MODYULIII: REBYU SA MGA BATAYANG KASANAYAN SA PANANALIKSIK

I. Layunin:

Sa modyulnaito, inaasahangiyong/ikaw ay ….

1. Matutukoy ang mgamapagkakatiwalaan, makabuluhan at kapaki-pakinabang

nasanggunian sa pananaliksik;

2. Maisasapraktika at mapauunlad pa ang mgabatayangkasanayansa pananaliksik;

3. Makapagsasalin ng mgaartikulo, pananaliksik ,atbp. namakapag-aambagsa

patuloyna intelektwalisasyon ng wikang Filipino;

4. Makapagsagawa ng pananaliksiksa Filipino saiba’tibanglarangan.

II. Introduksyon:

Ang sino mag-aaralnanagtapos ng Senior High School ay

inaasahangmaalamnasapananaliksikpagdatingsakolehiyo. Hindi nadapatbanyagasakanya ang
konsepto ng pananaliksik at ang mgakasanayangkailangansamatagumpaynapagsagawanito. Sa
nasabingantas ng pag-aaral (SHS), hindiiisakundiilan ang mgaasignaturatungkolsaresearch o
pananaliksikkatulad ng Practical Research 1(Qualitative Research), Practical Research 2
(Quantitative Research), Pagbasa at Pagsusuri ng Iba’tIbangTekstoTungosaPananaliksik at
Reasearch or Capstone Projectliban pa
samgaasignaturangtumatalakaysaakademikongpagbasatulad ng Filipino
saLarangangAkademiko, English for Academic and ProfessionalPurposes at iba pa. Kaya
ngasamodyulnaito ng pag-aaral, balik-aral o rebyunalamang ang
gagawintungkolsamgabatayangkasanayansapananaliksik.

III. MgaAralin

A. PANGANGALAP NG IMPORMASYON O SANGGUNIAN

Ang unangnaiisip ng mganagsisimula pa lamangnamananaliksik ay kadalasanghindiAno

ang hahanapin ko? Kundisaanakomaghahanap? Ang ibignilangsabihin ay Ano’ng web site ang
kailangangkung tingnan? Kaya ,agad-agad ay magsisimulasilangmaghanap ng
impormasyonsaInternet gamit ang kanilangsearch engine.

Ang ganoonggawain ay makatutulonglamang kung naniniwalakang ang

kailanganmolamanggawin aymaghanap ng impormasyonupangmapunan ang mgapahina ng
papel. Ngunithindiganoon ang konsepto ng pananaliksik. Mas makabubutingisiping ang layunin
ng pananaliksik ay makahanap ng
mgapaktwalnaimpormasyongmagagamitbilangebidensyangsusuportasaiyongmgahinuha,
nakalaunan ay makasasagotsaiyongmgatiyaknatanong. Kung ganoon ang iyonggagawin,
kailanganmo kung gayongmagsimulahindisaSaan, kundisaAno.

Sa katunayan ,isasapinakakaraniwangpagkakamali ng mgabagongmananaliksik ay ang

pagkakontentosaunangkaugnaynaimpormasyongkanilangmatagpuan. Inaaakalanilang ang
mgaimpormasyon ay pare-pareholamang, kahitanomangsanggunian, at ang
isangkakapiranggotnaimpormasyon ay sapatna.Ngunit ang bawatmananaliksik, maging mag-
aaralnamananaliksik, ay inaasahangmakapangangalaphindilamang ng
kaugnaynaimpormasyong, kundi ng pinakamahuhusaynaabeylabolnaimpormasyon. Kung
tutuusin, sailangpagkakataon, inaasahan pa ngangmakakalapniya ang lahat ng
abeylabolnaimpormasyon. Upangmalaman kung anoimpormasyongkailangan, kung gayon,
kailangangmunamalaman kung ano
angmgaabeylabolnaimpormasyonbataysasumusunodnasalikayon kay Turabian (2010):

1. Akmanguri ng impormasyon: primarya, sekondarya, o tersyarya.

Tatalakayinkasunod ang pagkakaiba ng tatlonguri ng batis ng impormasyon. Sa puntongito,
sapatnangmalamanna ang isangmahusaynamananaliksik ay nagsisikapnagumamit ng
mgahanguangprimarya. Gumagamitlamangsiya ng mgahanguangsekondarya at
tersyaryaupangpalakasin ang mgaimpormasyonmulasamgahanguangprimarya, o kung ang
mgahanguangprimarya ay hindiabeylabol.

2.Sapatnadami ng impormasyon. Inaasahan ang

mgaakademikongmananaliksiknamakapangangalap ng sapat, hindi man
lahatnaabeylabolnaimpormasyon. Halimbawa , ang isangmananaliksiksabisnes ay
inaasahangmakapag-iinterbyuhindi ng isalamangkostumer,
kundiilansamgapinakamahahalagangkostumer. Totoong ang mgaestudyante ay
hindinamanmgapropesyonalnamananaliksik kaya hindimaaaringgamitin ang propesyonalna
standard samgaestudyante. Totoonghindisapat ang oras at resorses ng
mgaestudyantesapangangalap ng mgaimpormasyon. Kakaunti ring estudyante ang may
aksessamgaaklatang may mataasnakalidad. Kung gayon, kailangangmalaman ng guro ang
mgapanuntunang pang-estudyantekaugnay ng kasapatan ng datos.

B. PAGPILI NG BATIS NG IMPORMASYON O SANGGUNIAN

Ang mgabatis ng impormasyon o sanggunian ay makakategorya, katulad ng

nabanggitna, satatlo: primarya, sekondarya, tersyarya. (Ang pang-apatnatatalakayindito ay
hindikategorya, kundiisanguri ng lokasyon o midyum ng mgahanguan). Ang hangganan ng
bawatkategorya ay hindigaanongmalinaw, ngunit angpagkilalasabawatisa ay
makatutulongsapangangalap ng impormasyon o datos. Ganito ang paglalarawannina Booth, et
al.(2008) samganasabingbatis ng impormasyon o sanggunian:

1. HanguangPrimarya. Ang mgahanguangito ang pinagmumulan ng mgaraw data,

‘ikanga, upangmasulit ang haypotesis at masuportahan ang mga haka. Sa kasaysayan,
halimbawa, kinapapaloobanitong mgadokumentomulasapanahon o taongpinapaksa,
mgabagay-bagay, mapa, magingkasuotan. Sa literatura o pilosopiya,
ilansamgahanguangprimarya ay ang tekstongpinag-aralan, at ang mgadatos ay ang
mgasalitangnakalimbagsabawatpahina. Sa mganabanggitnalarangan, bihirang-
bihirangmakasulat ng papelpampananaliksiknanghindigumgamit ng hanguangprimarya.

2.HanguangSekondarya. Ang mgahanguangsekondarya ay

mgaulatpampananaliksiknagumamit ng mgadatosmulasamgahanguangprimaryaupangmalutas
ang mgasuliraningpananaliksik. Sinulat ang mgaito para samgaiskolar at/o
propesyonalnamambabasa. Binabasaito ng mgamananaliksikupanghindimapag-iwanansakani-
kanilanglarangan at upangmagamit ang mgadatosnanabasasaparaangpagpapatunay o kaya ay
pagbubulaan. Maaari ring magamit ang
mgadatosmulasamgahanguangsekondaryaupangsuportahan ang mgaargumento.

3. HanguangTersyarya. Kinapapaloobanito ng mgaaklat at artikulonalumalagom at nag-

uulattungkolsamganaunanghanguan para sapangkalahatangmambabasa. Ang mgaaklat at
artikulosaensayklopidya at mgapublikasyon para sasirkulasyongpangmasa ay
nabibilangsakategoryangito. Sa mgaunangyugto ng pananaliksikmaaaringgamitin ang
mgahanguangitoupangmagingpamilyarsapaksa. Ngunit kung gagamitin ang
mgadatosnamulasahanguangtersyaryaupangsuportahan ang isangiskolarlingargumento,
maaaringhindimapanaligan ang mgamambabasa ang pananaliksik.

