EBOOKBKMT.

COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

MỤC LỤC

Chương 1..........................................................................................................................2
TỔNG QUAN CHUNG VỀ HỆ THỐNG NĂNG LƯỢNG TÁI TẠO.........................2
1.1. Năng lượng tái tạo...................................................................................................2
1.1.1. Khái niệm năng lượng tái tạo.............................................................................2
1.1.2. Phân loại năng lượng tái tạo..............................................................................2
1.2. Năng lượng Mặt Trời............................................................................................4
1.2.1. Khái niệm năng lượng Mặt Trời........................................................................4
1.2.2. Vai trò và lợi ích của năng lượng Mặt Trời.......................................................5
1.3. Các phương pháp khai thác, sử dụng năng lượng mặt trời.......................................5
1.3.1. Các phương pháp khai thác...............................................................................5
1.3.2. Một số thiết bị sử dụng năng lượng mặt trời......................................................6
1.4. Giới thiệu chung sơ đồ hệ thống tích hợp điều khiển và vận hành năng lượng tái
tạo................................................................................................................................... 9
1.4.1. Sơ đồ hệ thống tích hợp năng lượng tái tạo.......................................................9
1.4.2. Sơ đồ nguyên lý hệ thống................................................................................10
Chương 2........................................................................................................................14
HỆ THỐNG ĐIỆN NĂNG LƯỢNG MẶT TRỜI NỐI LƯỚI....................................14
2.1. Mô tả hệ thống điện mặt trời nối lưới....................................................................14
2.1.1. Sơ đồ khối hệ thống.........................................................................................14
2.1.2. Ý nghĩa của các khối trong sơ đồ.....................................................................15
2.2. Pin mặt trời (PV – Photovoltaic)............................................................................18
2.2.1. Khái niệm........................................................................................................18
2.2.2. Mô hình toán và đặc tính làm việc của pin mặt trời.........................................18
2.2.3. Mảng PV.........................................................................................................20
2.2.4. Hệ thống pin năng lượng mặt trời....................................................................21
2.2.5. Phân loại hệ thống PV.....................................................................................22
2.3. Kho lưu trữ năng lượng ắc-quy..............................................................................23
2.3.1. Khái niệm........................................................................................................23
2.3.2. Cấu tạo của bình ắc-quy axit...........................................................................24
2.3.3. Quá trình hóa học trong bình ắc-quy...............................................................25
2.4. Lý thuyết hòa đồng bộ hệ thống điện mặt trời với lưới..........................................26
2.4.1. Các điều kiện hòa đồng bộ...............................................................................26
2.4.2. Đồng vị pha trong hai hệ thống lưới................................................................27
1
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

Chương 3........................................................................................................................28
THIẾT KẾ HỆ THỐNG ĐIỆN NĂNG LƯỢNG MẶT TRỜI NỐI LƯỚI................28

Chương 1
2
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

TỔNG QUAN CHUNG VỀ HỆ THỐNG NĂNG LƯỢNG

TÁI TẠO

1.1. Năng lượng tái tạo

1.1.1. Giới thiệu chung về năng lượng tái tạo
Năng lượng tái tạo là năng lượng thu được từ những nguồn tự nhiên, liên tục được
xem là vô hạn, không thể trở thành cạn kiệt được (ví dụ năng lượng Mặt trời) hoặc là
những nguồn năng lượng tự tái tạo trong thời gian ngắn và liên tục sau mỗi chu kỳ sử
dụng (ví dụ năng lượng sinh khối). Có thể coi đây là nguồn vô tận.
Hầu hết các nguồn năng lượng tái tạo có nguồn gốc từ Mặt trời. Một phần năng
lượng tái tạo có nguồn gốc từ lực hấp dẫn của Mặt trăng, Mặt trời, Trái đất. Bức xạ Mặt
trời chiếu xuống Trái đất dưới dạng trực tiếp (ví dụ năng lượng nhiệt) hoặc gián tiếp (ví
dụ như năng lượng gió, năng lượng sinh khối...). Và được biến đổi thành các dạng năng
lượng hay các vật mang năng lượng khác nhau.
1.1.2. Phân loại năng lượng tái tạo
Năng lượng tái tạo bao gồm: năng lượng gió, năng lượng mặt trời, năng lượng
thủy triều (sóng), thủy điện, địa nhiệt, sinh khối, nhiên liệu sinh học và một số nguồn
năng lượng tái tạo nhỏ khác (Hình 1.1).

NĂNG LƯỢNG TÁI TẠO

Một số nguồn
Năng lượng Năng lượng Năng lượng Năng lượng địa
Thủy năng năng lượng tái
Mặt trời gió sinh học nhiệt
tạo nhỏ khác

Năng Nhiên Năng

lượng liệu lượng Thủy
sinh sinh thủy điện
khối học triều

Hình 1.1. Phân loại năng lượng tái tạo

a) Năng lượng Mặt Trời
Năng lượng Mặt trời (hình 1.2) được phát ra từ Mặt trời là nguồn năng lượng sạch,
có đặc tính tái tạo và có trữ lượng khổng lồ. Năng lượng Mặt trời là nguồn gốc của các
nguồn năng lương sạch và tái tạo khác như: năng lượng gió, năng lượng sinh khối, thủy
năng và năng lượng đại dương.

3
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

Hình 1.2. Năng lượng mặt trời

Mặt trời là một nhà máy nhiệt hạt nhân khổng lồ, công suất 3.865 .1017GW. Tuy
nhiên, Trái đất chỉ nhận được một phần rất nhỏ năng lượng gió. Cụ thể là mỗi giây, Trái
đất chỉ nhận được 17.57.1010 MJ , bằng năng lượng khi đốt cháy hết 6 triệu tấn than.
Ngoài ra, năng lượng Mặt trời còn phân bố rộng khắp trên mặt đất. Mọi quốc gia
trên thế giới có thể khai thác, ứng dụng nguồn năng lượng
b) Năng lượng gió
Năng lượng gió (hình 1.3) là động năng của không khí di chuyển trong bầu khí
quyển Trái Đất. Năng lượng gió là một hình thức gián tiếp của năng lượng Mặt Trời.
Năng lượng gió được con người khai thác từ các tuabin gió.

Hình 1.3. Năng lượng gió

4
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

Hình 1.4 thể hiện công suất sản xuất điện gió trên thế giới trong khoảng thời gian
từ năm 1996 đến 2008. Tổng lượng công suất sản xuất trên thế giới vào năm 2009
là 159.2 GW, với 340 TWh năng lượng, xác nhận mức tăng trưởng 31% mỗi năm, một
con số khá lớn giữa lúc nền kinh tế toàn cầu đang gặp nhiều khó khăn.
140

120

100
Công suất (MW)

80

60 120.79

93.82
40 74.05
59.09
47.62
20 39.43
31.1
23.9
13.6 17.4
6.1 7.6 10.2
0
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Năm

Hình 1.4. Biểu đồ công suất điện gió trên thế giới
(theo báo cáo Wind Technologies Market Report 2009 – NREL)
b) Năng lượng địa nhiệt
Năng lượng địa nhiệt là năng lượng nhiệt mà Trái đất có được thông qua các phản
ứng hạt nhân âm ỉ trong lòng Trái đất. Năng lượng địa nhiệt là dạng năng lượng sạch và
bền vững. So với các dạng năng lượng khác như năng lượng gió, mặt trời, thủy điện thì
năng lượng địa nhiệt không phụ thuộc vào các yếu tố thời tiết và khí hậu. Địa nhiệt có thể
là nguồn năng lượng sản xuất công nghiệp quy mô vừa trong các lĩnh vực như: nhà máy
điện địa nhiệt, sưởi ấm địa nhiệt.
c) Năng lượng thủy triều
Thủy triều sinh ra do lực hấp dẫn của Mặt trăng, Mặt trời đối với Trái đất, trong đó
ảnh hưởng của Mặt trăng tới thủy triều là lớn hơn.
Sự nâng hạ của nước biển (thủy triều lên và thủy triều xuống) có thể làm chuyển
động các máy phát điện trong các nhà máy điện thủy triều. Về lâu dài, hiện tượng thủy
triều sẽ giảm dần mức độ, do tiêu thụ dần động năng tự quay của Trái Đất, cho đến lúc
Trái Đất luôn hướng một mặt về phía Mặt Trăng. Thời gian kéo dài của hiện tượng thủy
triều cũng nhỏ hơn so với tuổi thọ của Mặt Trời. Tuy nhiên, đây vẫn là nguồn năng lượng
sạch và vô tận.
d) Thủy điện
Thuỷ điện là nguồn điện có được từ năng lượng nước, sinh ra do lực của nước
chảy và khả năng sản xuất năng lượng này phụ thuộc vào luồng nước có sẵn và độ cao
mà nước chảy. Đa số năng lượng thủy điện có được từ thế năng của nước. Năng lượng
5
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

