2

MTB-MLE
Ikatulo nga Marka – Modyul 5
Recognize Appropriate Ways of
Speaking that Vary According to
Purposes, Audience and Subject
Matter
MTB-MLE – Ikaduhang Ang-ang
Self Learning Module
Ikatlong Markahan – Modyul 5: Recognizing Appropriate Ways of Speaking that Vary
According to Purposes, Audience and Subject Matter.Unang Edisyon 2020

KARAPATANG-SIPI 2020

“RESERBADO ANG LAHAT NG KARAPATAN. Walang bahagi ng MODYUL na ito ang

maaaring sipiin o gamitin nang WALANG nakasulat na pahintulot mula sa MAY-AKDA,
TAGAMASID PANSANGAY AT TAGAPAGLATHALA”

Ang orihinal na bersyon ng modyul na ito ay ginawa ng SANGAY NG HILAGANG SURIGAO

sa pamamagitan ng LEARNING RESOURCE MANAGEMENT AND DEVELOPMENT SECTION ng
CURRICULUM IMPLEMENTATION DIVISION. Maaari itong ilimbag muli para sa pag-aaral ng mga
kabataan; baguhin upang mas lalong mapahalagahan ang pagsasaling-wika at upang lubos na
maunawaan; at lumikha ng pinaunlad na bersyon nito alinsunod sa orihinal na gawa ng may-akda at
taga-guhit ngunit mahigpit na itinagubilin ang nararapat na pagkilala. WALA ni isang bahagi ng
modyul na ito ang ililimbag para sa layuning nakatuon sa komersyo at negosyo
Ang modyul na ito ay pinapahintulutan na maipamahagi sa ON-LINE sa
pamamagitan ng LEARNING RESOURCE MANAGEMENT AND DEVELOPMENT SYSTEM
(LRMDS) sa portal nito na (http://lrmds.deped.gov.ph)

Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Manunulat: Adeline E. Suyman

Editor: Lutzie Maglunsod
Mga Tagasuri: Lynette V. Jaron

Tagaguhit:
Tagalapat:
Tagapamahala: Ma. Teresa M. Real
Dominico P. Larong, Jr.
Gemma C. Pullos
Manuel L. Limjoco, Jr.

Inilimbag sa Pilipinas ng

Department of Education – Schools Division of Surigao del Norte

Office Address: Peñaranda St., Surigao City

Tel. No.: (086) 826-8216
E-mail Address: surigao.delnorte@deped.gov.ph
 2

MTB-MLE
Ikatulo nga Marka – Modyul 5
Recognize Appropriate Ways of
Speaking that Vary According to
Purposes, Audience and Subject
Matter
Pasiunang Pulong

Alang sa Magtutudlo:
Malipayong pagdawat niining Araling MTB-MLE 2, Ikatulo
nga Marka, Ika-lima nga Self Learning Module (SLM)
alang sa leksyon nga Recognizing Appropriate Ways of
Speaking that Vary According to Purposes, Audience and
Subject Matter.
Kini nga modyul hini-usang gidisenyo, gipalambo ug
gisusi sa mga edukador gikan sa pampubliko ug
pampribadong institusyon aron giyahan ang mga
magtutudlo aron matabangan ang mga tinun-an nga
makab-ot ang mga sukaranan nga gilatid sa K to12
Kurikulum samtang malampuson nilang mabatonan ang
pangkaugalingon, pangkatilingbanon, ug pang-
ekonomikanhong sa pagtuon.
Kini nga pagtuon, naglaum nga magiyahan ang
mga tinun-an alang sa ilang pagkat-on sa mga
buluhaton basi sa ilang abilidad, kapas-pason ug oras.
Gilauman usab nga matabangan ang mga tinun-an nga
makab-ot ang kompetensi sa 21st century skills samtang
gitagaan og pagtagad ang ilang sitwasyon ug
panginahanglan.
Isip dugang nga materyal sa mga nag-unang teksto,
makit-an nimo kining maong kahon nga naglangkub sa
kinatibuk-ang sulod sa modyul:

