pangangailangng bigyang pansin ng mga kababaihan kung hanggang saan ang
partisipasyon nila sa mga institusyong panlipunan. Lumakas ang pagnanasang baguhin
ang tradisyon na ang nakasulat na akda ng kababaihan ay sapat na upang kumatawan
din sa karanasan at mundo ng babae. Ito ang batayan sa pangangailangan ng pagbabago
upang malayong mabuo ng babae ang kanyang sarili.

Sa ngayon mababasa pa rin natin sa mga aklat at mapapanood pa rin sa mga

pelikula ang usaping pangkababaihan at ang di pantay na pagtingin sa isyung ito.
Naririnig pa rin natin sa mga balita ang pang-aabuso sa kababaihan na parang walang
halaga sa lipunan. Ang di ganap na kamalayang feminismo ay makikita pa rin sapagkat
hindi tapat ang kabuuan sa pagsulong sa isyung pangkababaihan. At ang pelikula ang
epektibong kasangkapan ng pagsulong at pagtuguyod upang mamulat sa kamalayang
feminismo sa lahat ng institusyong panlipunan mula sa tahanan, opisina, simabahan,
paaralan at kahit saang sulok ng bansa o mundo ay may pagsulong sa adbokasiyang
feminismo.

MARXISMO

Sa kasaysayan ng pinilakang tabing, karamihan sa mga tunggalian ng mga kwento sa

pelikula ay bunsod ng mga batayan ng ideolohiyang Marxismo. Ito ay palasak mula sa mga
kwentong enkantada (fairytales) hanggang sa mga pangkaraniwan na mga teleserye ,
gayundin sa mga pelikulang aksyon at drama.

Sa pelikulang Sarah…Ang Munting Prinsesa (1995) ay naging bukambibig ang katauhan

ni Miss Minchin bilang isang malupit at gahaman na prinsipal sa isang boarding school kung
saan si Sarah ay ipinasok ng kanyang mayaman na sundalong ama. Nang mamatay ang ama,
agad na kinamkam ni Miss Minchin ang mga pag-aari ni Sarah. Ginawa niyang alipin si Sarah
at itinago sa attic kasama ang isa pang alipin na bata na si Becky. Masahol pa sa daga ang
kalagayan ng dalawang bata –halos hindi ito pinakakain bagamat hirap ang mga munting
katawan sa pagtatrabaho. Tinanggap ng mga bata ang kanilang kapalaran, siguro, sapagkat
wala silang magawa. Litaw sa mga nasabing eksena ang kapangyarihan na nagdulot ng
opresyon at pagsasamantala, gayundin ang pag-uuri-uri ng tao at maling paniniwala tungkol
sa buhay. Samantala, ang katauhan ni Miss Amelia at Mr. Crisford (Carrisford) ay nagsisilbing
mga katalista sa pagbabagong nakikinita ni Marx matapos ang paghihimagsik ng mga
pinagsamatalahan laban sa nagsasamantala.

Sa kabilang dako, mas kapansin-pansin ang pagpupunyagi ng mga uring manggagawa

sa pelikulang isinulat ni Jose F. Lacaba at sa direksyon ni Mike de Leon na Sister Stella L.
(1984). Sa nasabing pelikula, nakita ng isang madre bilang isang magandang pagkakataon na
ituro ang mga aral ni Kristo sa mga manggagawang nagsagawa ng pag-aalsa sa isang
paggawaan. Sa panig naman ng mga manggagawa, napakinabangan nila ang pagkakaroon
ng madre sa kanilang panig habang nagra-rally. Isiniwalat sa nasabing pelikula ang kawalan
ng katarungan , paniniil at pagsasamantala ng mga may-ari ng paggawaan. Ang isang alagad
ng Diyos kasama ang mga uring manggagawa ay nagkaisa upang labanan ang
pagsasamantala ng mga kapitalista sa mga uring mangagawa. Minsan pang pinatunayan ng
pelikulang ito na sa paghahangad ng pagbabago, hindi maiiwasan ang karahasan sa pagitan
ng mga manggagawa at kapitalista.

Samantala, mula sa panulat ng nobelistang si Suzanne Collins, isinapelikula ang trilogy

na The Hunger Games. Mapapanood sa pelikula ang walang katapusan na tunggalian sa
syudad ng Panem. Ito ay lipunan na nahahati sa dalawang grupo: ang grupo ng
labindalawang (12) Distrito at ang Capitol. Ang labindalawang Distrito ay napasailalim sa
kapangyarihn ng isang awtokratikong political na estado – ang Capitol. Ang Capitol ay
kumakatawan sa bourgeoisie at ang mga Distrito ay kumakatawan sa mga proletariat.
Kontrolado ng Capitol ang lahat ng anyo ng produksyon at ang paggamit ng mga produkto.
Ang mga manggagawa sa nasabing produksyon ay ang mga tao na mula sa bawat Distrito.
Mula rin sa bawat Distrito ay pipili ng kalahok para sa tradisyonal na laro( Hunger Games)
kung saan ang mga tributes ay napipilitang lumaban nang patayan. PInakikita sa larong ito
ang pagtrato ng bourgeoisie sa proletariat bilang mga kalakal at mga laruan lamang.
Samantalang ang mga proletariat ay nagtitiis sa dikta at paniniil ng makapangyarihang
bourgeoisie. Ang bourgeoisie ay bumuo ng paniniwala na sila ang naghaharing-uri. Ito ay
itinanim nila sa isip ng mga proletariat kung kaya’t hindi alam ng mga ito na sila ay
pinagsasamantalahan ng mga bourgeoisie. Ang mananatiling buhay sa nasabing laro ay
siyang magwawagi at makatatanggap ng mga pagkain at kayamanan. Ang nasabing
bayolenteng laro ay naglalayong magbigay-aliw sa Capitol. Ito rin ay nagsisilbing paalala sa
mga taga- Distrito ng kapangyarihan ng Capitol at ang kawalan nito ng panghihinayang at
kapatawaran sa nangyaring bigong rebelyon na ginawa ng mga ninuno ng taga Distrito. Ang
nasabing rebelyon ay siyang dahilan ng tuluyang pagkawala ng Distrito 13 na binubuo ng mga
manggagawa ng mga sandatang nukleyar. Subalit, nang ang isang tribute na labing-isang
taon gulang na babae ay namatay , muling naghimagsik ang mga taga- Distrito.
Nakipaglaban sila sa mga unipormadong lalaki at sinira nila ang anumang nasa paligid.
Napag-isipan din ng dalawang tributes na sina Katniss at Peeta na magpakamatay sa
katapusan ng laro. Ang balak na pagpapakamatay upang walang itatanghal na panalo ay
naging daan upang magbago ang isip ng mga taga- Capitol. Sa katapusan , nanatiling buhay
ang dalawang tributes . Kapansin-pansin na ang paghihimagsik ng mga proletariat laban sa
bourgeoisie ay nagdudulot ng pagbabago tungo sa mas malaya at pantay na lipunan .

Tagubilin sa Pagsusuri ng Pelikula Batay sa Dulog Marxismo

1. Tandaan na ang pinakapunto ng Dulog Marxismo ay ang sistemang pang-

ekonomiya at poiltika ng isang lipunan na nagsilang ng walang katapusan na
tunggalian sa pagitan ng mayayaman at mahihirap.

2. Bilang panimula, linawin ang iyong naunawaan tungkol sa pelikula. Ano ang
mensahe ng pelikula?

3. Suriin ang tagpuan at mga tauhan batay sa pang-ekonomiya, sosyal at

politikal na aspeto.
3.1. Ano ang mga kinabibilangan na ekonomik, sosyal at politikal na istatus ng
mga tauhan?
3.2.Ano ang nangyari sa kanila bilang epekto ng kanilang ekonomik , soyal at
politikal istatus?
4. Palawakin ang panunuri sa pamamagitan ng pagbanggit sa naging batayang
sanhi ng tunggalian. Ilahad ang detalye ng mga patunay na may inekwalidad,
opresyon , at pagkontrol sa yaman/resorses ng nasabing lipunan.

5. Paano niresolba ang tunggalian?

 6. Ano ang ideolohiya na inihahayag ng nasabing pelikula? Ipaliwanag.

7. Paano nagtagumpay o nabigo ang pelikula sa pagsiwalat ng ng mga pang-

ekonomiya, sosyal at politikal na implikasyon?

8. Bilang kongklusyon, magmungkahi na ang proletariat ay mabigyan ng pantay

na oportunidad sa yaman (ekonomiya) at kapangyarihan (politika). Ipaliwanag
kung paano ito maisagawa batay sa kasalukuyang panahon.

PELIKULA AT IDEOLOHIYA

Pag-isipan:
Kung ang kahoy ay nalaglag sa kagubatan at wala namang niisang nakarinig
niyon, nakagawa kaya iyon ng tunog?

Ang isang pelikula na binuo, pinag-isipan at pinaghirapan ay maaaring

mawawalan ng saysay kung wala naman itong manonood. Sa madaling salita,
mahalaga ang mga manonood sa tinatawag na komunikasyon sa pelikula na
kinapalolooban ng nagbabahagi ng mensahe at tagatanggap ng mga ideyang
ipinaaabot. Hindi lamang nananatili ang lahat sa kaisipan o pagsisigaw ang mga ninanais
na pagbabago sa mga isyung may kinalaman sa politika, sosyal, at kultural. Mahalaga na
ang mga isinisigaw patungkol dito ay mga tagapakinig.
Bawat pelikula ay nagtatanghal ng paraan ng pagkilos- negatibo at positibo na
naglalaan sa atin ng implayd at eksplisit na moralidad o ideolohiya. Ang ideolohiya ay
tumutukoy sa katawan ng mga ideya na sumasalamin sa mga sosyal na pangangailangan
ng indibidwal, pangkat, klase, at kultura. Sa iba pang mga salita, ang idelohiya ay
tumutukoy sa mga sistematikong “mundong pananaw” na kung saan nililiwanag ang
mga konsepto ng sarili at mga relasyon ng sarili sa estado o ano mang porma ng mga
kolektibismo. Sinasabing ito ay isang sistemang paniniwala at mga prinsipyo sa loob ng
mga sistema, kahit ang mga ideyang ito ay hindi kinikilala at hindi na itinatanong. Ang
ideolohiya ay katawan ng mga ideya na sumasalamin sa lipunang pangangailangan at
mga hangarin ng isang indibidwal, grupo, uri, at kultura na naglalayong maka-
impluwensiya sa paniniwala at pagkilos ng mga tao. Maaaring interpretahin ang mga
ideyang ito nang iba-iba depende sa isang indibidwal.
Ang mga pelikula ay sinasabing sumasalamin sa mga pundamental na paniniwala
at kaisipan ng isang lipunan. Maraming mga dominanteng ideolohiya na inilalahad sa
mga mainstraim na pelikula at mga ideolohiyang na nagtatanong sa mga nangingibabaw
na ideyal na makikita sa mga eksperimental na pelikula. Sinasabing ang isa sa
pinakadomenanteng mga ideolohiya sa komon at pundamental na mga moral sa pang-
araw-araw na buhay katulad ng pagpapahalagang pamilya (family values)- pamilya
bilang yunit at ang pag-aasawa bilang ideyal, etika sa pagtatrabaho na ang mga
nagsisikap nang mabuti ay kariniwan nagiging matagumpay, konsumerismo, at iba pa.
Isa sa mga karaniwang popular na mga depinisyon ng ideolohiya ay mula sa
Marsismong pilosoper na si Louis Althusser. Sa kanya ang ideolohiya ay isang
“imaginary misrecognition of the subject’s relation to his or her real conditions of
existence”. Si Stamp (2001) ay nagwika na marami sa mga teorista sa pelikula ang
naniniwala na ang mga manonood ay nakakandado sa estruktura ng gayong
misrekognasyon kaya tinatanggap nila na ang itinanghal sa pelikula ay ang realidad at
ang identidad na ipinapakita.
 Si Raymond Williams ay nagbuod ng mga termino sa tatlo:
1. Sistema ng mga katangiang paniniwala ng isang partikular na uri at pangkat.
2. Sistema ng mga ilusyonaryong paniniwala- hindi totoong mga ideya o maling
kamalayan- na maaaring pasubalian sa mga totoo o siyetipikong kaalaman
3. Pangkalahatang proseso ng mga kahulugan at ideya.