4. HanguangElektroniko. Dati-ratihindinagtitiwala ang

mgamananaliksiksaanomangdatosnamatatagpuansaInternet.Hindi naitototoongayon. Ang
mgamananaliksik ay umaasanangayonsaInternet upangmaakses ang mgahanguang pang-
aklatan, mgaulat ng pamahalaan at iba pang
database,mgatekstongprimaryamulasareputablengtagapaglathala, , pahayagan ,
magingmgaiskolarlingdyornalnaabeylabolonline. Ang mgadatosnaito ay magagamit at
mapagkakatiwalaankatulad ng kanilangmganakalimbagnacounterpart.
Malibansamgatradisyonalnahanguan,
higitnamaramingmatatagpuansaInternetkaysasaanmangaklatan. Ngunit ang kalakasangito ng
Internet ay siya ring kahinaannitodahilwalaitonggatekeepers. Ang Internet ay
mahahalintuladsaisangtagalimbagnawalangeditor, oisanglaybrarinawalanglaybraryan.
Maraming ang nagpo-postsaInternettungkolsaanumangpaksangkanilangkinawiwilihan o
mapagkakakitaannangwalangnagwawasto ng kanilangkatapatan o katumpakan. Dahil dito,
totoongmaramingdatos ang makukuhasaInternet. Ang problemahindilahatnadatossaInternet ay
mapagkakatiwalaan.

Kaya ngangapayonina Booth, et al. (2008): Gamitin angInternet kung ang hanguan ay
primarya. halimbawa kung naismalaman ang reaskyon ng mgamanonoodsamgasoap opera, ang
mgafan blog ay maituturingnahanguangprimarya. Iwasan ang Internet para
samgahanguangsekondarya, lalonasamgatersyarya, libannalang kung
maipakikitasamgamambabasana ang hanguangmulasaInternet ay mapagkakatiwalaan.

Kaugnay ng pagpili ng batis ng impormasyon o sanggunian ay ang pag-eebalweyt ng

mgahanguan para sarelayabiliti. Totoonamanghindimahuhusgahanang
isangsanggunianhangga’thindiiyonnababasa, ngunit may mgasenyales o indikeytor ng
relayabilitiayon kina Booth, et al ,(2008):

1. Ang hanguanba ay nilathala ng reputablengtagalimbag? Karamihan ng

mgauniversity press ay relayabol, lalona kung kilala ang pangalan ng unibersidad. Ang
ilangkomersyalnamanlilimbag ay relayabollamangsailanglarangan.
Magingiskeptikalsamgakomersyalnaaklatna may mgasensational claimkahit pa ang awtor ay
may PH.D. pagkataposng kanyangpangalan.

2.Ang aklat o artikuloba ay peer-reviewed? Kumukuha ng mgaeksperto ang karamihan

ng mgareputablengtagalimbag at dyornalupangrebyuhin ang isanglibro o
artikulobagonilaitoilathala. Peer review ang tawagdito. Kung ang publikasyon ay
hindinagdaandito, magingmaingatsapaggamitniyon.

3. Ang awtorba ay isangreputablengiskolar? Mahirapitongmasagot kung ang

mananaliksik ay bagolamangsalarangan. Karamihan ng publikasyon ay nagtatala ng
akademiknakredensyal ng awtorsamismongaklat. Maaari ring matagpuansaInternet ang
kredensyalmgareputablengawtor.

4. Kung ang hanguan ay matatagpuan online lamang, inisponsoranbaiyon ng

isangreputablengorganisasyon? Ang isangweb site ay kasingrelayabollamang ng isponsorniyon.
Madalas, mapagkakatiwalaan ang isangsitenainisponsor at mine-maintain o pinapangasiwaan
ng isangreputablengorganisasyon o mgaindibidwal.

5. Ang hanguanba ay napapanahon? Ang pagkanapapanahon ng isanghanguan ay

depende sa larangan. Sa computer science, halimbawa, ang artikulosaisangdyornal ay
maaaringhindinanapapanahonsalooblamang ng ilangbuwan. Sa aghampanlipunan, ang
limitasyon ay sampungtaon, himigit-kumulang. Ang publikasyonsahumanidades ay may mas
mahabangbuhay. Halimbawa ,sapilosopiya, ang hanguangprimarya ay napapanahonsaloob ng
daan-taon, samantalang ang mgahanguangsekondaryasaloob ng ilangdekada.

6. Kung ang hanguan ay aklat( magingartikulo), mayroonbaiyongbibliyograpiya? Kung

mayroon, itinalabasabibligrapiya ang mgahanguangbinanggitsamgapagtalakay? Sapatba ang
mgakailangangdatossatalaan? Kung wala, o hindi,magduda ka
nasapagkatwalakangmagigingparaanupang ma-follow up (at ma -verify) ang
anomangbinabanggitsahanguan.

7. Kung ang hanguan ay isangwebsite, kakikitaanbaiyon ng

mgabibliyograpikalnadatos? Sino ang nag-iisponsor at nangangasiwa ng site? Sino ang
nagsusulat ng anumangnaka-post doon? Kailaniyoninilathala? Kailanhulingin-update ang site.
Mahalaga ang mganabanggitnadatos para salayunin ng pagtatala ng
mgasangguniansapananaliksik.

8. Kung ang hanguan ay isangwebsite,nagingmaingatba ang pagtalakaysapaksa?

Huwagmagtiwalasamgasitenamainitnanakikipagtalokahit pa ng adbokasiya,
umaaatakesamgatumataliwas, gumagawa ng wild claim, gumagamit ngmapang-
abusonglenggwahe o namumutiktiksamgamalingispeling, bantas at gramatika.

9. Ang hanguanba ay positibongnirebyu ng ibangmananaliksik o iskolar? Ano ang

masasabi ng ibangmananaliksik o iskolarhinggilsahanguan? Positiboba o negatibo. Kung
negatibo ang rebyu ng ibangmananaliksik o iskolar, malamang ay gayon din ang kahahantungan
ng pananaliksikmo kung gagamitinmoiyon.

10. Ang hanguanba ang madalasnabinabanggit o sina-cite ng iba?Matatatanya kung

gaanokaimpluwensyal ang isanghanguansa kung gaanokadalasiyongsina-cite ng ibangawtor at
mananaliksik.

Ang mgaindikeytornanabanggit ay hindigarantiya ng relayabiliti. kaya nga, hindikomo

ang isanghanguan ay isinulat ng isangreputablengawtor o inilathala ng
isangreputablengtagalimbag ay maaarinaiyonghindisuriinnangkritikal, at ipasyakara-karaka
naiyon ay relayabol.

C. PAGTATALA NG IMPORMASYON O DATOS: TUWIRANG SIPI, BUOD, PRESI, HAWIG, SALIN

AT SINTESIS

Sa pagtatala, maaaringpumili ng iba’tibangparaan ng pagkuha ng tala-paggawa ng buod,

tuwirangsipi, presi, hawig, pagsasalinsa Filipino mula Ingles o iba pang wika.
 1. TuwirangSipi. Pinakamadalingpagtatala nag pagkuha ng tuwirangsipi.
Walangibanggagawinditokundi ang kopyahin ang ideyamulasasanggunian.
Kailangangipaloobsapanipi ang sipiupangmatandaannaito ay tuwirangsipi.
Tiyakinlamangnawastoang pagkakakopya ng mgadatos at hindinababagosaproseso ng
pagkopya. Tulad ng kailangang ding lagyan ng tala kung pang-
ilangideyanaitomulasasangguniangginagamit. Maaaringmagingganito ang magigingitsura ng
talangtuwirangsipi.

Ayon kina Bernal, et al. (2106), ang pinakabuod ng proseso ng pagtuturo ay ang
pagsasaayos ng kapaligiran at iba pang salikupang ang mga mag-aaral ay magkaroon ng
interaksyon at matutunan kung paanomatuto.

Samantala, sakanilangpag-aaral ay ganito ang ginawangpaglalarawannina Joyce at Weill

( 1996) sabagaynaito:
Mnemonics are strategies for memorizing and assimilating information. Teachers can use
mnemonics to guide their presentations of materials in such a way that students can easily absorb the
information.

Kasunod ng tuwirangsipi, madalas ding gamitin ang paggawa ng buod o

summarysapagkuha ng tala. Maaari ring gumawa ng presi (precis) o hawig (paraphrase) o di
kaya ay salinsa Filipino ng datosnanakasulatsawikangbanyaga o rehiyonalnawika. Tukuyinnatin
ang kalikasan ng bawatisa.

2. Buod, Presi at Hawig. Ang buod o synopsis ay isangurinapinaiklingbersyon ng

isangpanulat. Taglaynito ang mgapangunahingideya ng panulatnang may
bahagyangpagdedetalyeupangmabigyan ng pangkalahatangideya ang
nagbabasasatinatalakaynapaksa.

