Fletore Labi 151 - Booklet

Konkluzione
UNIVERSITETI “ISMAIL QEMALI” VLORË

FAKULTETI I SHKENCAVE TEKNIKE DHE NATYRORE
FLETORE
PUNË LABORATORI
FIZIKË I (FIZ 151)
Emër/Mbiemër_________________________
Dega:________________________
VITI AKADEMIK 2021 - 2022
99
Tabela e përmbajtjes
Tema 1. Studimi i balancës analitike. ................................................................................................... 2
Tema 2. Matja e densitetit të një trupi të ngurtë me anë të piknometrit ............................................... 10
Tema 3. Studimi i rënies së lirë të trupave .......................................................................................... 18
Tema 4. Studimi i lëvizjes dy përmasore. Pistoleta balistike ............................................................... 27
Tema 5. Studimi i ligjeve të rënies me anën e makinës Atvud. ........................................................... 35
Tema 6. Studimi i ligjit të dytë të Njutonit ......................................................................................... 44
Tema 7. Studimi i ligjeve të goditjes. ................................................................................................. 52
Tema 8. Ligji i ruajtjes së energjisë. Disku i Maksuellit ..................................................................... 60
Tema 9. Studimi i lëkundjeve të lavjerrësit matematik ....................................................................... 68
Tema 10. Studimi i lëkundjeve të sistemit trup-sustë ........................................................................ 77
Tema 11. Studimi i ligjit të Boil-Mariotit. ......................................................................................... 85
Tema 12. Studimi i ligjit të Gej-Lysakut. .......................................................................................... 93
1 98
Tema 1. Studimi i balancës analitike.
Mjetet e punës:
Nr. Emërtimi Sasia
1 Peshore analitike 1
3 Kuti gur peshimi 1
4 Trup, të cilit do t’i matim masën 1
Figura:1.1. Balanca analitike

Qëllimi i punës: Të përcaktohet:
a) Pika zero e peshores
b) Ndjeshmëria e peshores.
c) Masa e një trupi
PJESA EKSPERIMENTALE
Përcaktimi i pikës zero të peshores.
Pikë zero quhet pozicioni i shigjetës kur peshorja është e pangarkuar. Për të përcaktuar pikën zero të
peshores zbatojmë formulën:
ku: n1 dhe n3 janë pozicionet e shigjetës në njërën anë, kurse n2 pozicioni i shigjetës në anën tjetër.
Kjo matje kryhet 5 herë.
97 2
Madhësia Matja Nr. 1 Matja Nr. 2 Matja Nr. 3 Matja Nr. 4 Matja Nr. 5
n1 Përpunimi i matjeve
n2
n3
N0
Përcaktimi i ndjeshmërisë së peshorës
Ndjeshmëri të peshores quajmë raportin e numrit të ndarjeve që zhvendoset shigjeta nga pika zero me
masën m të vendosur në njërën anë të peshores.
Për të gjetur këtë, përcaktojmë pozicionin N të qetësisë së shigjetës me anë të tre shmangieave si në rastin
e pikës zero, por tani me trup të vendosur në njërën anë të peshores.
Kjo matje kryhet 5 herë.
Atëherë numrin n me të cilin zhvendoset shigjeta për këtë ngarkesë përcaktohet nga barazimi:
n1
n2
n3
N
3 96
l2  l1 Peshimi i një trupi
Nr. t1 (C ) t2 (C ) t2  t1 (C ) l1 (mm) l2 (mm) l2  l1 (mm)
t2  t1
1 Madhësia Matja Nr. 1 Matja Nr. 2 Matja Nr. 3 Matja Nr. 4 Matja Nr. 5
2 n1
3 n2
4 n3
5 N1
n1
l2  l1 n2
t2  t1 n3
1 N2
2
3
4
5
l2  l1
t2  t1
1
2
3
4
5
95 4
Përpunimi i matjeve ndryshimin e temperaturës e matim me termometër. Në këtë rast, nuk është nevoja që
temperaturën ta kthejmë në shkallë Kelvin, sepse ndryshimi i temperaturës është i njëjtë si
në shkallën Celsius, ashtu edhe në atë Kelvin.
Ndryshimi i vëllimit është:
V2  V1  S (l2  l1 )
ku, S është sipërfaqja e prerjes tërthore së tubit dhe l1 e l2 janë ndarjet ku ndodhet pika e
lëngt në tub. Duke zëvendësuar (2) në (1) gjejmë:
l2  l1
 const
t2  t1
(por një konstante tjetër nga ajo në shprehjen e mëparshme).
Pra, në eksperiment do të provohet raporti (3) në vend të raportit (1) që parimisht, tregojnë
të njëjtën gjë. Kjo metodë përdoret shpesh në fizikë, kur, dy madhësi, si V2  V1 dhe l2  l1 ,
lidhen nëpërmjet një konstanteje, si në shprehjen (2). Në eksperiment do të kryhen disa
matje (minimumi 5 matje) të l2  l1 për t2  t1 të ndryshme dhe do të krahasohen raportet
midis tyre.
1. Montohet pajisja si në figurën 12.1.
2. Tubi i qelqit pastrohet me alkool dhe thahet.
3. Në pjesën horizontale të tubit të qelqit vendoset një pikë lëngu, p.sh. ujë. Në ballon
kemi kështu një sasi ajri në shtypje atmosferike.
4. Matet temperatura t1 dhe shënohet pozicioni i pikës l1 .
5. Ngrohet ngadalë ena me ujë dhe, për çdo ndryshim të temperaturës me 5˚C, shënohet
pozicioni i pikës së ujit në tub, l2 .
6. Matje të tilla bëhen jo më pak se 5. Meqënëse pika e lëngut mund të zhvendoset lirisht,
shtypja e gazit brenda ballonit është e barabartë me shtypjen atmosferike, pra procesi
është izobarik.
7. Vlerat e matjeve vendosen në tabelë.
Në tabelë vendosen edhe vlerat e ndryshimit të temperaturës, t2  t1 dhe vlerat e
ndryshimit të pozicionit të pikës së ujit, l2  l1 .
Në kolonën e fundit vendoset raporti i këtyre vlerave.
5 94
Tema 12. Studimi i ligjit të Gej-Lysakut.
Mjetet e punës:
Nr. Emërtimi Sasia
1 Ballon qelqi me tapë 1
2 Tub i ngushtë qelqi në formë L-je 1
3 Vizore e milimetruar 1
4 Enë me ujë që mund të përmbajë ballonin e qelqit 1
5 Ngrohës i enës me ujë 1
6 Termometër 1
7 Mbajtëse 1
Figura 12.1: Seti eksperimental për studimin e ligjit të Gej-Lysakut.
Qëllimi i punës:
Studimi i varësisë së vëllimit të gazit nga temperatura, kur shtypja mbahet konstante.
PJESA TEORIKE
V
Siç dihet, në procesin me shtypje konstante ligji i Gej-Lysakut ka formën  const.
T
Pra, vëllimi i një gazi është në përpjestim të drejtë me temperaturën. Nga kjo varësi mund
të kalohet në shprehjen:
V2 V1 V2  V1
   const
T2 T1 T2  T1
Në këtë punë do të studiojmë pjesën e fundit të kësaj shprehjeje, pra si varet ndryshimi i
vëllimit nga ndryshimi i temperaturës. Ndryshimin e vëllimit e përcaktojmë nga
zhvendosja e pikës së lëngut në tub, ndërkohë që ajëri bymehet gjatë ngrohjes, ndërsa
93 6
Konkluzione
7 92
91 8
Konkluzione
9 90
Përpunimi i matjeve Tema 2. Matja e densitetit të një trupi të ngurtë me anë të piknometrit
Mjetet e punës:
Nr. Emërtimi Sasia
1 Peshore analitike 1
2 Piknometër me ujë 1
3 Kuti gur peshimi 1
4 Trup, të cilit do t’i matim densitetin 1
Figura:2.1. Seti eksperimental për përcaktimi e densitetit të një trupi të ngurtë.