Ang ideolohiya ay nahahati sa tatlong kategorya.

1. Neutral- escapist na mga pelikula at magaang pang-aliw na may tuon sa
aksyon, kasiyahan at aliw saganang sarili. Mababaw lamang ang pagtingin sa
tama at mali. Ang mga isyu sa tama o mali ay pahapyaw lamang na pinapansin,
na walang pag-aanalisang gagawin. Ang pelikulang ito ay sumasalamin sa
pagpapahalagang sistema kung saan ang tuwa at aliw ay dalawa sa anyo ng
konsumerismo. Na katunayan, walang ideolohiya, ang kanilang
pagpapahalaga ay karaniwang estetikon lamang: kulay, hugis, at kinetikong
pag-ikot
2. Implicit- Ang protagonista at antagonista ay naglalarawan ng mga
magkakatunggaling sistemang paniniala, pero hindi nakakulong dito ang
kwento. Kailangang hanguin kung ano ang paninindigan ng mga karakter
sa pagtakbo ng estorya. Walang nagbabaybay sa kung ano ang moral ng
kwento. Malinaw na ang ideolohiya ay ipinapakita kaysa sa ipinaliliwanag
o isinaasaad sa diyalogo ng mga tauhan. Bagkus, nakikita ito sa kanilang
mga kilos. (contextual analysis).
3. Explicit- ang ideolohiya ay ipinaliliwanag kaysa ipinapakita. (textual analysis)
 Ang explicit o implicit na presensya ng mga ideolohiya ay isang taglay na salik

sa mga pelikula. Ang mga pelikula ay produksyon na nakabatay sa makataong interpretasyon

at reproduksyon ng mga pangyayari, ang elemento ng ideyolohikal na pagpapahalaga ay
taglay na salik sa kwento ng pelikula. Ang digri ng ideolohiya na naibabahagi sa pelikulay ay
maaaring maitanghal bilang isang mahalagang bahagi ng mga banghay ng pelikula, o isang
partikular na kultural na palagay na hindi nalunasan sa mismong pelikula. Karaniwan ang
explicit at implicit na ideolohikal na nilalaman sa loob ng pelikula ay naglalayong palakasin at
ipakita ang partikular na panlipunang pagpapahalaga para pagmunihan ng mga manonood.

Sa pelikulang Birdshot ni sa direksyon at panulat ni Mikhail Red, hindi maikakaila na

inilahad sa nasabing pelikula ang usaping panlipunan, probinsyal at kalikasan. Makikita sa
pelikula ang pagiging serinidad, luntian at mapayapang buhay sa isang probinsiya. Bagaman
nabanggit ang korapsyon, pagpatay, inhustisya, pamumuhay, at iba, ang maganda sa kwento
ay ang paglahok ng mga hayop. Naging ideolohiya rin ng kwento ang pagpapahalaga sa mga
hayop sa ating paligid. Una na ang agila na itinuturing na pambansang ibon taong 1995 na
ang pagpatay nito ay pagpataw ng kaparusahan at pagmulta. Pangalawa, Ang aso na si Bala,
na kasa-kasama ni Maya sa kanyang mga lakad at pagiging loyal nito sa nangangalaga.
Napaslang si Bala nung pumunta ang dalawang pulis sa bahay ni Diego para sa paghahanap
ng ebidensyang baril. Pangatlo, ang ahas, sa sanktwaryo na sumisimbolo na kapahamakang
kakaharapin sa kabila ng babalang nakapaskil sa bawal na pagpasok pero nilabag pa rin.
Makikita naman sa pelikula ang maingat na pagbuo ng eksena na walang hayop na napinsala
o nalabag sa kanilang karapatan.

Sa pelikulang Bona ni Lino Brocka ay inilalarawan ang isang tagahanga na may

matinding pagkahumaling sa isang artista. Makikita sa pelikula kung paano pinagpalit ng
isang tagahanga sa katauhan ni Bona (Nora Aunor) ang kanyang pamilya, at masaganang
buhay makasama lamang ang hinahangaan nito na si Gardo. Si Gardo, sa kabila ng kanyang
pagiging isang bit-player ay nakipamuhay lamang sa iskwater sa Tondo na yari lamang sa
kahoy ang bahay. Dito sa naghihikahos na bahay, nakitira si Bona na naglilingkod sa kanya
nang sobra-sobra bilang kapalit sa kabutihang ipinakikita ng artista sa huli. Pag-iigib,
pagluluto, paglilinis ng bahay, pagpapaligo, pagpapakain at kung ano-ano pa ang kanyang
ginagawa maipakita lamang kay Gardo ang kanyang pagmamahal bilang isang tagahanga.
Maituturing itong isang obra na bumabalangkas sa totoong mga kaganapan sa ating lipunan.
Ideolohiyang maituturing na kung sobrang paghanga ang ipinagkakaloob sa isang tao ay
maaaring magdudulot ng obsesyon. Maglalagay sa kapahamakan ng isang humahunga. Sa
usaping Bona noong sinabi ni Gardo na umuwi na si Bona sa kanila sapagkat sasama na ito sa
isang babae para maging bansa, hindi napigilan ang sarili na gumawa ng masama. Kanyang
binuhusan ng mainit na tubig ang lalake dala ng kanyang galit na nadarama. Ang sobrang
paghanga na nagdudulot ng obsesyon ay minsan nag-uudyok sa isang tao na gumawa ng
kasamaan.
IKALAWANG KABANATA
Tema
Tauhan/Karakterisasyon
Film Devices
Kuha at Anggulo
Musika, tunog at ilaw
Disenyong Tagpuan
Pag-arte
Kasuotan at Make-up

GABAY SA PAGSUSURI NG ISANG PELIKULA

Ang panunuring pampelikula ay isang paraan ng pagsukat ng kaalaman sa
pamamagitan ng pagbibigay-puna, reaksyon, halaga sa napanood na pelikula. Layunin
nitong mapalutang ang teoryang pampanitikan, nagagamit ang mga paraang natutunan
sa pagsusuri ng isang pelikula at naiuugnay ang sariling karanasan batay sa nais
ipahiwatig ng pelikula.
Ilan sa mahahalagang bagay sa pagsusuri ng isang pelikula ay ang aspektong
pangnilalaman tulad ng tauhan at tema. Kailangang masuri ang mga bagay na ito na
mahalaga sa pagpalutang ng istorya.
TEMA/PAKSA
- Ang tema o paksa ang nag-iiwan ng kakintalan sa isipan at damdamin ng
manonood kaugnay ng kanyang karanasan sa buhay. Ang tema sa isang pelikula ay ang
mga nakatagong mensahe, ideya o konsepto na umudyok upang ang isang tauhan ay
kumilos ayon sa nararapat. Bukod sa ito ay nakatagong mensahe maaari din itong isang
aral na ipinaparating sa mga manonood. Iba-iba ang ginagamit na tema o paksa sa isang
pelikula. May mga awtor na nagsasabing ang tema ay nabubuo sa isang salita lamang
kagaya ng obsesyon, pagtataksil, ambisyon, pagseselos, pag-ibig, kahirapan, hustisya,
diskriminasyon, kagandahan ng kalikasan, tagumpay, kabiguan, kamatayan, kultura at
marami pang iba. Samantalang sa ibang awtor, ang tema ay binubuo sa isang
pangungusap katulad ng Hindi sukatan ang layo sa isa’t isa sa tunay na pagmamahalan,
Nasusubok ang tunay na pagkakaibigan sa oras ng kagipitan at marami pang iba.

TAUHAN/KARAKTER AT KARAKTERISASYON
Ang tauhan o karakter ay may iba’t ibang papel na ginagampanan ang mga tauhan
sa isang pelikula. Tauhan ang kumikilos at nagbibigay buhay sa iskrip ng isang pelikula.
Itinuturing silang pinakamahalagang pang-akit sa mga manonood na pinanggalingan ng
aktibong pakikilahok ng manonood sa isang pelikula. Taglay ng mga tauhan sa isang
pelikula ang makilalang bida o protagonista (pangunahing tauhan, ang may problema at
humaharap sa problema at nagdesisyon at gumagawa sa sa paglutas ng problema) at
kontrabida o antagonista. Nauuri din ang mga ito sa lapad kung saan hindi nagbabago
ang katangian mula sa simula hanggang sa katapusan, tauhang hindi sumasailalim ng
anumang pagbabago sa emosyon at pag-uugali. Isa pang uri ay ang pagoging tauhang
bilog na may katangiang magbabago at nag-iiba ang ugali sa kaharap na katunggali na
maaaring dahilan ng pag-unald at pagkatuto. Ang mga tauhang ito ay may malaking
kaugnayan o tungkulin sa papel na ginagampanan bilang tagapamagitan sa mga
manood at sa mga karakter sa pelikula.

