Republic of the Philippines

Department of Education – Region III Central Luzon

DIVISION OF CITY OF SAN FERNANDO

Self-Instructional Packets (SIPacks)

Araling Panlipunan Grade 7
Quarter 2 – WEEK 2

A. Pamantayang Pangnilalaman (Content Standards):

Naipamamalas ang pag-unawa sa mga kaisipang Asyano, pilosopiya at relihiyon na nagbigay-daan
sa paghubog ng sinaunang kabihasnan sa Asya at sa pagbuo ng pagkakakilanlang Asyano.

B. Pamantayan sa Pagganap (Performance Standards):

Ang mag-aaral ay kritikal na nakapagsusuri sa mga kaisipang Asyano, pilosopiya at relihiyon na
nagbigay-daan sa paghubog ng sinaunang kabihasnan sa Asya at sa pagbuo ng pagkakakilanlang
Asyano.

C. Mga Kasanayan sa Pagkatuto/ Most Essential Learning Competencies

MELC No. 7 - Napaghahambing ang mga sinaunang kabihasnan sa Asya (Sumer, Indus, Shang).

D. Layunin (Objectives):
1. Nakikilala ang mga sinaunang kabihasnan sa Asya (Sumer, Indus, Shang);
2. Napaghahambing ang mga sinaunang kabihasnan sa Asya (Sumer, Indus, Shang);
3. Napahahalagahan ang kontribusyon sa sangkatauhan ng mga sinaunang kabihasnan at
4. Naipagmamalaki ang kagalingan ng mga sinaunang Asyano sa paghubog ng kabihasnan.

I. NILALAMAN (Content): Sinaunang Kabihasnang Sumer, Indus at Shang

Kagamitang Panturo (Learning Resources)

A. Sanggunian (References)
1. Mga pahina sa Gabay ng Guro (TGs): pahina 166 – 170
2. Mga pahina sa Kagamitang Pang-mag-aaral (LMs): pahina 111 – 116
3. Mga pahina sa Teksbuk (Other references): Mateo, Grace, etal. Asya: Pag-usbong ng
Kabihasnan. Quezon City: Vibal Publishing House, Inc. p.128-143
4. Karagdagang Kagamitan mula sa Portal ng Learning Resource: wala
5. Iba pang pinagkuhanang sources:
Calligraphy. http://1.bp.blogspot.com/- 2F9%2F94%2FSiti_neolitici_del_Vicino_Oriente.jpg%2F12
iZy2Pk0W6w8/TrqsY-- 00px-
3g0I/AAAAAAAAAEs/vO03XMMI8mo/s1600/chinese_obi_r Siti_neolitici_del_Vicino_Oriente.jpg#id=24&iurl=https%3A
%2F%2Fupload.wikimedia.org%2Fwikipedia%2Fcommons
ebus.gif
%2Fthumb%2F9%2F94%2FSiti_neolitici_del_Vicino_Orient
Calligraphy: e.jpg%2F1200px-
https://images.app.goo.gl/wRmhGznagWNkW49j9 Siti_neolitici_del_Vicino_Oriente.jpg&action=click
Catal Huyuk. https://www.archaeology.wiki/wp- Indus River: https://en.wikipedia.org/wiki/Indus_River
content/uploads/2013/06/Catalhoyuk_EN.jpg Jericho.
Clay tablet. https://en.wikipedia.org/wiki/Jericho#/media/File:Jerycho
https://images.app.goo.gl/kFrqX2Ezw66mvAG59 8.jpg
Cuneiform. Kagamitang pang-alay.
https://en.wikipedia.org/wiki/Sumer#/media/File:Bill_of_sale
https://en.wikipedia.org/wiki/Shang_dynasty#/media/File:Br
_Louvre_AO3765.jpg
Cuneiform. onze_square_ding_(cauldron)_with_human_faces.jpg
https://images.app.goo.gl/G5WxXVnu6zuCsQ2W6 Kulitan. http://akopito.weebly.com/suacutelat-
Euphrates River: kapampaacutengan.html
http://riversstream.blogspot.com/2017/02/euphrates-river- Kulitan. http://www.omniglot.com/images/writing/kulitan.gif
ayagikiriktavuk39s-blog.html Kulitan.
Gudea of Lagash. https://anakningalaya.files.wordpress.com/2012/11/kulit-a-
https://en.wikipedia.org/wiki/Sumer#/media/File:Gudea_of_ magkas.jpg
Lagash_Girsu.jpg Kulitan. https://en.wikipedia.org/wiki/Kulitan_alphabet
Hacilar. Libingan ni Fu Hao.
https://uk.images.search.yahoo.com/search/images?p=HA https://en.wikipedia.org/wiki/Shang_dynasty#/media/File:To
CILAR+IMAGES&fr=mcafee&imgurl=https%3A%2F%2Fupl mb_Fu_Hao_YinXu.jpg
oad.wikimedia.org%2Fwikipedia%2Fcommons%2Fthumb%

Page 1 of 11
 B. Iba pang Kagamitang Panturo: mga larawan, sagutang papel, internet (optional)

UNANG ARAW

II. PAMAMARAAN (Procedures):

A. Balik-aral sa nakaraang aralin at/o pagsisimula ng bagong aralin (Subukin):

Bago ka magsimula sa pagbabasa ng araling ito, subukin mong sagutan ang balik-aral at panimulang
pagtataya upang masukat ang lawak ng kaalaman mo tungkol sa aralin. Huwag kang mangamba sa
pagsagot. May mga tulong sa pag-aaral na inihanda para sa iyo. Maaari mo nang simulan ang pagsagot.