Qëllimi i punës: Të përcaktohet densiteti i një trupi prej bakri.
PJESA TEORIKE
Densiteti (ose masa specifike) i një trupi quhet masa e njësisë së vëllimit. Për të gjetur këtë
madhësi duhet të gjejmë vëllimin e trupit në studim si dhe masën e tij. Gjatë kryerjes së
kësaj pune eksperimentale duhet të shënohet temperatura në të cilën kryhen matjet, pasi
meqënëse vëllimi i trupave ndryshon me ndryshimin e temperaturës atëherë kjo do të sjellë
dhe ndryshimin e densitetit të tyre.
Në qoftë se masa e trupit është m dhe vëllimi i tij V, densiteti ρ në temperaturën e dhënë
jepet nga formula:
Metoda që do të përdorim në këtë punë laboratorike për përcaktimin e densitetit të një

trupi të ngurtë është ajo e piknometrit.
89 10
Piknometri është i përbërë prej një shishe të vogël përj qelqi, e cila mbyllet me një tapë P0 (mmH2 O) h (mm) ) Pa)
P  P0  h (mmHP2(Onë h (mm)
Nr. S (mm 2 ) V  S  h V (m 3 )
qelqi ku është shpuar një vrimë (ose me një tapë të zgjatur me një qyp të hollë që mbaron ( P0  9.80665)
me një hinkë të vogël). Gypi i hollë ka një shenjë, e cila tregon nivelin deri u mbushet me 1. 10336
ujë (shiko figurën 11.2).
2. 10336
3. 10336
4. 10336
5. 10336
Figura:2.2. Piknometër
Vëllimi i shishes deri tek shenja është i njohur (i shënuar tek piknometri).
Procedura
1. Në njërën pjatë të peshores analitike vendosim tarën (një gurë peshe), ndërsa në pjatën
tjetër
vendosim piknometrin me ujë, trupin të cilit duhet t’i matim densitetin dhe masën m1. Pra,
do të kemi këtë ekuilibër:
Piknometer me uje + trupi + m1 = tare (2.1)
2. Realizojmë ekulibrin e dytë, duke hequr trupin në studim dhe duke shtuar në pjatën e
peshores
gur peshimi për të marrë masën m2. Pra, do të kemi këtë ekuilibër:
Piknometer me uje + m2 = tare (2.2)
3. Ekuilibrin e tretë e realizojmë në këtë mënyrë: Mbajmë të palëvizurën tarën, ndërsa në
pjatën tjetër vendosim piknometrin me ujë, me trupin të zhytur brenda në piknometër dhe
masën m3 për të arritur ekuilibrin. Pra, do të kemi këtë ekuilibër:
Piknometer me uje me trupin te zhytur ne piknometer + m3 = tare (2.3)
4. Densiteti i trupit në studim dt do të përcaktohet me anë të formulës:
ku du = 0.997±0.0004gr/cm3 densiteti i ujit në temperaturën (t = 24−25◦C)
5. Matjet i vendosni në tabelë
11 88
P (në Pa) Madhësia Matja Nr. 1 Matja Nr. 2 Matja Nr. 3 Matja Nr. 4 Matja Nr. 5
P0 (mmH2 O) h (mm) P  P0  h (mmH2 O) h (mm) V  S  h V (m 3 )
Nr. ( P0  9.80665) S (mm 2 ) m1 (gr)
m2 (gr)
1. 10336
m2-m1 (gr)
2. 10336 m3 (gr)
m3-m1 (gr)
3. 10336
4. 10336
5. 10336
P (në Pa)
Nr. ( P0  9.80665) S (mm 2 )
1. 10336
2. 10336
3. 10336
4. 10336
5. 10336
P (në Pa)
Nr. ( P0  9.80665) S (mm 2 )
1. 10336
2. 10336
3. 10336
4. 10336
5. 10336
87 12
Përpunimi i matjeve
Figura 11.2: Varësia e shtypjes nga vëllimi për një proces izotermik
Procedura
1. Për studimin e ligjit të Boil Mariotit do të përdoret aparati i ilustruar në figurë.
2. Dy tuba cilindrik prej qelqi A dhe B janë të bashkuar në fundet e tyre me një tub plastik.
3. Në tubat A dhe B hidhet lëng (mërkur, alkool, ujë).
4. Fundi i sipërm i tubit A duhet të mbyllet pasi të ketë ajër të mbyllur në të.
5. Kur niveli i lëngut në tubin B është i njëjtë me nivelin e lëngut në tubin A atëherë
shtypja e
ajërit në tubinn A është e barabartë me shtypjen atmosferike P0 mbi lëngun në tubin B.
6. Duke lëvizur enën B lart ose posht, vëllimi i ajërit në tubin A do të zvogëlohet ose do të
rritet.
7. Disniveli mund të përcaktohet nga vizorja e shkallëzuar.
8. Matjet të përsëriten jo më pak se 5 herë.
Plotësimi i tabelës
1. Gjeni ndryshimin e niveleve të lëngut në tubat A dhe B për të gjetur ndryshimin e
shtypjes
2. Shtypja atmosferike është P0 = 10332mmH2O
3. Shtoni shtypjes atmosferike P0 (10332mmH2O) ndryshimin e shtypjes për të gjetur
shtypjen
e plotë të ajërit në tubin A (P = P0 + p).
4. Shkruani vëllimin e ajërit në tubinn A (V = S ·H).
5. Përcaktoni prodhimin PV.
13 86
Tema 11. Studimi i ligjit të Boil-Mariotit.
Mjetet e punës:
Nr. Emërtimi Sasia
1 Tub në formë U-je 1
2 Vizore e shkallëzuar 1
3 Bazë suporti 1
Figura:11.1. Seti eksperimental për investigimin e ligjit të Boil - Mariotit