GAWAIN
Panoorin ang pelikulang Ma Rosa at suriin batay sa hinihingi ibaba.
Pormat ng Panunuring Pampelikula
I. Pamagat (ipaliwanag ang pagpapakahulugan sa pamagat)
II. Mga tauhan (ilarawan ang papel na ginagampanan at katangian)
a. Protagonista
b. Antagonista
III. Tema/Paksa ng Pelikula (ipaliwanag at patunayan ang paksang tinalakay sa
pelikula)
IV. Buod ng Pelikula (isalaysay ang mahahalagang pangyayari sa pelikula)
V. Teoryang Pampanitikan (magbigay ng limang patunay at ipaliwanag)

KUHA O SHOTS
Lahat ng mga elemento ng isang pelikula ay pinag-iisipan nang maigi ng isang
tagalikha nito. Ang kaalaman sa “wika” ng pelikula ay pangunahin lalong lalo na sa isang
manunulat. Naging pangangailangan ito ng isang manunulat sa pagbuo ng kanyang
istorya sapagkat bibigyan buhay ito sa pinilakang tabing. Ibig sabihin, dapat isaalang-
alang din ng manunulat ang galaw at kuha ng kamera sa pagsasapelikula ng kanyang
nilikhang akda.
 Ang pagkilos o paggalaw na nakunan ng kamera mula sa pag-andar hanggang sa
paghinto ay tinatawag na kuha o shot. Ang iba’t ibang uri ng kuha o shot ng kamera sa
eksena ay naktutulong upang lubusan madarama ng manonood ang damdaming taglay
sa mga eksena ng pelikula na higit na kailangan maunawaan ng isang manonood. Kaya
mahalaga na mapagplanuhan sa kung anong uri ng kuha o shot ang angkop sa bawat
eksena ng pelikula para sa ikadadali ng pag-unawa at pagpapakahulugan ng mga
manonood sa bawat eksena. Maaari ring magbago ang punto de vista ng isang istorya sa
pamamagitan ng kuha o shot sa mga eksena ng isang pelikula. Natutulungan ng mga
tiyak na kuha o shot ang lubusang pag-unawa ng mga manonood sa taglay na paningin
at damdamin sa isang pelikula.
May iba’t ibang uri ng kuha o shot na kailangan maunawaan ng isang manonood.
Sinoman ang nagnanais na magsuri ng isang pelikula ay kailangan pag-aralan ang mga
termino sa kuha o shot tulad ng master shot at cover shot.
Ang master shot ay kinapapalooban ng kabuuang kuha ng mga eksena sa isang
pelikula. Ito ay serye ng mga magkakaugnay na kuha na bumubuo sa isang episodyo ng
isang pelikula (Webster, 1997). Habang ang cover shot ay maikling kuha na nagbibigay
ng kaukulang dramatikong at makahulugang detalye sa bawat sandali. Kinapapalooban
ito ng close-up, medium shot, tracking shot, at long shot.
Ang close-up shot ay ang kuha kung saan ang distansya sa pagitan ng tauhan at
ng kamera ay maliliit lamang. Ginagamit ito upang ipakita ang damdamin ng artista sa
isang eksena sa pelikula. Ito rin ang paraan ng direktor para ipakita sa manonood ang
mga detalyeng nais niyang pagtuunan ng pansin. Ang kuha ring ito ay nakakatipid ng
ibang pangangailangang pamproduksyon sapagkat kaunting ilaw, kaunting galaw
lamang ng mga artista. Ibig sabihin, hindi ganoon ka komplikado ang gagawing
paghahanda gamit ang close-up shot.
 Tinatawag din na medium shot ang kuha ng pangunahing bagay o tauhan ay
pantay sa taas nito o mula sa baywang pataas. Layunin nitong ipakita ang postura at
pakikitungo ng isang artista kaugnay sa ibang artista. Ginagamit din ang kuhang ito sa
pagpapakita ng mga serye ng mga diyalogo mula sa isang eksena kung saan
makatutulong sa mga manonood na maunawaan ang kumpas at galaw ng mga karakter
mula sa isang pelikula.
Samantala, ang tracking shot naman ay tumutukoy sa kuha ng kamera na
sumusunod sa mga galaw ng karaker o bagay sa isang eksena. Maaaring ang galaw ng
kamera ay paharap, patalikod o sa magkabilang gilid. Ipinapakita ng direktor ang
pagsunod ng lahat ng detalye na kasama sa eksena para mabisang nitong maipakita sa
mga manonood.
Ipinapakita ng kuha ng long shot ang pangunahing lugar o tauhan na may
malayong agwat mula sa kamera gaya ng tore, simbahan, o tulay. Maaari rin ipakita nito
ang kalipunan ng mga bagay tulad ng magkakadikit na mga tahanan. Ginagamit ang
long shot bilang establishing shot o pagpapakita ng lunan ng isang pelikula (Evasco, E.
et al., 2011).
Ayon kay Evasco, E. et al., 2011, ang bawat kuha ay may kahulugan. Kailangang
pag-isipan ng manunuri ang dahilan kung bakit kumukuha ng halimbawa ng close-up
shot ng isang bagahe o ang dalawang taong nag-uusap, o dili kaya’y tracking shot ng
kabundukan. Binibigyan ng pagkakataon ng direktor ang kanyang manonood na mag-
isip at kung bakit ito ginagawa at kung paano pinatitingkad ang karakterisasyon at
banghay ng pelikula. Esensyal na makita sa pagsusuri ang damdaming namumuo sa
manonood habang pinapanood ang pelikula sapagkat maaaring mailabas ng manonood
ang kanyang emosyon habang pinapanood niya ito.
ANGGULO
Sa panonood ng pelikula, nakakaapekto sa pananaw ng manonood ang kuha ng
kamera sa pagsasabuhay ng artista sa kanyang karakter. Nakakatulong ang tamang
anggulo sa bawat eksena ng mga artista sa pag-unawa sa daloy ng istorya ng isang
pelikula. Kaya kadalasan isinasagawa ng direktor ng pelikula ang pamimili ng iba’t ibang
anggulo ng kanyang kukuhanan para mapalitaw ang tamang timpla sa bawat eksena
nito. Sa pamamagitan ng pagsaalang-alang sa tamang kuha ng anggulo mas mabibigyan
ng pagkakataon ang mga manonood na unawain ang kabuuang produksyon nito.
May limang (5) pangunahing anggulo ng kamera na isinasagawa sa pagkuha ng
mga eksena. Nalalaman ang mga anggulong ito batay sa pinaglalagyan ng kamera
habang isinasagawa ang pagkuha ng mga eksena.
Minsan kailangan gamitin sa pagkuha ng eksena ang Bird’s-Eye View upang
maipakita ang kabuuang kuha ng eksena. Sa anggulong ito, inilalagay ang kamera sa
bandang itaas ng artista habang isinasagawa ang eksena at nakatutok ito sa artista
hanggang sa ibaba. Ang ganitong uri ng anggulo sa pagkuha ng eksena ay kalimitang
ginagamit ng isang direktor sa pagkuha ng mga kaukulang dramatikong diin sa karakter
o eksena. Sa panimula ng pelikulang Regeneration (1997), isang birds’s-eye shot ang
ginamit ng direktor para maipakita ang sagupaang nangyari sa Unang Digmaang
Pandaigdig. Naipakita sa anggulong iyon ang walang awa at di makataong pagpatay ng
mga kalaban sa mga sundalo sa naturang pelikula.
Ang High Angle ay kuha mula sa itaas kung saan nagpapakita ng kahinaan at
kawalang kapangyarihan sa paglalapat ng mood, setting at effects ng tauhan. Ang
anggulong ito ay simbolikong ginamit ng direktor para sa mga karakter na hindi gaano
mahalaga sa isang eksena kaya nagmumukhang maliit ang isang karakter. Sa eksena sa
pelikulang Avenger, isang magandang halimbawa ng High angle na kuha nina Thor at
Captain America na siyang ginamit ng direktor para magmukhang mahina ang dalawang
super hero sa pagpapatuloy ng kanilang pakikipaglaban na tila may iba na namang silang
pupuksain na kalaban na hindi maubos-ubos. Ang ganun damdamin ay matagumpay na
napadarama sa mga manonood dahil sa tamang pagkakuha ng anggulo.
Pinakapayak na anggulo na napapanood sa isang pelikula ay tinatawag na Eye-
Level. Ang anggulong ito ay isang “personal view” na tila pagkakuha sa karakter ng
eksena ay parang sa tunay. Hindi ito makabagdamdaming kuha ngunit nagagamit pa rin
ito sa paglalarawan at pagpapaliwanag sa pag-unlad ng banghay ng pelikula. Itinuturing
din ang anggulong ito na “personal view” dahil kapantay lang nito ang taas ng
pinaglalagyan ng kamera sa mga nagsisiganap sa mga eksena.
Ang low angle ay ginagamit sa mga eksenang nagpapakita ng katapangan at
kapangyarihan sa isang pelikula. Inilalagay rin ang kamera nito sa ibaba ng linya ng mata
ng artista at nakatuon ito pataas. Kaya sa isang eksena na paghaharap ng mayaman at
mahirap inilalagay ang kamera sa baba at itinuton ito sa artistang mayaman para bigyan
puwang ang kanyang estado na ipinapakita ang kanyang kapangyarihan laban sa
mahirap na karakter na nakatuon naman ang kamera sa ibaba.
Ang literal na pagtingala sa kuwadro ng kamera o pagtungo sa ibaba ng kamera
ay tinatawag Oblique Angle. Ang ganitong anggulo ay ginagamit ng direktor sa pagkuha
ng mahahalagang eksena kaugnay sa kanyang pelikula.

MUSIKA
Malaki ang papel na ginagampanan ng musika sa pelikula na hindi
maipaghihiwalay ang dalawa. Mas pinatitingkad, mas pinadadama at mas pinapaganda
ng musika ang pelikula sapagkat kung wala ito ay maaaring lalabas na hindi natural,
malungkot at walang buhay ang isang pelikula. Taglay ng musika ang sari-saring papel
na ginagampanan sa pelikula na mahalaga sa emosyonal na aspeto ng pelikula o
maaaring isang malaking tulong ito sa paglinang ng nasabing kwento. Napakamahalaga
ang musika na aspetong isinaalang-alang ng mga manggagawa ng pelikula kabilang ang
direktor at prodyuser. Naniniwala sila na ang reaksyon ng mga manonood ay hindi
lamang nakukuha sa mga paraan katulad ng takot, lungkot at ligaya kundi sa
pamamagitan din ng pagpapadanas ng isang pelikula sa mga manonood, ang tinatawag
musika. Bunga nito ang paglahok ng musika sa pelikula ay masusing pinag-iisipan kaya
kabilang ang musika sa kinikilala sa tuwing mayroong pagpaparangal sa pelikula.

HALAGA NG MUSIKAL NA ISKOR

Karaniwan may mga pagkakataon na sa ating panonood ay hindi natin masyadong

pinahahalagahan ang musika sapagkat nakatuon lamang tayo sa mga nagsisipagganap
o sa mismong kwento ng pelikula. Karaniwan sa mga manonood ay hindi ito napapansin.
Magkagayunpaman, hindi ito nangangahulugan na walang itong malaking kontribusyon
sa pelikula. Sa katunayan, malaking ang naiaambag ng musika sa kung paano tayo
tumutugon o sa ating mismong pagdanas ng pelikula. Natatamo ito sa paraang,
napapatatag ang emosyong isinasaad sa mga imaheng nakikita, pinasisigla nito ang
ating imahinasyon at ekspresibong emosyon na hindi naipararating sa mga purong
imahe lamang.

