Sử thi là một thể loại hay trong văn học Việt Nam, nó đã bộc lộ rõ những hình ảnh thể

hiện
những chi tiết hào hùng và mạnh mẽ nhất trong dân tộc. Đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây
là một trong những đoạn trích tiêu biểu nằm trong chương 34 của bộ sử thi Đăm Săn. Qua
đoạn trích, ta không chỉ thấy được sức mạnh cộng đồng, con người Tây Nguyên mà còn cảm
nhận được vẻ đẹp uy nghi, hùng tráng của người anh hùng sử thi. Điều đó được thể hiện rõ
qua nhân vật người tù trưởng Đăm Săn với chiến công lẫy lừng.
Sức mạnh và tài năng của Đăm Săn trước hết được thể hiện trước cuộc đấu với Mtao
Mxây.Nghe tin vợ mình bị bắt, Đăm Săn chủ động tới trước chân cầu thang của Mtao mxây
để thách đấu. Vẻ uy nghi cùng những lời lẽ bản lĩnh, thách thức của chàng khiến Mtao Mxây
phải sợ hãi, phân vân:’’Ơ diêng, ơ diêng, xuống đây! Ta thách nhà ngươi đọ dao với ta đấy!”.
Mtao Mxây đành chấp nhận bước xuống trong nỗi lo sợ bị Đăm Săn đâm lén, nhưng đời nào
một anh hùng lại làm chuyện tiểu nhân, chỉ có kẻ bỉ ổi mới chực chờ người khác không để ý
mà ra tay hành động. Rõ ràng trong lời nói của Đăm Săn đã thể hiện rõ khí chất của một bậc
anh hùng, mạnh mẽ, dứt khoát và quyết liệt. Khác với một Mtao Mxây hèn nhát, tiểu nhân,
thích khích bác người khác mà thiếu bản lĩnh.
Các hình ảnh về vị anh hùng này đã hiện lên trong những lần múa kiếm với Mtao Mxay,
những cuộc chiến đấu mạnh mẽ và hình ảnh của Đăm Săn hiện lên trong từng khoảnh khắc ở
hiệp 1. Đăm Săn bình tĩnh, thản nhiên mời đối thủ múa khiên trước.Mtao Mxay tỏ ra kiêu
ngạo và múa khiên với những tiếng kêu lạch xạch như quá mướp khô. Đứng trước những
hình ảnh đó Đăm Săn nhìn hắn một cách kinh bỉ:”Miếng múa ấy, ngươi học ai vậy? Ngươi
múa chơi đấy phải không, diêng?”. Tuy nhiên Mtao Mxây không hề biết xấu hổ, lại còn khoe
khoang những chiến tích chẳng biết có thật hay không của mình trái ngược với Đăm Săn lại
rất khiêm tốn, thận trọng quan sát đối thủ.
Trong hiệp 2 đến lượt Đăm Săn rung khiên múa, chàng múa vừa khỏe, vừa đẹp, vừa dũng
mãnh:” Một lần xốc tới, chàng vượt một đồi tranh. Một lần xốc tới nữa chàng vượt một đồi lồ
ô.” khiến cho Mtao Mxây phải chật vật khó khăn bước cao bước thấp đuổi theo từ bãi này tới
bãi kia. Sự kém cỏi của Mtao Mxây càng thể hiện khi hắn phản đòn mà chẳng chém nổi kheo
chân của Đăm Săn thay vào đó là chắm phập vào cái chão cột trâu.
Trong hiệp ba, thấy mình đã rơi vào thế khó Mtao Mxây yêu cầu Hơ Nhị ném trầu cho ăn
nhưng trớ trêu hắn lại chẳng bắt trúng mà bị Đăm Săn nhanh tay chụp được, chàng ăn rồi thì
sinh lực tăng lên bội phần. Lúc này đây Mtao Mxây chạy trước để chàng đuổi. Chàng múa
khiên, "múa trên cao gió như bão", "múa dưới thấp gió như lốc", múa đến mức đồi tranh bật
rễ, núi phải nứt vỡ, điều đó càng khẳng định cái tài năng và sức mạnh phi thương của người
anh hùng Đăm Săn. Rồi thì chàng nhanh nhẹn ra những đòn tấn công mạnh mẽ, trực diện vào
đùi, vào người Mtao Mxây nhưng do hắn mặc giáp sắt nên không hề hấn gì. Một chi tiết rất
ấn tượng đó là khi đã thấm mệt Đăm Săn đã thấm mệt, chàng vừa chạy vừa ngủ, rồi mộng
thấy ông, được ông trời chỉ cho cách bại Mtao Mxây. Chi tiết này đã minh chứng cho quan
điểm ở hiền gặp lành, người tài giỏi chính trực chắc chắn được thần phật giúp đỡ để đánh bại
cái ác.
Kết thúc trận chiến, khi Mtao Mxây đã đại bại, Đăm Săn truy sát đến tận cùng, không để cho
tên này sống sót dù hắn đã van xin được nộp cống phẩm để thoát chết. Hình tượng của Đăm
Săn còn hiện lên trong cảnh dẫn nô lệ về sau chiến thắng. Thông thường sau khi giết thủ lĩnh,
thì tôi tớ của kể đó chắc chắn cũng bị tàn sát để diệt trừ hậu họa, tránh rắc rối về sau này.
Nhưng ở Đăm Săn lại khác, ở chàng toát lên chí khí của người anh hùng vừa dung mãnh cũng
lại độ lượng, không lạm sát người vô tội mà tìm cách quy hàng họ qua ba lần gõ nhà. Đây
cũng là lối ứng xử đầy cao đẹp của người anh hùng thời bấy giờ. Sau khi dẫn nô lệ về, Đăm
Săn lại cho mở tiệc mừng, mổ trâu mổ bò, tiếng chiêng trống rầm rộ. Bạn bè khách khứa
nhiều vô kể, chàng hiếu khách, trò chuyện không biết mệt. Điều ấy càng thể hiện cái danh
tiếng và chí khí tốt đẹp của người anh hùng Đăm Săn đã vang danh khắp chốn. Chàng chính
là anh hùng của thị tộc, được yêu mến, tôn vinh tuyệt đối.Tại đây hình ảnh một Đăm Săn hào
hùng,đẹp đẽ được còn được thể hiện rõ nét qua các hình ảnh tóc dài chảy đầy nong hoa, ngực
quấn chéo tấm mền chiến, đôi mắt long lanh như chim ghếch, bắp chân to bằng cây xà
ngang… Qua đó ta có thể thấy được vẻ đẹp của Đăm Săn cả về tâm hồn, chí khí lẫn hình thể.
Bằng cách sử dụng linh hoạt các biện pháp so sánh, phóng đại, ngôn ngữ giàu hình ảnh cùng
giọng văn trang trọng hào hùng tác giả dân gian đã thành công xây dựng nên hình tượng nhân
vật Đăm Săn đẹp đẽ, phi thường. Qua đoạn trích ta có thể thấy Đăm Săn là một người anh
hùng, hội tụ những phẩm chất đẹp đẽ nhất: một người trong danh dự với hạnh phúc gia đình
và thiết tha với cuộc sống bình yên phồn vinh của thị tộc, xứng đáng là người anh hùng mang
tầm vóc sử thi của dân tộc Êđê thời cổ đại