Ang presi ay galingsasalitang Frances na ang ibigsabihin ay pruned o cut-down

statement. Ibigsabihin ,ito ay isangtiyaknapaglalahad ng mgamahahalagangideya ng
isangmahabangprosa o berso, gamit ang sarilingsalita ng nagbabasa. Inilalahad ang mgaideya
ng akdasaparaangwalangkomentaryo o interpretasyon at saparehong mood o tono, at punto de
bista ng orihinalnaakda, sapinakamaiklingparaan.

Ang presi ay higitnamaiklikaysasa original nang may 5 porsyentohanggang 40 porsyento

ng haba ng orihinalnaakda. Maaaring ang presi ay isangpangungusap o
isangtalatanamaaaringito ang sentralnaideya o sintesisnamahahalagangideya.Bukodsamaikli at
tiyak, kailaingangpanatilihin ang punto de bista ng akda. Halimbawa, kung gumagamit ang akda
ng punto de bistangakokinakailangangnasaganitong punto de bistarin ang presi. Hindi
maaaringlumipadsapangalawa o pangatlongpanauhan.
 Upangmagabayansapaggawa ng presi, maaaringsundan ang ilangmungkahi:

a. Basahingmabuti ang akdaupangmatukoy ang sentralnaideya at mapaghiwalay ang

mgamahahalagangideya at ang mgadetalyengmaaaringisantabi.

b. Basahinnangilangulit ang akdaupangmasundan ang ayos ng paglalahad at matukoy

ang mgaideyangbinibigyang- diinsaakda. Isulat ang mgasalita at pariralangnaglalaman ng
mahahalagangideya.

c. Isulat ang presiayonsamgatalatangginawa. Gamitin ang sarilingsalitasahalipna ang

mgasalita ng may-akda.

d. Ihambing ang iyongpresisaorihinalnaakda. Nilalamanbanito ang

mgamahahalagangideyanangmalinaw at eksakto? Ihambing ang presi s orihinalnaakda at
ayusin ang nagawangpresi.

Basahin ang kasunodnamaiklingtalata at tingnan ang halimbawangpresibataysaakda.

Si Severino Reyes, dakilngdramatista, sakanyangartikulong“ AngDulang Tagalog”, ang isasa una,

kung hindi man unang, nakapansinsakaibhan ng lugarnapinagtanghalan, bataysalugarnapinagsasagawaannito.
Ayon kay Reyes, “Ang duplo ay tinawagkongkakambal ng sining ng moro-moropagkat may malakingkaugnayan
ang dalawalamang ayhindiitinatanghal ang duplo. Ito ay dinaraoslamangsalooban o
sakamaliganlamangginagawa. Walangkasuotan, walangtiyakna kilos-siningpagkatlaha ay
malayanglumahok” .Ginamitni Reyes ang pag-iibabataysakonsepto ng pagtatanghal o “ tanghal” at pagdaraos
o “daos” sapagkakataongito. Ang paghahatingito ay
kumikilalasapagpapahalagangnakakabitsadulabataysalugar o espasyo ng pagdudula, kung saanitoginaganap at
ang mgakaakibatnaproseso at saliksakabuuanglarawan ng pagsasadulangito. Ang konsepto ng “tanghal” at
“daos” ay nakapagtatakdarin ng mgakatangiang pendula tulad ng kasuotan, kagamitangginagamit, ang
prosesosapaglikhanito, ang antas ng partisipasyon ng mgakomunidad, kung sapagigingartista ( kilos-sining) o
sapagigingmanonood at ang kabuuangdinamiko ng pakikilahok ng madlaritobilangisangpangyayaring “
itinatanghal” o “idinaraoslamang”.

Presi:
Unang nabigyang-halagani Severino Reyes ang kaibhan ng
espasyongpinagtatanghalannanggamitinniyaang salitangtanghal at daossapaglalarawanniya ng kaibahan ng
moro-moro at duplo. Ang mgaitinatanghalay yaong may tiyaknalugar, may tiyaknakasuotan, mga kilos
sining o artistangkalahok. Ang mgaidinadaosnaman ay maaaringmangyarisaan man at malayanglahukan ng
sinuman. Ang mgakatangiangito ay nakapagtatakdasahalaga ng konsepto ng espasyo ng
pagsasadulasakabuuangdinamiko ng paglikha at paglahok ng mamamayansaproseso ng pagsasadula.

Bukodsapaggawang presi, mahalaga ring matutunan ang paggawa ng hawig. Di tulad ng

paggawa ng presinapaglalahad ng mahahalagangideyana original naakda, ang hawig o
paraphrase ay isanghusto ng paglalahad ng mgaideyanggamit ang higitnapayaknasalita ng
nagbabasa.

Mahalaga ang pagsasanaysapaggawa ng hawig. Sa pamamagitan ng hawig,

nagagawanghigitnanauunawaan ang mgaakdangteknikal, Bukoddito , ang paggawa ng hawig ay
pagsasanaysamaingat at mapanuringpagbasa. Hindi maisasalinsahigitnasimplengsalita ang
isangakda o ideya kung hindinauunawaannanghusto ng isangmambabasa.

Ang isangmahalaganghawig ay humahalaw ng eksaktongkatapatnaibigsabihin ng original

naakda. Maaaringhigitnamahaba ang hawigkaysasa original naakdadahildito.
Nasasamasahawig ang mahahalagangdetalye ng isangakdangunithindiisinasama ang mgaideya,
komentaryo, o palagay ng nagbabasa. Bukoddito, gumagamit ang nagsusulat ng hawig ng
sariliniyangsalitangunitpinanatili ang punto de bista at panauhan ng orihinalnaakda. Katulad ng
presi, hindirinitonagpapalit-palit ng panauhan at lagingnakaayonsawastonggramatika.

Upangmagabayansapagsulat ng hawig ,maaaringisaalang-alang ang sumusunod:

a. Basahin ng mabuti at maingat ang akdaupangmaunawaan ang mahalagangideya ng

akda. Suriin ang gamit ng mgasalitasaakda. Mahalagaitoupangmatiyak ang pag-
unawasamgasalitangginamit ng akda. Kung ang mgasalitanghindinauunawaan ay
tingnanagadsadiksyunaryo at sumanggunisaibangaklat kung may
mgahindimaunawaangkonseptongnakasulatsaakda.

b. Gumamit ng hawiggamit ang iyongmgasalita. Tiyakinnamaaayos ang pagkakapiling

mgasalita, maayos ang gramatika at malinawnapahayagayonsanakasulatsaakda.

c. Ihambing ang iyonghawigsaorihinalnaakda.Naipahayagmo bas a higitnamalinaw at

tiyak ang lahat ng nilalaman ng original naakda? Nananatiliba ang tono at mood ng original
naakdasaiyonghawig. Gumawa ng mgarebisyon kung kinakailangan at sakaisulat ang
iyongpinalnahawig.

Pansinin ang halimbawa ang hawigmulasaisangtalata ng akdangNasaan ang Bigas

saDula ng Pilipinas ?
Madalas, natatagpuan ang bigas samgaanongpandulanaisinasagawa ng mgamamamayang may
tuwirangugnayansapaglinangnito. Ang mgaawitin at ritwalnaisinagawaupangmatiyak ang mabuting ani ay
gumagamit ng mgapalayna may nakakabit pang bigas bilangkasangkapansapagsasagaw ang ritwal.
halimbawanito ang ritwalnapandiwata ng mgaTagbanua. Ang babaylan nangungunasaritwal ay may
hawaknamgatangkay ng palaybilangpaghingi ng masaganang ani at mabutingbiyayasamgamamamayan.
Nakasabit din saloob ng bahay ng babaylan ang mgasasa ng niyog.
Nakaayossaisangmaliitnabangkanggawasakahoy ang mgasumusunodnaalay: mgaplato ng bigas,
kakaninggawasa bigas, alahas, nganga, luya at sibuyas. Kasama ng mgaalaynaito ang alaknagawasa bigas
napinaniniwalaanggustong-gusto ng mgaispiritunaisnilangtawagansaritwalnaito. Ang mga bigas, kakanin at
alak na gawasa bigas (basi) ay bahagi ng mgainiaalay ng babaylan saisangsayawnaumabotsatilapagsapi ng
mgaispiritusakanya.