Bunga na rin ng kanyang kahalagahan sa pelikula at ang magiging reaksyon natin

bilang manonood, nagiging palasak na rin ang ating katawagan dito bilang kaligirang
musika (background music). Hindi dapat namamaliit ang musika sa usaping pelikula.
Maituturing ang katawagang background music bilang isang misnomer sapagkat
mayroon integral na tungkuling ang musika sa pelikula. Sa halip ituring ang musika
bilang pantulong o katuwang ng pelikula.
Sa aklat ni Bogss (2008), pinaliwanag niya ang dalawang pananaw ng wastong
antas ng subordinasyon. Ang tradisyonal na pananaw at modernong pananaw. Sa
paniniwala ng tradisyonal, ang musika ng mahusay na pelikula ay nagtatanghal ng
barayting tungkulin na ginagawa nito tayong hindi konsyus sa kanyang presensya. Sa
ibang pahayag, kung hindi natin namamalayan ang nasabing musika ay maituturing
bilang isang mabuting iskor. Kaya sasabihin na hindi dapat napakamaganda ang musika
sapagkat maaaaring maagaw nito ang atensyon ng mga manonood.
Samantala, taliwas sa sinundang paniniwala. Ang modernong paniniwala naman
ay nagsasabi na hindi lamang ang musika naghahangad sa ating konsyus na atensyon
kundi kailangang dominahin din nito ang piktyur na nakikita iskrin. Kailangan lamang ay
napapanatili nito ang kanyang halagang pagkakaugnay sa biswal, dramatiko at ritmong
elemento ng pelikula sa pangkalahatan.
Parehong ang modernon at tradisyonal na pananaw ay nagkakatagpo sa isang
esensyal nap unto: ang musika na nakakaagaw ng pansin na naisasakripisyo ng ang
pelikula ay hindi maituturing na epektibo. Ang isang mainam na iskor ng musika ay isang
signipikant na estrutural na element, nagsasagawa ng isang mabuting tungkulin sa isang
maayos na pagkakaugnay na paraan.

MGA TUNGKULIN NG MUSIKAL ISKOR

Dalawa ang pangkalahatang pangunahin ng musika, ang pagbuo ng estruktural
na mga ritmo at ang pagganahin ang ating emosyonal na pagtugon, parehong ang mga
ito ay nagpapataas at nagpapalakas ng epekto ng imaheng nakikita natin sa iskrin.
 Ang musikal iskor ay bumubuo ng estruktural na ritmo parehong sa pelikula bilang
pangkalahatan at sa bawat eksena sa pamamagitan ng pagdebelop ng takbo sa naaayon
hanggang sa paggalaw ng bawat kuha at ang takbo ng mismong pag-iedit.
Samantalang ang iskor ng pelikula ay gumaganap bilang pamuno at nagdaragdag ng
naratibo at dramatikong estruktura na nagpapagana sa ating emosyonal na pagtugon na
kahanay sa bawat indibidwal na sekwens at sa mismong pelikula bilang kabuuan. Ang
damdamin ay nabubuo sa epektibong paggamit ng musika, samantalang ang musikal
iskor naman ay nagiging mainam na repleksyon sa mga emosyonal na patern at
humuhubog sa kabuuan ng pelikula.

Ang musika ng pelikula ay nahahati sa dalawa. Ang mickey mousing na teknik na

halaw sa animasyon. Ito ay tumpak, kinalkyula na musika at kilos. Ang ritmo ng musika
ay kapareho sa natural na ritmo sa mga gumagalaw na mga bagay sa iskrin. Samantala
ang pangkalahatang iskor (generalized score) naman ay walang paghahangad na
magkapareho sa musika at sa pangkalahatang emosyonal na kapaligiran at damadamin
ng sekwens o sa pelikulang bilang kabuuan.

ANG TUNOG
Maituturing ang tunog bilang makapangyarihang teknik sa paggawa ng pelikula.
Katulad ng musika bilang pambihirang apinidad sa pelikula, ang tunog din may
mahalagang papel na ginagampanan sa pagbuo ng pelikula. Hindi matatawaran ang
naiambag nito kahit sa paggawa ng silent film noon mga taong 1926. Ang mga silent
film noon ay sinasamahan ng mga tunog mula sa piyano, organ, ensemble o orkestrang
musika. Sa paglipas ng panahon, marami na rin ang nadiskubre na higit pang
makakatulong sa pagdebelop ng isang pelikula katulad ng pagrerekord ng mga diyaogo
at mga tunog (sound effects) ay pinatunayan na naman nito ang kanyang ambag bilang
epektibong katuwang sa pagpapalabas ng emosyon at ritmong itinataglay sa mga
imahe. Bunga nito ay hindi maikakaila na ang tunog ay nakapagdaragdag ng antas
kahulugan at nagbibigay ng emosyonal na estimulo na mas higit pang nagbibigay ng
intensidad sa karanasan ng manonood.
Dahil sa nakatuon ang ating kamalayan sa mismong pelikula lalong lalo na sa
kwento, ay naisasantabi natin ang malikhaing aspeto ng tunog, musika o soundtracks.
Ang mga ito ay pinag-iisipan din kaya mahalagang bilang isang manonood ay sinusuri
ang mga ito, ang impormasyong kanyang ibinabahagi sa mismong eksena at kanya
mismo komplekadong mga teknik bilang pagpapasigla sa damdamin. Sa kasalukuyan,
ang isang tagadesinyo ng tunog (sound designer) ay maaari ng makapagrekord,
maghalo (mix), magsala (filter), pahinain (modulate), palakasin (amplify), at maghudyat
(cue up) ng mga tunog kung kinakailangan. Maaaring ang tunog na ito ay nairekord mula
sa totoong buhay o di naman kaya ay mga inipon nila mula sa mga pananaliksik sa
internet. Mula sa mga pag-awit ng mga ibon, pagtunog ng mga doorbell, tunog ng mga
kuliglig sa gabing payapa, pagtahol ng mga aso, hanggang sa mga pagputok ng baril,
ang mga ito ay naggagamit para sa isang tiyak na eksena para sa pagkokonvey ng isang
partikular na emosyon o kahulugan.

NAKIKITA AT DI-NAKIKITANG TUNOG

Sa mga nabanggit, sinasabing ang tunog at imahe ay kailangang magklumentaryo

sa bawat isa. Ibig sabihin mayroong sinkronisasyon ang isang nairekord na tunog mula
sa biswal na imahe ng iskrin. Ang nakikita ng mga manonood sa iskrin ay may taguring
nagsasalitang mga larawan (talking pictures), dito mas napapamangha ang mga tao
mula sa mga salitang lumalabas. Ang pagkapit ng mga tunog na nagiging pantulong sa
pagpapadama ng emosyon sa mga manonood sa pagkakataong iyon na nanggagaling
sa mismong mga imahe ng iskrin. Ito ay tinatawag na nakikitang tunog (visible sounds).

Taliwas naman sa nakikita ang hindi nakikitang tunog (invisible sound). Ito ang
tunog na nagmumula sa isang bagay o pinagmulan na hindi nakikita sa iskrin. Ginagamit
ito para mas palawigin pa ang dimensyon ng pelikula labas sa nakikita sa iskrin sa
pagtatamo ng higit pang dramatiko epekto. Nagiging tungkulin ang mataas na
eskpresibo o simbolikong paraan bilang mga malayang imahe. Patunay ito na sa
totoong buhay ay marami sa ating mga tunog ngayon ang hindi nakikita, sapagkat hindi
naman kinakailangan na alamin pa kung saan ito nanggagaling o imposibleng mahanap
pa ang kanyang pinanggagalingan. Sa madaling salita ang mga manggagawa ng
pelikula ay gumagamit ng mga tunog hiwalay sa elemento ng pagkukuwento na may
kakayahang maglalahad ng impormasyon saganang sarili. Kung napapakinggan natin
ang mga kalampag ng mga kubyertos at plato kahit ang eksena naman ay nakatuon sa
mga taong nag-uusap sa sala ay maaaring nagpapahiwatig na mayroong naghahanda o
kumakain sa kusina.

PAG-IILAW (LIGHTING)

Kung ikaw ay kukuha ng video sa pamamagitan ng iyong cellphone o kamera, hindi

mo na inisip ang manipulahin ang pag-iilaw. Ang modernong digital na pagkuha ay
makaprodyus ng malinaw na imahe sa maliwanag o madilim na mga sitwasyon, at para
sa maraming pakay, ang mahalaga sa lahat ay malinaw ang paksa.
 Sa artistikong pag-iilaw ng paglikha ng pelikula ay higit lamang sa pananglaw na
nagpapahintulot sa atin na makita ang aksyon. Ang maliwa-liwanag at madilim-dilim na
lugar sa loob ng kwadro ay tumutulong likhain ang kabuuang komposisyon ng bawat
shot at gabayan ang ating atensyon tungo sa tiyak na mga bagay at kilos. Ang liwanag
ng inilawang mantsa ay guguhit sa ating mata tungo sa isang susing galaw, habang ang
isang aninag ay naikukubi ang detalye o lumikha ng pananabik tungkol sa anumang
maaaring naroon. Ang pag-iilaw ay nakapagsasasabi ng mga kayarian: ang kurba ng
isang mukha, ang butil ng isang piraso ng kahoy, ang guhit ng sapot ng gagamba, ang
kinang ng isang hiyas at iba pa.

Highlights at mga Anino (Highlights and shadows). Ang pag-iilaw ay humuhulma ng mga
bagay pamamagitan ng paglikha ng highlights at mga anino. Ang isang highlight ay
isang tapal ng kamangha-manghang liwanag sa ibabaw. Ang highlights ay nagbibigay
ng mahalagang hudyat sa tekstura ng ibabaw. Kung ang ibabaw ay makinis, gaya ng
salamin o or krom, ang highlights ay magsisilbing sinag o kislap; ang isang magaspang
o maligasgas na ibabaw, tulad ng isang maligasgas na batong nakaharap, nagbubunga
nang higit na makalat ng highlights. Ang mga anino halos gayundin, nagpapahintulot sa
mga bagay na magkaroon ng porsyon sa dilim (tinatawag na pagtatabing) o patunguhin
ang mga anino papunta sa ibang bagay.

Direction. Ang direksyon ng pag-iilaw sa isang shot ay tumutukoy sa daan ng ilaw mula
sa pinagmulan ng pinagmumulan ng bagay na may ilaw. Para sa kaginhawahan, maaari
naming makilala sa mga frontal lighting, sidelighting, backlighting, underlighting, and
top lighting.
 Frontal lighting ay nakilala ito sa pamamagitan ng pagkahilig upang maalis ang
mga anino.

Backlighting, sa pangalan pa lamang, nagmumungkahi itong ang ilaw ay

nagmumula sa likod ng paksa. Ang ilaw ay maaaring iposisyon sa maraming angulo:
mataas sa itaas ng figura, sa iba't ibang mga anggulo sa gilid, itinuturo tuwid ng kamera,
o galing sa ilaim o ibaba. Ginamit nang walang iba pang mga pinagkukunan ng liwanag,
ang backlighting ay may gawi na lumikha ng silweta (ang madilim na hugis at balangkas
ng isang tao o isang bagay na nakikita laban sa isang mas magaan na bakgrawn, lalo na
sa madilim na liwanag). Kasama ang higit pang mga pangharap na pinagmumulan ng
liwanag, ang pamamaraan ay maaaring lumikha ng isang banayad na tabas. Ang
paggamit ng ilaw na ito ay tinatawag na gilid ng ilaw o rim na ilaw.

Underlighting, nagpapahiwatig na ang liwanag ay nagmumula sa ibaba ng paksa.

