‫ﻣ ﻮ ﺿ ﻮ ع ﺗﺤ ﻘﯿﻖ ‪ :‬ﺑ ﺎ د ﮔ ﯿﺮ ھ ﺎ‬

‫ﻧ ﺎم د ر س ‪ :‬ﺗ ﻨﻈ ﯿﻢ ﺷ ﺮ اﯾﻂ ﻣ ﺤ ﯿﻄ ﯽ‬

‫اﺳ ﺘ ﺎ د ‪ :‬ﺳ ﺘ ﺎر ه ﻣ ﮭ ﺮ و ر ز‬

‫ﻧ ﺎم د اﻧﺸ ﺠ ﻮ ‪ :‬ﻋ ﻠ ﯽ ﺟ ﻌ ﻔ ﺮ ی‬
 ‫‪1987‬ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﮐﺎرﮐﺮد ﺑﺎدﮔﯿﺮ‪ .‬ﻧﺸﺮﯾﮫ ﺳﺎﯾﻨﺘﯿﻔﯿﮏ آﻣﺮﯾﮑﻦ‬

‫ﭼ ﮑ ﯾد ه‬

‫ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ھ ﺎ ﻋ ﻧ ﺎ ﺻ ر ی ﺳ ﺎﺧ ﺗ ﻣ ﺎ ﻧ ﯽ ھ ﺳ ﺗ ﻧ د ﮐ ﮫ ﺑ ﺎ ھ د ا ﯾ ت ﺟ ر ﯾ ﺎ ن ﺑ ﺎ د ﺑ ﮫ ا ﺧ ل ﺳ ﺎ ﺧ ﺗ ﻣ ﺎ ن ‪ ،‬ﺳ ﺑ ب ﺗ ﻌ د ﯾ ل د ﻣ ﺎ و ﺗ ﺄ ﻣ ﯾ ن‬
‫ﺣ د و د آﺳ ﺎﯾش ﺣ ر ار ﺗﯽ ﻓﺿ ﺎی ز ﻧد ﮔ ﯽ ﻣ ﯽ ﺷ و ﻧد‪ .‬اﯾن ﻋ ﻧﺎﺻ ر ﺑﮫ د ﻟﯾل ﻣ ﺻ ر ف اﻧر ژ ی ھ ﺎی ﭘﺎک در ﺳ ﺎﺧ ﺗﻣ ﺎن‬
‫‪ ،‬ﻣ ﺎ ﻧ ﻊ ﺗ ﺧ ر ﯾ ب ﻣ ﺣ ﯾط ز ﯾ ﺳ ت و ﺻ ر ﻓ ﮫ ﺟ و ﯾ ﯽ د ر ﻣ ﺻ ر ف ا ﻧ ر ژ ی ﻣ ﯽ ﺷ و ﻧ د ‪ .‬ﯾ ﮑ ﯽ ا ز ا ﺟ ز ا ی ﺑ ﻧ ﺎ ھ ﺎ ی ﺑ و ﻣ ﯽ‬
‫ا ﯾ ر ا ن د ر اﻗ ﻠ ﯾم ﮔ ر م ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر اﺳ ت ﮐ ﮫ ﺑﮫ ﻋ ﻧو ان ﯾﮏ ﺳ ﯾﺳ ﺗم ﺳ ر ﻣ ﺎﯾﺷ ﯽ اﯾﺳ ﺗ ﺎ ‪ ،‬ﺗﮭ و ﯾﮫ ﻣ ط ﺑو ع ر ا ﺑ ﺎ اﺳ ﺗﻔ ﺎ د ه از‬
‫اﻧر ژ ی ﺗﺟ د ﯾد ﭘذ ﯾر ﺑ ﺎد ﻓر اھ م ﻣ ﯽ آو ر د ه اﺳ ت ‪ .‬ﺑ ﺎد ﮔ ﯾر از ﺷ ﺎھ ﮑ ﺎر ھ ﺎی ﻣ ﻌ ﻣ ﺎر ی اﯾر ان ﻣ ﺣ ﺳ و ب ﻣ ﯽ ﺷ و د ﮐ ﮫ‬
‫ﻗ د ﻣ ت و ﭘ ﯾﺷ ﯾ ﻧ ﮫ اﺳ ﺗﻔ ﺎ د ه از آن د ر اﯾر ان ﺑ ﮫ ﻋ ﻠ ت ﻗر ار ﮔ ﯾر ی آن د ر ﻣ ر ﺗﻔ ﻊ ﺗر ﯾن ﺑﺧ ش ﺑ ﻧ ﺎ ﯾ ﺎ ﺑ ﮫ ﻋ ﺑ ﺎر ﺗ ﯽ او ﻟﯾن‬
‫ﻗﺳ ﻣ ﺗ ﯽ ﮐ ﮫ در ﻣ ﻌ ر ض ﺗﺧ ر ﯾ ب ﻗر ار د ار د ‪ ،‬ﻧ ﺎﻣ ﻌ ﻠو م ﻣ ﺎﻧد ه اﺳ ت ‪ .‬اﯾن ﭘژ و ھ ش ﺑ ﺎ ﻣ د د ﮔ ر ﻓﺗن از د و ﺣ و ز ه‬
‫ﺑ ﺎﺳ ﺗ ﺎن ﺷ ﻧ ﺎﺳ ﯽ و ا د ﺑ ﯾ ﺎ ت ﺳ ﻌ ﯽ ﻧ ﻣ و د ه ﺗ ﺎ ﺑ ﺎ ﭘژ و ھ ش د ر ﭘ ﯾﺷ ﯾ ﻧ ﮫ ﺳ ﺎﺧ ت ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر د ر اﯾر ان ﻗ ﺑ ل از اﺳ ﻼ م ﮔ ﺎ ﻣ ﯽ د ر‬
‫ر اﺳ ﺗ ﺎ ی ھ و ﯾ ت ﻓ ر ھ ﻧﮕ ﯽ – ﺗ ﺎر ﯾﺧ ﯽ ﻣ ﻌ ﻣ ﺎر ی اﯾر ان ﺑر د ار د و ﺑ ﺎ ار اﺋ ﮫ ﻣ د ار ﮐ ﯽ ﻣ ﺳ ﺗ د ل از ﻣ ﺗو ن ا د ﺑ ﯽ ﺳ ﺎﺑﻘﮫ‬
‫ا ﺳ ﺗ ﻔ ﺎ د ه ا ز آ ن د ر ا ﯾ ر ا ن ﻗ ﺑ ل ا ز ا ﻋ ر ا ب ﺣ و ز ه ﺧ ﻠ ﯾ ﺞ ﻓ ﺎ ر س ﺗ د ﻗ ﯾ ق ﻧ ﻣ ﺎ ﯾ د‪.‬‬