Panimulang Pagtataya: Sagutin ang mga sumusunod nang pasalita. Mahalagang madaanan mo ang bahaging ito
upang masukat ang iyong paunang kaalaman para sa araling ito.
1. Ano ang tawag sa templong itinatag ng mga Sumerian para sa kanilang mga diyos?
A. Etemenanki B. Hanging Garden C. Taj Mahal D. Ziggurat
2. Bakit kinilala ang kabihasnang Indus na isang organisado at planadong lipunan?
A. Maayos at mabilis na natagpuan ang mga labi ng kabihasnan
B. Naging maayos ang mga labi ng mga taong nahukay sa lugar na ito
C. Hindi nagkaroon ng anumang bakas ng pag-aaway sa lugar ng mga lungsod-estado
D. Pare-pareho ang sukat na bloke ng kabahayan na may sentralisadong sistema ng kanal
3. Kung ikukumpara ang kaalaman tungkol sa kasaysayan ng sibilisasyong Sumer, Indus at Shang, mas
madaming impormasyon ang naitala sa Sumer at Shang. Bakit napakakaunti lamang ng kaalaman tungkol sa
kabihasnang Indus?
A. Unti-unting nawaglit sa alaala ang sibilisasyong Indus
B. Lahat ng katibayan na makakapagpatunay sa kanilang sibilisasyon ay nasira
C. Walang sinumang eksperto ang makabasa o makapagpaliwanag sa pictogram
D. Walang masyadong naitala tungkol sa kanilang kasaysayan ang mga taga-Indus
4. Alin sa mga sumusunod ang HINDI katangian ng Kabihasnang Shang?
A. Isang kabihasnan sa silangang Asya na may pag-uuri ng lipunan
B. Kauna-unahang dinastiya sa Tsina na nag-iwan ng mga tala o sulatin
C. Gumamit ng konseptong mandate of heaven bilang batayan ng pamumuno
D. Nag-iwan ng mga kagamitang bronse na kakikitaan ng galing sa pagkakagawa
5. Ano ang mayroon sa sibilisasyong Sumer, Indus at Shang na wala sa ibang mga kabihasnan sa Asya gaya ng
sa Mongolia?
A. Lambak-ilog B. Sistema ng pagsulat C. Organisadong pamahalaan

Nahirapan ka ba sa pagsagot? Huwag kang mag-alala ang mga tamang sagot sa panimulang pagsusulit ay
iyong matututunan sa pag-aaral at pagsasagawa ng iba pang mga gawain sa araling ito.

Ang mga gawain sa letrang B at C ay naglalayong ipakilala sa iyo ang ilan sa pinakamahalagang konsepto
na matutunan mo sa pag-aaral ng mga sinaunang kabihasnan sa Asya. Dito mauunawaan mo ang
kaugnayan ng mga nakaraang aralin gaya ng pisikal na kapaligiran sa paghubog ng sinaunang kabihasnan
sa Asya at sa pagbuo ng pagkakakilanlang Asyano. Handa ka na? Kung gayon, simulan mo na.

B. Paghahabi sa layunin ng aralin (Panimula)

Gawain 1: 4 PIC 1 WORD

Suriin ang pagkakatulad ng apat na larawan at ibigay ang
salitang hinahanap. Sagutin ang mga sumusunod nang pasalita.

M - O

Page 2 of 11
Pamprosesong Tanong:
1. Ilarawan ang nakikita sa larawan.
2. Saan mga bansa kaya matatagpuan ang mga ilog na ito?
3. Ano ang halaga ng mga ilog sa pagbuo ng kabihasnan?

C. Pag-uugnay ng mga halimbawa sa bagong aralin

Gawain 2: PAGHAHAWI NG MGA BALAKID

Upang lubos na maunawaan ang babasahing tekso, kailangan na maintindihan ang ilan sa mga kumplikadong
salita. Hanapin ang kahulugan sa Hanay B ng mga salita na nasa Hanay A. Isulat sa iyong sagutang papel ang
mga sagot.