Hawig: Makikita ang bigas sapagsasadula ng mganagtatanimnito. Ang mgaawit at

ritwalnaginagawaupangmasiguro ang mayamang ani ay gumagamit ng bigas bilangkasangkapansaritwal.
Ang ritwal ng mgaTagbanua ay halimbawanito. Hawak ng babaylangnamumunosaritwal ang tangkay ng
palaysapaghingi ng mabuting ani. May mgasasa ng niyognakasabitsaloob ng bahay. Mayroon ding
mgaplato ng bigas, kakanin, alahas. luya, nganga , at sibuyas. Sinasamahan din nila ng alaknagawasa bigas
dahilnaniniwalasilangmahiligsaalak ang mgaispiritongkanilangpinag-aalayan. Ang mgaito ang bahagi ng
kanilangalaysaritwalnaumaabothanggangsapagsapi ng ispiritusa babaylan.
 3. Salin.Mahalaga ang kasanayansapagsasalinsapagkathindinamanlahat

ng mgababasahinsapananaliksik ay nasusulatsa Filipino. Sa Pilipinas,

karamihansamgababasahingakademik ay nasusulatsaIngles; mayilan din
namangnasusulatsamgawikangrehiyonal. Mahalaga, kung gayon, namatutunan ang
pagsasalinsa Filipino upangmagingmalawak ang batis ng
imporamsyongmagagamitsapananaliksik.

Ang isangmabutingsalin ay nagpapanatili ng orihinalnaibigsabihin ng akda. Katulad ng

paggawang hawig, ang pagsasalin ay mahusaynapagsasanaysahusaynapag-unawa ng
isangnabasangakda, husay ng pagkagagap ng nabasa at yaman ng
bokabularyonggagamitinsapagpapahayag ng kabuuangkaisipannangwalangnababawas at
walangnadaragdag. Hanggangmaaari ,walangidinagdag o ibinabawassaisangsalin.
Hangga’tmaaari, pinananatilimaging ang estruktura ng pangungusapupangmabigyang- halaga
ang orihinalnaakda.Dito ,kailanganggumamit ng tesauro at disyunaryoupangmahanap ang
tiyaknasalita ng akda. Ingatanlamangna ang salin ay gawingsimplengpagbabago ng baybay ng
mgasalitaayonsabagongalfabeto.

Pansinin ang halimbawa:

Built in Manila of wood and nipa, roofed with corrugated iron or thatch , and in
provinces, entirely of nipa, the theater is an eyesore. The average provincial playhouse is
arranged like a circus tent, tiers of wooden seats which rise without backs from the pit.
the house is a barn like structure, usually set in a heavy bay of banana or long fronded
palms and ceilied inside with the suali (sawali) white washed. The place is on the whole
filthy, with colonies of ants, all colors and sizes and degrees of ferocity, fly creep and
crawl everywhere; huge cockroaches quaker and tiger fly and gnaw like rats; lizards;
green, gray and black and sometimes striped. live on walls and posts, gliding with

Salin:

Sa Maynila, gawasakahoy at nipa, binububungan ng yero o palapa, at

samgaprobinsyanaman ay pawing gawasa nipa, ang mgatanghalan ay mgasakitsamata.
Ang karaniwangtanghalan ay nakaayosnatulad ng sasirko, baytang-
baytangnamgateheraspataas at walangsandalan. Ang tanghalan ay tilabahay ng
mgahayop, kadalasangnakapwestosakahabaan ng sagingan o ng mganiyugan at may
mgakisamengsawalinakinalburo. Sa kalakhan, marumi ang lugar, pinamamahayan ng
langgam- lahat ng kanilangkulay , laki at kabangisan, lumilipad, gumagapangkahitsaan;
may malalakingipisnanagmamalakinglumakadsapaligid, lumulundagnatigre, lumilipad at
ngumangatangtilamgadala; ang mgabutiki, berde, kulay abo at itim, at ang iba ay guhitan
pa, ay nangakatirasamga poste at dingding, dumadausdosnang may di-
maapuhapnapaghabolsamgaipis at gamugamo, nang may masayangawit.
 4. Sintesis. Ang sintesis ay pagsusuma ng
mgamahahalagangpaksangtinalakaysaisangakda. Madalasitonginilalagaysabandanghuli ng
isangakdaupangmabuhol ang mgapangunahingpuntongpinatunayansaisangakda.
Maaaririnnamanitomatagpuansapagtatapos ng
mgapangunahingpaksangtinalakaybilangpagbibigay-diin at
pagpapahalagasapaksabagosumulongsasusunodnatalakayin.

Ang kasanayansapaggawa ng buod, presi, hawig, sintesis at salin ay lamang para

sapagkuha ng tala. Sa pang-arawarawnapakikipag-ugnayan ay mahalagangmasapol ang
kasanayangitopangkatkapaki-pakinabangitosapagbibigay ng ulat, paglalahad ng mgahakbanging
para saisanggagawin, pagbibigay ng mgakomentaryo o
kahitsasimplengpakikipagkwentuhansamgakaibigan. laging may mgapagkakataongmagagamit
ang kasanayansapaggawa ng iba’tibanguri ng epektibongpagbubuod.

Ang tiyak at matatasnapormulasyon ng suliranin para sapagsisiyasat ay maaarina ring

magingmainamnagabaysapaghahanap ng mgadatos para sapananaliksik. Ang
sistematikongpagpapangkat ng mganakalapnadatos ang pinakamainamnabatayan ng balangkas
ng pananaliksiknaisasagawabilanggabay at batayan ng organisasyon ng datosnamakakalap.
Tatalakayin ang pagbabalangkasmatapos ang kasunodnabahagi.

D. PAGPILI AT PAGLIMITA NG PAKSA

Ilansamgamaaaringpaghanguan ng paksangpampananaliksik ay ang sumusunod:

1. Sarili. Maaaringhumango ng paksasasmgasarilingkaranasan, mganabasa,

napakinggan, napag-aralan at natutuhan. Nangangahuluganitonamaaaringsimulansasarili ang
pag-iisip ng mgapaksangpagpipilian.

2.Dyaryo at Magasin.Maaaringpaghanguan ng paksa ang

mganapapanahongisyusamgapamukhangpahina ng mgadyaryo at magasin o samgakolum,
lihamsa editor at iba pang seksyon ng mgadyaryo at magasintulad ang lokalnabalita, bisnes,
entertainment at isport.

3. Radyo, TV, at Cable TV.maraminguri ng programasaradyo at tv ang mapagkukunan

ng paksa. Maramina ring bahay, hindilamangsa Metro Manila, kundimagingsamgaprobinsya,
ang may cable tv. Mas maramingprogramasacabledahilsa 24 naorasnabalita, isports at
mgaprogramangedukasyunal.

4. MgaAwtoridad ,Kaibigan at Guro.sapamamagitan ng pagtanung-tanongsaibangtao,

maaaringmakakuha ng mgaideyaupangmapaghanguan ng paksang-pampananaliksik.
Makatutulongitoupangmakakuha ng paksanghindilamangnapapanahonkundikawiwilihan din ng
ibangtao.

5. Internet. Isa itosapinakamadali, mabilis, malawak at sofistikadongparaan ng

paghahanap ng paksa. Maramingmgaweb sitessainternetnatumutugonsaiba’tibanginteres at
pangangailanganng iba’ t ibanguri ng tao.

6. Aklatan.Bagama’ttradisyunalnahanguanito ng paksa, hindi pa rinmapasusubalian ang

yaman ng mgapaksangmaaaringmahangosaaklatan. Sa aklatanmatatagpuan ang
iba’tibangnauugnaysaanumanglarangang pang-akademya.

Wikanganina Atienza, et al (1996), kailanganghumanap ng paksanahindigasgas at

gastadonahangoalin man samganatukoynahanguan. Upanglalo pang matiyakito,
iminumungkahina naming pumili ngpaksanakaugnay ng disiplina o
kursonginyongpinagkakadalubhasaan.

Ilangkonsiderasyon din ang dapatisaalang-alangsapagpili ng paksang-pampananaliksik,

gaya ng mgasumusunod:

1. Kasapatan ng Datos. Kailangang may sapatnangliteraturehinggilsapaksangpipiliin.

Magiginglabisnalimitado ang saklaw ng pananaliksik kung mangilan-ngilan pa lamang ang
mgaabeylabolnadatoshinggil doon.