Qëllimi i punës: Të vërtetohet ligji i Boil-Mariotit.
PJESA TEORIKE
Në qoftë se në ekuacionin e gjendjes së përgjithshme të gazit ideal: temperatura është
konstante, atëherë ky ekuacion paraqet një proces izotermik. Meqenëse edhe n dhe R janë
madhësi konstante, atëherë procesi izotermik mund të shprehet me këtë relacion:
𝑝𝑉 = 𝑐𝑜𝑛𝑠𝑡, 𝑇 = 𝑐𝑜𝑛𝑠𝑡
Këtë ligj e kanë zbuluar shkenctarët Bojl dhe Mariot prandaj njihet edhe si ligji i Bojl-
Mariotit, i cili bën fjalë për ndryshimin e gjendjes së gazit ideal në temperaturë konstante.
Në termodinamikë ky ndryshim quhet proces izotermik.
Ligji i Bojl - Mariotit përkufizohet këtë mënyrë:
Prodhimi i shtypjes p dhe vëllimit V të një sasie të caktuar (n=const) të gazit ideal të
mbyllur, në temperaturë konstante (T=const), është konstant.
85 14
Konkluzione
15 84
83 16
Konkluzione
17 82
Tema 3. Studimi i rënies së lirë të trupave
Mjetet e punës:
Nr. Emërtimi Sasia
1 Njësia e lëshimit 1
2 Çelës impakti 1
3 Kohëmatës 1
4 Bazë suporti Demo 1
5 Morsetë kënddrejtë PHYWE 2
6 Mbajtës i pllakës 1
7 Kursor 1
8 Metër me gjatësi l = 1000mm 1
9 Shufër mbështetëse PHYWE l = 1000mm 1
10 Fije lidhëse, 32A, 1000mm, ngjyrë e kuqe 2
11 Fije lidhëse, 32A, 1000mm, ngjyrë blu. 2

(i.) lidhja funksionale midis lartësisë dhe kohës së rënies
.
(ii.) nxitimi i rënies së lirë g.
PJESA TEORIKE
Çdo trup që nuk është i varur ose i mbështetur bie në tokë. Nëse një gurë dhe një copëz
letre i lëshojmë të bien nga një lartësi e njejtë njëkohësisht, guri do të bjerë më shpejtë në
tokë se sa fleta. Nëse e shikojmë nga ky këndvështrim këtë dukuri mund të vijmë deri në
përfundim të gabuar, duke menduar se trupat më të rëndë bien më shpejtë në tokë se sa ato
më të lehtit. Me këtë dukuri është marrë Galileo Galilei i cili ka treguar faktin se gjatë
rënies së trupave ndikim të madh ka edhe rezistenca e ajrit.
Rënia e lirë e trupave është vetëm një shembull konkret i lëvizjes drejtëvizore
njëtrajtësisht të nxituar.
Që të bëhet dallimi ndërmjet rënies së lirë dhe të gjithë lëvizjeve tjera të nxituara, është
pranuar që nxitimi i rënies së lirë të shënohet me g në vend se me a. Moduli i nxitimit të
rënies së lirë në gjerësinë gjeografike 45° është 9,81m/s2, në pole është 9,83m/s2, kurse në
81 18
ekuador është 9,78m/s2. Ekuacionet për shpejtësinë dhe zhvendosjen gjatë rënies së lirë të Përpunimi i matjeve
trupit kanë këto trajta:
Shqyrtojmë rastin kur një trup lëshohet pa shpejtësi fillestare nga një lartësi
h mbi sipërfaqen e tokës, ku kahja pozitive e boshtit numerik OY e
kahëzojmë për poshtë, ndërsa fillimin e sistemit koordinativ e vendosim në
vendin prej ku është lëshuar trupi. Në këtë rast barazimi për shpejtësinë dhe
koordinatën do të kenë këtë formë:
Përshkrimi i aparatit dhe procedura e matjeve
Në laboratorin e departamentit të Fizikës është ndërtuar seti i cili është ilustruar në figurën
në vijim.
Seti përbëhet nga një bazë suporti Demo, në të cilën montohen, me anën e morsetave
kënddrejta PHYWE, shufra e milimetruar me gjatësi l = 1000mm dhe shufra mbështetëse
PHYWE me gjatësi l = 1000mm.
Në shufrën metalike montohet mbajtësi i pllakës, ndërsa në krye të saj montohet njësia e
lëshimit. Njësia e lëshimit sëbashku me mbajtësen e pllakkës lidhen me kohëmatësin me
anën e fijeve lidhëse, 32A, 1000mm të gjatë me ngjyrë të kuqe dhe blu.
19 80
Madhësia fizike Matja Nr. 1 Matja Nr. 2 Matja Nr. 3 Matja Nr.4 Matja Nr. 5
m3 (kg)
x0 (kg)
x3 (kg)
Përcaktimi i koeficientit të elasticitetit të një suste me anë të formulës:

Për të përcaktuar koeficientin e sustës me këtë formulë, ndjekim këtë rrugë. Figura 3.1: Aparat për përcaktimin e nxitimit të rënies së lirë
1. Vendosim në çengelin e sustës një trup me masë m. Në këtë moment susta shformohet. Për kryerjen e procedurës së matjeve, fillimisht ndezim kohëmatësin. Fiksojmë me anë të
2. Pasi susta arrin një pozicion ekuilibri të ri pasi është vendosur masa, e zhvendosim pak çelësit të impaktit sferën metalike në njësinë e lëshimit. Pasi është vendosur njësia e
nga pozicioni i ekuilibrit. lëshimit në një lartësi të caktuar (e cila përcaktohet me anën e shufrës së milimetruar), i
3. E lëmë të lirë sustën dhe ajo do të fillojë të lëkundet. japim reset kohëmatësit dhe lëshojmë sferën. Në momentin që sfera shkëputet nga njësia e
4. Matim kohën për 10 lëkundje të sustës dhe përcaktojmë periodën e saj. lëshimit, kohëmatësi fillon dhe mat kohën deri në momentin që sfera takon pllakën. Në
këtë mënyrë në kohëmatës lexojmë kohën e rënies ndërsa në shufrën e milimetruar
5. Përcaktojmë koeficientin e sustës me anë të formulës përcaktojmë lartësinë e rënies së sferës.
Në tabelën që vijon janë paraqitur rezultatet e matjeve eksperimentale.
Përcaktimi i lidhjes funksionale midis lartësisë dhe kohës së hedhjes:
m1 (kg)
Pasi kemi kryer matjet e kohës së rënies së sferës për secilën lartësi të përcaktuar, të
n (lëkundje)
dhënat i vendosim në tabelën e paraqitur në vijim:
t1 (sek)
t1 (sek)
h1 (m)
m2 (kg)
t2 (sek)
n (lëkundje)
h2 (m)
t2 (sek)
t3 (sek)
h3 (m)
m3 (kg)
n (lëkundje)
t4 (sek)
t3 (sek)
h4 (m)
79 20
Me të dhënat e tabelës së paraqitur dhe me ndihmën e programit Excel, ndërtoni grafikun e
lartësisë së rënies në varësi të kohës së rënies.
Përcaktimi i nxitimit të rënies së lirë ku: m - masa e trupit të varur në sustë, Δx - shformimi i sustës, g - nxitimi i rënies së lirë.
Për secilën matje të kryer llogarisim nxitimin e rënies së lirë. Një mënyrë tjetër për përcaktimin e koeficientit të sustës, është duke matur periodën e
lëkundjeve të saj, kur e zhvendosim pak nga pozicioni i ekuilibrit. Në këtë rast trupi do të
kryej lëvizje lëkundëse me periodë:
Nga kjo formulë mund të nxjerrim koeficientin e elasticitetit të sustës:
Përcaktimi i koeficientit të elasticitetit të një suste me anë të formulës:
Për të përcaktuar koeficientin e sustës me këtë formulë, ndjekim këtë rrugë.
1. Matim fillimisht gjatësinë e sustës, kur nuk kemi vendosur masë dhe këtë gjatësi e
shënojmë me x0.
2. Matim masën e trupit të cilin do ta varim në sustë dhe e shënojmë me m.
3. Vendosim në çengelin e sustës një trup me masë m. Në këtë moment susta shformohet.
4. Matim gjatësinë e sustës, kur kemi vendosur masën dhe këtë gjatësi e shënojmë me x.
5. Përcaktojmë shformimin e sustës Δx = x - x0.
6. Përcaktojmë koeficientin e sustës me anë të formulës .
Në tabelën që vijon janë paraqitur rezultatet e matjeve eksperimentale.
m1 (kg)
x0 (kg)
x1 (kg)
m2 (kg)
x0 (kg)
x2 (kg)
21 78
Tema 10. Studimi i lëkundjeve të sistemit trup-sustë
Mjetet e punës:
Nr. Emërtimi Sasia
1 Suste spirale cilindrike 1
2 Support me vizore të shkallëzuar 1
3 Set gurë peshash të njohur 1
4 Kohëmatës 1
(i.) koeficienti i elasticitetit të një suste me anë të formulës: .

(ii.) (i.) koeficienti i elasticitetit të një suste me anë të formulës:
.
PJESA TEORIKE
Një sustë cilindrike e varur në një support qëndron në gjendje të lirë, e pa shformuar, pra
me gjatësi x0. Në rast se në çengelin e sustës varim një gur peshash, atëherë susta nën
veprimin e forcës së peshës P = mg të gurit do të shformohet dhe gjatësia e saj do të shkoj
x.
Figura 10.1: Sistemi trup - sustë

Ky pozicion që arrihet në momentin kur ndërpritet shformimi ndodh sepse forca e
rëndesësë dhe forca e elasticitetit ekuilibrohen. Pra:
Nga kjo formulë mund të nxjerrim koeficientin e elasticitetit k të sustës:
77 22
Konkluzione
23 76
75 24
25 74
Konkluzione
73 26
Tema 4. Studimi i lëvizjes dy përmasore. Pistoleta balistike
Mjetet e punës:
Nr. Emërtimi Sasia
1 Njësia e pistoletës ballistike 1
2 Flet karboni për regjistrim, 1 rrotë, 25m 1
3 Sfera çeliku, d=19mm 2
4 Platforma suporti 2
5 Metër 1
6 Aparat për matjen e shpejtësisë fillestare 1
Figura:4.1. Sistemi karrocë-trup.
Qëllimi i punës: Të tregohet varësia e largësisë maksimale nga:
(i.) këndi i hedhjes
(ii.) shpejtësia fillestare.
PJESA TEORIKE
Nëse një trup me masë m ndodhet nën veprimn e një fushe gravitacionale konstante (forza
gravitacionale) ai do të kryejë një trajektore sipas një plani (pra një lëvizja dypërmasore).
Figura:4.2. Lëvizja e një trupi nën veprimin e forcës gravitacionale.
27 72
Madhësia fizike Matja Nr. 1 Matja Nr. 2 Matja Nr. 3 Matja Nr.4 Matja Nr. 5 Nëse një sistem koordinativ XOY është mbështetur në këtë plan (figura 3.2) dhe ekuacioni
m3 (kg) i lëvizjes është:
l3 (m)
n (lëkundje)
t3 (sek) ku:
Të përcaktohet nxitimi i rënies së lirë dhe zgjidhet nga kushte fillestare:

Për të përcaktuar vlerën e nxitimit të rënies së lirë nisemi nga formula:
Vlerat e T dhe l janë matur eksperimentalisht dhe janë dhënë në tabelën e mëparshme: marrim koordinatat si funksion të kohës t:
Nga ku, marrim lartësinë maksimale në funksion të shpejtësisë fillestare dhe të këndit të
hedhjes:
dhe largësinë maksimale në funksion gjithashtu të shpejtësisë fillestare dhe të këndit të

hedhjes:
Varësia e largësisë maksimale nga këndi i hedhjes.
Fiksojmë njësinë ballistike në mënyrë që sfera të lëshohet me një shpejtësi konstante dhe
të pa ndryshuar në të tre rastet, ndërsa marrim për tre kënde të ndryshme, për të vëzhguar
varësinë e largësisë maksimale nga këndi i hedhjes.
v0 (m/s)
α (°)
s (m)
71 28
Madhësia Matja Nr. 1 Matja Nr. 2 Matja Nr. 3 Matja Nr. 4 Matja Nr. 5 Sfera I
v0 (m/s) Madhësia fizike Matja Nr. 1 Matja Nr. 2 Matja Nr. 3 Matja Nr.4 Matja Nr. 5
α (°) m1 (kg)
s (m) l1 (m)
n (lëkundje)
Madhësia Matja Nr. 1 Matja Nr. 2 Matja Nr. 3 Matja Nr. 4 Matja Nr. 5 t1 (sek)
v0 (m/s) Sfera II
α (°) Madhësia fizike Matja Nr. 1 Matja Nr. 2 Matja Nr. 3 Matja Nr.4 Matja Nr. 5
s (m) m2 (kg)
l2 (m)
n (lëkundje)
Varësia e largësisë maksimale nga shpejtësia fillestare. t2 (sek)
Fiksojmë njësinë ballistike në mënyrë, për një kënd të caktuar dhe e lëshojmë sferën me tri
shpejtësi të ndryshme fillestare, për të vëzhguar varësinë e largësisë maksimale nga Të tregohet se perioda e lëkundjeve varet nga gjatësia e fijes së lavjerrësit
shpejtësia fillestare. Për të treguar se perioda e lëkundjeve të lavjerrësit matematik varet nga gjatësia e fijes,
Madhësia Matja Nr. 1 Matja Nr. 2 Matja Nr. 3 Matja Nr. 4 Matja Nr. 5 dhe për më tepër që kjo varësi është në përpjestim të drejtë, masim periodën e lëkundjeve
α (°) për tre gjatësi të ndryshme të fijes dhe i krahasojmë ato.
v0 (m/s)
s (m) Madhësia fizike Matja Nr. 1 Matja Nr. 2 Matja Nr. 3 Matja Nr.4 Matja Nr. 5
m1 (kg)
Madhësia Matja Nr. 1 Matja Nr. 2 Matja Nr. 3 Matja Nr. 4 Matja Nr. 5 l1 (m)
α (°) n (lëkundje)
v0 (m/s) t1 (sek)
s (m)
Madhësia Matja Nr. 1 Matja Nr. 2 Matja Nr. 3 Matja Nr. 4 Matja Nr. 5 m2 (kg)
α (°) l2 (m)
v0 (m/s) n (lëkundje)
s (m) t2 (sek)
29 70
 forca e rëndesës G dhe Përpunimi i matjeve
 forca e tensionit të fijes T
Nën veprimin e forcës rezultante, lavjerrësi fillon të lëkundet. Meqënëse lavjerrësi kryen
lëvizje lëkundëse, atëherë perioda e lëkundjes së tij është përcaktuar me anë të formulës:
Sqarim: Është e rëndësishme të theksojmë faktin se, në këtë punë laboratori nuk do të
marrim parasysh forcën rezistente të ajrit.
Të tregohet se perioda e lëkundjeve nuk varet nga amplituda
Për vërtetimin eksperimental të kësaj pavarësie, që quhet ndryshe dhe izohronizëm i
lëkundjeve të vogla veprojmë në këtë mënyrë:
1. Largojmë sferën e lavjerrësit pak nga pozicioni i ekuilibrit dhe e lëmë të lirë.
2. Matim kohën që nevojitet për 10 lëkundjet e para dhe e shënojmë me t 1.
3. E lëmë lavjerrësin të lëkundet edhe për pak kohë, sa amplituda të jetë zvogëluar.
4. Matim përsëri kohën që nevojitet për 10 lëkundjet e dyta dhe e shënojmë me t 2.
5. E lëmë lavjerrësin të lëkundet edhe për pak kohë, sa amplituda të jetë zvogëluar.
6. Matim përsëri kohën që nevojitet për 10 lëkundjet e treta dhe e shënojmë me t 3.
7. Këtë eksperiment e kryejmë të paktën 5 herë.
t1 (sek)
t2 (sek)
t3 (sek)
Të tregohet se perioda e lëkundjeve nuk varet nga masa e trupit të varur