Hanay A Hanay B
1. Anno Domini A. Palipat-lipat ng tirahan
2. Arkeologo B. Permanenteng panirahan sa isang lugar
3. Artifact C. Palitan ng kalakal na hindi gumagamit ng pera
4. Artisano D. Mga bagay na gawa ng mga sinaunang tao o panahon
5. Barter E. Brick o luwad na pinatigas sa araw upang gawing bahay
6. Before Common F. Maunlad na lungsod na may kapangyarihan gaya ng sa bansa
Era
G. Bihasang manggagawa gaya ng panday, karpintero at mananahi
7. Ladrilyo
H. Year of the Lord, ibig sabihin panahon mula nang isilang si
8. Lungsod-estado Hesukristo
9. Nomadiko I. Pag-aaral sa sinaunang kasaysayan ng tao gamit ang mga
naiwang labi at artifacts
10. Sedentaryo
J. Bago kasalukuyang panahon o panahon bago isilang si
Hesukristo o BC (before Christ)

Sa mga lambak-ilog nagsimula ang mga kauna-unahang kabihasnan ng Asya. Mga lupain ito na angkop
sa pagsasaka at permanenteng panirahan. Sa Mesopotamia na nasa pagitan ng Tigris at Euprates
namuhay ang mga Sumerians, sa Huang Ho na nasa China umunlad ang pamayanang Shang at sa Indus
nagsimulang bumuo ng permanenteng panirahan ang mga Indus. Sa mga ilog na ito hinarap ng mga
sinaunang tao ang hamon ng kalikasan upang mabuhay at malinang ang mga kasanayan sa iba’t ibang
larangan na nagpaunlad sa kanilang pamumuhay.

Malaki ba ang pagkakatulad ng iyong sagot sa tekstong binasa sa kahon? Oo? Mahusay kung
ganoon! Ngayon ay handa ka nang pag-aralan ang sinaunang kabihasnan sa Asya. Sa iyong pagbabasa,
tandaan ang mga layunin ng aralin. Inaasahan na matapos mong magawa ang lahat ng mga gawain ay
mailalarawan at maihahambing mo ang mga sinaunang kabihasnan sa Asya. Gayundin, inaasahan na
mauunaawaan mo na ang pagpapahalaga sa kanilang mga kontribusyon ay bahagi ng pagbuo sa iyong
pagkakakilanlan bilang Asyano.
Upang matulungan ka sa pag-unawa sa panahon na pinag-aaralan, suriin ang susunod na
larawan at unawain ang teksto sa ibaba nito.

Page 3 of 11
 PAGPAPANAHON

Ang mga kabihasnang matutunghayan ay namuhay noong Before Common Era o Before Christ. Kung ang
kabihasnan halimbawa ay nagsimula 4500 BCE / BC, ibig sabihin 6,520 taon na ang nakalilipas mula ngayon 2020
AD / CE. Kapag sinabing 5th millennium, nangangahulugan itong taon sa loob ng 5000 hanggang 4001 at kapag
ika-5 siglo (century) ay nangangahulugang taon sa pagitan ng 500 hanggang 401. Kaya naman tayo ngayon (2020)
ay nasa ika-21 siglo. Maaaring matagal nang panahon ang lumipas subalit ang kanilang mga nagawa at
kontribusyon ay mahalaga sa pagkakakilanlang Asyano kaya nararapat lang na balikan at pag-aralan sila.

IKALAWANG ARAW
D. Pagtatalakay ng bagong konsepto at paglalahad ng bagong kasanayan #1 (Paglinang/ Alamin
Mo/Paunlarin)
Gawain 3: TALAKAYAN (LM pahina 112-114, Asya: Pag-usabong ng Kabihasnan, internet) Basahin at unawaing
mabuti ang mga susunod na teksto.
PAMAYANANG NEOLITIKO – mga pamayanang agrikultural at sedentaryo na ang pangunahing kabuhayan ay
pagsasaka. Ang ilan sa mga ito ay naglaho dahil sa pagkatuyo ng lupa dahilan upang lumipat sila ng tirahan. Ang
paglipat na ito ang dahilan sa pagdami ng populasyon na kalaunan ay naging mga lungsod-estado ng kabihasnan
o sibilisasyon. Maraming mga pamayanang neolitiko ang itinatag bago ang mga kabihasnang Sumer, Indus at
Shang. Ang ilan ay matutunghayan sa ibaba.
SUMER
Jericho (7000 BCE)
 Pinakamatandang pamayanang Neolitiko na nasa Israel
 Pagtatanim ng trigo at barley, pangangaso at pakikipagkalakalan ng sulfur at asin
mula sa Dead Sea ang ikinabubuhay

Catal Huyuk (6000 BCE)

 nasa timog Turkey at nakikipagkalakalan ng obsidian na ginagawang salamin,

kutsilyo, atbp
 naniniwala sa mga diyos na pwersa ng kalikasan gaya ng ulan, ilog at Inang Diyosa
na makikita sa kanilang mga lilok o estatwa
Hacilar (5700 BCE)

 matatagpuan sa talampas ng Anatolia o Turkey

 Nagtatanim ng trigo, barley, gisantes, mais at hackberries. Gumagawa din katangi-tanging palayok at
pinaniniwalaan na nag-aalaga ng aso.
INDUS
Mehrgarh (7000 - 2500 BCE)

 Nasa kanluran ng ilog Indus malapit sa Bolan Pass

 Pagsasaka ng trigo, paghurno ng tinapay gawa sa cereal, pag-aalaga ng tupa,

kambing at ox, at pagpapalayok ang ikinabubuhay

Page 4 of 11
 Bahay ay gawa sa mga ladrilyo (brick) gaya sa Sumer
SHANG
Yangshao (3000 – 1500 BCE)

 Pagtatanim ang pangunahing ikinabubuhay subalit hindi lubusang sedentaryo dahil sa

paghahanap ng sakahan

 Nakaayos pabilog ang mga bilugang bahay na bahagyang nakabaon ang luwad na
pader at may bubungang pawid

 Gumawa ng pula at itim na tapayan na may desenyong geometrical

 Naghahabi ng telang seda at hemp at gawa sa buto o bato ang kutsilyo, bingwit,
palakol at ibang kagamitan.
Longshan (2500 – 2000 BCE)

 Halos pareho sa Yangshao subalit mas sedentaryo.