này biến thành năng lượng cơ khí khi nước chảy xuống và đập vào cánh tuabin. Các cánh
tuabin quay làm quay nam châm điện sản sinh ra dòng điện trên các cuộn dây tĩnh. Cuối
cùng, dòng điện đi qua một máy biến áp để truyền tải trên các đường dây điện lực.
f) Sinh khối
Sinh khối là dạng vật liệu sinh học từ sinh vật sống, đa số là các cây trồng, vật liệu
có nguồn gốc từ thực vật. Được xem là nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng sinh khối
có thể dùng trực tiếp, gián tiếp một lần hay chuyển thành dạng năng lượng khác
như nhiên liệu sinh học. Sinh khối có thể chuyển thành năng lượng theo ba cách: chuyển
đổi nhiệt, chuyển đổi hóa học, và chuyển đổi sinh hóa.
g) Nhiên liệu sinh học
Nhiên liệu sinh học là loại nhiên liệu được hình thành từ các hợp chất có nguồn
gốc động thực vật như nhiên liệu chế xuất từ chất béo của động thực vật (mỡ động
vật, dầu dừa,...), ngũ cốc (lúa mỳ, ngô, đậu tương...), chất thải trong nông nghiệp (rơm
rạ, phân,...), sản phẩm thải trong công nghiệp (mùn cưa, sản phẩm gỗ thải...),...
Trước kia, nhiên liệu sinh học hoàn toàn không được chú trọng. Hầu như đây chỉ
là một loại nhiên liệu thay thế phụ, tận dụng ở quy mô nhỏ. Tuy nhiên, sau khi xuất hiện
tình trạng khủng hoảng nhiên liệu ở quy mô toàn cầu cũng như ý thức bảo vệ môi trường
lên cao, nhiên liệu sinh học bắt đầu được chú ý phát triển ở quy mô lớn hơn.
1.2. Năng lượng Mặt trời
1.2.1. Khái niệm năng lượng Mặt trời
Năng lượng Mặt trời là một trong các nguồn năng lượng tái tạo quan trọng nhất
mà thiên nhiên ban tặng cho hành tinh chúng ta. Đồng thời nó cũng là nguồn gốc của các
nguồn năng lượng tái tạo khác như năng lượng gió, năng lượng sinh khối, năng lượng các
dòng sông…Năng lượng Mặt trời có thể nói là vô tận. Tuy nhiên để khai thác, sử dụng
nguồn năng lượng này cần phải biết các đặc trưng và tính chất cơ bản của nó.
Về mặt vật chất thì Mặt trời chứa đến 78,4% khí Hidro( H 2), Heli(He) chiếm
19,8%, các nguyên tố kim loại và các nguyên tố khác chỉ chiếm 1,8%. Khối lượng Mặt
trời xấp xỉ 2.1027.106 kg. Như vậy để mặt trời chuyển hóa hết khối lượng của nó thành
năng lượng cần một khoảng thời gian là 15.1013 năm. Từ đó có thể thấy rằng nguồn năng
lượng Mặt trời là khổng lồ và lâu dài.
1.2.2. Vai trò và lợi ích của năng lượng Mặt trời
Năng lượng Mặt trời có tiềm năng thay thế các nguồn năng lượng hóa thạch và
năng lượng nguyên tử. Sử dụng một cách triệt để các thiết bị cung cấp nhiệt từ năng
lượng mặt trời cũng có thể đáp ứng nhu cầu nước nóng.
Việc sử dụng năng lượng tái tạo đặc biệt là năng lượng mặt trời sẽ mang lại nhiều
lợi ích về sinh thái cũng như là lợi ích gián tiếp cho kinh tế. So với các nguồn năng lượng
khác, năng lượng tái tạo có nhiều ưu điểm hơn vì tránh được các hậu quả có hại đến môi
trường.
1.3. Các phương pháp khai thác, sử dụng năng lượng mặt trời
1.3.1. Các phương pháp khai thác

6
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

Hiện nay đang có hai hướng khai thác năng lượng mặt trời đó là điện năng lượng
mặt trời và nhiệt năng lượng mặt trời. Về nhiệt năng lượng mặt trời thì sức nóng mặt trời
được chuyển hóa sang nhiệt năng phục vụ nhu cầu của cuộc sống. Sức nóng của ánh nắng
mặt trời được tập trung lại bằng những thiết bị đặc biệt ví dụ như các tấm gương parabol
để đun nước nóng sử dụng trong sinh hoạt hay tạo ra hơi nước để sản xuất điện. Đây là
nguồn năng lượng vô tận và gần như hoàn toàn miễn phí cũng như không sản sinh ra chất
thải hủy hoại môi trường. Còn công nghệ biến đổi năng lượng mặt trời thành điện năng
trực tiếp được thực hiện nhờ tấm pin mặt trời (Solar cell), trong đó các tế bào quang điện
sẽ tạo ra dòng điện dưới sự kích thích của các hạt photon bức xạ từ mặt trời. Một điểm
nổi bật của năng lượng mặt trời là có thể sử dụng khá hiệu quả ở quy mô hộ gia đình.
Hiện nay có hai công nghệ nguồn pin mặt trời thông dụng. Đó là hệ thống nguồn
điện pin mặt trời nối lưới và hệ nguồn độc lập. Đối với các khu vực không có lưới điện
hoặc sử dụng điện với quy mô nhỏ, người ta dùng công nghệ nguồn pin mặt trời độc lập.
Trong hệ nguồn pin mặt trời nối lưới, điện năng một chiều từ dàn pin mặt trời
được biến đổi thành dòng điện xoay chiều và được hòa vào mạng điện công nghiệp.
Đứng đầu trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học công nghệ, sản xuất và ứng dụng
các thiết bị sử dụng năng lượng mặt trời là các quốc gia như Mỹ, Nhật Bản, Đức, một số
nước thuộc EU và Trung Quốc. Việt Nam là quốc gia đang phát triển, do đó nhu cấu
năng lượng ngày càng tăng với tốc độ tăng trưởng khoảng 15-20%. Hiện tại chính sách
quốc gia của Việt nam về nhu cầu năng lượng dựa vào việc thiết lập hệ thống các nhà
thủy điện, nhà máy nhiệt điện tua bin hơi và tua bin khí…
Các hệ thống phát năng lượng điện mặt trời ở Việt Nam chưa phát triển được
thành nhà máy phát điện. Tuy nhiên đã có một số hệ thống phát điện năng lượng mặt trời
công suất nhỏ. Việc khai thác nguồn năng lượng mặt trời ở nước ta còn nhiều hạn chế,
khai thác và sử dụng năng lượng mặt trời còn đang ở quy mô nhỏ lẻ và tập trung chủ yếu
vào việc nghiên cứu, sử dụng trực tiếp năng lượng mặt trời (hệ thống đun nước nóng),
các hệ thống pin mặt trời và hòa vào lưới điện hầu như chưa có. Nguồn năng lượng từ
mặt trời có thể khai thác được ở nhiều nơi. Có nhiều hướng khai thác năng lượng mặt trời
phục vụ cho sinh hoạt con người, trong đó xu hướng biến đổi năng lượng mặt trời thành
điện năng chiếm xu thế chủ đạo.
Tuy nhiên để đảm bảo phát triển bền vững và đặc biệt cân bằng được năng lượng
của quốc gia trong tương lai, Việt Nam đã và đang tập trung nghiên cứu phát triển các
nguồn năng lượng mới trong đó năng lượng mặt trời vẫn là một nguồn năng lượng tối ưu
trong tương lai cho điều kiện Việt Nam đứng về phương diện địa dư và nhu cầu phát triển
kinh tế.
1.3.2. Một số thiết bị sử dụng năng lượng mặt trời
a) Pin mặt trời
Pin mặt trời là phương pháp sản xuất điện trực tiếp từ năng lượng mặt trời qua
thiết bị biến đổi quang điện. Pin mặt trời có ưu điểm là gọn nhẹ, có thể lắp bất kì đâu có
ánh sáng mặt trời, đặc biệt trong lĩnh vực tàu vũ trụ. Ứng dụng năng lượng mặt trời dưới
dạng này được phát triển với tốc độ rất nhanh, nhất là ở các nước phát triển. Tuy nhiên
giá thành thiết bị pin mặt trời còn khá cao nên ở những nước đang phát triển, pin mặt trời

7
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

mới chỉ có khả năng là cung cấp năng ượng điện sử dụng cho các vùng sâu vùng xa mà
đường điện quốc gia chưa có.

Hình 1.5. Pin mặt trời

b) Nhà máy điện sử dụng năng lượng mặt trời
Điện năng còn có thể tạo ra từ NLMT dựa trên nguyên tắc tạo nhiệt độ cao bằng
một hệ thống gương phản chiếu và hội tụ để gia nhiệt cho môi chất làm việc truyền động
cho máy phát điện.

Hình 1.6. Nhà máy nhiệt điện mặt trời

c) Bếp nấu dùng năng lượng mặt trời
Bếp sử dụng năng lượng mặt trời được sử dụng rộng rãi ở các nước nhiều năng
lượng mặt trời như các nước châu Phi.

8
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

Hình 1.7. Bếp nấu sử dụng năng lượng mặt trời

d) Thiết bị chưng cất nước dùng năng lượng mặt trời
Thường có hai loại: Loại có nắp kính phẳng có chi phí cao, tuổi thọ khoảng 30
năm và loại nắp plastic có chi phí rẻ hơn nhưng hiệu quả chưng cất kém hơn.

Hình 1.8. Thiết bị chưng cất nước dùng NLMT

e) Thiết bị sấy dùng năng lượng mặt trời
Hệ thống sấy khô sử dụng năng lượng mặt trời được ứng dụng khá phổ biến trong
lĩnh vực nông nghiệp để sấy các sản phẩm và sử dụng để sấy các sản phẩm khác.

9
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

Hình 1.9. Máy sấy dùng năng lượng mặt trời

f) Xe đạp dùng năng lượng mặt trời
Hệ thống xe đạp điện sử dụng năng lượng mặt trời đã được ứng dụng và sử dụng
rộng rãi.

Hình 1.10. Xe đạp điện mặt trời

Ngoài ra còn rất nhiều thiết bị sử dụng năng lượng mặt trời, trong đề tài chỉ nêu
một vài thiết bị sử dụng năng lượng mặt trời điển hình.
1.4. Giới thiệu chung sơ đồ hệ thống tích hợp điều khiển và vận hành năng
lượng tái tạo
Hệ thống tích hợp các nguồn năng lượng tái tạo cho phép tích hợp các nguồn năng
lượng nhỏ, phân tán với các công nghệ, công suất phát khác nhau như nguồn năng lượng
mặt trời, năng lượng gió, các kho năng lượng, và máy phát điện kết hợp với nguồn điện
lưới trung hoặc hạ áp của nguồn lưới điện quốc gia tạo thành hệ thống tích hợp điện năng
lượng tái tạo hay còn gọi là lưới điện thông minh khi kết hợp thêm các công nghệ giám

10
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

sát, điều khiển số, hệ thống cảm biến, thu thập, giám sát dữ liệu… nhằm đảm bảo nhu cầu
cung ứng điện năng, khai thác tối đa năng lượng từ các nguồn phát trên, tối ưu quá trình
vận hành và khai thác hạ tầng lưới điện, giảm tải nguy cơ rủi ro, sự cố trong khi vận hành
ở những trạng thái bất lợi, trong những giờ cao điểm.
1.4.1. Sơ đồ hệ thống tích hợp năng lượng tái tạo