2.Limitasyon ng Panahon. Tandaan , ang kursongito ay para saisang semester lamang.

magigingkonsiderasyonsapagpili ng paksa ang limitasyongito. May
mgapaksanamangangailangan ng mahabangpanahon, higit pa saisang semester,
upangmaisakatuparan.

3. KakayahangPinansyal. Isa pang problemaitosapagpili ng paksa. May

mgapaksangmangangailangan ng malakinggastusin, na kung titipirin ay maaaringmaisakripisyo
ang kalidad ng pananaliksik. Samakatwid, kailangangpumili ng
paksangnaaayonsakakayahangfinansyal ng mananaliksik.

4. Kabuluhan ng Paksa. Ang

isangpananaliksiknanauukolsaisangpaksangwalangkabuluhan ay
humahantongsaisangpananaliksiknawala ring kabuluhan. Samakatwid, kailangangpumili ng
paksanghindilangnapapanahon, kundimaaari ring pakinabangan ng mananaliksik at ng iba pang
tao.

5. Interes ng Mananaliksik. Magigingmadali para saisangmananaliksik ang pangangalap

ng mgadatos kung ang paksaniya ay naaayonsakanyanginteres. hindiniyakailangangpilitinpa
ang sarilisapananaliksik kung ang ginagawaniya ay nauukolsabagayna gusto namantalaganiya.
 Mataposmakapamili ng paksa, kailanganiyonlimitahanupangmaiwasan ang
masaklawnapag-aaral. Sa pamamagitan ng paglilimita ng paksa, mabibigyan ng direksyon at
focus ang pananaliksik at maiiwasan ang padamput-dampot o sabognapagtatalakaysapaksa.
Maaaringgamitingbatayanasapaglilimita ng paksa ang mgasumusunod:

1. Panahon

2. Edad

3. Kasarian

4. Perpesktib

5. Lugar

6. Propesyon o GrupongKinabilangan

7. Anyo o uri

8. PartikularnaHalimbawa o Kaso

9. Kumbinasyon ng dalawa o higit pang batayan

Pansinin kung paanonilimita ang iba’tibangpaksaayonsamganabanggitnabatayan.

Batayan ng PangkalahatangPaksa NilimitangPaksa

Paglimita

a. Panahon Karapatan ng mgaKababaihan Karapatan ng

mgaKababaihansaPanahon ng
Komonwelt

b. Edad MgaImbentorna Pilipino at ang MgaBatangImbentorna Pilipino

Hinaharap ng TeknolohiyasaPilipinas (Edad 13-17) at ang Hinaharap ng
TeknolohiyasaPilipinas

c. Kasarian Ang mga NGO BilangTagapuno ng Ang Papel ng mgaKababaihansa

KakulangansaSerbisyo ng NGO
Pamahalaan BilangTagapunongKakulangansaSerbi
syo ng Pamahalaan

d. Perspektib Epekto ng GlobalisasyonsaLipunang Epekto ng

Pilipino GlobalisasyonsaIspiritwalnaPamumu
hay ng mga Pilipino
e. Lugar MgaNaiibangTradisyongKapistahans MgaNaiibangTradisyongPangkapista
aKatagalugan hansaMalolos , Bulacan

f.Propesyon o Pag-aaral ng Wika ng mgaBakla Pag-aaral ng Wika ng

GrupongKinabibil mgaBaklangParlorista
angan

g. Anyo o Uri PersepsyonsaKababaihansaLarangan PersepsyonsaKababaihansaLarangan

ng Panitikang Ilokano ng Panulaang Ilokano

h. EpektongPangkapaligiran ng EpektongPangkapaligiransamgaBeac
PartikularnaHali Turismo saPilipinas h ResortssaPilipinas: Kaso ng Puerto
mbawa o Kaso Galera

i. Kombinasyon Atityud ng 1. Preperensya ng mgaEstudyante…

mgaEstudyantesamgaProgramangKu
1. Perspektib 2. Preperensya ngmgaEstudyanteng
ltural
Nasa Unang Taon
2. Uri
3. Preperensya ng mgaEstudyanteng
3. Lugar
Nasa Unang TaonsaUnibersidad ng
4. Anyo Makita

4. Preperensya ng mgaEstudyanteng
Nasa Unang TaonsaUnibersidad ng
Makati
samgaDulangPanteatrosaKampus

E. PAGBABALANGKAS

Ang pagbabalangkas ay pagbuo ng sistematikongpaghahanay ng

mgaideyaupangmalinaw ang kanilangugnayan. Madalasitongtukuyinbilanggulugod ng
isangpapelsapagkatnasasalaminsaisangmahusaynapapel ang masinop at
masinsingpagbabalangkas ng mgaideya. Sa pamamagitan ng pagbuo ng
isangmaaayosnabalangkas ng mgaideya, inaasahangmagagabayan ang pagsasaayos ng
mgaideyamulasapinakamalawakhanggangsapinakatiyaknaideyangbahagi ng
isinasagawangpagsisiyasat. Sa pagbabalangkas ng mgaideya, inaasahan ding makalilikha ng
masinopnapaghahanay at pag-uugnay ng mgadatosnamagigingbatayansapagbuong
mgaobserbasyon at konklusyon.
 Sa pangkalahatan, nakikilala ang balangkassalalong popular nakaayusannitong may mga
particular naideyangnasailalim ng higitnamalawaknaideya at may punong -ideya o
panimulanghakangginagamitnagabaysapagtitiyak ng kahustuhan ng hanayan ng mgaideya.
Maaariitogmakilalasaganitonganyo.

Pamagat ng Pananaliksik/Papel

Punong- ideya o Panimulang Haka

Balangkas:

I. (Unang Ulo ng Balangkas)

A. (SuportangIdeya)

1. (KaugnaynaIdeya)

2. (KaugnaynaIdeya)

B. (SuportangIdeya)

1. (KaugnaynaIdeya)

2. (KaugnaynaIdeya)

II. (PangalawangUlo ng Balangkas)

A. (SuportangIdeya)

1. (KaugnaynaIdeya)

2. (KaugnaynaIdeya)

B. (SuportangIdeya)

1. (KaugnaynaIdeya)

2. (KaugnaynaIdeya)

Ang ulo ng balangkas ay tumutukoysapinakamalawaksakonseptosapananaliksik. Sa

pangkalahatan, itinutukoyitongintroduksyon, katawan ng papel at pagtatapos/konklusyon ng
pananaliksik. Gayon pa man, hindiitoinilalagaybilangulo ng balangkas. Sa halip , ang inilalagay
ay ang konsepto o paksaingnilalaman ng introduksyon, katawan ng papel at konklusyon ng
papel. Mangyari, maaaringmaginghigitpasatatlongbahagi ang balangkas, dependesadami ng
pangunahingkonseptongmatutukoysapananaliksik. Ang mahalaga ay mailagaysaulo ng
balangkas kung tungkolsaan ang mgabahagingitoupangmagingtiyak din ang suportangideya at
ang kaugnaynaideyangkasunodnito.

Sa paghahanay ng ulo ng balangkas, isinasaalang-alangnaito ang pinakamalawak o

pangunahingkonseptongbahagi ng pananaliksikkaya’tnasabahagiitongmaaari pang lagyan ng
suporta at kaugnay ng ideya. Ang suportangideya at kaugnaynaideya ay lagingdalawapagkat
kung isalamang ang suportangideya o kaugnaynaideya ay mangangahuluganghindiito sing-
lawak o sing halagaupangmagingulo ng balangkas. Sa pinakamahigpitnakaayusan ng balangkas,
ang suportangideyasabawatulo ng balangkassanumerong Romano at kinakailangangpantay-
pantay. Ibigsabihin, kung ang suportangideyasaunangnumerong Romano ay tatlo, dapat ay
tatlorin ang suportangideyasasusunod pang mganumerong Romano. Batayitosaprinsipyo ng
paralelismo ng bilang ng suportangideya. Gayon pa man, nangyayari kung minsannamahirap
ang lagingtapatnabilang ng suportangideyakaya’tsaminimum ay
mahalagangmapanatilinalagingdalawa ang suportangideya at
kaugnaynaideyasabawatbilangupangmatiyaknasapat ang
lawaknitobilangpangunahingkonseptosapaghahanay ng ideyasabalangkas.

Sa pangkalahatan, tatlo ang uri ng balangkas – ang balangkasnatalata, ang

balangkasnapaksa at ang balangkasnapangungusap. Ang katangian ng pagkakahanay ng
mgaideya ang siyangnagtatakda ng anyo ng balangkasnasinusunodnito.