Dahil ang underlighting ay may posibilidad na papangitin ang mga tampok, ito ay
madalas na ginagamit upang lumikha ng mga dramatikong panginginig sa epektong
katakot-takot, ngunit maaaring ipahiwatig lamang nito ang isang makatotohanang
pinagmulan ng liwanag, tulad ng isang tsiminea, o plaslayt. Gaya ng nakagawian, ang
isang partikular na pamamaraan ay maaaring gumana nang iba ayon sa konteksto.

Top lighting, ang spotlight ay kumikinang mula sa halos direkta sa itaas ng mukha.
Ang itaas na ilaw ay lumilikha ng isang kaakit-akit na imahe. “Ito ay isang bagay ng
pagiging totoo - lahat ng bagay ay hindi nakikita sa lahat ng oras”.
Ang pag-iilaw sa pinagmulan ay may kalidad, at may direksyon. Maaari rin itong makilala
sa pinagmulan nito. Sa paggawa ng isang dokumentaryo, ang filmmaker ay maaaring
obligado na mag-shoot na may anumang liwanag ay magagamit. Gayunman, karamihan
sa mga kathang-isip na mga pelikula ay gumagamit ng mga karagdagang pinagkukunan
ng liwanag upang makakuha ng higit na kontrol sa mga hitsura ng mga imahe. Kadalasan
ang mga table lamp at streetlight na iyong nakikita sa isang set ay hindi malakas o iba't-
ibang sapat upang lumikha ng isang malakas na imahe. Gayunpaman, ang filmmaker ay
kadalasang lumikha ng isang disenyo ng ilaw na tila pare-pareho sa mga mapagkukunan
sa tagpuan. Ang mga huwaran ng pag-iilaw ay nagayak ng nakikitang pinagkukunan.

Ang mga direktor at mga maninekreto (cinematographers) ng pagmamanipula sa

pag-iilaw ng tanawin ay kadalasang nagpapasiya sa dalawang pangunahing
pinagmumulan: isang mahalagang liwanag (key light) at liwanag na punan (fill light). Ang
pangunahing ilaw (key light) ay ang pangunahing mapagkukunan, na nagbibigay ng
pinakamaliwanag na pag-iilaw at paghahagis ng pinakamatibay na anino. Ang
pangunahing ilaw ay ang pinaka-direktang liwanag, at karaniwang ito ay iminungkahi ng
isang pinagkukunan ng ilaw sa tagpuan. Ang isang ilaw na punan ay isang mas malalim
na pag-iilaw na "pumupuno sa," paglambot o pag-aalis ng mga anino na itinatapon ng
susi na ilaw (key light). Sa pamamagitan ng pagsasama-sama ng susi (key) at punan (fill),
at sa pamamagitan ng pagdaragdag ng iba pang mga mapagkukunan, ang ilaw ay
maaaring kontrolado ng lubos na eksakto.
Dalawang Tuntunin ay tumutukoy sa iba't ibang intensidad ng pag-iilaw:
1. Ang mababa na susi sa pag-iilaw (low-key lighting) ay naglalagay ng karamihan sa
hanay sa anino; ilang mga highlight lamang ang tumutukoy sa paksa. Ang uri ng
pag-iilaw ay nagpapataas ng pag-aalinlangan at lumilikha ng isang madilim na
 kalooban; kaya, ito ay ginagamit sa misteryo at panginginig sa takot na mga
pelikula.

2. Ang mataas na susi sa pag-iilaw (High-key lighting), sa kabaligtaran, ay

nagreresulta sa mas maraming liwanag na lugar kaysa sa mga anino, at ang mga
paksa ay nakikita sa gitna ng grays sa higlights, na may mas kaunting kaibahan.
Ang mataas na susi sa pag-iilaw (high-key lighting) ay angkop para sa komik at
liwanag na moods, tulad ng sa isang musikal. Sa pangkalahatan, ang mga eksena
sa mataas na kaibahan, na may malawak na pagkakaiba sa pagitan ng liwanag at
madilim na mga lugar, ay lumikha ng mas makapangyarihan at dramatikong mga
imahe kaysa sa mga eksena na pantay-pantay na naiilawan.

Ang direksyon ng liwanag ay gumaganap din ng isang mahalagang papel sa

paglikha ng isang epektibong biswal na imahe. Halimbawa, ang epekto na ginawa ng
pantay sa ibabaw na pag-iilaw (flat overhead lighting) ay ganap na naiiba mula sa epekto
ng malakas na ilaw sa gilid mula sa antas ng sahig. Ang backlighting at front lighting ay
lumikha din ng iba't ibang epekto.
Mga Gabay na Tanong sa Pagsusuri ng Pag-iilaw

1. Ang pag-iilaw ba ay ng pelikula sa kabuuan ay a. tuwiran. marahas, at

matapang; b. Kainaman o katamtaman at balanse; c. Malamlam at malaganap?
Ang mataas o mababang susing pag-iilaw ba ay namamayani o
nangingibabaw?Paano ang desisyon nga pag-iilaw umaakma sa kuwento ng
pelikula?
 2. Naging artipisyal ba ang pag-iilaw mula sa simula hanggang sa katapusan,
mula sa mga lugar saan walang makitang pagkukunan ng ilaw, o naging likas ang
pagmumula nito sa pinagkukunang nakita o iminungkahi sa tabing?

3. Paano nakaaambag ang pag-iilaw sa kabuuang emosyonal na saloobin o himig

ng pelikula?

TAGPUAN (SETTING)

KAHULUGAN NG TAGPUAN

Ang tagpuan ay ang panahon at oras kung kailan at saan ang kuwento ng pelikula
nagaganap. Bagama’t ang tagpuan ay kalimitang nakikitang walang silbi o nakaligtaan,
ito ay isang mahalagang kasangkapan o elemento sa anumang kuwento at gumagawang
isang mahalagang kontribusyon sa tema o sa kabuuang epekto ng isang pelikula. Nang
dahil sa kompleks na pag-uugnayan ng tagpuan sa iba pang elemento ng kuwento –
banghay, tauhan, tema, tunggalian, simbolismo – ang epekto ng tagpuan sa kuwentong
isinalaysay ay kailangang sinuring mabuti maigi. At dahil sa kanyang kahalagahang
biswal na gampanin, kailangang maisaalan-alang na isang makapangyarihang
elementong pangsinema sa kanyang sariling kakanyahan.

KAHALAGAHAN NG TAGPUAN

Mahalaga ang tagpuan sa estorya ng isang pelikula. Sa panunuri, nararapat lamang

mabatid kung saan naganap ang madudulang tagpo ng buhay na inilahad sa pelikula.
Kailangan ding mabatid kung paano inilarawan ng filmaker ang tagpuan, ang kabutihan
nito sa akda at kung ito ba ay nakalilikha ng isang kapaligiran.

Mahalagang mabatid ng mga manunuri ang kaligirang panlipunan sa panahong

nalikha ang pelikula. Kung ang tagpuan ay sa lunsod, mahalagang makita ang kaligiran
tulad ng: a.) ang pamamaraan ng pamumuhay ng mayyaman at mahihirap; b) ang
kaugaliang umiiral sa mga tao; c) at ang kagandahan at kapangitan ng buhay sa lunsod.

Mula pa noong unang kapanahunan pa ng sinema, ang mga kritiko at manonood ay

naunawaang ang tagpuan ay may aktibong papel sa sinema kay sa karaniwang papel nito
sa teatro.

Ayon kay Andre Bazin:

Ang indibidwal ay napakahalaga sa teatro. Ang dula (drama) sa eskrin ay maaaring

magaganap kahit walang mga aktor. Ang humahambalos na pinto, ang dahon sa pag-
ihip ng hangin, ang paghampas ng alon sa dalampasigan ay nakapagpapatingkad ng
isang dramatikong epekto. Iilan sa mga obra maestrang pelikula ay gumagamit ng tao
bilang aksesori, tulad ng ekstra, o bilang pampaganada ng kalikasan, kung saan itiuturing
na tunay na pangunahing tauhan o karakter.

Sa pagsisiyasat ng tagpuan kung may kaugnayan ito sa kuwento, mahalagang isaalang-

alang ang epekto ng apat na mga salik na ito bilang kabuuan
 1. Temporal na Salik. Ang panahon kung kailan nagaganap ang kuwento sa
pelikula.
2. Heograpikong Salik. Ang pisikal na lokasyon at ang kanyang katangian,
kabilang ang tipo ng kalupaan, klima, dami ng populasyon (ang kanyang biswal
at sikolohikal na impak), at anumang iabng pisikal na salik ng lokalidad na
maaaring nagkakaroon ng epekto sa mga tauhan ng kuwento at ang kanilang
mga aksyon.
3. Sosyal na Estruktura at Ekonomikong Salik
4. Kustombre, moral na kaugalian at mga koda ng kaasalan

Ang bawat salik ay may mahalagang epekto sa mga suliranin, mga tungalian at
katangian ng mga tauhan at kailangang isaalanag-alang bilang integral na bahagi ng
banghay ng kuwento o tema.
PAPEL O TUNGKULIN NG TAGPUAN SA PELIKULA
Tagpuan Bilang Determiner ng Tauhan. Ang apat na aspeto ng tagpuan na
nakalista sa itaas ay mahalaga upang unawain ang natauralistik na interpretasyon ng
ginagampanang papel ng tagpuan. Ang interpretasyong ito ay nakabatay sa paniniwala
na ang ating katangian, kapalaran, at tadhana ay naipakilala sa pamamagitan ng mga
lakas sa labas ng ating sarili, na maaaring tayo ay wala kung ihahambing sa mga
produkto ng ating minana at kapaligiran, at na ang kalayaan ng pagpili ay isang ilusyon
lamang. Samakatuwid, sa pamamagitan ng pagsasaalang-alang ng kapaligiran , may
makabuluhang puwersang tagahubog o maging isang dominanting tagapagtimpi, ang
interpretasyong ito ang pumupuwersa sa atin upang isaalang-alang kung paano ang
kapaligiran ay humubog sa mga tauahan kung ano sila – sa ibang salita, kung paano ang
kalikasan ng tauhan ay diniktahan ng mga salik tulad ng kanilang panahon ng
kasaysayan, ang patikular na lugar sa Sanlibutan na kanilang pinanahanan, ang kanilang
lugar sa sosyal at eonomikong estruktura, at ang kustom, moral na saloobin, alituntunin
ng pag-uugali na ipinataw sa kanila ng lipunan o sosyedad. Ang mga kapaligirang salik
na ito ay maaaring mapanghikayat na sila’y nagsilbing bagay na mas mahalaga kaysa
kaligiran para sa banghay ng pelikula.

Sa ilang pagkakataon ang kapaligiran ay gumaganap bilang antagonista sa

banghay. Ang protagonista ay maaaring makipagbuno laban sa pwersang
pangkapaligirang nagdidiin sa kanila, nagsusumikap upang ipahayag ang kalayaang
pumili o tumakas s bitag. Kaya, ang marubdob na konsiderasyon ng kalupitan,
kapabayaan o kawang-malasakit, o makapangyaring lakas ng kapaligiran ay kalimitang
isang susi upang maunawaan ang tauhan at ang kanyang suliranin.