Hệ thống điện
Thu thập, giám sát Mạng truyền thông
và điều khiển và internet

Tải 1

Tải 2
Giám sát

Điều khiển
Kho năng
lượng

Hình 1.11. Sơ đồ hệ thống tích hợp năng lượng tái tạo

Trong sơ đồ hệ thống tích hợp và vận hành năng lượng tái tạo (hình 1.11), do đặc
tính tự nhiên nên phổ biến nhất là năng lượng mặt trời và năng lượng gió đi kèm theo là
nhu cầu về các kho năng lượng lưu trữ thông dụng nhất là ắc-quy giúp giảm tải cho các
nguồn phát (lưới điện và máy phát điện). Máy phát điện dự phòng giúp giảm đáp ứng nhu
cầu điện năng trong trường hợp xảy ra sự cố đối với lưới và giúp giảm tải trong giờ cao
điểm.
Tùy theo mục đích và nhu cầu sử dụng, có thể sử dụng độc lập những nguồn năng
lượng tái tạo đó khi mà công suất của chúng đáp ứng được công suất mà phụ tải sử dụng,
hoặc sử dụng đồng thời với nguồn lưới điện hoặc nguồn máy phát để cung cấp bổ sung
điện năng cho phụ tải trong các trường hợp như giờ cao điểm. Nếu công suất huy động từ
năng lượng mặt trời đủ cung cấp cho phụ tải và còn dư thừa thì khi đó sẽ nạp vào ắc-quy
lưu trữ năng lượng. Nguồn từ ắc-quy kết hợp với lưới điện sẽ cung cấp bổ sung điện năng
hoặc sử dụng vào thời điểm như ban đêm.
Hệ thống thu thập dữ liệu, giám sát và điều khiển thông qua các mạng truyền
thông trong công nghiệp như mạng ethernet, giao tiếp modbus, xanbus… hiện nay thì
mạng internet được sử dụng phổ biến. Việc tích hợp thêm các công nghệ điều khiển số,

11
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

các cảm biến, các bộ điều khiển thông minh giúp cho việc vận hành và điều khiển nhanh,
chính xác, có thể giám sát, điều khiển từ xa và gia tăng độ tin cậy cho hệ thống.
1.4.2. Sơ đồ nguyên lý hệ thống
Dưới đây là sơ đồ nguyên lý hệ thống trong phòng thí nghiệm thuộc dự án nghiên
cứu và phát triển năng lượng tái tạo.

12
EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

13
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

Hệ thống bao gồm các thành phần chính:

 Tủ nguồn
 Hệ thống điện mặt trời
 Hệ thống điện gió
 Hệ thống kho ắc quy lưu trữ
 Máy phát dự phòng
 Tủ phân phối chính
 Tủ biến tần và PLC
 Tủ phân phối tải
a) Tủ nguồn
Tủ nguồn của trường có nhiệm vụ lấy điện trực tiếp từ điện lưới quốc gia với điện
áp, tần số 380V/50Hz và được điều khiển bằng thiết bị đóng cắt aptomat MCB 63A,
MCB 40A để điều khiển cung cấp điện cho hệ thống phụ tải, tủ phân phối chính, tủ biến
tần và PLC.
b) Tủ phân phối chính
Trong tủ bao gồm các thiết bị chính là đồng hồ đo lường đa năng PM5350, đồng
hồ ION7650, aptomat MCCB 40A, MCB 40A và hệ thống hai thanh cái, các aptomat
MCCB 40A được điều khiển bằng PLC còn aptomat MCB 40A được điều khiển đóng cắt
bằng tay.
Nguồn điện thu được từ các hệ thống năng lượng tái tạo và điện lưới sẽ đươc đưa
đến tủ phân phối chính, ở đây PLC sẽ điều khiển hệ thống aptomat MCB và hai thanh cái
để hòa đồng bộ và phân phối đến hệ thống các phụ tải. Các đồng hồ đo năng lượng sẽ
hiển thị các thông báo về các đại lượng điện đầu vào của mỗi nguồn như dòng, áp, tần
số… để đảm bảo kiểm tra điều kiện hòa đồng bộ.
c) Tủ phân phối tải
Bao gồm hệ thống các đồng hồ đo năng lượng và aptomat MCB, đưa điện từ tủ
phân phối chính tới các hệ thống các phụ tải: ở đây phụ tải sẽ được đưa vào hai nhóm,
qua một khóa chuyển mạch ATS:
 Nhóm 1: bao gồm bộ lọc sóng hài, hệ biến tần + động cơ ba pha, chỉ nối với nguồn
điện cung cấp từ tủ phân phối chính.
 Nhóm 2: hệ thống các phụ tải chiếu sáng, hệ thống tải điều hòa và các phụ tải
khác, nhóm phụ tải này được nối với một trong hai nguồn cung cấp nhờ khóa
chuyển mạch ATS (lấy điện từ tủ phân phối chính hoặc lấy trực tiếp điện từ lưới
điện quốc gia).
d) Tủ biến tần và PLC
Gồm các thanh phần chính là biến tần, PLC, aptomat MCB 25A, máy biến áp cách
ly 10kVA. Biến tần với chức năng điều khiển động cơ ba pha nhằm mục đích quay máy
phát tuabin gió để giả lập gió, nguồn điện lấy trực tiếp từ điện lưới. PLC điều khiển đóng
cắt hệ thống aptomat để điều khiển hòa đồng bộ và cung cấp điện cho phụ tải.
e) Máy phát điện

14
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

Đưa nguồn điện ba pha vào tủ phân phối chính và thiết bị nghịch lưu/nạp, phục vụ
cho việc nạp hệ thống ắc quy dự phòng.
f) Hệ thống nguồn ắc quy
Nguồn điện một chiều sẽ được đưa qua thiết bị nghich lưu/nạp một pha để chuyển
đổi thành nguồn xoay chiều ba pha với điện áp, tần số, và pha mong muốn trước khi đưa
đến tủ phân phối chính để hòa đồng bộ. Trong hệ thống gồm có các nguồn ắc-quy cho
năng lượng mặt trời, cho kho lưu trữ và cho máy phát điện.
g) Hệ thống điện năng lượng mặt trời
Bao gồm tấm pin năng lượng mặt trời (được gắn cảm biến bức xạ và cảm biến
nhiệt độ), tủ điều chỉnh cho NLMT, bộ điều khiển nạp NLMT, ắc-quy lưu trữ cho NLMT
(có gắn cảm biến nhiệt độ, bộ nghịch lưu ba pha online để hòa lưới và nghịch lưu ba pha
offline (hay còn gọi là bộ kích điện nguồn một chiều) cho ắc-quy để cung cấp điện vào
thời điểm như ban đêm và thiết bị ATS chuyển mạch sử dụng năng lượng mặt trời hoặc
ắc-quy.
Năng lượng mặt trời được các tấm pin mặt trời hấp thụ và chuyển thành điện năng
dưới dạng nguồn một chiều DC. Năng lượng điện mặt trời sẽ ưu tiên cung cấp điện năng
cho tải trước và sẽ nạp điện cho ắc-quy khi mà công suất điện mặt trời vượt quá công suất
phụ tải. Bộ điều khiển nạp (SCC) sẽ tiến hành theo dõi điểm công suất cực đại của hệ
thống pin mặt trời và cung cấp dòng sạc lớn nhất sẵn có để sạc hệ thống ắc quy dự trữ.
Với việc trang bị thêm cảm biến nhiệt độ ắc quy (BTS), quá trình sạc ắc quy của bộ điều
khiển (SCC) sẽ được cảm biến tự động điều chỉnh tăng hay giảm điện áp sạc, tùy thuộc
vào nhiệt độ ắc quy nhằm tối ưu hóa việc sạc và bảo vệ ắc quy khỏi sự sạc quá điện hay
hư hại. Sử dụng BTS có thể kéo dài tuổi thọ ắc quy và cải thiện toàn bộ quá trình sạc. Khi
ắc quy được sạc đầy, bộ điều khiển sạc ngừng hoạt động và điện DC từ các tấm pin mặt
trời sẽ hòa lưới ở chế độ on-grid, nguồn DC sẽ được bộ nghịch lưu mặt trời 3 pha nối lưới
biến đổi thành nguồn xoay chiều ba pha với các thông số điện áp, tần số, góc pha phù hợp
để đưa đến tủ phân phối chính hòa đồng bộ vào hệ thống. Nguồn điện ắc quy dự trữ sẽ
được sử dụng khi hệ thống pin mặt trời không hoạt động được, và được biến đổi qua bộ
nghịch lưu offline, cung cấp điện cho tải qua một thiết bị chuyển mạch ATS 3 pha.
h) Hệ thống điện gió
Bao gồm động cơ ba pha có gắn ecoder phản hồi tốc độ, máy phát tuabin gió 3kW,
bộ điều khiển nối lưới nguồn gió, bộ Inverter sóng sin nối lưới nguồn gió và máy biến áp
cách ly 3kVA.
Do điều kiện môi trường nên không có các cánh quạt tuabin gió mà việc tạo năng
lượng gió nhờ động cơ ba pha. Động cơ sẽ quay máy phát tuabin gió và điều chỉnh lưu
lượng gió thay đổi nhờ vào việc điều chỉnh tốc độ động cơ. Gió sẽ được mô phỏng bởi hệ
PLC+ biến tần+ động cơ 3 pha + encoder để đạt được biểu đồ lưu lượng gió mong muốn,
tương tư như các hệ thống khác điện gió sẽ được biến đổi thành điện xoay chiều ba pha
và tiến hành hòa lưới.
1.5. Kết luận chương 1
Chương 1 đã giới thiệu được các vấn đề:

15
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

 Các dạng năng lượng tái tạo, đặc điểm, vai trò, lợi ích của từng loại năng lượng tái
tạo.
 Tập trung tìm hiểu kỹ dạng năng lượng mặt trời, khái niệm, đặc điểm, các phương
pháp khai thác, sử dụng năng lượng mặt trời hiện nay.
 Giới thiệu sơ đồ hệ thống tích hợp năng lượng tái tạo trong việc nghiên cứu, ứng
dụng năng lượng tái tạo trong thực tế.
Trong đó cũng nhấn mạnh việc sử dụng hiệu quả nguồn năng lượng mặt trời và hệ
thống điện mặt trời hòa lưới là một phương pháp sử dụng năng lượng mặt trời rất kinh tế.
Và các vấn đề liên quan đến hệ thống điện năng lượng mặt trời hòa lưới sẽ được nói kỹ
hơn trong chương 2 sau đây.