 Nagtatanim ng millet at palay at gumawa ng maninipis na kopitang may kawakan, paa at bibig at tapayang
itim kaya tinawag na Black Pottery Culture.

 May mga nahukay na ebidensya na nagsasagawa sila ng pag-aalay gamit ang mga buto ng hayop at mga
alipin

Hari ng Lagash
Naiwang labi ng Ur

Ziggurat Cuneiform sa Clay Tablet

ANG KABIHASNANG SUMER

 Panahon: Bronse, 4500 – 1900 BCE

 Lokasyon: Mesopotamia – ibig sabihin lupain sa pagitan ng dalawang ilog (Tigris at Euphrates) na
kinilalang ‘cradle of civilization’ dahil dito umusbong ang unang sibilisadong lipunan. Iraq ngayon, ito ay
bahagi ng Fertile Crescent.
 Pagsilang: Naging possible ang paninirahan dito dahil sa matabang lupa dulot ng pag-apaw ng Tigris-
Euphrates. Pinaniniwalaang itinayo ito ng 3 grupo:
o Sedentaryong Ubaidian na magsasaka at nakatira sa brick-house(Non-semitic)
o Nomadikong pastol ng mga kambing at tupa na nagsasalita ng wikang Semitiko at nakatira sa
mga itim na tolda (tent)
o Mga mangingisdang nakatira sa mga pawid na kubo
 Lunsod-Estado: Ur, Uruk, Eridu, Lagash, Nippur, Kish, Larsa, atbp.
 Espesyalisasyon ng Gawaing Pang-ekonomiya:
o Pagsasaka ng trigo, prutas at gulay gamit ang araro ang naging pangunahing gawain dito.
Mayroon ding paghahayupan, paghahabi ng tela, pagpapanday, karpintero, pagpapalayok,
paggawa ng beer mula cereal, at pagsasaayos ng irrigasyon at iba pang pampublikong gawain.
o Gumamit sila ng pilak at barley sa pagbabayad-utang at kalakalan. Nakipagkalakalan sila sa
mga taga-Indus at Ehipto. Dahil salat sa mineral, bato at kahoy umangkat sila ng lapis lazuli
(batong may kulay) sa Afghanistan, obsidian sa Turkey, beads sa Bahrain (Dilmun), cedar sa
Lebanon, at resin sa Mozambique.
 Uring Panlipunan: Maharlika: paring-hari at mga opisyal, Ordinayo: mangangalakal, artisano, scribe o
tagatala, astronomiko, mandirigma, magsasaka; at alipin
o Mas makapangyarihan ang lalaki kaysa babae. Sa umpisa ay maaaring mag-asawa ng marami
ang babae (polyandry) subalit ipinagbawal ito kalaunan at sinuman lumabag ay paparusahan ng
kamatayan sa pagbabato.
o Ang pagpapakasal ay sa pamamagitan ng kasunduan ng mga magulang.
Page 5 of 11
  Pamahalaan: Bawat lungsod-estado ay pinamamahalaan sa simula ng isang paring-hari / paring-
governador sa tulong ng lupon ng matatanda na binubuo ng babae at lalaki. Kalaunan ang paring-hari ay
naging hari na lamang
o Gumamit sila ng 2 wika: Sumerian sa pagsamba at literatura at Akkadian sa pamamahala at
pamumuhay.
 Panulat: Cuneiform – sistema ng pagsulat sa clay tablet gamit ang stylus reed o matulis na bagay. Hindi
na ginagamit ang wikang Sumerian subalit naunawaan ang nakasulat dito dahil sa dami ng mga
natagpuang clay tablets tungkol sa halos lahat ng aspeto ng pamumuhay ng mga Sumerians.
 Relihiyon: Ziggurat – mala-pyramid na templong gawa sa ladrilyo at matatagpuan sa gitna ng bawat
lungsod-estado, ito ang kanilang pinakamahalaga at pinakamataas na gusali kung saan idinadaos sa
tuktok nito ang pagbibigay karangalan at pag-aalay sa kanilang mga Diyos. Nagsilbi itong tirahan ng
kanilang diyos dahil naniniwala sila na ang matataas na lugar gaya ng bundok ay tahanan ng mga diyos
kaya hugis pyramid ito. Ang ibabang palapag ay nagsilbing tirahan ng mga pari at gawaan ng mga artisan.
o Sumasamba sa maraming diyos na may katawan at katangian ng tao subalit bawat lungsod-
estado ay may kani-kaniyang pangunahing diyos na sinasamba. Sa Uruk, sinasamba nila si
Inanna, diyosa ng pag-ibig at digmaan; samantalang si Enki, diyos ng karunungan at tubig, ang
sinasamba sa Eridu.