Për të vërtetuar këtë, do të përdorim dy sfera të cilat janë të përbëra prej materialesh të
ndryshme. Kuptohet që gjatësia e fijet për të dy rastet do të jetë e njëjtë (e
pandryshueshme).
69 30
Tema 9. Studimi i lëkundjeve të lavjerrësit matematik
Mjetet e punës:
Nr. Emërtimi Sasia
1 Support ku do të mbështetet lavjerrësi matematik 1
2 Fije e gjatë deri në 1.5m (e pazgjatshme dhe pa masë) 1
3 Sfera të vogla metalesh të ndryshme të pajisura me çengela 2
4 Kohëmatës 1
5 Metër 1
Qëllimi i punës: Të tregohet se:
(i.) për vlera të vogla të amplitudës, perioda e lëkundjeve të
lavjerrësit matematik, nuk varet prej saj.
(ii.) perioda nuk varet nga masa e trupit të varur në lavjerrës.
(iii.) perioda varet nga gjatësia e fijes së lavjerrësit.
(iv.) të përcaktojë nxitimin e rënies së lirë g me anë të lavjerrësit
matematik.
PJESA TEORIKE
Lavjerrësi matematikë është dhënë në figurën 9.1. Në gjendjen e tij të pa ngacmuar,
lavjerrësi qëndron në pozicionin vertical, ose në pozicionin e ekuilibrit.
Figura 9.1: Sistemi trup - sustë
Në rastin kur sferën e zhvendosim pakëz nga pozicioni i ekuilibrit dhe e lëmë të lirë,
atëherë lavjerrësi fillon të lëkundet rreth pozicionit të ekuilibrit në mënyrë kuazi simetrike.
Në këtë rast themi se lavjerrësi kryen lëvizje lëkundëse. Forcat që veprojnë mbi sferën
janë:
31 68
Konkluzione
67 32
33 66
Konkluzione
65 34
Tema 5. Studimi i ligjeve të rënies me anën e makinës Atvud.
Mjetet e punës:
Nr. Emërtimi Sasia
1 Makina Atvud 1
2 Cilindra prej hekuri me masë të njëjtë 2
3 Set mbingarkesash të ndryshme 1
4 Unazë që mund të fiksohet mbi rigën e makinës Atvud 1
5 Platformë që mund të fiksohet mbi rigën e makinës Atvud 1
6 Kronometër i zakonshëm 1
(i.) nxitimi me të cilin lëviz sistemi me anë të formulës:
.
(ii.) nxitimi me të cilin lëviz sistemi me anë të formulës: .
PJESA TEORIKE
Makina Atvud përbëhet prej një rige të gjatë të shkallëzuar A (shih Figurën), në skajin
sipër të së cilës është fiksuar një rrotull B me masë të vogël dhe që mund të rrotullohet
rreth një boshti horizontal pa fërkim. Nëpër kanalin e rrotullës e rrotullës kalon një fije e
hollë (e pazgjatshme dhe me masë të papërfillshme), në skajet e së
cilës janë varur dy cilindra prej hekuri C dhe C’ me të njëjtën masë M.
Figura 5.1: Makina Atvud
Sistemi në këtë mënyrë mbetet në ekuilibër për çdo pozicion të cilindrave, por në qoftë se
mbi njërin prej cilindrave shtojmë një mbingarkesë me masë m, sistemi vihet në lëvizje
nga ana ku vihet mbingarkesa. Në këtë mënyrë themi se sistemi lëviz me nxitim .
35 64
Përpunimi i matjeve Shkruajmë tani ekuacionet e lëvizjes për sistemin e përbërë nga trupat e varur në fije dhe
që lëvizin me nxitim . Ligji i dytë i Njutonit do të shkruhej përkatësisht:
Vihet re që të dy cilindrat lëvizin me nxitim të njëjtë në vlerë, por me kahe të kundërt.

Duke projektuar relacionet e mësipërme në një bosht vertical me kah pozitiv për nga
poshtë, marrim relacionet algjebrike:
Duke bërë diferencën anë për anë të ekuacioneve të sistemit të mësipërm, nxjerrim vlerën
e nxitimit:
Nga formula e mësipërme vëmë re se nxitimi është konstant për një sistem të dhënë
trupash të vendosur në makinën Atvud. Pra, lëvizja është njëtrajtësisht e nxituar.
Formula e mësipërme përcakton nxitimin me të cilën lëviz sistemi i trupave, pa marrë
parasysh masën e rrotullës. Nëse do të merrnim parasysh masën e rrotullës (të cilën e
shënojmë me m1), atëherë nxitimi do të llogaritej me formulën:
Një mënyrë tjetër është me anë të formulës:

Përcaktimi i nxitimit me anë të formulës:

Për të përcaktuar nxitimin me këtë formulë, mjafton të masim me peshore elektronike,
masat e
trupave të sistemit. Theksojmë se peshorja elektronike ka një gabim në matje prej 0.05gr
(pra,
Δm = 0.05gr = 5 × 10-2gr = 5 × 10-5kg.
Të dhënat e matjeve të kryera me peshore elekronike janë vendosur në tabelën që vijon:
63 36
M (kg)
m (kg)
m1 (kg)
Përcaktimi i nxitimit me anë të formulës:
Kështu që mund të presim që s t2 dhe v t janë të vlefshme. Këto relacione, s t2
Për të përcaktuar nxitimin me anë të kësaj formule veprojmë në këtë mënyrë:
dhe v t,mund të verifikohen në qoftë se energjia mekanike ruhet. Në këtë eksperiment
1. Fiksojmë platformën në një ndarje të caktuar të rigës (në rastin tonë në distancën
ne testojmë ruajtjen eenergjisë së sistemit dhe gjithashtu vëzhgojmë efektin e fërkimit
s=0.7m).
(nëse është i pranishëm).
2. Vendosim mbi cilindrin C një mbingarkesë D dhe me dorë e ulim cilindirn C’ deri në
fund të rigës.
3. Lëshojmë cilindrin C’ me njërën dorë, ndërsa me dorën tjetëër, në të cilin kemi
h (m)
kronometrin, matim kohën që përshkon cilindri C me mbingarkesë deri sa prek
t (sek)
platformën.
Δt (sek)
4. Eksperimentin e përsërisim 5 herë dhe matjet i shënojmë në tabelën që vijon.
h (m)
S (m) t (sek)
t (sek) Δt (sek)
h (m)
t (sek)
Δt (sek)
37 62
Qëllimi i punës: Të tregohet se: Përpunimi i matjeve
(i) Të përcaktojë momentin e inercisë së diskut të Maksuellit duke matur distancën e
përshkruar nga qendra e masës së diskut të Maksuellit si funksion të kohës.
(ii) Të përcaktojë energjinë potenciale, energjinë kinetike të lëvizjes translative dhe
energjinë kinetike të lëvizjes rrotulluese në funksion të kohës, duke përdorur diskun
e Maksuellit.
PJESA TEORIKE
Energjia mekanike (E) e një sistemi është shuma e energjisë potenciale (U) dhe energjisë
kinetike (K):
E = U + K. Ligji i ruajtjes së energjisë mekanike pohon se; nëse një trup ose një sistem
trupash është nën ndikimin e vetëm forcave konservative siç është forca gravitacionale,
etj, energjia mekanike totale e trupit ose sistemit ngelet konstant. Megjithëse energjia
nuk mund të krijohet as të shkatërrohet në një sistem të izoluar, ajo mund të
transformohet nga një formë energjie në një tjetër, p.sh në një sistem mekanik siç është
lavjerrësi i thjeshtë (matematik), i cili ndodhet nën ndikimin e forcës së rëndesës (ku
forca rezistente e ajërit është e papërfillshme), energjia transformohet nga energji
potenciale në energji kinetike dhe anasjelltas.
Transformimin e energjisë potenciale gravitacionale në energji kinetike mund ta