‫ﻣ ﻘدﻣ ﮫ‬

‫ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ھ ﺎ ﻋ ﻧ ﺎ ﺻ ر ی ﺳ ﺎﺧ ﺗ ﻣ ﺎن ھ ﺳ ﺗ ﻧ د ﮐ ﮫ ﺑر ا ی ﺳ ﺎ ل ھ ﺎ د ر ﺑﺳ ﯾ ﺎر ی از ﺳ ﺎﺧ ﺗ ﻣ ﺎن ھ ﺎ ی ﺳ ﻧ ﺗ ﯽ ﮐ ﺷ و ر ﻣ ﻧط ﻘ ﮫ‬
‫ﺧﺎورﻣﯾﺎﻧﮫ ﻣورد اﺳﺗﻔﺎده ﻗرار ﻣﯽ ﮔرﻓﺗﻧد‪).‬ﺑﮭﺎدری ‪ (1994‬ھﻣﭼﻧﯾن آﻧﮭﺎ را ﻣﯽ ﺗوان ﺟزﺋﯽ زﯾﺑﺎ ار‬
‫ﻣ ﻌ ﻣ ﺎر ی ﺳ ﺎﺧ ﺗﻣ ﺎن ھ ﺎ د اﻧﺳ ت ﮐ ﮫ ﻧظ ر ﺷ ﮭ ر ی ر ا ﺗﺣ ت ﺗ ﺄﺛﯾر ﻓر م ﺧ و د ﻗر ار ﻣ ﯽ د ھ ﻧد و ﺗﺻ و ﯾر ی ﺑﮫ‬
‫ﯾ ﺎ د ﻣ ﺎ ﻧ د ﻧ ﯽ از ﺷ ﮭ ر اﯾﺟ ﺎ د ﻣ ﯽ ﮐ ﻧ ﻧ د ‪ .‬ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ﯾﮑ ﯽ از ﻋ ﻧ ﺎ ﺻ ر ﻣ ﻌ ﻣ ﺎر اﻧ ﮫ اﺳ ت ﮐ ﮫ ﺑ ﺎ ر و ﯾﮑ ر د اﻗ ﻠﯾ ﻣ ﯽ د ر ﻣ ﻌ ﻣ ﺎر ی‬
‫ﺑوﻣﯽ ﻣﻧﺎطق ﮔرم و ﺧﺷﮏ و ﮔرم و ﻣرطوب اﯾران اﺣداث ﮔردﯾده و ﺑﮫ ﺻورت ﮐﺎﻧﺎﻟﯽ ﻋﻣودی در ﺳﯾﻣﺎی‬
‫ﺑر ﺧ ﯽ ﺷ ﮭ ر ھ ﺎ ﺧ و د ﻧﻣ ﺎﯾ ﯽ ﻣ ﯽ ﮐ ﻧ د ‪ .‬ﻣ ﻌ ﻣ ﺎر ی ﺑ ﺎد ﮔ ﯾر ھ ﺎ و ﻋ ﻣ ﻠﮑ ر د آﻧﮭ ﺎ ﮐ ﮫ د ر ﺳ ر ﻣ ﺎﯾ ش ط ﺑﯾﻌ ﯽ ﺑﻧ ﺎھ ﺎ د ر اﯾن‬
‫ﻣ ﻧﺎط ق ﻣ ؤ ﺛر ﺑو د ه اﻧد ‪ ،‬ﻧﺷ ﺎن از ﻧﺑو غ ﻣ ﻌ ﻣ ﺎر اﻧﯽ د ار د ﮐ ﮫ در ط ر اﺣ ﯽ و ﺳ ﺎﺧ ت آﻧﮭ ﺎ ﻧﻘش د اﺷ ﺗﮫ‬
‫اﻧد‪).‬ﺑﺎدران‪ (2003‬ﺑﺎدﮔﯾر در ﮐﺷورھﺎی ﻋرﺑﯽ ﺣوزه ﺧﻠﯾﺞ ﻓﺎرس ھﻣﭼون اﻣﺎرات ﮐﮫ ﻗدﻣﺗﯽ ﭘﻧﺟﺎه ﺳﺎﻟﮫ‬