o Naglilibing sila ng patay sa labas ng lungsod. Pinababaunan din nila ito ng mga pagkain. Kung
maharlika ang namatay, kasamang inililibing ang mga alipin.
 Arkitektura: Gumawa ng mga dike, kanal at imbakan ng tubig upang paghandaan ang hindi regular na
pag-apaw ng tubig at ulan.
o Sa simula, ang hangganan ng bawat lungsod-estado ay mga kanal subalit paglaon ay naging mga
pader na pandepensa sa mananakop
o Gawa sa labrilyo (mud-brick) ang mga gusali kaya madaling masira. Ang patuloy na pagtatayo ng
gusali kalaunan ang siyang nagpataas sa level ng lupa ng syudad.
o Malapit sa Ziggurat ang imbakan ng butil, palasyo na may malalawak na bakuran at ibang bahay
ng mga opisyal. Habang papalayo ka sa templo ay bumababa ang iyong katayuan sa lipunan.
 Sining: Epiko ng Gilgamesh – pinakamatandang epiko sa mundo. Ito ay tungkol sa paglalakbay ni
Gilgamesh, hari ng Uruk.
o Nagsusuot din sila ng alahas na gawa sa ginto, tumutugtog ng lira at plawta, at umuukit ng kwento
ng pakikidigma o kabuhayan sa mga kahoy at luwad
 Pagbagsak: Pinahina ng pagkatuyo at salinizasyon ng lupa ang mga lungsod-estado dahil sa maling
sistema ng irigasyon at tagtuyot kaya madalas ang digmaan ng mga lungsod-estado. Sinamantala ito ng
mga Akkadian at kanila itong sinakop noong 2270 BCE sa pangunguna ni Sargon. Sinakop din sila ng
mga Amorite. Sa kanilang pagkasakop, unti-unting nawala ang wikang Sumerian.
 Ambag: Lunisolar calendar, kariton de-gulong, wheel-spun pottery, arko, astronomiya, decimal system, 360
degrees, at unang nakasulat na batas ni Ur-Nammu.

ANG KABIHASNANG INDUS

 Panahon: Bronse, 3300 – 1300 BCE
 Lokasyon: Lambak-ilog ng Indus sa Pakistan dating kanlurang bahagi ng India.
 Pagsilang: Taun-taon umaapaw ang ilog dahil sa monsoon at nag-iiwan ng banlik na nagpapataba sa lupaing
agrikultural nito. Pinalalagay na itinatag ito ng mga Dravidian.
 Lunsod-Estado: Harappa, Mohenjo-daro, Dholavira, Ganeriwala, Rakhigarhi, atbp.
o Nangangahulugan ang Mohenjo-daro na mound of the dead dahil sa natagpuan ditong mga kalansay
na hindi maayos ang pagkakalibing.
 Espesyalisasyon ng Gawaing Pang-ekonomiya:
o Pagsasaka ng trigo, gulay, dates, palay at sesame seeds ang naging pangunahing gawain dito.
o Tulad ng Sumerian natuto rin silang makipagkalakalan sa mga baybayin ng Arabian Sea at Persian Gulf.
Ipinalalagay na nagkaroon ng barter sa pagitan ng kabihasnang Indus at Sumer.

Page 6 of 11
 o Gumamit sila ng selyo sa pakikipagkalakalan at kalabaw bilang transportasyon.
o Mayroon ding tagapagkulay ng tela, mananayaw at panday ng bronse, lead at tin

 Uring Panlipunan: artisano, mangangalakal, magsasaka

 Pamahalaan: Walang matibay na ebidensyang arkeolohikal sa pagkakaroon ng pamahalaan gaya ng palasyo o
listahan ng mga hari subalit may mga teorya na may pamahalaan ito dahil sa mahusay na pagpaplano ng
lungsod at sistema ng timbang at panukat.
 Panulat: Mahiwaga ang kabihasnang Indus dahil maraming katanungan ang hindi masasagot ng mga arkeologo
tulad na lamang ng hindi maipaliwanag na kahulugan ng mga simbolo ng pagsulat ng mga Indus kaya
magpahanggang ngayon ay pictogram pa rin ang tawag sa kanilang panulat.

 Relihiyon: Sumasamba sa Inang Diyosa, mga halaman at hayop.