Tagpuan bilang Repleksyon ng Karakter (Setting as Reflection of Character).

Ang kapaligiran kung saan nakatira ang isang tao ay nagpapakita sa mga manonood ng
hudyat upang maunawaan ang papel na kanyang ginagampanan sa pelikula. Ito’y totoo
lalong-lalo na sa aspeto ng kanyang kapaligiran kung saan ang isang indibidwal ang may
hawak. Ang isang bahay ay halimbawa ng mahusay na indikasyon ng katauhan ng
tauhan. Ang tagapanood ay kailangang malay sa mga interaksyon sa pagitan ng
kapaligiran at tauhan, kung ang tagpuan ba ay tagahubog ng tauhan o isa lamang
repleksyon nito.

Tagpuan Para sa Anyo ng Katotohanan (Setting for Verisimilitude). Ito ay

binibigyang kahulugan sa pagkamakatotohanan o ang pgiging totoo. Halimbawa ang
pagkakaroon ng katotohanan sa banghay o imahe ng isang pelikula na nakapagpapakita
ng pagiging realistiko. Isa sa pinakamalinaw at pinakanatural na tungkulin ng tagpuan
ay likhain ang pagtitipon ng realidad na nagbibigay sa manonood ng pagiging
makatotohanan sa panahon at lugar at madama ang pagiging doon. Kinikilala ng
Filmmakers ang lubos na kahalagahang ginagampanan ng isang awtentikong tagpuan
sa paglikha ng pelikulang kapani-paniwala. Samakatuwid, maaaring umabot sila ng
ilang buwan sa paghahanap ng isang akmang tagpuan at saka na pakilusin ang crew, mga
aktor, at mga ekipo libo-libong milya upang makuha ang angkop na kaligiran para sa
kuwentong tinatangkang gawan ng pelikula.

Upang makapanghikayat, kailangang maging awtentik ang napipiling tagpuan

maging sa kaliit-liitang detalye ng minuto.

Tagpuan Para sa Manipis na Biswal Impak (Setting for Sheer Visual Impact). Ang
Filmakers ay pumipil ng isang tagpuang may kakayahang maaninag ang biswal impak.
Kung ang paggawa nito ay pinapayagan sa loob ng ipinahihintulot ng tema at pakay ng
pelikula, ang filmakers ay pipili ng tagpuan na may mataas na antas ng viswal impak o
malakas ang biswal impak.

Tagpuang Lumikha ng Emosyonal na Atmospera o Kapaligiran,

Pagkakalarawan, at Biswal Impak (Setting to Create Emotional Atmosphere,
Characterization, and Visual Impact). Sa mga espesyalisadong pelikula, ang tagpuan
ay mahalaga sa paglikha ng malaganap na emosyonal na kapaligiran. Ito’y kailangang
sa mga pelikulang katatakutanat sa iilang mga piksyong agham at pantasya.
 Tagpuan Bilang Simbolo (Setting as Symbol). Ang tagpuan ng kuwento ng isang
pelikula ay maaaring nagbabadya ng malakas na simbolikong kahulugang ginamit upang
ipaglaban ito o maging kinatawan hindi lamang sa isang lokasyon o lugar.

Mga Gabay na Tanong sa Pagsusuri ng Tagpuan sa Pelikula (Mayos, Tanawan & Espique,
2007):

1. Paano ipinakita ng filmmaker ang tagpuan?

2. Ano-anong sangkap ang kanyang ginamit upang ipakita ito?
3. Inilarawan ba ang kaliit-liitang sulok sa kabuuan ng larawan ng pook?
4. Kapani-paniwala ba ang napiling tagpuan upang kumilos ng ganito o ganoon
ang mga tauhan sa pelikula?
5. Ano ang pinakamahalagang bagay ang ginamit ng filmmaker upang ipakita ang
tagpuan ng pelikula?
6. Angkop ba ang tagpuan sa pagkilos at paksa ng kwento sa pelikula.

MGA NARATIBONG TEKNIK NA GINAGAMIT SA PELIKULA

Sa layuning higit na maunawaan ang mensahe ng isang pelikula,

makatutulong ang pagkakaroon ng kaalaman tungkol sa mga naratibong teknik
na ginagamit sa pagbuo ng pelikula. Ang mga teknik na ito ay makatutulong sa
pagpapaliwanag sa tagpuang lugar at panahon, banghay (plot), at tauhan.
TEKNIK KAHULUGAN HALIMBAWA
1. Backstory Mga eksena na Ang pagsasalaysay sa
pinakikita bilang panimula ng
 panimula upang pelikulang The Lord
maiugnay ang dating of the Rings
pangyayari sa (trilogy)ay
kasalukuyang nagpapakita ng
magaganap. Ito ay mitolohikal/historical
madalas na na mga pangyayari na
ginagamit upang naganap sa Una at
mailahad ang Ikalawang Panahon.
tagpuan ng pelikula.
2. Cliffhanger Ang kuwento sa FPJ’s Ang
nasabing pelikula ay Probinsyano
hindi niresolba upang
ganyakin ang mga
manonood na
panoorin ang
susunod na
pangyayari/episode.
3. Deus ex machina Ito ay pagreresolba Mighty Aphrodite
(act of god) ng tunggalian sa
pamamagitan ng
isang pangyayaring
walang kaugnayan sa
kabuuang kuwento
ng pelikula kaya
madalas ay inuunawa
 bilang kagagawan ng
isang
makapangyarihang
puwersa.
4. Eucatastrophe Isang matinding Sa wakas ng The Lord
pangyayari (climatic) of the Rings,
na nagpapakita sa sapilitang nakuha ni
bida na nahaharap sa Gollum ang singsing
isang malagim na mula kay Frodo na
pangyayari na nagpapahiwatig nan a
animoy sasapit sa si Sauron ay siyang
kanyang katapusan maghahari sa Middle
subalit ito ay Earth, subalit
nagwawakas na masyadong maagang
kapaki-pakinabang natuwa si Gollum at
para sa bida. naihulog niya sa
umaapoy na lava ang
singsing. Kasabay ng
pagkawala ng
singsing ay ang
pagkawala ng
kapangyarihan ni
Sauron na siyang
inaasam nina Frodo at
 ang Fellowship of the
Ring.

5. Flashback Pangkalahatang Sa kuwentong The

tawag sa pagbabago Three Apples ng
ng sikwens batay sa Arabian Nights
panahon na matapos madiskubre
nagdadala sa mga ang bangkay ng isang
tauhan s mga babae, ipinakita na
naunang pangyayari. ang salarin ay
nagkukuwento
tungkol sa mga
pangyayaring
naganap bago
nadiskubre ang
bangkay.
6. Flashforward Isang eksena na Sa pelikulang A
nagpapahiwatig ng Christmas carol kung
magaganap sa saan ang kaluluwa ng
hinaharap. hinaharap ay
nagpakita kay G.
Scrooge.
7. Foreshadowing Ito ay mga Ang isang eksena na
simbolikong nagpapakita ng di-
pangyayari na kilalang lalaki na
nagmumungkahi ng nakikipag-away sa iba
maaring maganap sa dahil sa isang babae
susunod na eksena. ay naunang ipinakita,
ang kasunod na
eksena ay
nagpapakita sa
pangunahing tauhan
na sangkot sa isang
suntukan dahil sa
kanyang kasintahan.
8. Plot twist Ito ay hndi Dalawang karpintero
inaasahang ang tinutukoy na
pagbabago sa salarin sa pagpatay ng
direksyon o may-ari ng bahay na
inaasahang resulta ng inaayos ng mga
mga kaganapan sa karpintero. Tinutukan
pelikula. ito ng mga pulis at
kamag-anak ng
biktima subalit sa
kalaunan ay
malalaman na ang
salarin pala ay ang
 mismong asawa ng
may-ari ng bahay.

9. Poetic Justice Batay sa pang-uugali FPJ’s Ang

at kilos na ipinakita Probinsyano
ng tauhan, ang
kanyang kabutihan
ay gagantimpalaan o
di kaya’y ang
kanyang kasamaan
ay parurusahan.

10.Self-fulfilling Prophecy Isang panghuhula na Sa Harry Potter nang

nagkatotoo marinig ni Lord
Voldemort ang
propesiya ni Sybill
Trelawney na isang
bata ay isisilang sa
katapusan ng Hulyo
 at ang mga magulang
nito ay yaong
nakipaglaban kay
Voldemort
.Diumano, ang
nasabing bata ay ang
magiging katapat ni
Voldemort. Ang
nasabing propesiya
ay nagkatotoo at
batang yaon ay si
Harry Potter.
10. Ticking clock Napipintong
scenario panganib
11. Breaking the fouth Animoy direktang Sesame Street,
wall pakikipag-usap ng Dora the Explorer
tauhan sa manonood.
12. Defamiliarization Pagsulat ng liham ng
tauhan tungkol sa
isang paksa na
naglalarawan ng
kanyang kagila-
gilalas na karanasan.
13. First-Person Pagkukuwento sa
Narration pamamagitan ng
 pananaw ng isang
tauhan, lalo na ang
bidang tauhan.
14. Hamartia Pagkakaroon ng
kahinaan sa katauhan
ng tauhan na naging
sanhi ng kanyang
kasawian.

15. Pathetic Fallacy Ang pagpapakita ng Paggamit ng

mga pangyayari sa fireworks upang
kapaligiran o ipakita ang masayang
anumang bagay damdamin ng tauhan,
upang ipahayag ang pagpapakita ng
damdamin ng kulog, kidlat sa
tauhan. madilim na gabi
upang ipadama ang
matinding galit.
Kasuotan