Pahinumdum Alang sa Magtutudlo

Naglangkob kini sa mga pahinumdom, ug
mga pamaagi nga magamit sa maayong
paggiya sa mga tinun-an.
ii
Alang sa mga Tinun-an:

Malipayong pagdawat niining MTB-MLE 2, Unang

Marka, Ikapitong Modyul sa Alternative Delivery Mode
(ADM) alang sa leksyon nga Recognizing Appropriate
Ways of Speaking that Vary According to Purposes,
Audience and Subject Matter.
Kini nga modyul gibuhat aron matubag ang imong
mga panginahanglan. Katuyuan niini nga matabangan
ka sa imong pagtuon samtang wala ka sa sulod sa
eskwelahan.
Tinguha usab niini nga mahatagan ka og
mahinungdanong kahigayunan sa pagkat-on.
Ang maong modyul adunay mga parte ug mga icon
nga kinahanglan nimong masabtan.

Kini nga bahin (parte),

mahibaloan nimu ang mga
Hibalui angayang makat-unan sa
modyul.

Niini nga eksamin, atong

Sulayi makita ang imong nahibaloan
sa leksyon sa modyul. Kung
imong makuha ang tanang
saktong tubag (100%),
mahimo na nimong laktawan
kini nga parte.

iii
 Kini usa ka mubo nga
Balikan buluhaton o pagribyu aron
matabangan ka nga ilambigit
ang leksyon karon sa niagi.

Niini nga parte, ipaila sa imo

Diskubreha ang bag-ong leksyon sa
daghang mga paagi sama sa
usa ka istorya, awit, balak,
pasiuna nga problema
(pambukas na suliranin),
buluhaton o kahimtang.

Niini nga seksyon, hatagan ka

Suriha og hamubong paghisgot sa
leksyon. Katuyuan niini nga
matabangan ka nga
masabtan ang mga bag-ong
konsepto ug pagbansay
(kasanayan).

Gilangkob niini ang mga

Palamboa buluhaton aron mas mapalig-
on pa ang imong pagsabot sa
mga pagtulun-an. Pwede
nimung i husto ang mga tubag
sa mga buluhaton gamit ang
sumbanan sa saktong tubag
nga makita sa katapusang
parte sa modyul.

iv
 Naglangkob kini sa mga
Huna-hunaa pangutana o blangko nga
pun-an aron makamugna og
usa ka hugpulong o parapo
aron maproseso ang imong
nakat-onan sa leksyon.

Buhata Naglangkob kini sa mga

buluhaton aron matabangan
ka nga mabatunan ang bag-
ong pagtulun-an sa tinuod
nga sitwasyon o kamatuoran
sa kinabuhi.

Usa kini nga buluhaton nga

Pagsukod sa ang tumong mao ang
Nakat-unan pagsukod sa lebel sa imong
nakat-unan sa pagkab-ot sa
nahibaloang kompetensi

Kining partiha, adunay mga

Dugang bag-ong buluhaton nga
ihatag kanimo aron mapa-
Buluhaton
uswag ang imong kahibalo o
kahanas sa mga nakat-unan
sa leksyon
Sumbanan Naglangkob kini sa mga
sa saktong tubag sa tanan mga
saktong
buluhaton sa modyul.
tubag

v
Sa katapusan niining modyul, makit-an usab nimo ang:

Kini ang listahan sa gikuhaan

sa mga impormasyon nga
Tinubdan
gigamit aron sa pagmugna
niining maong modyul.

Ang mosunod mao ang mga pahinumdum sa paggamit

niini nga modyul:
1.Gamita ang modyul nga naay pag-amping. Ayaw kini
butangig marka o sulat sa bisan asang parte sa modyul.
Mogamit og laing papel sa pagtubag sa mga buluhaton.
2.Ayaw kalimti og tubag ang Sulayi sa dili pa mubalhin sa
laing buluhaton sulod aning modyul
3. Basaha pag-ayo ang mga panugon sa dili pa himuon
ang matag buluhaton.
4.Obserbahi ang pagkamatinud-anon og integridad sa
imong paghimo sa mga buluhaton ug pag-ensakto sa
mga tubag.
5. Tapusa ang kasamtangang buluhaton usa pa
mubalhin sa lain nga parte sa modyul.
6. Palihug ibalik ang modyul sa imong magtutudlo human
nimong matubag ang mga buluhaton sa modyul.
Kung ugaling maglisud ka sa pagtubag sa mga
buluhaton sa modyul, ayaw pagduha-duha og konsulta
sa imong magtutudlo. Mahimong mangayo og tabang
sa imong mga ginikanan, mga igsuon, ug mga kaubanan
sa inyong balay nga mas taas og kahibalo kanimo.