16
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

Chương 2
HỆ THỐNG ĐIỆN NĂNG LƯỢNG MẶT TRỜI
Trong thực tế, hệ thống điện năng lượng mặt trời có hai loại phổ biến là hệ thống
điện năng lượng mặt trời độc lập và hệ thống điện năng lượng mặt trời nối lưới.
2.1. Hệ thống điện năng lượng mặt trời độc lập
Hệ thống điện mặt trời độc lập là hệ nguồn không nối với mạng lưới điện quốc gia
hay địa phương. Hệ nguồn này được ứng dụng ở các khu vực không có lưới điện. Ngoài
dàn pin mặt trời, trong một hệ nguồn điện mặt trời còn có các thành phần khác nhau trong
sơ đồ:

Dàn PMT Bộ điều khiển Tải DC

DC
Ắc-quy AC Tải AC

Hình 2.1. Sơ đồ khối hệ thống điện năng lượng mặt trời độc lập
Các khối trong sơ đồ là bộ điều khiển điều khiển quá trình nạp, xả của ắc-quy, hệ
thống bình ắc-quy, bộ biến đổi DC/AC biến đổi nguồn DC sang nguồn AC, tải DC sử
dụng nguồn một chiều, tải AC sử dụng nguồn xoay chiều.
Trong thực tế, loại công nghệ nguồn này được ứng dụng cho các khu vực không
có lưới điện công nghiệp hoặc cho các tải tiêu thụ đặc biệt, công suất nhỏ. Nhược điểm
của công nghệ nguồn độc lập là phải dùng bộ ắc-quy, vừa đắt tiền, vừa phải bảo dưỡng
thườngxu yên và vừa gây ô nhiễm môi trường. Mặt khác, bộ ắc-quy chỉ lưu trữ được một
lượng điện năng có hạn, còn có các dàn pin mặt trời hàng chục, hàng trăm kW thì sử
dụng ắc-quy tích điện là một vấn đề khó khăn.
2.2. Hệ thống điện mặt trời nối lưới
2.2.1. Sơ đồ khối hệ thống
Hệ thống điện năng lượng mặt trời nối lưới trong phòng thí nghiệm phục vụ
nghiên cứu và phát triển năng lượng tái tạo là một hệ thống điện xoay chiều ba pha 380V
có tần số 50 Hz cung cấp điện trực tiếp cho tải hoặc nối với lưới điện quốc gia, lưới điện
khu vực hoặc máy phát để bổ sung thêm điện năng cho phụ tải. Hệ thống này rất linh hoạt
trong lắp đặt và sử dụng và là một bộ phận không thể thiếu được của lưới điện thông
minh.
Hệ thống điện năng lượng mặt trời được định nghĩa là tổ hợp của các thành phần
sau đây:
 Dàn pin hay máy phát pin mặt trời.
 Bộ tích trữ điện năng.
17
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

 Các thiết bị điều khiển, biến đổi điện, tạo cân bằng năng lượng trong hệ thống.
 Phụ tải tiêu thụ điện.
Ta có sơ đồ điều khiển nối lưới năng lượng mặt trời như sau:

MBA
Bộ đóng
Máy cắt
LƯỚI cắt mềm Tải
phụ tải
lưới

NLP

~ Bộ biến đổi
= DC/DC

Modul PV

Ắc-quy

BỘ ĐIỀU KHIỂN

Hình 2.1. Sơ đồ khối hệ thống điện mặt trời nối lưới

2.2.2. Ý nghĩa của các khối trong sơ đồ
a) Khối Modul quang điện (PV)
Là bộ nối các khối pin lại với nhau, làm nhiệm vụ biến đổi năng lượng mặt trời
thành điện năng một chiều với công suất điện phụ thuộc vào bức xạ mặt trời và nhiệt độ
làm việc của pin mặt trời.
b) Bộ biến đổi DC/DC hay bộ Boost Converter
Bộ biến đổi DC/DC có nhiệm vụ xác định điểm phát công suất cực đại của pin,
biến đổi điện áp một chiều tương ứng với điểm công suất cực đại thành điện áp một chiều
có giá trị phù hợp và ổn định, thường được sử dụng ở mạch một chiều trung gian của các
thiết bị biến đổi điện năng công suất vừa đặc biệt là các hệ thống phát điện sử dụng năng
lượng tái tạo (sức gió, mặt trời...).
c) Bộ nghịch lưu DC/AC
Bộ nghịch lưu DC/AC có chức năng biến đổi dòng điện một chiều (DC) từ dàn pin
mặt trời hoặc từ bộ ắc-quy thành dòng điện xoay chiều (AC). Các thông số kỹ thuật chính
cần quan tâm bao gồm:
 Thế vào V ¿ một chiều
 Thế ra V out xoay chiều
 Tần số và dạng dao động điện (hình sin hay vuông góc, …)
 Công suất yêu cầu cũng được xác định như đối với bộ điều khiển, nhưng ở đây chỉ
tính các tải của riêng bộ biến đổi điện.

18
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

 Hiệu suất biến đổi phải đạt yêu cầu 85% đối với trường hợp sóng điện xoay chiều
có dạng vuông góc hay biến điệu và 75% đối với bộ biến đổi có sóng điện ra hình
sin. Việc dùng bộ biến đổi điện có tín hiệu ra dạng xung vuông, biến điệu hay hình
sin lại phụ thuộc vào tải tiêu thụ. Nếu tải chỉ là tivi, radio, tăng âm, ... thì chỉ cần
dùng loại sóng ra dạng xung vuông hay biến điệu. Nhưng nếu tải là các động cơ
điện, quạt điện,... tức là những thiết bị có cuộn cảm thì phải dùng các bộ biến đổi
có sóng ra dạng sin.
Vì hiệu điện thế trong hệ nguồn điện pin mặt trời thay đổi theo cường độ bức xạ và
trạng thái nạp của ắc-quy, nên các điện thế vào và ra của bộ điều khiển cũng như bộ biến
đổi điện phải được thiết kế trong một khoảng dao động khá rộng nào đó. Ví dụ đối với hệ
nguồn làm việc với điện thế V = 12V thì bộ điều khiển và bộ đổi điện phải làm việc được
trong dải điện thế từ V min= 10V đến V max = 15V.
Hệ điều khiển nghịch lưu dùng để tạo ra các xung điều khiển đóng mở các van
động lực theo những luật mong muốn. Các luật điều khiển chủ yếu tập trung vào các vấn
đề điều chỉnh điện áp, tần số và đảm bảo chất lượng áp của nghịch lưu.
Dưới đây là sơ đồ mạch lực của bộ nghịch lưu áp 3 pha:

Hình 2.2. Sơ đồ mạch động lực bộ nghịch lưu DC/AC

Chúng được cấu tạo từ các linh kiện bán dẫn công suất, trong trường hợp này chọn
linh kiện bán dẫn là IGBT S1, S2, S3, S4, S5, S6 do làm việc được tần số đóng cắt lớn và
có đầy đủ ưu điểm của Tranzitor Bipolar và MOSFET. S1 ÷ S6 sẽ đóng, mở theo một
quy luật nhất định phụ thuộc vào tín hiệu điều khiển. Điện áp đầu ra có dạng sin và được
viết như sau:
ua=U m sin (ωt +ψ)

{ub=U m sin (ωt +ψ−

2π
3
2π
uc =U m sin (ωt +ψ + )
3
)
(2.1)

Trong đó: U m , ω, ψ là: Biên độ, tần số góc và góc pha đầu của điện áp ra bộ nghịch
lưu sau khi đã qua bộ lọc phía lưới LR.
d) Bộ điều khiển

19
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

Là bộ điều khiển trung tâm của cả hệ thống thực hiện chức năng điều phối công
suất giữa hệ thống pin mặt trời với lưới nhằm điều khiển phát công suất phản kháng lên
lưới và phát công suất tác dụng cực đại lên lưới, điều phối tải (tải cục bộ), điều khiển quá
trình nạp xả của ắc-quy.
Bộ điều khiển (BĐK) là một thiết bị điện tử có chức năng kiểm soát tự động các
quá trình nạp và phóng điện của bộ ác qui. Bộ điều khiển theo dõi trạng thái của ắc quy
thông qua hiệu điện thế trên các điện cực của nó.
Các thông số kỹ thuật chính cần phải được quan tâm:
 Ngưỡng điện thế cắt trên V max
Ngưỡng điện thế cắt trên V max là giá trị hiệu điện thế trên hai cực của bộ ắc-quy đã
được nạp điện no, dung lượng đạt 100%. Khi đó nếu tiếp tục nạp điện cho bộ ắc-quy thì
ắc-quy sẽ bị quá no, dung dịch ắc-quy sẽ bị sôi dẫn đến sự bay hơi nước và làm hư hỏng
các bản cực. Vì vậy khi có dấu hiệu ắc-quy đã được nạp no, hiệu điện thế trên các cực bộ
ắc-quy đạt đến V = V max , thì BĐK sẽ tự động cắt hoặc hạn chế dòng nạp điện từ dàn pin
mặt trời. Sau đó khi hiệu điện thế bộ ắc-quy giảm xuống dưới giá trị ngưỡng, BĐK lại tự
động đóng mạch nạp lại.
 Ngưỡng cắt dưới V min
Ngưỡng cắt dưới V minlà giá trị hiệu điện thế trên hai cực bộ ắc-quy khi ắc-quy đã
phóng điện đến giá trị cận dưới của dung lượng ắc-quy (ví dụ, đối với ắc-quy chì- axit,
khi trong ắc-quy chỉ còn lại 30% dung lượng). Nếu tiếp tục sử dụng ắc-quy thì nó sẽ bị
phóng điện quá kiệt, dẫn đến hư hỏng ắc-quy. Vì vậy, khi BĐK nhận thấy hiệu điện thế
bộ ắc-quy V = V minthì nó sẽ tự động cắt mạch tải tiêu thụ. Sau đó nếu hiệu điện thế bộ ắc-
quy tăng lên trên giá trị ngưỡng, BĐK lại tự động đóng mạch nạp lại.
Đối với ắc-quy chì- axit, hiệu điện thế chuẩn trên các cực của một bình là V =
12V, thì thông thường người ta chọn V max = (14,0 -14,5) V, còn V min = (10,5 - 11,0) V.
 Điện thế trễ V
Là giá trị khoảng hiệu điện thế là hiệu số của các giá trị điện thế cắt trên hay cắt
dưới và điện thế đóng mạch lại của BĐK, tức là: ∆V = V max - V đ hay ∆V = V min - V đ , với
V đ là giá trị điện thế đóng mạch trở lại của BĐK. Thông thường ∆V khoảng 1 - 2V.
 Công suất P của BĐK: thông thường nằm trong dải: 1,3 P L ≤ P ≤ 2 P L
Trong đó: PL là tổng công suất các tải có trong hệ nguồn, P L= Pi, i = 1, 2...
 Hiệu suất của BĐK phải càng cao càng tốt, ít nhất cũng phải đạt giá trị lớn hơn
85%.
e) Bộ đóng cắt mềm lưới và máy cắt phụ tải
Là hệ thống máy cắt được điều khiển bằng PLC hoặc điều khiển trực tiếp bằng tay
dùng để điều khiển hòa đồng bộ nguồn năng lượng mặt trời với lưới và điều khiển cung
cấp điện cho tải.
2.3. Pin mặt trời (PV – Photovoltaic)
2.3.1. Khái niệm

20
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

Pin năng lượng mặt trời (hay pin quang điện, tế bào quang điện) là thiết bị bán dẫn
chứa lượng lớn các điốt p-n, dưới sự tác động của ánh sáng mặt trời có khả năng tạo ra
dòng điện sử dụng được. Sự chuyển đổi này gọi là hiệu ứng quang điện (hình 2.3).