Hindi magiging buo ang isang pelikula hanggat hindi akma ang kasuotan ng mga
magsisipagganap. Kaya malaki ang tungkulin ng isang tagadesinyo ng kasuotan sa
pagdedesisyon kung ano ang pinakamainam na kasuotan na isusuot ng mga artista.
Bago pa man ang pagbuo o magaganap ang syuting ay mahalagang naihanda na sa
kanyang kaisipan, at plano kung ano ang magiging kaanyuan ng mga kasuotan ng mga
magsisipagganap. Sa tagadesinyo nakaatang ang responsibilidad sa pagpaplano at sa
pagsasakatuparan sa mga damit na gagamitin sa produksyon. Sa tulong nito, nabibigyan
niya ng suporta hindi lamang ang pisikal na kaanyuan kundi pati ang emosyonal na
aspeto na siyang mas lilinang pa sa pagsasakarakterisasyon ng mga tauhan.
Bukod sa tagadesinyo ng kasuotan ay isinasangguni ang mga ito sa iba pang
kabilang ng produksyon katulad ng direktor, kostyumer, hairstylist, at mga artista.
Ilalahad ng tagadisenyo ang kanyang tentatibong guhit sa tinatawag na costume plates.
Kung ano ang mapagkakasunduan ng lupon ay siyang gagamitin sa pagsasagawa ng
pelikula. Sa totoong buhay, nagsusuot tayo ng mga damit upang proteksyunan at
magmukha tayong kaaya-aya sa paningin ng iba pero sa pelikula ay mas lalong
tinutulungan nito ang isang artista na mailabas niya mismo ang karakter sa kwento. Sa
pelikulang Bituing Walang Ningning, si Laviña Arguelles (Cherry Gil) ay gumanap bilang
isang sikat na mang-aawit. Pinatingkad ang kanyang karakter sa tulong ng mga
magagandang damit na kanyang isinisuot, mga alahas, at maayos na make-up.
Samantalang, si Dorina Pineda (Sharon Cuneta) naman ay simple lamang ang pananamit
na isinusuot para ilarawan ang kanyang karakter bilang simpleng tagahanga ng mang-
aawit. Nangangahulugang, inilalarawan ng mga kasuotan at pinagtitibay nito ang
katayuan ng mga karakter sa lipunan, pamumuhay, edad, trabaho, pinag-aralan, at iba
pa. Higit pa, nakakatulong din ang mga kasuotan na muli tayong maibalik sa mga
nakalipas na panahon ng ating kasaysayan.
Sa pelikulang Birdshot (2016), si Mendoza (John Arcilla) ay nakasuot ng damit
pampulis. Malaki ang papel na ginagampanan ng kanyang kasuotan para mas maging
kapani-paniwala siya sa kanyang karakter. Mahalaga sa isang aktor na para mapag-iba
siya sa kanyang tunay na buhay ay makadama siya ng kaginhawaan sa kanyang isinusuot
na damit. Sinasabing ang isinusuot ng isang aktor kung halimbawa isa siyang pulis, guro,
doktor, magsasaka, tambay, o kumadrona ay natutulungan nitong magampanan niya
nang maayos ang kanyang papel. Sa mga artista mas nagkakaroon sila ng
internalisasyon sa karakter na kanilang ginagampanan kung nakikita na nila mismo ang
kanilang karakter na taglay na ang kasuotan.
Isa na siguro sa pinakamahirap na pagdaanan ng isang tagadisenyo ng kasuotan
ay kapag may kinalaman sa kasaysayan ang isang pelikulang gagawin. Sapagkat
nangangailangan ito ng masinsinang pananaliksik. Bawat detalye ay komplimentaryo sa
bawat isa at kailangang makatotohanan mula sa damit, alahas, hairstyle, at iba pa. Tanda
din maturidad ng isang aktor kung nagsasaliksik siya sa kasaysayan ng kwento at ng
kanyang mismong karakter. Bunga naman nito, maaari naman siyang makapagbigay ng
suhistiyon sa tagadisenyo ng kasuotan para sa pagpapaunlad ng kanyang isusuot.
Ayon sa https://en.wikipedia.org/wiki/Costume_design ang mga sumusunod ay
ang karaniwang proseso sa pagdidisenyo sa kasuotan.
1. Pag-aanalisa. Ito ang unang hakbang sa pag-aanalisa ng iskrip, musikal na
komposisyon, koreograpi, at iba pa. Ang parametro ng kasuotan sa isang palabas
ay pinagtitibay at pauna ng isinasagawa ang banghay ng kasuotan. Binabalangkas
ng kasuotang banghay kung sinong karakter ang kabilang sa eksena, kung kailan
magpapalit ang mga aktor at kung ano ang mga kasuotan ang nabanggit sa iskrip.

2. Kolaborasyong Disenyo. Ang pinakamahalagang yugto sa proseso kung saan

ang mga tagadisenyo ay makikipagtagpo sa direktor. Dapat malinaw sa bawat isa
ang direksyon ng palabas. Parehong pag-unawa ang direktor at mga tagadisenyo
kung ano ang tema ng palabas at anong mensahe ang gusto nilang makuha ng
mga manonood.

3. Pananaliksik sa Kasuotan. Kapag ang direktor at ang mga tagadisenyo ay nasa

parehong pahina, ang susunod na hakbang ng tagadisenyo ay ang magsasagawa
ng pananaliksik. Kailangan may pag-unawa siya hinggil sa kwento, bunga nito ay
mas mauunawaan niya ang mga karakter. Nakatutulong ito para sa higit pang
malawak na pananaliksik sa bawat karakter na pinagtitibay ang bawat
personalidad sa pamamagitan ng kanilang kasuotan.

4. Preliminaryong pagguhit ng plano at pag-lay-out ng Kulay. Kung may sapat

na kaalaman na bunga ng pananaliksik ay maaari ng makapagdisenyo ng kasuotan
sa pamamagitan ng paggawa preliminaryong pagguhit ng plano. Matapos, ang
tagadisenyo ay maaari ng magsagawa ng detalyadong pagguhit at isipin ang mga
tiyak na kasuoan at kulay sa bawat karaker.

5. Pinal na pagguhit ng plano. Kung napagkasunduan na ng tagadisenyo ng

kasuotan at ng direktor, maaari ng isagawa ng tagadisenyo ang pinal na pagguhit.
 Tinatawag itong pagsasalin (rendering) at kadalasang ipinipinta gamit ang
waterkolor o akrilik na pinta. Ang pinal na pagguhit ay nagpapakita kung ano ang
magiging anyo ng karakter at ang magiging kulay ng kanyang kasuotan.

Samantala, mayroon namang apat na pagpipilian kung saan kukuha ng kasuotan

ang tagadisenyo. Ito ay maaaring sa paghahanap sa mga tindahan ng mga
kasuotan o kostyum, magrenta, bumili, o maaaring magpaggawa (made to order).
MAKE-UP
Mahalalaga ang make-up para sa karakter ng isang artista sa isang pelikula. Sa
tulong naman ng make-up ay mas lumalabas ang inaasahang hitsura ng isang aktor
batay sa kanyang karakter. Kung naging palasak ang paggamit ng make-up sa teatro
katulad ng Kabuki ng mga Hapones na eksaheradong pagmi-make-up ang isinasagawa
gayundin naman sa pelikula. Nagagawa ng make-up na maitransporma ng isang aktor
ang kanilang sarili sa ibang bersyon na kaiba sa kanyang pagkatao.
Nabanggit ni Downs, et al. (2013) sa kanyang aklat na sa kanluran, nahahati sa
dalawang kategorya ang paglalagay ng meyk-ap.
1. Tuwirang make-up (Straight make-up). Hindi nito binabago ang hitsura ng
aktor sa halip ginagawa lamang nito ang mukha ng aktor na higit pang tatlong
dimensional samakatuwid mas nagiging maliwang siya sa manonood. Minsan ang
gumagawa nito ay maaaring ang mismong artista lamang sa kanyang sarili.
2. Karakter na make-up (Character make-up). Pagnanais naman ito na mabago
ang hitsura ng isang aktor, halimbawa, pagdaragdag ng kulay-abo (gray) sa buhok,
at kulubot sa pagnanais na magmukhang matanda ang isang aktor. Upang
magmukhang mas epektibong may-edad, kailangan din ng aktor na magsuot ng
balbas o peluka.
 Ang make-up ay napakakailangan din upang mapatingkad ang ekspresibong
kalidad ng mukha ng isang aktor. Sa pelikula, mas nakikita nang malapitan ang mukha
lalo pa’t naka-close up ito sa kamera. Mahalagang maitago sa mata ng mga manonood
ang anumang hindi dapat makita nila. Kabilang sa dapat na maitago kung hindi naman
kailangan sa eksena ay ang peklat, kulubot, at paglaylay (sagging) ng balat sa mukha.
Naggawang mabago ng isang make-up artist ang anumang nais niya sa aktor. Asahan na
ang aktor mababae man o malalake ay parehong maaaring gumamit ng make-up.
ANG PAG-ARTE

Halaga ng Pag-arte
Ilan sa atin kapag nanonood ng pelikula, unang kinososedera ay ang artista. Kung
mahusay ang gaganap sapagkat kilala na natin siya sa kanyang mga nagdaang pelikula
ay pinapanood natin. Malaki ang papel na ginagampanan ng isang artista upang maging
makabuluhan ang isang pelikula sapagkat kung maganda ang kwento pero pangit
naman ang pag-arte ng nagsisipagganap ay magkakaroon pa rin ng kakulangan. Isa ang
pag-arte sa maraming elemento ng pelikula na tinitingnan para sa kabuuan ng estitiko
ng pelikula. Kaya mapadula, mapatelebisyon o mapapelikula ay mahalagang
magtataglay ng teknik o kasanayan ang isang aktor na gaganap sa anumang papel.
Ang aktor ay sinumang gumaganap ng isang papel sa isang pagtatanghal. Siya ang
umaarte. Mahalaga na mayroon siyang teknik sa pag-arte upang makapagbigay ng
maliwanag na pagkaunawa sa mga manonood sa makataong-pag-uugali (human
behaviour) at higit na maunawaan ang sariling pag-uugali gayundin ang sa iba.
Layunin ng Isang Aktor
Ang pangunahing tungkulin ng aktor ay ang papaniwalain tayo nang lubos sa
realidad ng karakter. Dinadala tayo sa dimensyong ginagalawan ng karakter. Kung
malungkot ang karakter nakakadama din tayo ng pagkalungkot. Kung masaya naman
siya ay pagkagalak naman ang ating nadarama pero kung inaapi naman siya ay
nakakadama rin tayo ng galit sa taong gumagawa nito sa kanya. Sa isang aktor na
gumaganap sa pelikula kailangan niyang maging kapani-paniwala, matapat at natural.
1. Kapanipaniwala (Believability). Ang pagiging kapani-paniwala ay kailangang
magkaroon tayo ng simpatiya sa mismong karakter na ginagampanan ng isang
aktor. Nauunawaan natin ang karakter sa pagkakaroon natin ng simpatiya na ang
 nararamdaman niya ay katulad din ng sa atin. Ang empatiya naman ay
nagkakaroon tayo ng ugnayan sa karakter sa mundong kanyang ginagalawan sa
personal na antas. Nakiki-empatiya tayo sa kanyang mga pagpapahalaga (values),
pag-uugali, at ang kanyang mundo kahit may kaibahan ito sa atin. Mangyayari
lamang ito ng isang manonood kapag naging kapanipaniwala siya sa kanyang pag-
arte.

2. Matapat (truthfulness). Kailangang maipaunawa sa atin ng isang aktor ang

katotohanan. Maggagawa lamang ito kapag mayroon siyang kasanayan.
Kasanayan sa pag-arte na maaaring magpapabago sa buhay ng mga manonood.
Mayroon siyang kakayahan at responsibilidad na gamitin iyon sa isang
makabuluhan at makatotohanang layunin.

3. Natural. Ayon sa kasabihan ang pag-arte ay hindi magandang pag-arte, ang

pag-arte ay ang pag-arte ng natural (acting is bad acting, acting is being). Sa
madaling salita, ang pag-arte ay kailangan mapanood kawangis ng natural o sa
totoong buhay. Higit sa mga gimik upang magkaroon ng pagkakilanlan ang
karakter ay kailangan nang lalim at personal na kalidad sa panloob na katauhan.