vi
Hinumdumi kanunay nga dili ka nag-inusara sa pagbuhat
niini.
Naglaum kami, nga pinaagi sa maong modyul,
imong masinati ang mahinungdanong pagkat-on og
pagkuha sa lawom nga pagsabot sa mga pagtulun-an
nga naglambigit sa mga kompetensi.

vii
 TALAAN SA MGA SULOD

Content Standard ……….. 1

Performance Standard ……….. 1
Learning Competencies/MELC ……….. 1
Learning Objectives ……….. 1
Hibalo-i Kini ……….. 2
Sulayi Kini ……….. 2

Aralin 1 Komunikasyon
Balika ………… 3
Diskubreha ………… 3
Susiha ………… 5
Pagpalambo sa Kahibalo ………… 8
Hunahunaa ………… 11
Buhata ………… 12
Pagsukod sa Nakat-unan ………… 13
Dugang Buluhaton ………… 15
Sumbanan sa Saktong Tubag ………… 16
Tinubdan ………… 17

viii
 MODULE 5
Recognize Appropriate Ways of
Speaking that Vary According to
Purposes, Audience and Subject
Matter

CONTENT STANDARD:
Demonstrate understanding and knowledge of
language grammar and usage when speaking and/or
writing.

PERFORMANCE STANDARDS:
Speaks and writes correctly and effectively for
different purposes using the basic grammar of the
language.

LEARNING COMPETENCY/MELC:
Recognize appropriate ways of speaking that
vary according to purposes, audiences and subject
matter.

LEARNING OBJECTIVES:
1. Retell familiar stories and short conversations
by using appropriate expressions.
2. Use courteous expression in culturally
appropriate situation.
3. Draw pictures related to a work of literature
identifying setting and character.
4. Compose a story using appropriate words and
coherent text.

1
 Hibalui
Pagkahuman sa leksyon, ikaw gilauman nga makaila
ug makagamit sa tukmang mga pulong o pahayag sa
nagkalain-laing paagi sa pagpaabot sa katuyuan sa
tigpaminaw ug sa lihisgutan.

Sulayi

Panudlo: Kantaha ang “Kon Kita Magakatigom” sa

tuno na “The More We Get Together”. Pagkahuman sulayi
sa pagtubag ang mga musunod nga mga pangutana.

Pangutana:
1. Maayo ba nga aduna kitay higala? Ngano man?
Tubag: _______________________________________
2. Nakasulay ba ka nga ikaw ra usa unya wala kay
kaistorya?
Tubag: _______________________________________

2
Pagtulon-an
Mga Tukmang Panultihon sa

1 Pakig-istorya ug sa Uban Pang

Matang sa Komunikasyon

Ang pagpangayo og katahuran ngadto sa atong kaila,

amigo, igsoon, ginikanan, mga tigulang ug labi na sa mga
kaabag sa komunidad us aka maayong pamatasan nga
angay makat-onan sa usa ka bata o us aka tawo.
Ang bata nga matinahuron naghatag og kalipay ug
pasidungog ngadto sa iyang ginikanan ug magtutudlo.

Balika

Panudlo: Hanapa ang tukmang pulong sa hanay B nga

angay gamiton sa sitwasyon sa hanay A. Isulat ang letra
sa linya sa dili pa ang numero.