o Wala pang natatagpuang gusali para sa pagsamba subalit pinaniniwalaan na ang pampublikong
paliguan (Great Bath) ay bahagi ng kanilang paniniwala sa paglilinis ng kaluluwa o tuwing may ritwal ng
pag-aalay.
o Inilibing nila ang mga namatay kasama ang mga kagamitan o di kaya ay bago ilibing ang bangkay ay
iniiwan muna ito sa isang lugar hanggang sa maging kalansay at saka pa lamang ililibing (fractional
burial). May nagsagawa din ng pagsunog sa bangkay o cremation.
 Arkitektura: Napalilibutan ng pader at ang mga bahay na gawa sa bricks ay may isa o higit pang banyo o palikuran
na konektado sa sentralisadong sistema ng tubo at imburnal sa ilalim ng lupa kaya masasabing planado at
organisado ang kabihasnan.
o Binubuo ng citadel o mataas na moog at mababang bayan (downtown). Karaniwang nasa bandang
kanluran ng lungsod ang moog at nasa loob nito ang pampublikong paliguan, malaking bulwagan at
imbakan ng butil.
o Walang sistema ng irigasyon dahil umaasa sa sila monsoon o tubig-ulan. Ngunit may mga matataas na
balon na nagsilbing lagayan ng tubig-ulan. Mayroon ding baradero o pantalan ang mga nasa tabing
dagat gaya sa Lothal.
 Sining: May mga nahukay na artifact na gawa sa bato, bronse, ginto at luwad (terra-cotta) gaya ng palayok, selyo,
figurine ng babae, amulets, alahas, carnelian beads at laruang kariton, chess at dice na nagpapahiwatig na
mahilig maglibang ang mga Dravidian. May natagpuan ding mga ceramics at pangkulay ng mukha.
 Pagbagsak: Hindi naging malinaw ang paglaho ng Kabihasnang Indus dahil walang bakas ng digmaan. Hindi
malinaw kung may kinalaman ang mga Aryan sa paglaho nito.
o Ipinalagay na maaaring dulot ng pagbabago sa klima kung saan naging madalang ang tubig-ulan. Dahil
dito natuyo ang mga ilog at dumami ang asin sa lupa dahilan upang hindi na makapagtanim ang mga
tao. Kaya naman, naniniwala ang ibang eksperto na maaaring naglaho ang mga lungsod dahil sa
migrasyon patungong ibang mga bayan sa silangan at timog ng India ng mga Dravidians.
o Ang ibang eksperto naman ay naniniwala sa naganap na lindol at pagbabago ng antas ng tubig sa dagat.
o Sa pagsusuri sa mga nahukay na kalansay, napag-alaman na nagkaroon ng mga nakakahawang sakit
gaya ng ketong at tuberculosis.
 Ambag: Pampublikong paliguan (swimming pool), sistema ng kanal at imburnal, pagpapalano ng syudad, chess,
Mataas at mababang Moog Paring-hari Bundok ng mga Patay

Organisadong lungsod
Pangunahing Paliguan Kanal ng Palikuran

Laruan at Palayok
Terra-cotta Bangka

Selyong Unicorn may Pictograph

Page 7 of 11
IKATLONG ARAW
E. Pagtatalakay ng bagong konsepto at paglalahad ng bagong kasanayan #2
(Paglinang/ Alamin Mo/Paunlarin)

KABIHASNANG SHANG
 Panahon: Bronse / 1600 BC – 1046 BC
 Lokasyon: lambak-ilog Huang He sa Tsina
 Pagsilang: Umusbong dahil pagkatapos ng pagbaha naiiwan
ang loess o dilaw na lupa na nagsisilbing pataba sa lupaing
agrikultural sa lambak-ilog. Itinatag ni Dakilang Tang na tumalo
sa maalamat na dinastiyang Xia o Hsia. Walang ebidensyang
arkeolohikal na nagpapatunay na totoong nagkaroon ng
nasabing dinastiya.
 Kabisera: Yin / Yinxu / Anyang / Dayi Shang, atbp
 Espesyalisasyon ng Gawaing Pang-ekonomiya: Pagtatanim
ang pangunahing gawain. Mayroon din mangangaso,
Oracle Bones Jade
naghahayupan, minero, panday ng kagamitang bronse,
astronomiko, mandirigma, musikero, naghahabi ng seda,
nagpapalayok, at mangangalakal gamit ang cowry sheels bilang
pera.
 Uring Panlipunan: Maharlikang pinuno, mandirigma, artisan,
mangangalakal, magsasaka, at alipin
 Pamahalaan: Mga maharlika na pinamunuan ng Paring-hari na
nangunguna sa ritual ng pag-aalay sa diyos at ninuno at
pagtatanggol laban sa mga mananakop na nomadiko sa hilaga.
Ang ibang mga maharlikang pinuno ay nagbabayad ng tributo sa
hari kapalit ng pagtira at pamamahala sa kanyang lupain.
 Panulat: Calligraphy ang sistema ng kanilang pagsulat na
nagsilbing tagapag-isa sa mga Tsino at ambag sa lipunan.
Makikita ito sa mga butong orakulo na pawang mga buto ng
hayop gaya ng pagong at ox at ginamit sa pag-aalay sa mga
ninuno o diyos. Isinusulat ang katanungan sa buto bago sunugin
at ang mga biyak na makikita ay siyang sagot ng kanilang diyos
o ninuno na babasahin ng paring-hari.
Calligraphy

 Relihiyon: Naniniwala sa kabilang-buhay na pinatunayan ng

mga natagpuang kagamitan at labi ng mga alipin na isinama
sa libingan ng mga maharlika gaya ni Fu Hao, asawa ni Haring Bakod
Wu Ding. Sumasamba sila kay Shangdi na diyos ng ulan,
hangin at kulog; mga espiritu ng kapaligiran, at ninuno
 Arkitektura: Napapalibutan ang kabisera ng lupang bakod na
8 metro ang taas. Upang makontrol ang taunang pagbaha ng
Huang He ay naglagay ng mga dike at nagtanim ng mga
halaman. Sisidlang pang-alay
 Sining: Kagamitang yari sa bronse gaya ng sisidlan sa mga
ritwal at armas; porselanang yari sa kaolin o pinong puting
luwad, alahas na jade
 Pagbagsak: Tinalo ng dinastiyang Zhou ang sunod-sunod na
pamumuno ng mga mahihina at malulupit na pinuno at
sinimulan ang mandate of Heaven. Libingan ni Fu Hao

Ruins

Page 8 of 11
 Humahanga ako sa iyong determinasyon na matuto. Ngayon naman ay subukan mong pagsama-
samahin ang lahat ng iyong natutunan. Ipakita mo ito sa pamamagitan ng paggawa ng talahanayan na
naghahambing sa tatlong kabihasnang natutunan.