Hình 2.3. Cấu tạo và nguyên lý pin mặt trời

Pin năng lượng mặt trời bao gồm nhiều tế bào quang điện được kết nối thành các
modul hay các mảng năng lượng mặt trời. Số tế bào quang điện được sử dụng trong tấm
pin tùy theo công suất và điện áp yêu cầu.
Hiệu suất pin mặt trời là tỉ số giữa năng lượng pin mặt trời có thể phát ra và năng
lượng từ ánh sáng mặt trời tỏa nhiệt trong 1m 2. Hiệu suất của pin mặt trời thay đổi từ 6%
- 30% tùy theo loại vật liệu và hình dạng tấm pin. Pin mặt trời được sản xuất và ứng dụng
phổ biến hiện nay là các pin mặt trời được chế tạo từ vật liệu tinh thể bán dẫn Silicon
(Si).
Đối với pin mặt trời từ vật liệu tinh thể Si khi được chiếu sáng thì hiệu điện thế hở
mạch giữa hai cực vào khoảng 0,55V, còn dòng ngắn mạch của nó dưới bức xạ mặt trời
1000W/m2 vào khoảng (25-30) mA/cm3. Hiện nay cũng đã có các pin mặt trời bằng vật
liệu Si vô đình hình (a-Si). Pin mặt trời a-Si có ưu điểm là tiết kiệm được vật liệu trong
sản xuất do đó có thể có giá thành rẻ hơn. Tuy nhiên, so với pin mặt trời tinh thể thì hiệu
suất biến đổi quang điện của nó thấp và kém ổn định khi làm việc ngoài trời.
Năng lượng mặt trời được tạo ra từ các tế bào quang điện (PV) là một trong những
nguồn năng lượng tái tạo quan trọng do lợi thế như không cần chi phí nhiên liệu, bảo trì ít
và không có tiếng ồn và mòn do sự vắng mặt của bộ phận chuyển động. Về lý thuyết đây
là một nguồn năng lượng lý tưởng. Tuy nhiên, để hệ thống này được triển khai rộng rãi
trong thực tế cần phải tiếp tục giải quyết một số vấn đề như: Giảm chi phí lắp đặt, tăng
hiệu suất chuyển đổi năng lượng và các vấn đề liên quan đến sự tương tác với các hệ
thống khác.
2.3.2. Mô hình toán và đặc tính làm việc của pin mặt trời
Các đại lượng vật lý phức tạp của pin PV được mô tả bằng sơ đồ thay thế trong
hình 2.4.

21
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

Hình 2.4. Sơ đồ thay thế modul PV

Mạch điện tương đương của mô hình tế bào quang điện bao gồm: Dòng quang
điện, điốt, điện trở song song (dòng điện dò), điện trở nối tiếp được chỉ ra trên hình 2.2 ta
có:
q Ud Ud
I pv= I gc - [
I0 e
kF T c
]
−1 - R p (2.2)

Trong đó: I gc là dòng quang điện (A); I 0là dòng bão hòa (A) phụ thuộc vào nhiệt độ
tế bào quang điện; q là điện tích của điện tử, q = 1,6. 10−19 C; k là hằng số Boltzman, k =
1,38.10−23 J/K; F là hệ số phụ thuộc vào công nghệ chế tạo pin, ví dụ công nghệ Si-mono
F =1,2; công nghệ Si-Poly F=1,3..; T c là nhiệt độ tuyệt đối của tế bào (0K); U d là điện áp
trên điốt (V); R p là điện trở song song.
Dòng quang điện I gc phụ thuộc trực tiếp vào bức xạ mặt trời và nhiệt độ pin, được
tính theo công thức (2.2):
I gc =[ μ SC ( T C −T ref ) + I SC ]G (2.3)
Với μSC là hệ số phụ thuộc vào nhiệt độ của dòng ngắn mạch (A/℃); T ref là nhiệt
độ tham chiếu của tế bào quang điện (0K); T C là nhiệt độ làm việc của tế bào quang điện
(0K); I SC là dòng điện ngắn mạch trong điều kiện tiêu chuẩn (nhiệt độ 25 ℃ và bức xạ
mặt trời 1kW/m 2); G là bức xạ mặt trời kW/m2.
qVg 1 1
TC 3 [ ( −
)]
I 0 = I 0α
( )
T ref
e
kF T ref T C
(2.4)

I SC
I 0α = qVg (2.5)
e
[ ] kF

Trong đó I 0 α là dòng điện bão hòa tại một bức xạ mặt trời và nhiệt độ tham chiếu;
V g là năng lượng lỗ trống của chất bán dẫn được sử dụng làm tế bào; V oc là điện áp hở
mạch của tế bào.

22
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

Hình 2.5. Quan hệ I(U) và P(U) của PV

Đặc tính làm việc của pin mặt trời thể hiện qua đường đặc tính I(U) (hình 2.5),hai
thông số là điện áp hở mạch (khi dòng điện ra bằng 0) và dòng điện ngắn mạch I sc (khi
điện áp ra bằng 0). MPP là điểm làm việc trên đường đặc tính P(U) mà tại đó điện áp đạt
cực đại (U MPP ¿ và công suất đạt cực đại.
Công suất của pin được tính theo công thức:
P = U.I (2.6)
Hiệu suất biến đổi quang năng của pin PV được định nghĩa như sau:
công suất điện dầu ra
η=
năng lượng mặt trời tác động đến pin PV
Hiệu suất biến đổi của pin càng cao, công suất thu được ở đầu ra càng lớn dưới
một ánh sáng cho trước.
Ta có nhận xét sau:
 Dòng ngắn mạch I sc tỉ lệ thuận với cường độ bức xạ mặt trời và ít thay đổi theo
nhiệt độ.
 Điện áp hở mạch tỉ lệ nghịch với nhiệt độ và ít thay đổi theo bức xạ mặt trời.
 Công suất modul PV thay đổi nhiều theo cả bức xạ mặt trời và nhiệt độ
tấm PV. Mỗi đường đặc tính P(U) có một điểm ứng với công suất lớn nhất, gọi là
điểm công suất cực đại (MPP – Max Power Point).
2.3.3. Mảng PV
Một khuyết điểm của PV là điện áp và dòng điện làm việc của nó thường nhỏ. Do
đó, để có điện áp làm việc lớn hơn, yêu cầu phải mắc nối tiếp các PV và để có dòng
điện làm việc lớn hơn yêu cầu phải mắc song song các PV. Mảng PV được định nghĩa
là việc kết nối nhiều module PV. Có 3 hình thức kết nối các module PV như: nối tiếp,
song song và hổn hợp.
a) Các modul PV nối nối tiếp nhau
Hình thức này được sử dụng để nâng điện áp của hệ thống PV.

23
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

Hình 2.6. Nối nối tiếp các modul PV

b) Các modul PV nối song song nhau
Hình thức này được sử dụng để nâng cường độ dòng điện của hệ thống PV.

Hình 2.7. Nối song song các modul PV

c) Các modul PV nối hỗn hợp
Hình thức này được sử dụng để nâng cả điện áp và cường độ dòng điện của hệ thống
PV.

Hình 2.8. Nối hỗn hợp các modul PV

24
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

2.3.4. Hệ thống pin năng lượng mặt trời

Các module, tấm năng lượng mặt trời không tự tạo thành các hệ thống điện năng
lượng mặt trời. Để tạo thành hệ thống cần phải có cấu trúc gắn kết các tấm pin PV, theo
điều kiện ánh sáng mặt trời, cũng như các thành phần hoạt động với điện một chiều DC
sản xuất bởi các tấm PV nhằm sản xuất điện năng theo yêu cầu của phụ tải. Nếu tải sử
dụng điện xoay chiều, hệ thống cần bộ phận chỉnh lưu biến đổi điện một chiều thành
xoay chiều ở tần số công nghiệp.

PWM L1
DC to AC
switching L2
inverter
regulator L3

Battery
Da charger Db

Peak
Power Charge
Solar Panels current
Tracking
controller I, Ah
Controls

Batteries

Hình 2.9. Bộ phận xác định điểm công suất phát cực đại cho hệ thống pin năng
lượng mặt trời
Hình 2.9 cho thấy các thành phần cần thiết của một hệ thống PV độc lập. Thiết bị
theo dõi, xác định công suất cực đại đo điện áp và dòng điện đầu ra hệ thống PV và liên
tục điều chỉnh các điểm hoạt động của hệ thống nhằm phát công suất tối đa theo theo các
điều kiện khí hậu nhất định. Đầu ra các tấm pin đi vào bộ nghịch lưu chuyển đổi DC
thành AC. Công suất do hệ thống sinh ra nếu vượt quá yêu cầu của phụ tải sẽ được sử
dụng để sạc hệ thống ắc qui. Bộ sạc ắc qui thường là bộ biến đổi DC - DC Buck
converter. Khi không có ánh sáng mặt trời, điện năng chứa trong ắc qui được cung cấp
cho phụ tải qua bộ chỉnh lưu. Diode Db được sử dụng để ngăn chặn việc tiếp tục sạc ắc
qui khi bộ sạc đã được mở sau khi sạc đầy hoặc vì lý do khác. Các diode Da tránh hiện
tượng mảng PV tiêu thụ năng lượng từ ắc qui vào ban đêm. Bộ điều khiển chế độ thu
thập các tín hiệu hệ thống, như dòng điện và điện áp các mảng PV và ắc qui, theo dõi
trạng thái ắc qui, điều khiển bộ sạc, bộ biến đổi, và máy sưởi bật hoặc tắt khi cần thiết.
Bộ điều khiển chế độ là bộ điều khiển trung tâm cho toàn bộ hệ thống.
Đối với hệ thống PV nối lưới, hệ thống sưởi không bắt buộc do công suất thừa sẽ
được truyền lên lưới điện. Ắc qui cũng được loại bỏ, trừ tải nhỏ quan trọng, như các bộ
điều khiển khởi động và máy tính. Điện năng một chiều được biến đổi trước tiên thành
xoay chiều bằng nghịch lưu, dòng và áp sẽ được lọc đưa lên lưới điện.