____1. Nasugat nimo ang imong a. Salamat

amigo sa plasa

____2. Gitagaan ka og bulak sa b. Excuse me

Imong klasmeyt

____3. Gusto nimo moagi sa c. Hi! Kumusta

atubangan sa imong duha
ka amigo nga anaa sa pultahan

3
____4. Wala nimo natuyo og nasikuhan d. Palihog
nimo ang imong katapad

____5. Gusto nimo ipasa sa imong e. Sorry

tapad sa imong tupad nga
klasmeyt

Diskubreha

Panudlo: Basaha ang dayalogo nila ni Ana, Kent,

Susan ug Ben.

“Paghisgot sa Lugar Bakasyonanan”

Ana: Maayong buntag kaninyong tanan.

Ben: Maayong buntag usab Ana.
Susan: Maayong buntag usab Ana.
Kent: Maayong buntag kaninyo Ana, Ben ug Susan.
Kumusta naman kamo?
Ben: Ako mayo ra, salamat.
Susan: Ako usab maayo.
Ana: Ilabina ako, maayo ra usab.
Kent: Hapit na ang Pasko. Asa man kamo
mamakasyon?
Ana: Ako sa balay ra.

4
Susan: Ako wala pa kahibalo tungod mag-agad man
ako sa plano nila mama ug papa.
Ben: Ako muadto sa Bohol kay muduaw man mi nila
Lolo ug Lola.
Ana: Kaanindot nimo uy! Gusto unta ko mobakasyon
sa Bohol pero wala lang kami paryente didto.
Susan: Sagdii lang Ana. Muabot ra ang adlaw nga
makadto ra ka sa Bohol.
Kent: Bitaw Ana, makaadto ra unya ka.
Ana: Salamat sa inyong panahom. Maayo unta og
matinuod. Hapit na ang klase, biyaan ko usa
kamo ha?
Susan: Sige, ako usab.
Kent ug Ben: Sige ayo-ayo nalang. Magkita nalang kita
sa sunod nga higayon.

Mga Pangutana:
A. Tubaga.
1. Bahin sa unsa ang pangsultihay?
__________________________________________________________________________________
2. Unsa ang gisulti ni Kent sa iyang mga higala?
__________________________________________________________________________________
3. Kanus-a nato gamiton ang parapo nga “Kumusta na
ka?”
__________________________________________________________________________________

4. Giunsa niAna pagtahod ang iyang mga higala?

__________________________________________________________________________________
5. Maayo ba nga magmatinahuron ka sa kanunay?
Ngano man?
________________________________________________________

5
B. Pasulat og pahayag sa kada pulong nga anaa sa
ubos.
• Salamat
• Maayong buntag
• Ayo – ayo

Susiha

Mahimo ba nga maistorya ang imong higala nga atoa sa

layo? Sa unsa nga paagi nga makaistorya ka nila?

Mao kini ang usa ka paagi nga makig istorya sa higala

nga layo sa atoa. Karon basaha ang pakig istorya nila sa
telepono.

6
Rico: Maayong hapon, si Rico kini. Mahimo ba nga
makig istorya kang Mara?
Mara: Hello Rico, maayong hapon si Mara ni. Unsa
man unta ang imong tuyo, anaa ba akoy
matabang?
Rico: Mara, birthday nako karong Sabado. Imbitahon
ko ikaw ug ang igsoon sa akong salu-salo sa
among balay sa alas kwarto sa hapon?
Magpaabot ko ninyo ha?
Mara: Oo Rico, daghan kaayong salamat sa
pagdapit. Gikalipay kayo nako ang imong
imbitasyon. Siguradohon nako nga
makatambong unya puhon. Ako usab nga
pahibaloon ang akong mga igsoon.
Rico: Salamat Mara. Maghulat ko ninyo dinhi.

Mga Pangutana:
1. Kinsa ang nag istoryahay sa telepono?
_________________________________________________
2. Nganung nanawag si Rico kang Mara?
_________________________________________________
3. Unsa ang mga pulong nga pagtahod nga Makita
nato sa dayalogo?
_________________________________________________
4. Kanus-a nato gamiton kining mga pulong
pagtahod?
_________________________________________________
5. Nganung kinahanglan man nato gamiton kining
mga pulong pagtahod sa bisan unsa nga pakig sulti?
___________________________________________________

7
Buluhaton:

A. Pilia gikan sa kahon ang hustong pulong nga angay

gamiton kon makig istorya ka sa telepono.

mahimo ba palihug
mahimo kayo daghan kaayong salamat
ayo-ayo bye

1. “Hello, maayong buntag, ______________________ nga

makig- istorya kang Emma?”
2. “Si Emma kini, _______________________ kang makig-
istorya nako.”
3. “Sige Emma, ______________________________ na lang
_______________________ kita ta ugma puhon.”
4. “Sige Marla, _________________________ sa pagtawag
nako ha?”