‫د ار ﻧ د و ھ ﻣ ﭼ ﻧﯾن د ر ﺷ ﻣ ﺎ ل آﻓر ﯾﻘ ﺎ ﻧظ ﯾر ﻣ ﺻ ر اﺳ ﺗﻔ ﺎ د ه ﺷ د ه اﺳ ت ‪ .‬اﻋ ر ا ب د ر ﺳ ﺎﻟﯾ ﺎن اﺧ ﯾر ﺳ ﻌ ﯽ د ر ﭘﯾﺷ ﯾﻧﮫ‬
‫ﺳ ﺎ ز ی ﺑ ﺎ ی ﺧ و د د ار ﻧ د و ﺟ ﻌ ل و ﺗ ﻐ ﯾ ﯾ ر ﻧ ﺎ م ﺧ ﻠ ﯾ ﺞ ﻓ ﺎ ر س ﺑ ﮫ ﺧ ﻠ ﯾ ﺞ ﻋ ر ب و ﯾ ﺎ ا د ﻋ ﺎ ی ا ﺑ د ا ع ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر ﺗ و ﺳ ط آ ﻧ ﮭ ﺎ ‪،‬‬
‫از ﺟ ﻣ ﻠﮫ اﯾن ﺗﻼ ﺷ ﮭ ﺎ ی ﺑ ﯾ ﮭ و د ه د ر ر ا ﺳ ﺗ ﺎ ی ھ و ﯾ ت ﺳ ﺎ ز ی ﺑ و د ه ا ﺳ ت ‪ .‬ﺟ ﺎ ﯾ ز ه ﺑ ز ر گ ﻣ ﻌ ﻣ ﺎ ر د ر د ﺑ ﯽ ﮐ ﮫ ﺗ ﺣ ت‬
‫ﻋ ﻧو ان » ﺑ ﺎد ﮔ ﯾر ط ﻼ ﯾ ﯽ « ﻧ ﺎم د ار د ﺑﮫ ﻧﺷ ﺎﻧﮫ ﺧ ﻼ ﻗﯾ ت آﻧﮭ ﺎ د ر ﺑﮑ ﺎر ﮔ ﯾر ی ﺑ ﺎد ﮔ ﯾر ﺑﮫ ﻣ ﻌ ﻣ ﺎر اﻧ ﯽ اﻋ ط ﺎ ﻣ ﯽ ﺷ و د‬
‫ﮐ ﮫ ﺧ ﻼ ﻗﯾ ت ﺧ ﺎﺻ ﯽ ر ا در ط ر ح ھ ﺎﯾﺷ ﺎن ﺑﮫ ﻣ ﻧﺻ ﮫ ﺑر و ز ﻣ ﯽ ر ﺳ ﺎﻧﻧد ﺗﺣ ﻘﯾق ﺣ ﺎﺿ ر ﺑ ﺎ ار اﺋﮫ د و ﻓر ﺿ ﯾﮫ ز ﯾر‬
‫ﺑ ﮫ ا ﻧ ﺟ ﺎ م ر ﺳ ﯾ د ه ا ﺳ ت ‪ -1 :‬ﭘ ﯾ ﺷ ﯾ ﻧ ﮫ ا ﺳ ﺗ ﻔ ﺎ د ه ا ز ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر د ر ا ﯾ ر ا ن ﺑ ﮫ ﻗ ﺑ ل ا ز ا ﺳ ﻼ م ﻣ ﯽ ر ﺳ د ‪ - 2 .‬ا ﯾ ر ا ﻧ ﯾ ﺎ ن ﭘ ﯾ ش ا ز‬
‫اﻋراب ﺣوزه ﺧﻠﯾﺞ ﻓﺎرس ﺑﺎدﮔﯾر را ﺑﮑﺎر ﺑرده اﻧد )ﻣﺣﻣودی ‪.(1385 ،‬‬