Samantala, ang balangkasnatalata ay paghahanaynangisa-isangmgaideya. Sa

balangkasnatalata, iniisa-isalamang ang mgaideya at
walanggasinongpansingibinibigaysaugnayan at isangideyasakasunod pa.
Makikilalaitosaanyongpaghahanay at pag-iisa-isaayonsabilang. Hindi
itosumusunodsakaraniwanganyo ng balangkasnanagpapakita ng kung ilangantas at kung
ilangsuson ang ugnayan ng mgaideya. Ang mgaideya ay inihahanaylamangsapamamagitan ng
mgabuongpangungusapnanasaanyongpasalaysay. (deklaratib)

Ang balangkasnapaksanaman ay gumagamit ng karaniwanganyo ng

balangkasnanagpapakita ng antas at suson ng ugnayan ng mgaideya. Makikilalaitogamit ng
mgasalita o pariralasapaghahanay ng mgadatos at konsepto. katulad ng
karaniwangpangungusap, ang mgasalita, parirala ay nagsisimulasamalakingtitik at
hindigumagamit ng tuldoksapagtatapos ng talata.

Ang balangkasnapangungusap ay gumagamit ng buongpangungusapsapaghahanay ng

mgadatos at konseptosabalangkas. Maaaringgumamit ng pangungusapnapasalaysay, kung
tiyakna ang datosnailalagay o dili kaya ay pangungusapnapatanong, kung nasaantas pa lamang
ng pagbuo ng mgadatosnanaiskalapin. Kailanganlamang ay magingkonsistentsagamit ng uri ng
pangungusap. Hindi maaaringpaghaluin ang mgapangungusap. Mainam din kung magagawang
parallel ang pormulasyon ng pangungusap. Kailangangmaipakitarindito ang wastonggamit ng
malaki at maliitnatitik at wastongpagbabantas.

F. PAGBUO NG KONSEPTONG PAPEL

Mahalagangmagsimula ang paggawa ng pananaliksiksapagbuo ng isangkonseptongpapel

o concept paper. Sa konseptongpapelnakasaad ang
pangkalahatangbalaknaisasagawangpananaliksik. Nakalahad din dito ang
pangkalahatanglarangan ng paksaingnaistalakayin, ang tulak o rasyonal ng papelnanaisisagawa,
ang layuningnaistugunan ng pagtalakay, ang pamamaraan o metodolohiya ng
pagsisiyasatnanaisisagawa, ang inaasahangmagingresulta ng isasagawngpananaliksik at
panimulangsarbey ng sanggunian at kaugnaynapag-aaral. Maiklilamangito,
maaaringdalawahanggangtatlongpahinalamang.

Talakayinnatin ang mgapangunahingbahagi ng konseptongpapel:

1. TiyaknaPaksa. Isa samgatinitiyaksapagbubuo ng akademikongpapel ay ang pagpili at

pagtitiyak ng paksa o larangan ng pagsisiyasatnanaisisagawa. Pinipili ng isangnagsasaliksik ang
larangan ng kaalamangnaisniyangsiyasatin. Bukod pa rito, higit pang ginagawangpartikular ang
paksainupanghigitnamagingmasinop ang isasagawangpagsisiyasat.

Paanongtinitiyak ang isangpaksa?

Bawatpaksain ay may isangpangkalahatanglarangangkinabibilangan. Halimbawanito ay

ang larangan ng agham, pilosopiya, panitikan, kasarian, etnisidad. Sa mgalarangangito,
kinakailangangtumukoy ng mgapartikularnausapin o paksaingnaisatalakayin. Maaaringlimitihan
ang mgapaksainsapamamagitan ng pagbibigay-diinsamgausaping may kinalamansapanahon,
lugar o espasyongpinangyarihan, heyograpiya, proseso ng paglikha o pag-iral, wika at ibangsalik
ng buhay at kulturangnakakaapektosaisangpaksain.

Pansinin ang kasunodnahalimbawa:

Larangan – Dula

TiyaknaPaksa – Kasaysayan ng DulasaPilipinas

LalongTiyaknaPaksa- Kasaysayan at PagpapakahulugansaSalitangDula

Sa pagtitiyak ng paksa, makatutulong ang

panimulangpagbabasaukolsalarangangnaistuklasin. Ang pagbabasangito ng
mgakaugnaynapaksa ay nakapagbibigay ng pagkakataonsaisangmananaliksiknamasarbey ang
lawak ng larangangnaistalakayin. Nakapagbibigay ng pagkakataongmakatukoy at makaisip ng
mgapaksangnaissaliksikin (areas of inquiry). Makakatulong ang pagbabasa ng
mgaintroduksyon ng mgaaklatna may kaugnaynapaksa at ang paggawa ng
panimulangkatanunganmulasamganabasa. Maaari ring gumawa ng anotasyon ng
mganabasangaklatukolsapaksabilangpagsasanaysapagsarbey ng mgakaugnaynapag-
aaralukolsapaksangsasaliksikin. Ang tawagdito ay annotated
bibliography .Maaariitonggawinhabangnagsasarbeypalamang ng
paksabilangsimulasapagsisiyasat ng mgasanggunianukolsapaksa.
 2. Rasyonal. Sa pagtitiyak ng mgapaksangnaistalakayin at salarangangkinabibilangan ng
paksangnaistalakayin at salarangangkinabilangan ng paksaingnaissiyasatin,
mangyayaringmaihanay ang mgamotibasyon at inspirasyonnagtulaksapagtatangi ng
napilingpaksain. Ano ang dahilan at napili ang paksain ?Anongmgakaranasan at pangyayari ang
nagtulaksapagpili ng paksaingito?

Ang pagtukoy ng pinagmulangmotibasyon o inspirasyon ng pagsisiyasat ang pagtukoy ng

tinatawagnarasyonal ng pag-aaral. Ang rasyonal opinagmumulangtulak ng pagsisiyasat ay
maaaringmagingisangkaranasangtuwirangnasaksihan ng nagsasagawa ng pag-aaral o di kaya ay
isangkonsepto, bagay o ideyananakapukaw ng kanyangpansin at nakapag-iwan ng
malalimnabakas ng pagtuklasnanaistuntunin ng nagsusulat ng akademikongpapel.

3. Layunin. Sa pagtiyak ng paksa, halos kasunodnarin ang pagtitiyak ng layunin ng

pagsisiyasat at pananaliksik. Ang pagtukoy ng layunin ng pagsisiyasat ay
maaaringmaihayagsapamamagitan ng layunin ng pagsisiyasat ay
maaaringmaihayagsapamamagitan ng isangkatanungangnagbubukas ng pinto ng pagsisiyasat.
Halimbawa ay ang mgakatanungangano,sino, saan , kailan at bakit. Bawatisangkatanungan ay
nagtatakdanarin ng isangantas ng lalim ng pagsusuringnaisisagawa ng nagsisiyasat. Halimbawa,
maaaring ang pagtatanong ay nasaanyo ng anokung ang naissiyasatin ay ang mgalarangang may
kinalamansapaglalahad ng isangbagay o pangyayari. Sa antas ng pagsisiyasatnaito, nasasakop
ang mgapagsisiyasatna may kinalamansapaghahantad ng depinisyon at pagbibigay-
linawukolsaisangbagay o pangyayari.

Pansinin ang kasunod ng halimbawa:

Target naPaksain

Kasaysayan at Pagpapakahulugan ng SalitangDulasaPilipinas

Rasyonal
 Pansiningmalawakmarami ang
maaaringmabuongmgasuliraninmulalamangsaisangpartikularnapaksa. Ito rin ang dahilan kung
bakitkinakailangangmagingtiyak at matalas ang suliraninupangmagingmasinop din ang
pagsisiyasatukolsapaksain.

Bukodsapagtukoy ngmgapanimulangtunguhin ng pagsisiyasat, mahalagangisaalang-

alang ang pagbuo ng katanunganbilangpangunahinggabaysasimula, patutunguhan, at tuntunin
ng pagsisiyasat.

Pansinin ang isangkatanungan: Ano ang hinaharap ng dulasaPilipinas?