F. Paglinang sa Kabihasnan(Gawin Mo/ Pagyamanin)

Gawain 4: LIKUMIN ANG DATOS. Punan ng sagot ang talahanayan ng mga natutunan mula sa pagtalakay sa
paksa. Pagkatapos, sagutan ang mga pamprosesong tanong.
Mahalagang
Kabihasnan Lugar na Pinagmulan Panulat Katangian
Ambag

1. ________(bansa)
3. 4. 5.
Sumer 2. ________(lambak-ilog)

6. ________(bansa)
8. 9. 10.
Indus 7. ________(lambak-ilog)

11. ________(bansa)
13. 14. 15.
Shang 12. ________(lambak-ilog)

Pamprosesong Tanong: (Sagutin ito nang pasalita)

1. May nangibabaw ba na kabihasnan sa tatlong nabanggit? Alin ito at bakit?
2. Alin sa mga kontribusyon ng sinaunang kabihasnan ang iyong hinangaan? Bakit?
3. Paano mo pahahalagahan ang mga naging kontribusyon ng mga kabihasnan na nakatulong ng malaki sa
kasalukuyang panahon?
4. Sa iyong palagay may epekto kaya ang mga katangian o ambag ng mga unang kabihasnan sa katangian
ngayon ng mga bansa sa Asya? Ipaliwanag ang sagot.

IKAAPAT NA ARAW
G. Paglalapat ng aralin sa pang-araw-araw na buhay (Gawin Mo/ Pagyamanin) – Performance Task
Gawain 5: PANAYAM
 Magsagawa ng isang panayam sa mga nakatatanda (maaaring kasama sa bahay) tungkol sa sinaunang
kasaysayan ng inyong lugar.
 Lagyan ito ng larawan o mapa na maaaring ginupit o ginuhit. Gawing gabay ang mga sumusunod na tanong:
 Saan matatagpuan ang inyong lugar?
 Paano ito nagsimula o Ano ang kasaysayan nito?
 Ano ang pangunahing kabuhayan sa inyong lugar?
 Ano ang naging ambag / kaugalian ng inyong lugar sa pagkakakilanlang Kapampanga / Filipino?
Halimbawa:
Katibayan ng
panayam: text,
chat, video call,
interview

 Ikaw: Saan matatagpuan ang inyong lugar?

Pangalan ng Kinapanayam:
 Ikaw:
Pangalan ng Kinapanayam:
 Ikaw:
Pangalan ng Kinapanayam:
San Antonio, Bacolor, Pampanga
Ano ang kasaysayan nito?
Dating malaking barrio ang San Antonio. Subalit dahil sa sobrang laki
nito ay nahirapan ang mga tao na ikutin ang buong barrio kapag may
prosisyon kaya inihiwalay dito ang sitio Luwalan at Duwat.
Ano ang pangunahing kabuhayan sa inyong lugar?
Pawang mga magsasaka ng palay at tubo ang kabuhayan ng mga
taong nakatira dito. Sa katunayan, matatagpuan sa bandang hilaga
nito ang isang lumang riles na daanan ng mga bagon na nagdadala ng
tubo patungong Pasudeco, ang pagawaan ng asukal.
Page 9 of 11
  Ikaw: Ano ang naging ambag / kaugalian ng inyong lugar
sa pagkakakilanlang Kapampangan / Filipino?
 Pangalan ng Kinapanayam: Karamihan ng mga San Anton ay Romano Katoliko.
Tuwing piyesta, may kaugalian ang mga matatanda
ng pagsusuot ng kayumangging damit tulad kay patron San Antonio
ng mga bata upang hindi sila magkasakit.

(ang pag-uusap ay maaaring isulat sa papel kung walang gadget)

RUBRIC o Batayan sa Pagmamarka: (9 puntos + 1 effort = 10 puntos)

Kailangan pang
Pamantayan Mahusay (3) Katamtaman (2)
magsanay (1)
Panayam Nasagot ng maayos ang Nasagot ang mga Hindi nasagot lahat ng
mga tanong at may saysay tanong subalit maiksi mga tanong at maiksi
at detalye ang sagot ang sagot ang mga sagot
Larawan/ o Maganda, may detalye at Hindi gaanong kaaya- Minadali ang
kopya ng kagiliw-giliw aya at kaunti lamang pagkakagawa
Panayam ang detalye
Pagsunod sa Sumunod sa panuto at Hindi sumunod sa Marumi at Hindi
panuto at malinis panuto at malinis / sumunod sa panuto
Kalinisan Sumunod sa panuto
subalit hindi malinis

Ngayong natapos mo na ang lahat ng mga gawain sa araling ito ay muling magmuni-muni at pag-
isipan ang iyong mga nalaman at naunawaan sa mga Sinaunang Kabihasnan sa Asya. Makakabuo ka ba ng
paglalahat sa iyong natutunan? Mahusay kung maipakita mo ito sa Feedback Tool Face sa Gawain 7.