‫ﺑ ﺎد ﮔ ﯾر د ر ا ﺷ ﻌ ﺎر‬
‫اﺑراھﯾم ﺑن ﺷرف اﻟدﯾن ﺑن ﻋﺑدﷲ ﺑن ﻣﺣﻣد ﻗﯾراطﯽ ﻣﺻری )‪ 781-726‬ه‪.‬ق‪ 1379-1326 /‬م( از ﺷﻌرای‬
‫ﺑﻧﺎم ﻣ ﺻ ر ی اﺳ ت ﮐ ﮫ در ﻣﮑ ﮫ در ﮔ ذﺷ ت ‪ .‬د ﯾو ان ﺷ ﻌ ر او ﻣط ﻠﻊ اﻟﻧﯾر ﯾن ﻧﺎم د اد‪ .‬و ی در اﺷ ﻌ ﺎر ی ﺑﮫ ﺑﺎد ﮔ ﯾر‬
‫ﺗﺣ ت ﻋ ﻧو ان ﺑ ﺎد آھ ﻧﺞ ﺷ ﺎر ه ﮐ ر د ه اﺳ ت ‪:‬‬

‫ﺑ ﺎ د آ ھ ﻧﺟ ﯽ ھ ﺳ ﺗم ﻟﺑر ﯾز‬
‫از ﺣ ﺎ ل و ﺷ و ر و ﺷ ﻌ ف‬
‫ﺑر ﻓر از ﻣ ن ﮐ ﺑو ﺗر ان ﻧﻐ ﻣ ﮫ ﺧ و ان‬
‫‪1‬‬
‫‪...‬‬