25
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

Đối với các ứng dụng PV, nghịch lưu là một thành phần tối quan trọng giúp
chuyển đổi dòng điện DC nguồn vào thành AC cung cấp cho phụ tải hoặc giao truyền tải
lên lưới.
2.4. Kho lưu trữ năng lượng ắc-quy
Trong mục này thì ta sẽ tìm hiểu về bộ lưu trữ năng lượng đầu ra cho pin mặt trời.
Dựa vào dòng điện và điện áp ra của pin mặt trời thì ta lựa chọn ắc-quy chì axit để lưu trữ
năng lượng để phù hợp và đạt hiệu quả cao nhất. Sau đây em xin trình bày tổng quan về
ắc-quy như khái niệm, đặc điểm, nguyên lý hoạt động, các phương pháp nạp cho ắc-quy .
2.4.1. Khái niệm

Hình 2.10. Cấu trúc của ắc-quy

Ắc-quy là thiết bị dùng để lưu trữ năng lượng. Nó được sử dụng trong những
trường hợp thiếu điện hoặc những nơi không có điện…Đối với pin mặt trời thì do dòng
điện và điện áp không ổn định phụ thuộc nhiều vào điều kiện thời tiết như nhiệt độ,
cường độ ánh sáng nên việc sử dụng ắc-quy là điều cần thiết. Ắc-quy là thiết bị điện hóa,
dự trữ năng lượng dưới dạng hóa năng và khi có phụ tải sử dụng thì năng lượng hóa năng
đó được chuyển thành điện năng. Quá trình hóa học xảy ra thuận nghịch, sau khi đã
phóng điện thì các sản phẩm của phản ứng hóa học có thể dễ dàng tái sinh lại cái chất
tham gia ban đầu bằng cách nối ắc-quy với nguồn điện một chiều phù hợp, quá trình này
gọi là sạc ắc-quy. Sức điện động của ắc-quy phụ thuộc vào vật liệu làm nên bản cực và
chất điện phân. Với acquy chì axit đơn thì sức điện động của nó là 2.1. Muốn tăng khả
năng dự trữ năng lượng thì người ta phải tăng số lượng các bản cực trái dấu trong mỗi ắc-
quy đơn. Để tăng sức điện động thì người ta ghép nối nhiều ắc-quy đơn với nhau thành
một bình ắc-quy.
2.4.2. Cấu tạo của bình ắc-quy axit
Bình ắc-quy axit gồm vỏ bình có các ngăn riêng gồm có 3 ngăn hoặc 6 ngăn tùy
theo loại 6V hoặc 12V. Trong mỗi ngăn có đặt khối bản cực gồm bản cực dương và bản
cực âm cách nhau bằng các tấm ngăn. Mỗi ngăn như vậy là một ắc-quy đơn. Các ngăn

26
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

nối tiếp với nhau bằng các cầu nối và tạo thành bình ắc-quy. Ngăn đầu và ngăn cuối có
đầu tự do và được làm theo dạng côn mặt trên có gắn các đầu (+) hoặc (-) tạo thành các
đầu cực ắc-quy. Dung dịch điện phân (dung dịch axit sunfuric) được đổ vào từng ngăn
theo mức quy định. Thường người ta đổ ngập cách cạnh trên của bản cực khoảng 10-
15mm. Để tránh hư hỏng cho các tấm ngăn và bản cực khi kiểm tra mức dung dịch trong
mỗi ngăn thì người ta đặt thêm tấm bảo vệ lưới clovinhin hoặc vinhiplat, trên cùng mỗi
ngăn có nắp và để đảm bảo độ kín giữa nắp và vỏ thì người ta đổ vào một lớp sáp chịu
axit gồm khoảng 75% là nhựa đường và 25% là dầu máy.
 Vỏ bình
Vỏ bình hiện nay được chế tạo bởi nhựa ebonit, anphatopec hoặc cao su nhựa
cứng. So với anphatopec thì nhựa ebonit có độ bền và độ chịu axit tốt hơn nhiều nên gần
như vật liệu nhựa ebonit được sử dụng nhiều hơn cả. Đặc điểm của vỏ bình là phía trong
được chia thành nhiều ngăn kín và chắc. Ở dưới đáy mỗi ngăn có bốn sống đỡ khối bản
cực tạo thành lỗ trống giữa đáy bình và khối bản cực, do vậy tránh được hiện tượng chập
mạch do các chất kết tủa rơi xuống đáy bình.
 Bản cực, phân khối bản cực và khối bản cực
Bản cực gồm cột hình mắt cáo, trên đó trát đầy chất tác dụng. Cột đúc bằng hợp
kim chì và Stibi (Sh) với tỷ lệ 87-95% chì và 5-13% Stibi. Stibi trong hợp kim có tác
dụng tăng độ cứng và giảm độ han gỉ của các cột. Các khối bản cực và tấm ngăn được lắp
lại thành khối bản cực sao cho các bản cực âm dương xem kẽ nhau và cách điện với nhạu
bằng các tấm ngăn có độ xốp cao. Trong mỗi khối bản cực số cực âm bao giờ cũng nhiều
hơn số cực dương với mục đích sử dụng tiệt để hơn và giảm cong vênh cho các bản cực
dương ở hai bên khi phóng và nạp điện.
 Tấm ngăn
Tấm ngăn có tác dụng chống chập mạch giữa các cực âm và cực dương đồng thời
còn để đỡ các chất tác dụng ở các bản cực đỡ bị bong rơi trong quá trình sử dụng acquy.
Các tấm ngăn phải là chất cách điện, có dộ xốp thích hợp để không ngăn cản dung dịch
điện phân thấm lên các bản cực. Nó phải là chất bền vững có độ dẻo, chịu được axit và
không có các tạp chất có hại đặc biệt là sắt. Các tấm ngăn hiện nay đa số được chế tạo từ
mipo (ebonit xốp mịn) hoặc platchipo (peclovinhin xốp mịn)….Cấu tạo các tâm ngăn có
dạng hình chữ nhật, các tấm ngăn mipo thường được lấy độ dày là 1.5 - 2.4 mm có một
mặt hướng về phía bản cực âm và một mặt có hình sóng hoặc gồ ghề hướng về phía bản
cực dương. Qua đó có thể tạo điều kiện cho dung dịch điện phân dễ luân chuyển hơn đến
các bản cực dương và lưu thông tốt hơn.
 Nắp, nút và cầu nối
Nắp được làm bằng nhựa ebonit. Kết cấu của nắp ngăn thông dụng hiện nay là lỗ
có hai ổ giữa đƣợc gọi là lỗ đổ để đổ dung dịch điện phân, kiểm tra mức dung dịch điện
phân và kiểm tra, nhiệt độ và nồng độ dung dịch trong acquy. Để đảm bảm kín tốt khi chế
tạo người ta ép các lỗ bên của nắp những ống chì. Lỗ đổ được đậy kín bằng các nút có
ren để cho dung dịch điện phân trong bình acquy tránh bị bẩn và láng ra ngoài. Ở nút có
lỗ nhỏ để thông khí ra ngoài khi nạp acquy.
 Dung dịch điện phân

27
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

Dung dịch điện phân trong bình acquy là dung dịch axit sunfuric đậm đặc được
pha chế với nước cất theo tỷ lệ nhất định, phụ thuộc vào nhiệt độ và vật liệu làm tấm
ngăn. Nồng độ của dung dịch nằm trong khoảng 1.21-1.31 g/cm3 .Nồng độ quá cao sẽ
làm nhanh hỏng tấm ngăn, bản cực dễ bị sunfat hóa trong các bản cực nên tuổi thọ và
điện dung của acquy sẽ giảm xuống rất nhanh. Còn nếu nồng độ quá thấp thì điện dung
định mức và hiệu điện thế của acquy sẽ giảm nên hiệu quả sử dụng không cao.
2.4.3. Quá trình hóa học trong bình ắc-quy
Trong acquy thường xảy ra hai quá trình hóa học thuận nghịch, đặc trưng cho hai
quá trình phóng điện và nạp điện. Khi nạp, nhờ nguồn điện ngoài mà các điện tử electron
chuyển động từ bản cực âm sang bản cực dương và lúc đó tạo nên dòng điện. Khi phóng
điện, dưới tác động của sức điện động riêng của acquy mà các điện tử sẽ chuyển động
theo chiều ngược lại. Khi acquy nạp no điện thì chất tác dụng ở các bản cực dương là Pb
O 2 ,còn ở cực âm là chì xốp Pb. Khi phóng điện thì các chất tác dụng ở hai bản cực đều
biến thành chì sunfat PbSO4 có dạng tinh thể nhỏ. Các quá trình hóa học xảy ra trong
acquy có thể viết ngắn gọn lại như sau:
 Trên bản cực dương:
PbSO 4 + 2 H 2O
−¿ ¿
PbO + 3 H +¿¿ + HS O4 + 2e
 Trên bản cực âm:
Pb + H 2SO4 PbSO 4 + 2e + 2 H +¿¿
Như vậy khi phóng điện thì axit sunfuric bị hấp thụ để tạo thành muối sunfat và
tách nước ra do đó nồng độ dung dịch bị giảm đi. Khi nạp điện thì ngược lại nhờ hấp thụ
nước và tái sinh axit sufuric nên nồng độ dung dịch tăng lên. Sự thay đổi nồng độ dung
dịch là một trong những dấu hiệu để nhận biết acquy phóng hay nạp điện.
2.5. Lý thuyết hòa đồng bộ hệ thống điện mặt trời với lưới
Hòa đồng bộ là một trong các điều kiện để nguồn điện (từ máy phát, pin mặt
trời…) có thể hoạt động ở chế độ làm việc song song hoặc cùng nối chung với một mạng
lưới điện.
Các nguồn điện khi hoạt động ở chế độ làm việc song song với một nguồn khác,
hoặc nhiều nguồn cùng nối chung vào một mạng lưới điện luôn đòi hỏi một số điều kiện.
Một trong các điều kiện đó là các nguồn điện phải hoạt động đồng bộ với nhau.
2.5.1. Các điều kiện hòa đồng bộ
 Điều kiện về tần số: Hai nguồn phải bằng tần số với nhau, hoặc tần số nguồn điện
phải bằng tần số lưới.
 Điều kiện về điện áp: Hai nguồn phải cùng điện áp với nhau, hoặc điện áp nguồn
phải bằng điện áp lưới.
 Điều kiện về pha: Hai nguồn phải cùng thứ tự pha nếu số pha lớn hơn 1, và góc
pha phải trùng nhau.
Ta thấy điều kiện 1 và điều kiện 3 có vẻ như mâu thuẫn với nhau vì nếu muốn cho
góc pha của 2 phia trùng nhau thì phải điều chỉnh tần số, mà đã điều chỉnh tần số thì tần
số không thể bằng nhau. Còn nếu muốn giữ nguyên cho hai tần số bằng nhau thì khó có
thể điều chỉnh được góc pha. Do đó, điều kiện thực tế là:
28
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