studiojmë duke për-dorur eksperimentin me diskun e Maksuellit. Energjia e plotë
mekanike E e diskut të Maksuellit, me masë m dhe moment inercie I Z në lidhje me
boshtin e rrotullimit, përbëhet nga energjia potencialeU, energjia kinetike e lëvizjes
translative KT dhe energjia kinetike e lëvizjes rrotulluese KR:
Ku, shpejtësia këndore, shpejtësia e lëvizjes translative, g nxitimi i rënies së

lirë dhes lartësia (negative). Meqë në çdo kohë energjia mekanike E është konstante,
diferenca me kushtetfillestare s(0) = 0, v(0) = 0, japin:
61 38
Tema 8. Ligji i ruajtjes së energjisë. Disku i Maksuellit
Mjetet e punës:
Nr. Emërtimi Sasia
1 Disku i Maksuellit 1
2 Bazë suporti 1
3 Shufra suporti 3
4 Morseta 5
5 Kursor 1
6 Fije lidhëse 2
7 Barrier me dritë 1
8 Mbajtëse pajisjesh 1
9 Prizë 1
10 Kondensator 100nF/250V 1
11 Ushqyes 1
12 Shufer e shkallëzuar (metër). 1
Figura:8.1. Seti eksperimental për investigimin e ligjit të ruajtjes së energjisë, duke
përdorur diskun e Maksuellit.
39 60
Konkluzione
59 40
41 58
57 42
Konkluzione
43 56
Tema 6. Studimi i ligjit të dytë të Njutonit
Mjetet e punës:
Nr. Emërtimi Sasia
1 Karrocë 1
2 Shina 1
3 Kohëmatës 1
4 Fije lidhëse 1
5 Trup i varur me peshë të ndryshëm 1
6 Rrotull 1
7 Këmbë niveluese 2
Figura:6.1. Sistemi karrocë-trup.