‫اﺑواﻟﺣﺳن ﻋﻠﯽ ﺑن ﺣﺳن ﺑن طوﺑﯽ )وﻻدت ﻗﺑل از ‪ 454‬ه‪.‬ق‪ 1062 /‬م( ادﯾب ‪ ،‬ﮐﺎﺗب و ﺷﺎﻋر ﺑﮫ ﺷرق‬
‫ﺟ ﮭ ﺎن اﺳ ﻼ م ﺳ ﻔر ھ ﺎی ﮐ ر د ه و از او د ﯾو اﻧ ﯽ ﺑﺟ ﺎ ﻣ ﺎﻧ د ه اﺳ ت ‪ .‬ﺷ ﻌ ر ز ﯾر از اﯾﺷ ﺎن اﺳ ت ﮐ ﮫ د ر آن ﻟﻐ ت ﺑ ﺎ د ھ ﻧﺞ‬
‫آو ر د ه ﺷ د ه اﺳ ت ‪:‬‬

‫د ر ر و ز ﮔ ر م ﺗ ﺎ ﺑﺳ ﺗ ﺎن ﺑ ﮫ د ﯾ د ار ش آﻣ د م‬
‫ﺑﮫ ﺳ ر د ی ﭘذ ﯾر ای ﻣ ن ﺷ د‬
‫ﮔ ﻔ ﺗم ‪ :‬د ر ﺧ ﺎﻧﮫ ﺑ ﺎ د آ ھ ﻧﺞ ﻧ د ار م‬
‫‪2‬‬
‫ر ﺧ ﺳ ﺎر د و ﺳ ت ﺑ ﺎ د آ ھ ﻧ ﺞ ﻣ ن ﺷ د‬

‫‪ -1‬ھُﻠد ‪ ، 1986 ،‬ص ‪28‬‬

‫‪ -2‬ھﻣﺎن‬
 ‫ﺗ ﺎر ﯾ ﺧ ﭼ ﮫ ﺑ ﺎد ﮔ ﯾر د ر ﺟ ﮭ ﺎ ن‬

‫ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ھ ﻣ و ار ه ﺑ ﮫ ﻋ ﻧ و ان ﯾﮏ ﺳ ﺎز ه ﺳ ﻧ ﺗ ﯽ ﺟ ﮭ ت ﺗ ﮭ و ﯾ ﮫ ﺗ ﻌ ر ﯾف ﺷ د ه اﺳ ت ﮐ ﮫ د ر ﺳ ر اﺳ ر ﺧ ﺎ و ر ﻣ ﯾ ﺎ ﻧ ﮫ از ﮐ ﺷ و ر‬
‫ﭘﺎﮐﺳﺗﺎن ﮔرﻓﺗﮫ ﺗﺎ ﺷﻣﺎل آﻓرﯾﻘﺎ ﺑﺎ ﻧﺎم ھﺎ و ﻓرم ھﺎی ﻣﺧﺗﻠف دﯾده ﺷده اﺳت )‪.(Yarshater, 1989, 368‬‬
‫ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر از ز ﻣ ﺎ ﻧ ﮭ ﺎ ی ﮔ ذ ﺷ ﺗ ﮫ د ر ﻧﻘ ﺎط ﻣ ﺧ ﺗﻠف ﺳ ﺎﺧ ﺗ ﮫ ﻣ ﯽ ﺷ د ه و ﺳ ﺎﺧ ﺗ ﺎر و ط ر اﺣ ﯽ آن از ﺟ ﺎ ﯾ ﯽ ﺑ ﮫ ﺟ ﺎ ی د ﯾﮕ ر‬
‫ﻓر ق د اﺷ ﺗﮫ اﺳ ت و از ﺗﻧو ع ﺑﯾﺷ ﻣ ﺎر ی ﺑر ﺧ و ر د ار ﺑو د ه اﺳ ت ‪ .‬آﻧﭼ ﮫ ﻣ ﮭ م اﺳ ت اﯾﻧﺳ ت ﮐ ﮫ ﻋ ﻠﯽ ر ﻏ م‬
‫ﺳ ﺎ ﺧ ﺗ ﺎ ر ھ ﺎ ی ﻣ ﺗ ﻔ ﺎ و ت ھ ﻣ ﮕ ﯽ ﻋ ﻣ ﻠﮑ ر د و اﺣ د ی د ار ﻧ د ﯾ ﻌ ﻧ ﯽ ھ ﻣ ﮫ آ ﻧ ﮭ ﺎ ﺑ ﺎ د ھ ﺎ ی ﻏ ﺎ ﻟ ب و ﻣ ط ﻠ و ب ر ا ﺑ ﮫ د اﺧ ل‬
‫ﻓ ﺿ ﺎ ھ ﺎ ی ﺳ ﮑ و ﻧ ﺗ ﯽ ا ﻧ ﺗﻘ ﺎ ل ﻣ ﯽ د ھ ﻧ د ‪.‬‬
 ‫ﻧ ﻤ ﺎ ﯾ ﯽ ا ز د و ﺑ ﺎ د ﮔ ﯿ ﺮ آ ب ا ﻧ ﺒ ﺎر ھ ﺎ ی ﻣ ﻌ ﺼ ﻮ م ﺧ ﺎ ﻧ ﯽ ‪ ،‬ﺣ ﺎ ج ﺣ ﺴ ﯿ ﻦ و ﻋ ﺒ ﺪ ا ﻟﺤ ﺴ ﯿ ﻦ‬
‫ﮐ ﮫ ﺑﮫ ﻧ ﺎم آ ب اﻧﺒ ﺎر ھ ﺎ ی ﺳ ﮫ ﻗﻠﻮ ﻣ ﻌ ﺮ و ﻓ ﻨ ﺪ د ر ﻧ ﺎﯾﯿﻦ‬