a) Điều kiện về tần số

Tần số của hai nguồn xấp xỉ bằng nhau. Sai lệch nằm trong khoảng ∆f cho phép.
∆f này là bao nhiêu tùy thuộc vào việc chỉnh định bộ điều tốc và rơle hòa điện tự động,
hoặc rơle chống hòa sai.
Thông thường, người ta điều chỉnh sao cho ∆f có trị số lớn hơn 0 một chút, nghĩa
là tần số nguồn điện cao hơn tần số lưới một chút. Như vậy, khi hòa vào lưới nguồn điện
sẽ bị tần số lưới giữ lại, nghĩa là nguồn điện sẽ phát một công suất nhỏ ra lưới ngay thời
điểm đóng máy cắt.
b) Điều kiện về điện áp
Người ta cũng cho phép điện áp có sai lệch chút ít so với điện áp lưới và người ta
cũng chỉnh định sao cho điện áp nguồn điện bằng hoặc hơn điện áp lưới một chút để khi
đóng điện thì công suất vô công của nguồn điện nhỉnh hơn 0 một chút. Đối với điện áp
thì có thể điều chỉnh cho điện áp nguồn điện bằng điện áp lưới chính xác mà không có
vấn đề gì.
c) Điều kiện về pha
Đây là điều kiện bắt buộc và phải tuyệt đối chính xác. Thứ tự pha thường chỉ kiểm
tra khi lắp đặt máy hoặc sau khi có thao tác sửa chữa bảo trì mà phải tháo rời các điểm
nối. Vì phải điều chỉnh tần số nên hai tần số không bằng nhau. Do đó, góc pha sẽ thay
đổi liên tục theo tần số phách bằng hiệu của hai tần số. Các role phải dự đoán chính xác
thời điểm góc pha bằng 0, biết trước thời gian đóng của máy cắt và phải cho ra tín hiệu
đóng máy cắt trước thời điểm đồng bộ bằng đúng thời gian đó. Thường khoảng dưới
100ms đến vài trăm ms. Các điều kiện về điện áp và điều kiện về tần số có thể kiểm tra
bằng các dụng cụ đo trực tiếp như vôn kế, tần số kế nhưng các điều kiện về pha: thứ tự
pha và đồng vị pha (góc lệch pha) cần phải kiểm tra nghiêm ngặt hơn.
2.5.2. Đồng vị pha trong hai hệ thống lưới
Đối với các hệ thống phân đoạn, hệ thống lưới mạch vòng, thì đồng vị pha đã
được xác định ngay khi thiết kế. Tuy nhiên do những sai lệch về điện áp giáng trên đường
dây, trên tổng trở ngắn mạch của máy biến áp, do phối hợp các tổng trở các máy biến áp
trong mạch vòng không tốt và do sự phân bố tải trước khi đóng, nên góc pha giữa hai đầu
máy cắt có thể khác 0. Nhưng thường là ít thay đổi trong thời gian ngắn. Trong trường
hợp này, đóng máy cắt sẽ không gây ra ảnh hưởng gì lớn, ngoại trừ một vài điểm nào đó
có khả năng quá tải. Đối với một số vùng liên kết với hệ thống lưới bằng một đường duy
nhất, hoặc nhiều đường nhưng do sự cố đã rã toàn bộ, thì khi đóng lại, góc pha sẽ không
còn 0 nữa. Khi đó, góc pha sẽ thay đổi liên tục, vì hai tần số lúc ấy sẽ không còn bằng
nhau. Đóng máy cắt lúc đó phải đầy đủ các điều kiện về tần số như hòa đồng bộ máy phát
điện. Và thường rất khó, khó hơn hòa đồng bộ máy phát. Vì muốn thay đổi tần số của
một trong 2 hệ thì không thể tác động tại chỗ được, mà phải liên hệ từ xa. Để bảo đảm
đồng vị pha, trên mạch điều khiển các máy cắt ấy phải có lắp đặt rơle hòa đồng bộ, hoặc
rơle chống hòa sai.
Đối với trường hợp thứ nhất, rơ le có thể chỉnh định với khoảng cho phép khá
rộng: góc pha có thể sai từ 5 đến 10%, điện áp cho phép sai từ 5 đến 10%.

29
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

Để hòa nguồn điện từ pin mặt trời vào lưới cũng không đơn giản, do điện áp và tần
số khó thỏa mãn điều kiện hoà. Do vậy, ta không nên hòa trực tiếp, mà hòa điện thông
qua bộ nghịch lưu. Các bộ nghich lưu ngày nay có thể biến điện áp một chiều từ ắc quy
thành nguồn có tần số và điện áp bất kỳ.

Chương 3
TÍCH HỢP HỆ THỐNG ĐIỆN NĂNG LƯỢNG MẶT TRỜI

3.1. Sơ đồ hệ thống

Hình 3.1. Sơ đồ hệ thống điện năng lượng mặt trời

Hệ thống dưới dạng sơ đồ khối:

30
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

MBA
Bộ nghich lưu
Dàn pin mặt trời Lưới
online

Bộ nghịch lưu Phụ tải

Bộ điều khiển sạc
offline
Khóa ATS

Ắc-quy

Hình 3.2. Sơ đồ khối hệ thống điện năng lượng mặt trời

Trong hệ thống gồm có các khối dàn pin mặt trời (Solar Panel), tủ điều chỉnh năng
lượng mặt trời (ATS – DC Panel for Solar) dùng để chuyển tự động hoặc bằng tay việc
hòa lưới hay nạp cho ắc-quy NLMT, nghịch lưu ba pha online để hòa lưới nguồn DC từ
NLMT, thiết bị ATS chuyển mạch, bộ điểu khiển nạp MPPT cho ắc-quy, ắc-quy, nghịch
lưu offline cho ắc-quy, và máy biến áp cách ly 6 kVA.
Với khóa chuyển mạch ATS, hệ thống điện mặt trời có 2 chế độ hòa lưới:
 Chế độ hòa lưới online: Nguồn điện một chiều thu được từ các tấm pin mặt trời sẽ
được đưa đến thiết bị nghịch lưu mặt trời để chuyển thành nguồn điện xoay chiều
3 pha hòa trực tiếp vào lưới điện. Bộ nghịch lưu sẽ làm nhiệm vụ theo dõi điểm
công suất cực đại của hệ pin mặt trời để có thể thu được công suất tối đa.
 Chế độ hòa lưới offline: Nguồn điện mặt trời được đưa đến bộ điều khiển nạp để
nạp vào hệ thống ắc quy dự phòng, khi ắc quy được nạp đầy, nguồn điện từ bộ nạp
sẽ chuyển trực tiếp đến bộ nghịch lưu offline để tiến hành cung cấp điện năng cho
phụ tải.
Cảm biến nhiệt độ ắc quy sẽ tự động điều chỉnh tăng giảm điện áp sạc trong quá
trình sạc ắc quy tùy thuộc vào nhiệt độ ắc quy nhằm tối ưu hóa việc sạc và bảo vệ ắc quy
khỏi sự sạc quá điện hay hư hại.
3.2. Chọn thiết bị cho hệ thống
3.2.1. Tấm pin mặt trời
Tổng công suất phụ tải trong phòng thí nghiệm như sau:
Thiết bị Công suất tiêu thụ
Điều hòa 9000BTU 2600 W
Hệ thống chiếu sáng 200 W
Quạt trần, quạt thông gió 500 W
Máy tính, thiết bị văn phòng 2000 W

31
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

Các phụ tải khác 100 W

Tổng 5400 W

Tổng công suất phụ tải khoảng 5400W.

Như vậy, dựa vào tính toán phụ tải khi dùng ở chế độ điều phối tải cục bộ, công
suất dàn pin mặt trời cần lắp đặt là khoảng 6KW.
Với pin mặt trời ta có thể lựa chọn của nhiều hãng khác nhau, ở đây trong hệ
thống lựa chọn pin hãng Trina Solar TSM 235 PC05.

Hình 3.2. Tấm pin mặt trời Trina Solar TSM 235 PC05
Các thông số như sau:
- Công suất đỉnh W p =¿235 W.
- Dòng tối đa I mp= 8.03 A.
- Điện áp tối đa V mp= 29.3 V.
- Điện áp hở mạch V oc = 37.2 V.
- Dòng ngắn mạch I sc= 8.55 A.
Cách ghép nối các modul PV: Ghép nối các module PV theo kiểu hỗn hợp song
song và nối tiếp để đạt được công suất theo yêu cầu. Hệ thống sử dụng 24 tấm pin mặt
trời ghép thành 2 dãy song song, mỗi dãy song song gồm 6 modul mắc nối tiếp và mỗi
modul gồm 2 tấm pin mắc nối tiếp nhau (hình 3.3).