8
 Paglambo sa kahibalo

Giniyahang Buluhaton 1

Panudlo: Tan-awa kining hulagway ug tubaga kining

mga pangutana.

1. Nakasulay ba kamo nga magdala ug balon? _____

Kanus-a man? ___________________________________
2. Unsaon kaha sa bata ang balon nga iyang
gigunitan?_______________________________________

9
Giniyahang Buluhaton 2

Panudlo: Basaha kining istorya ug tubaga ang

musunod nga mga pangutana.

“Balon: Katumanan sa Pangandoy”

Sinulat ni: Rochelle L. Binoya

Si Dado anak sa us aka biyudang labandera nga

ginganlan og Celia. Nasakit ang iyang Mama, naglisod
sa pagpanglaba. Nihangyo si Dado ni Manang Selda
nga mosilbi kanila. Nisugot kini sa kondisyon nga dili siya
moundang sa pag-eskuyla.
Nalipay si Manang Selda kang Dado sa birthday sa
iyang anak. Abtik kayo nga giatiman niini si Don Felipe,
usa sa halangdon nilang bisita, nga tag iya sa hotel nga
gitrabahoan niya ug sa iyang bana.
Sa dihang hapit na mamauli ang bisita, gitagaan ni
Manang Selda si Dado og pagkaon, kwarta ug balloon.
Nalipay si Dado kay dugay na siya nangandoy og
balloon kay iya kining gamiton sa paghatod sa iyang
sulat pangandoy ngadto sa Ginoo. Wala siya
maglangan og panahon iya dayon gihigot iyang
inandam nga sulat pangandoy.
Si Don Felipe sa gibuhat ni Dado ug gisusi kini niya.
Giduol niya si Dado ug nangutana unsay gisulat niini,
busa gipabasa ni Dado ang iyang sulat sa Don.
Naluoy ang Don kang Dado pagkabasa niini sa
sulat. Iyang giingnan si Dado nga matuman na ang
iyang pangandoy, kay andam siyang motabang kaniya.
Nalipay kayo si Dado.

10
Mga pangutana:
1. Kinsa ang mga tawo sa istorya?
___________________________________________________
2. Diin nahitabo ang istorya?
_______________________________________________
3. Giunsa pagpahibalo ni Dado sa Ginoo ang iyang
pangandoy?
___________________________________________________
4. Buotan ba nga tawo si Don Felipe? _________________
Nganu man? ______________________________________
5. Unsa man ang imong ikasulti kang Dado?
___________________________________________________
6. Husto ba nga magbinuotan lang sa higayon nga
naa kay pangayoon sa Ginoo?
_________________________
Nganu man? ______________________________________

Giniyahang Buluhaton 3
Idebuho ang mosunod gamit ang stick figure.
“Dado ug Don Felipe sa usa ka dakong balay”

11
 Hunahunaa

Panudlo: Basaha ug sabta ang musunod nga pahayag.

Isulat ang pulong uyon o dili uyon.
_____1. Ang tukmang panultihon gamiton kung
gikinahanglan lamang.
_____2. Ang mga pulong pagtahod tukmang gamiton sa
pakighinabi sa isig-katawo.
_____3. Lisod matubag ang mga pangutana kung wala
masabti ang gibasa.
_____4. Ang tukmang panultihon gikinahanglan sa bisan
unsang pamaagi sa pakighinabi sa uban.
_____5. Ang pagpaminaw ug pagbasa makapalambo sa
kahibalo sa komunikasyon.

12
 Buhata

Panudlo: Basaha kining balak ug tubaga ang mga

pangutana.