‫ﺑﺟ ز د ر اﯾر ان د ر ﮐ ﺷ و ر ھ ﺎی ﻣ ﺻ ر ‪ ،‬ﭘ ﺎﮐ ﺳ ﺗ ﺎن ‪ ،‬اﻓﻐ ﺎﻧﺳ ﺗ ﺎن ‪ ،‬ﻋ ر اق و اﻣ ﺎر ات ﻣ ﺗﺣ د ه ﻋ ر ﺑ ﯽ ﺑ ﺎد ﮔ ﯾر د ﯾ د ه ﺷ د ه‬

‫اﺳ ت ‪ " .‬ﺗ ﻌ د ا د ا ﻧ د ﮐ ﯽ ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر ﻧ ﯾ ز ﺑر ﻓر از ﺳ ﺎﺧ ﺗﻣ ﺎﻧﮭ ﺎی ﻣ ﻧ ﺎط ق ﻣ د ﯾﺗر اﻧﮫ ای ﻣ ﺎﻧﻧ د ﺳ و ر ﯾﮫ ‪ ،‬ﻟﺑﻧ ﺎن ﯾ ﺎ اﺳ ر اﺋﯾ ل و‬
‫ﯾﺎ در ﺗرﮐﯾﮫ و ﺟزﯾره ﻣزوﭘوﺗﺎﻣﯾﺎ دﯾده ﺷده اﺳت" )‪ .(Roaf, 1988,3‬اﯾن ﻋﻧﺻر ﻣﻌﻣﺎراﻧﮫ در ﻣﺻر ﺑﺎ ﻧﺎم‬
‫ﻣ ﻠﮑ ف ﺷ ﻧ ﺎﺧ ﺗﮫ ﺷ د ه اﺳ ت و در ﭘ ﺎﮐ ﺳ ﺗ ﺎن ﺑ ﺎ ﻧ ﺎم ﺑ ﺎدﺧ و ر ‪.‬‬