32
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

Modul
PV

60VDC/360VDC

DC
AC

Hình 3.3. Sơ đồ ghép nối các tấm pin mặt trời

Đầu ra có 2 loại là 60VDC hoặc 360VDC tùy thuộc vào việc điều khiển đóng cắt
các tiếp điểm nối giữa các modul với nhau. Đầu ra 60VDC dùng cho việc nạp ắc-quy còn
360VDC dùng cho việc nghịch lưu hòa lưới online. Việc điều khiển có thể thực hiện bằn
tay hoặc tự động trên các nút vặn của tủ điều chỉnh (tủ DC).
Khi điều khiển cho hệ thống dàn ắc-quy phát được công suất cực đại thì ta sẽ tính
ra được công suất của dàn như sau: Tổng điện áp của 2 dãy song song là U = 12.30 =
360VDC, tổng dòng điện là I = 8.2 = 16 A. Công suất dàn pin là P = U.I = 360.16 ≈
6000W.
3.2.2. Ắc-quy
Ắc-quy lưu trữ điện năng được sử dụng trong các trường hợp như ban đêm, những
ngày ít hoặc không có nắng hay trong các giờ cao điểm. Ắc-quy có nhiều loại, kích thước
và dung lượng khác nhau, tùy thuộc vào công suất và đặc điểm của hệ thống pin mặt trời.
Hệ thống có công suất càng lớn thì cần sử dụng ắc-quy có dung lượng lớn hoặc nhiều
bình ắc-quy kết nối lại với nhau.
Ắc-quy dùng trong hệ thống là loại deep-cycle. Loại này cho phép xả đến mức
bình rất thấp và cho phép nạp đầy rất nhanh. Nó có khả năng nạp xả rất nhiều lần (nhiều
cycle) mà không bị hỏng bên trong, do vậy khá bền, tuổi thọ khá cao.
Trước tiên, ta tính dung lượng của ắc-quy. Dung lượng của ắc-quy tính ra theo Ah,
phụ thuộc vào hiệu điện thế làm việc của hệ ắc-quy, hiệu suất nạp phóng điện của ắc-quy
η, độ sâu phóng điện thích hợp hay mức xả sâu (DOD) (khoảng 0.6 ÷ 0.7) và được tính
theo công thức:
Eng
C= , [Ah]
V . η . DOD
Trong đó: Tổng công suất tiêu thụ tải mỗi ngày là Eng =
Hiệu điện thế của hệ thống ắc-quy là V = 48V.
Hiệu suất nạp phóng điện của ắc-quy là khoảng 0.85.
33
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

Mức xả sâu DOD chọn là 0.6.

Vậy dung lượng của ắc-quy là C = 200Ah.
Số bình ắc-quy mắc nối tiếp khi hiệu điện thế làm việc của hệ là V = 48V và hiệu điện
thế của mỗi bình ắc-quy lựa chọn là 12V:
48
n nt = = 4 bình
12
Như vậy trong hệ thống, lựa chọn 4 bình ắc-quy SMF N200 mắc nối tiếp với nhau, với
thông số một bình 12V/200Ah.

Hình 3.4. Ắc-quy SMF N200

Hình 3.5. Hệ thống ắc-quy trong phòng thí nghiệm

3.2.3. Các bộ điều phối năng lượng
a) Bộ điều khiển sạc
Dựa theo yêu cầu của hệ thống, bộ điều khiển sạc có chức năng điều khiển quá
trình nạp, xả của ắc-quy và theo dõi, điều khiển bám công suất cực đại (MPPT) của khối

34
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

pin mặt trời nhằm tạo công suất cực đại để hòa lưới, cung cấp cho phụ tải và nạp cho ắc-
quy. Bộ điều khiển có thể sử dụng cho các hệ thống ắc-quy 12, 24, 36, 48, 60V.

Hình 3.6. Bộ điều khiển sạc XW MPPT 60-150

Bộ điều khiển sạc được lựa chọn có điện áp vào phù hợp với điện áp của dàn pin
mặt trời và điện áp ra tương ứng với điện áp của ắc-quy. Công suất của bộ điều khiển sạc
phải đủ lớn để nhận điện năng từ tấm pin mặt trời và đủ công suất để nạp cho hệ thống
bình ắc-quy.
Việc lựa chọn bộ điều khiển sạc dựa vào các thông số như công suất đỉnh cùa dàn
pin mặt trời W p , điện áp và dòng điện lớn nhất của dàn pin V mp, I mp, điện áp hở mạch của
pin V oc , dòng ngắn mạch của pin I sc, điện áp danh định của ắc-quy. V oc của hệ pin mặt trời
không được lớn hơn V max của bộ điều khiển sạc. V mpcủa hệ pin mặt trời phải nằm trong
phạm vị điều khiển của điều khiến sac. Các trị số dòng áp của bộ điểu khiển sạc phải
chấp nhận được các trị số dòng áp trên hệ thống pin mặt trời và trên hệ thống bình ắc-
quy.
Dựa vào các thống số:
 Công suất đỉnh dàn pin mặt trời là W p = 6000W.
 Điện áp ra lớn nhất của dàn pin là V mp = 120V, điện áp hở mạch lớn nhất của dàn
pin là V oc = 150V.
 Dòng ra lớn nhất của dàn pin là I mp = 50A, dòng ra ngắn mạch lớn nhất là I sc =
52A.
 Điện áp danh định của hệ bình ắc-quy là V = 48V.
Từ đó, trong hệ thống lựa chọn bộ điều khiển sạc XW MPPT 60-150 của hãng Xantrex
với các thông số sau:

35
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

Điện áp dàn PV làm việc lớn nhất 140VDC

Điện áp dàn PV hở mạch lớn nhất 150VDC
Dòng điện ngắn mạch lớn nhất 60A
Điện áp hoạt động cho ắc-quy 12V, 24V, 36V, 48 và 60VDC
Dải điện áp làm việc của ắc-quy 10VDC – 80V
Công suất ra lớn nhất 3500W
Các chế độ sạc -Chế độ 1: Sạc 3 giai đoạn: sạc nhanh, sạc
hấp thụ, sạc nhỏ giọt
-Chế độ 2: Sạc 2 giai đoạn: sạc nhanh và
sạc hấp thụ

Bộ điều khiển sạc XW MPPT 60-150 có các tính năng chính như sau:
 Hiệu suất sạc từ 93% ÷ 97%. Cao hơn hiệu suất sạc so với các bộ điều khiển sạc
PWM thông thường khoảng 10 ÷ 30%.
 Luôn giữ ắc quy ở trạng thái đầy đủ.
 Bảo vệ ắc quy khỏi xả quá nhiều.
 Bảo vệ, ngăn chặn ắc quy xả ngược lên tấm pin mặt trời trong đêm, vì ban đêm
điện áp của tấm pin có thể sẽ thấp hơn điện áp của ắc quy.
 Bảo vệ cực ngược cho tấm pin và bảo vệ cực ngược cho ắc-quy.
 Bộ điều khiển sẽ tự động bù nhiệt độ của điện áp sạc theo những thay đổi của nhiệt
độ môi trường xung quanh.
b) Bộ nghịch lưu online DC/AC
Các thiết bị được lựa chọn phải đáp ứng được các yêu cầu sau:
 Có theo dõi điểm công suất cực đại của dàn pin mặt trời, cung cấp cho nghịch lưu.
 Đảm bảo các điều kiện hòa lưới đồng bộ 3 pha về tần số, điện áp, và pha đầu ra
xoay chiều nghịch lưu.
 Yêu cầu cách ly với hệ thống lưới điện quốc gia.
Nghịch lưu chọn phải có các thông số điện áp, dòng điện đầu vào phù hợp với hệ
thống pin mặt trời, ở đây trong hệ thống chọn nghịch lưu năng lượng mặt trời 3 pha nối
lưới conext TL 8000E 8KVA.

36
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

Hình 3.7. Bộ nghịch lưu TL 8000E 8KVA.

Với các đặc điểm kỹ thuật chính:
 Nghịch lưu 3 pha, nối lưới, không biến áp.
 Dải điện áp MPPT rộng (350 ÷ 850V).
 Truyền thông RS 485 (Modbus).
 Hiệu suất chuyển đổi năng lượng tối đa: lớn hơn 98%.
 Hiệu suất MPPT: lớn hơn 99%.
 Có thể có 1 hoặc 2 bộ MPP tracker tùy thuộc vào cách nối pin mặt trời vào nghịch
lưu: đầu vào nối song song: 1 MPPT, đầu vào đấu riêng rẽ: có thể sử dụng đến 2
MPPT để điều khiển 2 hệ pin riêng rẽ.
 Điện áp DC đầu vào: điện áp định mức V dm= 635V, dải điện áp hoạt động 200 ÷
1000 VDC.
 Điện áp định mức đầu ra 3 pha: 230/400VAC, dòng lớn nhất = 12.8 A.
 Dải tần số 47 ÷ 63 Hz.
Với yêu cầu cách ly ta sử dụng biến áp cách ly 6 KVA.
c) Bộ nghịch lưu offline DC/AC
Bộ nghịch lưu offline chuyển đổi nguồn DC sang AC không hòa lưới, đầu vào
nguồn DC từ hệ thống ắc-quy, đầu ra AC được cung cấp trực tiếp cho phụ tải xoay chiểu.
Thông số về dòng điện, điện áp, công suất của bộ nghịch lưu offline phải phù hợp với
thông số đầu vào của nguồn ắc-quy và đầu ra phù hợp với tải xoay chiều 220V/380V.
Trong hệ thống sử dụng bộ nghịch lưu offline Foshan Tanfon Inverter của hãng
Foshan – Đài Loan.

37
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

Hình 3.8. Foshan Tanfon Inverter offline

Thông số như sau:
 Dải điện áp ra từ 160VAC – 280VAC.
 Dòng điện cung cấp từ ắc-quy: 10 – 30A.
 Điện áp vào: 12V, 24V, 36V, 48V, 96V, 110V, 192V, 240VDC.
 Tần số ra: 45Hz – 65Hz.
 Dạng sóng ra: hình sin, độ méo hài ≤ 3%.
 Hiệu suất chuyển đổi từ 87% - 90%.
 Cung cấp điện đầu ra cho các tải như hệ thống chiếu sáng, ti vi, quạt, tủ lạnh, điều
hòa.
 Bảo vệ chống quá tải, ngắn mạch.
3.2.4. Tủ điều chỉnh
Tủ điều chỉnh chứa các thiết bị đóng cắt điện như aptomat, tiếp điểm hay các thiết
bị bảo vệ như thiết bị chống sét làm nhiệm vụ điều khiển việc hòa lưới nguồn năng lượng
mặt trời hay nạp cho ắc-quy ở chế độ tự động hoặc bằng tay. Cụ thế là trên tủ có các nút
bấm chuyển chế độ auto hoặc manual điều khiển dàn pin năng lượng mặt trời phát ra điện
áp 360VDC hay 60VDC.

38
EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KTCĐ VIỆT NAM

Hình 3.9. Tủ điều chỉnh cho năng lượng mặt trời

39