Sa aklat ni Boggs, et al. (2008) nabanggit niya na dapat taglayin ng isang aktor ang
katalinuhan, imahinasyon, sensitibidad, at kaalaman sa kalikasang pantao na higit na
kailangan sa higit pang pag-unawa sa karakter na kanilang ginagampanan- kaisipan,
motibasyon, at emosyon. Maidagdag pa, ang aktor ay nararapat na magkaroon ng
abilidad na maihayag ang mga ito nang kapani-paniwala gamit ang boses, katawan,
kilos, kumpas, o pangmukhang ekspresyon upang ang kalidad ay totoo sa karakter na
ginagampanan at sa sitwasyong kung saan nakikita ng mga karakter ang kanilang mga
sarili. Mahalagang napananatili ng aktor ang ilusyon ng realidad ng mga tauhan na
mayroong konsistensi buhat simula hanggang sa waga. Dinagdag pa niya na kailangan
kontrolin ng aktor ang kanyang ego, upang makita nito ang kanyang karakter sa tamang
perspektibo tungo sa dramatikong paggawa ng kabuuan.
PAG-ARTE SA TEATRO, PAG-ARTE SA PELIKULA
Bagaman may pagkakapareho pagdating sa elemento pero nagkakaiba pa rin sa
maraming aspeto ang pag-arte sa teatro at sa pelikula. Saklaw ng teatro ang tinatawag
na live na pagganap. Napapakinggan ng mga aktor ang pagsigaw, pagtawa, at pag-iyak
ng mga manonood. Nakadaloy ito sa dalawang direksyon ang napapanood sa entablado
at ang reaksyon ng mga manonood. Samantalang sa pelikula naman ay nakadaloy
lamang sa iisang direksyon sapagkat hindi nalalaman ng mga nagsisipagganap ang
reaksyon ng kanilang mga manonood.

Ang mga artista sa teatro ay tinatawag na mga lehitimong aktor (legitimate actor).
Sila ang mga aktor na umaarte nang live sa mga manonood. Mas madaling maging aktor
sa pelikula kaysa sa teatro. Sapagkat kailangan ng intensib na pag-eensayo kung artista
ka sa entablado. Bagaman, maaari namang maging artista sa pelikula ang isang aktor sa
entablado katulad nina Eugene Domingo, John Arcilla, at Nonie Buencamino, pero hindi
magiging madali para sa isang aktor sa pelikula na makapasok sa pag-arte sa entablado.
Mas madali ang pagpasok bilang aktor sa pelikula kahit ang mga manlalaro katulad nina
Manny Pacquiao, Benjie Paras, Efren “Bata” Reyes, at Onyok Velasco ay nabigyan ng
pagkakataon na maging aktor sa pelikula.
 Sa pelikula, maaaring may double sa aktor mula sa pagkanta, pagtalon,
pangangarate, at iba pa. Samantalang sa entablado ay inaasahan ang pag-arte,
pagsayaw at pagkanta lalong lalo na kung kinakailangan iyon sa kanyang papel. Sa teatro
naman ay walang close-up lahat ay wide shot kaya inaasahan ang buong pusong
pagganap at emosyon sa artista. Hindi katulad sa pelikula maaari mong pikiin emosyon
kung hindi nakapokus sa iyo ang kamera.

Samantala, sa teatro ay aabutin ng maraming araw sa pagbabasa ng iskrip at

pagsasaulo ng mga linya. Sa pelikula naman minsan inaaaral lamang ito ng mga artista
sa mismong araw ng syuting. Sa bawat pagkakamali nila sa pagtatapon ng linya ay
maaari lamang magkaroon ng mga panibagong pag-uulit. Sa entablado ay kailangang
maging alerto kung sa anong bahagi magsasalita na dapat nakikita pa rin sa aktor ang
karakter na ginagampanan. Kung magkakamali naman sa linya, may sinapawan, o
lumaktaw ng ilang pahina, wala na itong pangalawang take kaya doble-ingat ang
ginagawa ng isang aktor. Sinasabi rito na kailangang maging tiyak ang aktor sa
entablado sapagkat napapakinggan at nakikita ng mga manonood ang lahat ng kanilang
paggalaw sa entablado. Hindi rin nangangahulugan na walang pag-iingat na gagawin sa
pag-arte sa pelikula lalo pa’t sa bawat pagkilos ng mga mata, ekspresyon ng mukha,
gayundin ang mga salita ay hinuhuli ng kamera. Ang pagkakaroon ng paggalaw ng mga
mata o ekspresyon ng mukha na hindi naman inaasahan sa eksena ay maaaring
magpapababa sa kredibilidad at pagiging makatotohanan ng tagpo. Katulad ng teatro,
kailangang lalabas ang pagiging natural sa pag-arte na hindi nakokonsyus sa sarili.
Ipinapakita rin sa pelikula ang kapangyarihan ng mukha na nakapagsasaggawa ng iba’t
ibang emosyon. Sa pag-arte sa pelikula o iskrin mas binibigyan ng empasis ang
pagkakabisa (reacting) kaysa pag-arte. Sa pelikula ang pagkakuha ng reaksyon (reaction
shot) ay tumutukoy sa nagiging saloobin ng taong apektado sa pag-uusap o kilos.
Kailangang maipakita sa iskrin ang nabuong emosyon ng taong nakinig sa nagsasalita at
maipakita niya ito sa kanyang mukha.
Sa aklat ni Boggs (2008) nabanggit niya na may dalawang uri ng pag-arte sa
pelikula.
1. Aksyong pag-arte (action acting). Higit itong kinakailangan sa mga aksyong
pelikula sapagkat kinabibilangan ito ng reaksyon, paggalaw ng katawan, pisikal,
at espesyal na kasanayan, pero hindi ito nagmumula sa pinakamalalim na
kakayahan ng aktor tulad ng katalinuhan at nararamdaman.

2. Dramatikong pag-arte (dramatic acting). Tumutukoy sa pagsusustina,

masinsinang diyalogo ng iba pang mga karakter, at nangangailangan ng
emosyonal at sikolohikal na lalim na bihira lamang kinakailangan sa aksyong pag-
arte.

Sa madaling salita kinabibilangan ng aksyong pag-arte ang pagsasagawa.

Samantalang sa dramatikong pag-arte naman ay pumapaloob ang
nararamdaman, pag-iisip, at pagbabahagi ng emosyon sa iba pang mga aktor sa
loob ng pelikula.

MGA TEKNIK SA PAG-ARTE

Hindi maikakaila na sa bawat araw ay madalas tayong umaarte na hindi natin

namamalayan. Minsan, sa pag-alis mo sa bahay ay pinagsabihan ka ng iyong ina na dapat
magtipid-tipid sa paggasta dahil mahal ang bilihin. Hindi alam ng iyong ana na ang
perang ibinigay niya ay naubos sa pang-araw-araw mong gastusin at pangangailangan
sa pag-aaral. Dahil sa iginagalang mo ang iyong ina ay mas pinili mo ang manahimik ang
ikubli ang iyong nadarama. Umalis kang nagpaalam na nakangiti kahit sa kaloob-looban
mo ay bahagyang nakadama ka ng pagtatampo. Sa tagpo naman sa paaralan, nag-aasta
kang mayroong pinagkakaabalahan para hindi matawag ng guro sa kanyang oral
recitation. Ang mga ito ay patunay na ang pag-arte ay hindi lamang saklaw sa mga arte
kundi bahagi na rin ng ating pang-araw-araw na buhay. Kaya sa bahaging ito, pag-
aaralan natin ang mga teknik sa pag-arte.

Ayon sa https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_acting_techniques ang mga

sumusunod ay ang mga teknik sa pag-arte.

1. Klasikal na pag-arte (classical acting) ang pinakaterminolohiya sa pilosopiya

ng pag-arte na kabilang ang ekspresyon ng katawan, boses, imahinasyon, pag-
personalize, improbisasyon, eksternal na stimyulai, at pag-aanalisa ng iskrip.
Nakabatay ito sa teorya at mga sistema ng piling klasikal na mga aktor at direktor
kabilang si Konstantin Stanislavski at Michael Saint-Denis.

2. Sistemang Stanislavski. Kilala rin ito bilang metodong Stanislavski, ang aktor
ay humuhugot sa kanyang sariling nararamdaman at karanasan para maghatid ng
katotohanan sa karakter na ginagampanan. Inilalagay ng aktor ang kanyang sarili
sa kaisipan ng karakter upang makahanap ng mga komong bagay sa pagnanais na
makapagbibigay ng makatotohanang pagsasatao sa karakter.

3. Metodong pag-arte. Saklaw ng mga teknik na ginagamit para maging

katuwang sa aktor para unawain, makaugnay sa at pagsasatao ng karakter, tulad
 ng binuo ni Lee Strasberg. Ang metodo ni Strasberg ay nakabatay sa ideya na para
makadebelop ng emosyonal at kognitibong pag-unawa kanilang papel, ang aktor
ay nararapat na gamitin ang sariling mga karanasan sa pagtukoy mismo ng papel
na ginagampanan. Nakabatay ito sa aspeto ng sistema ni Stanislavski.

4. Meisner na Teknik. Nangangailangang ang aktor ay nakapokus nang buong-

buo sa isa pang aktor at isiping siya ay totoo at sila ay nabubuhay (exist) sa mga
sandaling iyon. Ang metodong ito ay tumutulong sa mga aktor sa eksena na mas
lalong makatotohanan sa mga manonood. Nakabatay rin ito sa prinsipyo na ang
pag-arte ay makakatagpo ang kanyang ekspresyon sa tugon ng mga tao sa iba
pang mga tao at sa kalagayan. Mula pa rin ito sa sistema ni Stanislavski.

5. Praktikal na Estetiko. Isang teknik sa pag-arte na orihinal na binuo ni David

Mamet at William Macy, batay sa mga pagtuturo ni Stanislavski, Sandord Meisner,
at pilosoper na si Epictetus. Ilan sa mga pangunahing katangian ay ang pag-
aanalisa ng iskrip, adaptabilidad, at repitesyong pagsasanay na may pagkakatulad
sa Meisner na teknik.

6. Metodong Brechtian. Si Bertolt Brecht ang luminang sa estilong “epikong

drama” na umaasa sa replektibong paghihiwalay sa halip na magkaroon ng
emosyonal na paglalahok.

URI NG AKTOR
 Sa A Primer for Playgoers, nina Edward A Wright and Lenthiel H Downs na
nabanggit ni Boggs (2008) sa kanyang aklat ay tinukoy nila ang mga uri ng aktor sa
tatlong uri:
1. Impersonator. Ito ay isang aktor na may mga talento sa paglayo ng kanilang
totoong pagkatao at akuin ang personalidad ng karakter na kung saan mayroon
lamang silang kaunting katangiang komon.

2. Interpreter at Commentator. Gumaganap ng mga papel sa pelikula na may

pagkakahawig lamang sa kanilang personalidad at pisikal na hitsura. Isinasalin nila
ang bahaging ito sa dramatikong kapamaraanan na walang pagkawala ng
identidad.

3. Personalidad na Aktor. Mga aktor na ang pangunahing talento ay maging sila

lamang sa kanilang sarili at wala ng iba pa. Ang aktor na ito bagaman popular ay
hindi maaaring umako ng iba pang mga papel sapagkat maglalaho ang kanilang
sinseridad sa sarili at ang pagiging natural kung lalabas sila mismo sa kanilang
pagkatao.