Sa unangtingin, malinawnaman ang naissiyasatin ng suliraningito. Naisniyangalamin

kung ano ang maaaringmaginghinaharap ng Pilipinas. Kaya lang ang ganitonguri ng suliranin ay
lubhangmalawak. Maaaririnmangahulugan ng iba’tibangbagay ang katuringanghinaharap kung
kaya’tmagiginghigitnamalinaw ang pagtuntonsalayunin ng pagsisiyasat kung
gagawinghigitnatiyak ang sakopnapanahongnaissiyasatin at lalagyan ng partikularnaaspekto ng
buhay – lipunannanaisalamin. halimbawa ,sahalipnaAno ang hinaharap ng dulasaPilipinas? ,
maaaringmagingAno ang hinaharap ng Pilipinassasusunodnadalawampungtaonsalarangan ng
pagpapaunlad ng dula? Sa ganitonguri ng pormulasyon, tiyak ang usapingnaissiyasatin,
malinaw ang panahongsakop at may partikularnalarangan ng buhay – lipunannanaisbigyan ng
pansin.

Mahalaga ang pagpapatalas ng suliraningnaissiyasatinsapagkatito ang magiginggabay ng

mananaliksik. Kailangang ang suliranin ay may sapatnalawak, tiyaknasakop ng
pagsisiyasatupangmakapagbigay ng pagkakataonsaisangmananaliksiknamakagawa ng
hustongpagkakataonupangmausisa ang pangkalahatangusapingnakaumangsakanyangpag-
aaraltulad ng pagbibigay-depinisyonsamgasusingsalita at konseptongsiniyasat, ang kasaysayan
at kasalukuyangkalagayan at pag-iral ng paksain, ang mgasuliranin at hamonghinaharap.

Ang lalim ng pagtalakaysamgausapingito ay nasusukat din sauri ng

pagsisiyasatnanaisisagawa- ang ano, sino, paano, kailan, saan at bakit ng mgakatanungan. Ang
mgausapingito ay mahahanapsamgasusingsalitangnakasaadsasuliraninkaya’titonarin ang
magiginggabaysapasisiyasat.

Balikannatin ang halimbawangkatanungan, Ano ang hinaharap ng

dulasaPilipinassasusunodnadalawampungtaon?

Pansininnatin ang mgasusingsalita ng suliranin.

Kaagadnaituturo ng pormulasyon ng suliraninnanaghahanap ng pagtayasakalagayan ang

pagsisiyasatdahilsasusingkatanungangano. Ang pagtukoysahinaharap ng
kalagayannabataysakalagayangkasalukuyansaPilipinaskaya’tmatutukoynaisarinitongusapingdap
atbigyan ng pansinsapagsisiyasat.
Bukodrinsatakdangpanahonnasasumusunodnadalawampungtaon ay nangangailangan din ng
pagtaya ng kalagayannasiyangtiyaknalarangan ng pagsisiyasat para sapananaliksiknaito.

Bataysanakalatagnasuliraningito, maihahanaynakaagad ang usapin ng

pagkilalasadepinisyon ng larangangsinisiyasat, ang dula, ang kasalukuyangkalagayan ng
dulabilangbatayan ng tinatayangkalagayansasusunodnadalawampungtaon. May pagtukoy kung
gayonsakasaysayan, kasalukuyan at mgasangkapnamakaaapektosakalagayanghinaharapnito.

4. Panimulang Haka. Sa paghahanay ng matalas at tiyaknasuliranin para sapaksa,

maaaringmaghanay ngpanimulang haka sapag-aaral. Ang panimulang haka ay pagbuo ng
panimulangtugonsasuliraningnaistuntunin. Nakabatayitosapanimulangsarbey ng
mgababasahingisinagawabagopa man makabuo ng tiyaknasuliraninsapag-aaral. Ang
panimulang haka ay hindidapatmagingtiyaksapagkatito ay
pagtantiyalamangsaposiblengkahihinatnan ng pagsisiyasat at pananaliksik. Ang
panimulanghaka aypaglalatag ng isangpangkalahatanginaasahangresulta ng
pananaliksikkaya’tmahalagangbataysapanimulangpagbabasa at pagsarbey ng mgakaugnay ng
babasahin at paksain. Maaariitongmagbagosabandanghuli, mataposmakapangalap ng
mgadatos at obserbasyon. Ang panimulang haka ang tantyadongtugonsainaasahangresulta ng
pagsisiyasatkaya’tbukassaposibilidadnamabago, mapatunayanghinditotoo o hindiaplikable o di
kaya ay makapagbukas ng panibagonglarangan ng pag-aaralmatapos ng pagsisiyasat.
Suliranin:

PansininAno
angang
kasunodnahalimbawa:
salitangugat at mgakaugnaynasalita ng katuringangdulasaPilipinas?

Panimulang Haka:

Ang salitangdula ay maaaringnagmulasasalitangdulamulasa Cebuano na ang

ibigsabihin ay laro. Ang mgakatangian ng dulaay maaaringnahalawsamgasalita at
katuringanginiuugnaysasalitangdula.
 Layunin ng pagbuo ng suliranin at panimulang haka namabigyan ng gabay ang
pagsisiyasat. Ngunitmahalagangmagingmalaya ang mananaliksikna ang panimulang haka ay
hindikonklusyonngkailanganniyangpatunayanupang maturing namatagumpay ang pagsisiyasat.
Ang paglalatag ng panimulang haka ay pagtayalamang ng posibilidadnasimula ng
pagsisiyasatupangmaginglunsaran ng pananaliksik. Mahalagaitoupang may mapagbatayan ng
pamamaraan ng pangangalap ng datos o metodolohiyangisasagawasapagsisiyasat at
pananaliksik.

5. Sarbey ng mgaSanggunian. Ang panimulangsarbey ng sanggunian o kaugnaynapag-

aaral ay listahangbibliograpikal ng mga mag-aaralnamakakatulongsapagpapahusay ng
pagsisiyasat. Maaariitongbuuin ng lima hanggangwalongbabasahingnabasa ng mananaliksik at
nakatulongsapagsisinop at pagpapatalas ng kanyangsuliranin at pananaliksik. Ang
panimulangsarbeynaito aybahagi ngpagtitiyakna ang isasagawangpag-aaral at pananaliksik ay
nagmumulasamganagawanangpananaliksik at nakabataysamgakaalamanglalongpagyayamanin
ng isasagawangpagsisiyasat at pananaliksik. Isinusulat ang mgaitosaakmanganyo ng
sanggunian. Ang mgasangguniangito ay dapatnamadagdagan at mapalawakhabangisinasagawa
ang pananaliksik. Maaaringmay
mgasangguniangnamakikitanghindinamagagamitsapananaliksik. Mayroon din
namangmadadagdagnabago. Maaaringgumamitng pormat ng APA, MLA, The Chicago Manual
of Style o di kaya ay ang A Manual for Writersni Kate Turabian.
Alin man ang gamitin, mahalagangmagingkonsistentsapormatnapipiliinggamitin.

6. Metodolohiya o Pamamaraan ng Pananaliksik. Ang metodolohiya o pamamaraan

ng pagsisiyasat ang mgabalaknahakbangsapangangalap ng datos at pag-
iimbestigaukolsanapilingpaksa. Sa paglalatag ng suliranin at panimulang haka sapagsisiyasat
atpananaliksiknakabatay ang mabubuongpamamaraan ng pananaliksik.

Sa pangkalahatan, maaaringipag-uri ang mgametodo ng

pananaliksiksailangpangunahingginagamit – ang pananaliksiksamgaaklatan at arkibya, ang
pagsasagawa ng field work, pag-eeksperimentosa laboratory o saisangkontroladongespasyo.
Sakop ng pananaliksiksamgaaklatan at arkibya ang paggamit ng nalathala (aklat, dyornal,
dyaryo, magasin, newsletter, at iba pang lathalain) at ‘di nalathalakasulatan (tisis, disertasyon,
manuskrito, katitikan, sulat-uganayan, mapa, larawan, guhit at iba pang mga personal
nadokumento). Ang mgadokumentongito ay maaaringnasapag-iingat ng mgaaklatan o ‘di kaya
ay nasamgapribadongkoleksyon ng mgaindibidwal. Sakopnaman ng pamamaraangfield work
ang mgapamamaraangtulad ng pakikipanayam, sarbeygamit ang mgapormularyo o
questionnaire, participant-observation, pagmamapa at iba pang
mgapamamaraangmangangailangan ng pagpuntasaisanglugar at pakikisalamuhasamgatao.
Ang pamamaraannamangnangangailangan ng eksperimentosaisanglaboratoryo o
isangkontroladonglugar ay kadalasangginagawasamgapagsisiyasatsaaghamtulad ng
mgaeksperimentosabiyolohiya, kimika, at iba pang sangay ngagham.