Qëllimi i punës: Të tregohet që nxitimi që fiton një trup me masë m kur mbi të vepron një
forcë F është:
(i.) në përpjestim të zhdrejtë me masën e tij
(ii.) në përpjestim të drejtë me forcën që ushtrohet mbi trupin.
PJESA TEORIKE
Nëse një trup me masë m i nënshtrohet një force konstante F, atëherë trupi do të fitojë një
nxitim, i cili ka drejtimin dhe kahun e forcës. Ky pohim përbën ligjin e dytë të Njutonit.
Për një karrocë me masë M të vendosur në një rrafsh horizontal dhe të lidhur me anën e
një fijeje të pazgjatshme me trupin e varur me masë m, forca rezultante e gjithë sistemit
(karrocë dhe trupit të varur në pulexhë) do të jetë pesha e trupit të varur, F=mg, duke
supozuar se fërkimi është i papërfillshëm.
55 44
Sipas ligjit të dytë të Njutonit, kjo forcë rezultante do t’i komunikojë sistemit të të dy
trupave (karrocë dhe trupit të varur), pra me masë M+m, nxitimin a. Pra do të kishim: Goditjet joelastike
F= (M+m) a Goditjet elastike të dy karrocave me masa të njëjta
MA = 0.4 kg; MB = 0.4 kg; l = 0.1m
nga kjo formulë nxjerrim se: ose .
PARA GODITJES PAS GODITJES
Për të llogaritur nxitimin a me të cilin do të lëvizë sistemi karrocë-trup, mbështetemi në
Nr. Koha për trupin Koha për trupin Nr. Koha për trupin A Koha për trupin B
faktin që lëvizja e karrocës është drejtvizore njëtrajtësisht e përshpejtuar. Pra, karroca do
A B
të përshkonte nëpër rrafsh, duke u nisur nga prehja, pra v0=0, gjatë intervalit kohor t (i cili
1. 1.
mund të matet) një distancë d të caktuar.
2. 2.
Atëherë:
3. 3.
4. 4.
5. 5.
1. Nivelojmë rrafshin e pjerrët duke rregulluar këmbët niveluese të rrafshit derisa karroca
e vendosur në prehje të mos lëvizë.
Goditjet elastike të dy karrocave me masa të ndryshme
2. Përdorim balancën për të gjetur masën M të karrocës dhe e shënojmë atë në tabelë.
MA = 0.4 kg; MB = 0.45 kg; l = 0.1m
3. Mbërthejmë pulexhën në njërin skaj të rrafshit siç tregohet në figurë. Vendosim
karrocën në rrafsh dhe fiksojmë në të një fije në skajin tjetër të së cilës kemi lidhur një
çengel mbajtës masash. Nr. Koha për trupin Koha për trupin Nr. Koha për trupin A Koha për trupin B
Kujdes. Fija duhet të jetë aq e gjatë sa karroca të përplaset me mbështetësen ndaluese A B
përpara se masa e varur të godas tokën. 1. 1.
4. Tërheqim karrocën mbrapsht nëpër rrafsh deri sa trupi i varur të arrijë pulexhën. 2. 2.
Shënojeni këtë pikë si pikë të nisjes për të gjitha matjet. 3. 3.
5. Matim me kohëmatës kohën gjatë së cilës karroca do të përshkojë distancën d. 4. 4.
6. Matja i përsërisim të paktën 5 herë dhe të dhënat i shënojmë në tabelë. 5. 5.
Përpunimi i të dhënave
 Matim kohën për çdo eksperiment dhe e shënojmë në tabelë.
 Matim distancën d që përshkon karroca mbi rrafsh duke bërë diferencën midis
pikës fillestare dhe asaj përfundimtare dhe e shënojmë në tabelë.
 Llogarisim nxitimin e lëvizjes së sistemit sipas formulës .
45 54
Varësia e nxitimit nga masa
+ = + Madhësia Matja Nr. 1 Matja Nr. 2 Matja Nr. 3 Matja Nr. 4 Matja Nr. 5
M (gr)
m (gr)
ku , janë impulset e trupave para goditjes kurse , jaën impulset e trupave pas
d (m)
goditjes.
PJESA EKSPERIMENTALE t (sek)
Në këtë punë laboratori do të studiohen goditjet (elastike dhe joelastike) të dy karrocave A a (m/s2)
dhe B. Maten shpejtësitë e karrocave A dhe B para dhe pas goditjes si në rastin e një
goditjeje elastike ashtu edhe në rastin e një goditjeje joelastike. Madhësia Matja Nr. 1 Matja Nr. 2 Matja Nr. 3 Matja Nr. 4 Matja Nr. 5
M (gr)
Goditjet joelastike m (gr)
Goditjet joelastike të dy karrocave me masa të njëjta d (m)
MA = 0.4 kg; MB = 0.4 kg; l = 0.1m t (sek)
PARA GODITJES PAS GODITJES a (m/s2)
A B
1. 1. Varësia e nxitimit nga forca
2. 2. Madhësia Matja Nr. 1 Matja Nr. 2 Matja Nr. 3 Matja Nr. 4 Matja Nr. 5
3. 3. M (gr)
4. 4. m (gr)
5. 5. d (m)
t (sek)
a (m/s2)
Goditjet joelastike të dy karrocave me masa të ndryshme
MA = 0.4 kg; MB = 0.45 kg; l = 0.1m
M (gr)
A B
m (gr)
1. 1.
d (m)
2. 2.
t (sek)
3. 3.
a (m/s2)
4. 4.
5. 5.
53 46
Tema 7. Studimi i ligjeve të goditjes.
Mjetet e punës:
Nr. Emërtimi Sasia
1 Karroca 2
2 Kohëmatës 2
3 Shina 1
4 Kohëmatës 2
Figura 7.1: Set eksperimental për studimin e ligjeve të goditjes
Qëllimi i punës: Të tregohet se:
(i.) për goditjen elastike ruhet impulsi dhe energjia kinetike e sistemit
(ii.) për goditjen joelastike ruhet vetëm impulsi i sistemit.
PJESA TEORIKE
Ky fenomen përfshin rastet më eksteme të një proçesi përplasjes të ilustruara me dy
karroca: Për një përplasje elastike është karakteristike se shuma e energjive kinetike të
trupave mbetet konstante. Pas një përplasje idealisht joelastike, të dy trupat kanë të njejtën
shpejtësi; shuma e energjive kinetike të tyre, është më e vogël në krahasim me vlerën
fillestare, sepse një pjesë e saj shdërohet në energji termike (nxehtësi).
Impulsi i përgjithshëm i dy trupa që marrin pjesë ruhet sido qoftë përplasja elastike ose
joelastike. Lëvizja e qëndrës gravitacionale të përbashkët të dy trupave, nuk influencohet
nga proçesi i përplasjes.
Në goditjen elastike të dy trupave me masë m1 dhe m2, impulsi dhe energjia kinetike
ruhen:
47 52
Konkluzione
51 48
49 50

Fletore Labi 151 - Booklet

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Fletore Labi 151 - Booklet

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Konkluzione

UNIVERSITETI “ISMAIL QEMALI” VLORË

VITI AKADEMIK 2021 - 2022

Figura:1.1. Balanca analitike

Figura 12.1: Seti eksperimental për studimin e ligjit të Gej-Lysakut.

Figura:2.1. Seti eksperimental për përcaktimi e densitetit të një trupi të ngurtë.

Metoda që do të përdorim në këtë punë laboratorike për përcaktimin e densitetit të një

Figura:11.1. Seti eksperimental për investigimin e ligjit të Boil - Mariotit

Qëllimi i punës: Të përcaktohet:

Përcaktimi i koeficientit të elasticitetit të një suste me anë të formulës:

Qëllimi i punës: Të përcaktohet:

(i.) koeficienti i elasticitetit të një suste me anë të formulës: .

Figura 10.1: Sistemi trup - sustë

Nga kjo formulë mund të nxjerrim koeficientin e elasticitetit k të sustës:

Të përcaktohet nxitimi i rënies së lirë dhe zgjidhet nga kushte fillestare:

dhe largësinë maksimale në funksion gjithashtu të shpejtësisë fillestare dhe të këndit të

Të tregohet se perioda e lëkundjeve nuk varet nga masa e trupit të varur

që lëvizin me nxitim . Ligji i dytë i Njutonit do të shkruhej përkatësisht:

Vihet re që të dy cilindrat lëvizin me nxitim të njëjtë në vlerë, por me kahe të kundërt.

Një mënyrë tjetër është me anë të formulës:

Përcaktimi i nxitimit me anë të formulës:

Transformimin e energjisë potenciale gravitacionale në energji kinetike mund ta

Ku, shpejtësia këndore, shpejtësia e lëvizjes translative, g nxitimi i rënies së

Figura:6.1. Sistemi karrocë-trup.

You might also like