H. Paglalahat ng Aralin (Tandaan Mo/ Pagyamanin at Isaisip)

Gawain 6: FEEDBACK TOOL CHART.

Layunin ng talahanayan na malalaman kung gaano mo naunawaan ang mga sinaunang kabihasnan sa Asya.
Sagutin ang mga sumusunod nang pasalita. Huwag ng isulat ang sagot sa sagutang papel.

Hindi
Mga Pahayag/Kaalaman Naunawaan
Naunawaan
1. Dahil sa pagbabago ng kapaligiran natutong magtanim
ang mga unang Asyano at nananatili sa isang lugar
upang linangin ang mga lupain.
2. Nagsimula ang kabihasnan sa mga lambak-ilog sa Asya.
3. Karaniwang polytheism o sumasamba sa maraming diyos
ang mga sinaunang kabihasnan sa Asya
4. Maituturing na malaking ambag ng kabihasnan ang
sistema ng pagsulat.
5. Mga Dravidians ang unang gumamit ng gulong at
Sumerians ang nakaimbento ng kanal at swimming pool
6. Pagbabago sa klima o climate change ang dahilan ng
pagbagsak ng mga kabihasnan.

Binabati kita! Matagumpay mong nagawa ang lahat ng mga gawain. Patunay ito na handa ka na sa
maikling pagsusulit na iyong gagawin.

Page 10 of 11
IKALIMANG ARAW

I. Pagtataya ng Aralin (Natutuhan Ko/ Isagawa)

I. Tukuyin kung ang mga sumusunod ay kabilang sa Sumer, Indus o Shang. Isulat ang sagot sa sagutang
papel. (isang puntos kada bilang)
1. Sumasamba sa mga ninuno.
2. Naitatag ang kabihasnang ito sa Yellow River.
3. Matatagpuan ang kabihasnang ito sa Pakistan.
4. May citadel o mataas na moog at mababang bayan.
5. Pinaniniwalaan na itinayo ang kanilang kabihasnan ng mga Dravidians.
6. Sumamba sa maraming Diyos na sumisimbulo sa mga pwersa ng kalikasan.
7. Sila ang unang gumamit ng decimal system at konsepto ng 360 degrees sa bilog.
8. Ilan sa kanilang pinakamahalagang lungsod ay ang Ur, Uruk, Nippur, Lagash at Kish.
9. Matatagpuan ang kabihasnang ito sa Mesopotamia na siyang pinakamatanda at pinakauna.
10. May sistema ng imburnal (sewage system) at organisado ang pagkakagawa sa lungsod dahil sa pare-
parehong sukat na bloke ng mga kabahayan.

J. Karagdagang Gawain at Remediation

Ang bahaging ito ay itinakda upang lubos mong maunawaan ang kahalagahan ng pag-aaral sa
mga sinaunang kabihasnan at pahalagahan ang kontribusyon sa sariling pagkakakilanlan ng sinaunang
panulat ng mga Kapampangan – ang Kulitan.

Gawain 7: Basahin ang maiksing kasaysayan at pamamaraan kung paano sumulat gamit ang Kulitan. Pagkatapos,
subukan mong isulat ang iyong pangalan gamit ang mga simbolo ng Kulitan na nasa talahanayan. Maaari mo
ring i-download ang app na kulitan upang matulungan ka sa pagsulat ng iyong pangalan.
https://play.google.com/store/apps/details?id=com.keithmanaloto.learnkulitan&hl=en_US

Kasaysayan
 Sulat Kapampangan kung tawagin ng mga taga-Gitnang Luzon ang kanilang
sinaunang panulat bago dumating ang mga Kastila.inawag itong culit ng mga
Espanyol na lexicographers (taong gumagawa ng diksyonaryo) na sina
Benavente at Bergaño noong ika-17 at ika-18 siglo.
 Hindi tiyak ang pinagmulan nito subalit may pagkakahawig ito sa ibang mga
panulat Indian sa Timog-Silangang Asya patunay sa malalim na ugnayan natin
sa India at mga karatig bansa bago ang pananakop ng mga Kastila.
 Kapatid ito ng Baybayin, Tagbanwa, Balinese, Javanese, atbp.
Katangian at Paraan ng Pagsulat
 Ang pagsulat at pagbasa ng Kulitan ay patayo: mula taas pababa at mula kanan
pakaliwa gaya ng nakasulat na salitang kulitan sa kaliwa
 Ang Kulitan ay isang abugida o alphasyllabary. Ibig sabihin ang bawat kataga nito
ay ayon sa tambalang katinig-patinig kung saan ang patinig (siuala) ay nababago
sa pamamagitan ng paglalagay ng marka. Binubuo ito ng:

Page 11 of 11