Ang metodo o pamaraan ng pananaliksik ay nalilikhabataysakalikasan ng

paksangnaissiyasatin. Ang disenyongpananaliksik ay hinuhubogbataysakalikasangpaksain at
ang mgapamamaraan ng pangangalap ng datos ay nililikhaupangmatiyaknamapalabas ang
mgadatossapinakamaayos at pinakabuonitonganyo. Malakingpagsasaalang-alang ang
ibinibigaysapagkuha ng datosmulasapngunahingbatis ng impormasyonupangmatiyakna ang
mgadatosnanakukuha ay hindi pa nakukulayan ang mgapalagay o obserbasyon ng
mganakapagsulatnarito at nakapaglatagna ng mgadatossakanilangmgapananaliksik. Ang
mgapangunahingbatis ay mga original nadokumentonghindi pa nakukulay ng pagsusuri o
obserbasyon ng mgamananaliksik. Halimbawa ng mgaito ay ang katitikan ng pulong,
mgakorespondensya at mgatalaang-buhay ng mgapangyayari. Ang
mgaitinuturingnasekundaryongbatis ng impormasyonay angmgaaklat at
publikasyonnagsistematisana ng mgadatos at nabigyanna ng isanguri ng
pagbasasapamamagitan ng kanilangpananaliksik. Mainam ang mgapangunahingbatis para
samgamananaliksikna may kahusayannasapagkilatis ng mgadatosmulassaibangbatis. Ang
mgasekondaryangbatisnaman ay mainam para
samganagsisimulangmanaliksiksapagkatmayroonnaitongpanimulangpagbasananagiginggabay
ng mganagsisimula pa lamangmanaliksiksapagtunton ng kanilanglayuninsapagsisiyasat.

Pagpapahalaga:

Lahat ng batis ng impormasyon ay pawing may taglaynahalaga at ambagsakaalaman.

Ang mahalagalamang ay magingmalaya ang mananaliksiksamaayosnapagtatala ng mgabatis ng
impormasyon, magingtiyak at masinopsainstrumento ng pangangalap ng datosnagagamitin,
magingmsinopsapagtupadsaetika ng pananaliksik, lalonasapagkilala ng batis at pinagmulan ng
mgadatosnamakakalap. Ang tinutukoynaetikasapananaliksik ay
masusumasapagigingmatapatsapagkilala ng batis ng impormasyon at datos at
paggalangsalayuning ang kaalaman ay sinaliksikupanghigitnamapabuti ang kaalamang at
kabuhayan ng taosalipunan. Ang ganitongetika ay nasasalinsagawain ng
pagigingtapatsapagkilala ng pinagkunan ng datos ,tapatsapagbibigay-pugaysaideya at
kaaalamagnnalinang ng mgakomunidad at mamamayan,
nakapagyayamansahalipnanakapipinsalasakaranasan at dignidad ng buhaykomunidad at
mamamayan.

Pangalan: ______________________________________ Marka: ________________

Kurso/ Taon at Seksyon : __________________________ Petsa: ________________

I. Panuto: Piliin saloob ng kahon ang salita o terminongtinutukoy ng sumusunodnapahayag.

Isulat ang inyongsagotsa½ papelnapahaba.

1. Walangibangginagawaritokundi ang pagkopya ng ideya.

2. Tinatawag din itong synopsis.

3. TinatawagitongparaphasesaIngles .

4. GalingitosasalitangPransesna ang ibigsabihin ay pruned o cut-down statement.

5. Higitnamaikliitosaorihinalnang may 5 hanggang 40%.

6. Isang hustongpaglalahadito ng mgaideyanggamit ang higitnapayaknasalita ng mambabasa.

7. Pagsusumaito ng mgamahahalagangpaksang tinalakaysaisangakda.

8. Sistematikonghanayito ng mgaideyananagpapakita ng malinawnaugnayan.

9. Ito ang pinakamadali, mabilis, malawak at sopistikadongparaan ngpaghahanap ng paksa.

10. Katangianito ng paksanatumutukoysamaaaringmagingkapakinabangan ngmananaliksik at

ng iba pang tao.

11. Madalasitongtukuyinbilanggulugod ng isang papel.

12. Konsiderasyonitosapagpili ng paksanatumutukoysakawilihan ngmananaliksik. 13. Ito ang

itinuturingnatradisyonalnahanguan ng paksa.

14. Ginagawaitodahilkaramihan ng babasahingakademiko ay nasusulatsawikang Ingles.

15.Ito ay isangtiyaknapaglalahad ng mgamahahalagangideya ng isangmahabangprosao

bersogamit ang sarilingsalita ng mambabasa.

Wakas

GabaysaPagtalakay
 Panuto: Kupyahain at sagutin ang mgasumusunodnatanongisangbuongpapel.

1. Paanomomailalarawan ang iyongkaranasansapaggawa ng pananaliksiksaSenior High School?

Paanomauulit ang iyongmabubutingkaranasan at paanomaiiwasan ang
mgahindimabubutingkaranasan?

2. Ano-ano ang mgabatayangkasanayangkailangansapananaliksik?

Paanomatagumpaynamaisasagawa ang bawatisa?

3. Malibansamgabatayangkasanayangbinalik-aralansakabanatangito, ano-ano ang iba pang

kasanayangkailangantungosamatagumpaynapananaliksik?

Gawain 1

1. Basahin ang mgakasunodnateksto at gawin ang respektibnagawain. Ito ay

gagawinsaisangbuongpapel.

A.

Marami ang naniniwalanadapatgamitin ang Filipino namidyum ng pagtuturo,

magingsaagham at matematika. Sa lektyur na ibinigayni Maxima Acelajado (1993) na may
pamagatnaTeknikalna Filipino saMatematiks,
nabanggitniyanaayonsailangmasisigasignatagapagtaguyod ng wikang Filipino, may
positibongpagkakaugnay ang gamit ng lenggwahesapagkatuto ng mag-aaral. At kung ang
paggamit ng Filipino ay makapagpadali ng pag-aaral, lalonasaAgham at Matematiks,
Ibuod ang tekstosaharap ng isangbuongpapel:.

B.
May boom ngayonsa real state bunga ng pagdami ng nag-iinvestdito.
Patuloynatumataas ang presyo ng mgaari-ariankahitsaan. Isang sitesaChinatown,
halimbawa, ay ibinebentasahalagang₱60,000 bawatsquare meter. Ang gusali ng Hong Kong
and Shanghai Bank saAyala Avenue ay naibenta ng 10.2 milyongdolyarkamakailan. Matapos
ang tatlonglinggo, isangmultinasyunalnakumpanya ang bumilisagusali ng 14 milyongdolyar.

Ang gasoline stationnanakaharangsabukana ng Megamall projectni Henry Sy satabi

ng bagonggusali ng ADB ay nabilisahalagang 48 milyongpiso.

Gawan ng hawig ang tekstosalikodng papel

C.

Isalinsa Filipino ang tekstosaisangbuongpapel:

Across the developing world, primary education is too often a privilege and not a
right. A hundred million children worldwide do not go to school, kept at home by school
fees, teacher shortages, their family needs for their labor or simply lack of understanding
of the benefits of educating children, especially girls.

Reaching universal primary school completion by 2015 is one of the United

Nations’ most important Millenium Development Goals, and most poor nations will fall
far short.
Gawain 2

Panuto: Ilimita ang mgasumusunodnapaksaupangmakapagdisenyo ng

isangmahusaynapamagat-pampananaliksik. Isulat ang iyongsagotsamgapatlangnakasunod ng
bawataytem. Gawinitosaisangbuongpapel. (5 puntos bawatisa)

1. Brain Drain at EpektonitosaLarangan ng Syensya at TeknolohiyasaBansa.

2. Pagtutol ng mgaMamamayansaRelokasyon

3. Preperensya ng mgaEstudyantesaPanonood ng Pelikula

4. EpektosaEkonomiya ng mga Urban Development Project

c. May tigdadalawangsuportangideyabawatulo ng balangkas

d. May hindikukulanginsadalawangkaugnaynaideyabawatsuportangideya

Gawain 3

Bumuo ng konseptongpapel ng pananaliksiknanaisgawin. (Gumamit ng mga short size

na bond paper)