Cellphone

Bata, bata palihog ako paminawa

Kanang imong cellphone ipadaplin una
Ang imong pagtuon ibutang sa hunahuna
Ang cellphone butang nga dili dulaan
Mmaong gamiton kini kon importante lamang
Para imong oras dili makawang

Ang mga libro ug leksyon kini basahon

Kay kon kini imong buhaton
Mas mosamot kang makakat-on

Kini usa lamang ka pahinumdom

Sa tawo nga may dakong pagdahom
Nga ang mga bata maoy paglaom.

Pangutana:
a. Unsa man ang butang nga anaa sa balak? __________
b. Kanus-a man ang cellphone mahimong akatabang o
dili makatabang? __________________________________
____________________________________________________
c. Nganong kinahanglan man pahinumduman ang
bata sa hustong paggamit sa cellphone?

13
 Pagsukod Sa Nakat-unan

Panudlo: A. Lingini ang letra sa saktong tubag.

1. “Maayong buntag kaninyo”, pagtahod sa
maestro ninyo. “Kumusta na kamo?” Unsa ang
inyong tubag?
a. Kumusta ka Ma’am?
b. Maayo kami Ma’am,
c. Adto na kami Ma’am.
2. “Allan andam na imong pagkaon”, sulti sa iyang
nanay. Unsa ang saktong itubag ni Allan?
a. Kadugay man!
b. Moanha na ako Nay.
c. Paghulat lamang diha.
3. “Andam na ba kamo sa eskwela mga anak?”,
pangutana sa imong nanay. Unsay ang saktong
itubag nimo kaniya?
a. Oo Nay, andam na kami.
b. Nay, adto na kami.
c. Nganu man diay?

B. Tan-awa kining mga hulagway. Pagsulat og usa ka

mubong istoryya bahin niini.

________________________________________
________________________________________
________________________________________
________________________________________
________________________________________

14
________________________________________
________________________________________
________________________________________
________________________________________
________________________________________

_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________

15
 Dugang Buluhaton

Panudlo: Isulti ug isulat ang saktong pagtahod o

pagtagad sa mosunod nga sitwasyon.

1. Isa ka buntag, imo nasugatan ang inyong principal

sa inyong eskuylahan.
________________________________
2. Sabado sa udto, gisugo ka sa imong nanay sa balay
sa imong Tiya og nasugatan nimo ang imong Lolo.
___________________________________________________
3. Gabii na pag-abot nimo sa inyong balay samtang
naghulat nimo ang imong tatay.
___________________________________________________
4. “Birthday” nimo ug daghan ang mipaabot sa ilang
pahalipay. ________________________________________
5. Kapaskuhan, nasugatan nimo ang imong mga
amigo sa pagpanimba ninyo sa imong pamilya.
__________________________________________________

16
 17
Sulayi Baliki Diskubreha Buluhaton
Depende sa tubag 1. c Depende sa tubag 1. Mahimo ba
sa bata. 2. a sa bata 2. Mahimo kaayo
3. b 3. Ayo-ayo
4. e Palihog
5. d 4. Daghan kaayong
salamat
Giniyahang Buluhaton 1 Giniyahang Buluhaton Giniyahang Buluhaton Hunahunaa
Depende sa tubag sa 2 3 1. Dili uyon
bata 1. Dado, Celia, depende sa tubag sa 2. Uyon
Selda, Don bata 3. Uyon
Felipe 4. Uyon
2. Sa balay ni 5. Uyon
Manang
Selda
3. Nagsulat ug
gipalupad
gamit ang
balon
4-6. Depende sa
tubag sa bata
Buhata Pagsugod sa Nakat- Dugang Buluhaton
a. cellphone unan Depende sa tubag sa
b-c. depende sa A. bata
tubag sa bata 1. b
2. b
3. a
B. depende sa tubag
sa bata
Tubag
Sumbanan sa mga Saktong
Tinubdan
Curriculum Guide for MTB 2
Updated MELC for MTB 2
MTB-MLE 2 Learners’ Material (Sinugbuanong Binisaya)
MTB-MLE 2 Teacher’s Guide (Sinugbuanong Binisaya)

18