‫ﮐ ﺎ و ﺷ ﮭ ﺎ ی ﺑ ﺎﺳ ﺗ ﺎن ﺷ ﻧ ﺎﺳ ﺎن ﻧ ﯾز ﺗ ﺎ ﮐ ﻧ و ن ر ا ه ه ﺟ ﺎ ﯾ ﯽ ﻧ ﺑر د ه اﺳ ت ﭼ ر ا ﮐ ﮫ د ر ﯾ ﺎﻓ ﺗ ﮫ ھ ﺎ ی آ ﻧ ﮭ ﺎ از ھ ر ﺑ ﻧ ﺎ ﺟ ز‬
‫د ﯾو ار ھ ﺎی ﭘ ﺎﯾﯾﻧ ﯽ و ﭘ ﺎﯾﮫ ھ ﺎی ﺑﻧ ﺎ ‪ ،‬اط ﻼ ﻋ ﺎﺗ ﯽ ر اﺟ ﻊ ﺑﮫ ﻗﺳ ﻣ ﺗﮭ ﺎی ﺑ ﺎﻻ ﯾ ﯽ ﺑﻧ ﺎ ﺑ د ﺳ ت ﻧﻣ ﯽ آﯾ د و ﯾ ﺎ اﯾﻧﮑ ﮫ‬
‫اط ﻼ ﻋ ﺎ ت ﻧ ﺎﭼ ﯾز ی ﺣ ﺎ ﺻ ل ﻣ ﯽ ﺷ و د ‪ .‬ﺗ ﻧ ﮭ ﺎ ﺷ و ا ھ د ی ﮐ ﮫ ﻣ ﯽ ﺗ و ان از آ ﻧ ﮭ ﺎ ﺑ ﮭ ر ه ﺟ ﺳ ت ﺷ ﺎ ﯾ د ﻧﻘ ﺎﺷ ﯽ ھ ﺎ ی ﺑر ﺟ ﺎ ی‬
‫ﻣ ﺎ ﻧ د ه اﺳ ت ﮐ ﮫ ﺗ ﻌ د ا د ی از ا ﻧ ﮭ ﺎ ﺗ ﺎر ﯾﺧ ﭼ ﮫ اﺳ ﺗﻔ ﺎ د ه از ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر د ر ﺳ ﺎ ﯾر ﮐ ﺷ و ر ھ ﺎ ر ا ﺑ ﮫ ﻗ ر ﻧ ﮭ ﺎ ﻗ ﺑ ل از ﻣ ﯾﻼ د ﻣ ﺳ ﯾ ﺢ‬
‫ﻣﯽ رﺳﺎﻧد‪).‬ﻣﮭﻧﺎز ﻣﺣﻣودی‪(1385‬‬

‫" ﺳ ﺎ د ه ﺗ ر ﯾ ن ﻣ ﺛ ﺎ ل د ر ﺑ ﺎ ر ه ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر ھ ﺎ د ر ﻣ ﯾ ﺎ ن ﺳ ر ﺧ ﭘ و ﺳ ﺗ ﺎ ن ﻣ و ﭼ ﯾﮑ ﺎ ی ﭘ ر و ﯾ ﺎﻓ ت ﻣ ﯽ ﺷ و د ‪ .‬آ ﻧ ﮭ ﺎ ﺑ ﺎ اﺳ ﺗﻔ ﺎ د ه از‬

‫ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ھ ﺎ ﺧ ﺎ ﻧ ﮫ ھ ﺎ ی ﺧ و د ر ا ﺗ ﮭ و ﯾ ﮫ ﻣ ﯽ ﻧ ﻣ و د ﻧ د ‪ .‬ﺷ ﺎ ھ د اﯾن ﻣ د ﻋ ﺎ ﯾﮏ ﮐ و ز ه ﮔ ﻠ ﯽ اﺳ ت ﮐ ﮫ ﺗ ﺻ و ﯾر ی از آن ﺧ ﺎ ﻧ ﮫ‬
‫ﺳ ﮫ اﺷ ﮑ و ﺑﮫ ﻣ ﺟ ﮭ ز ﺑﮫ ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ھ ﺎی ﻣ ﺗﻌ د د ر ا ﻧﺷ ﺎن ﻣ ﯽ د ھ د ‪ .‬اﯾن ﻧﻣ و ﻧﮫ ﺑﮫ ﻧو ﺑﮫ ﺧ و د د ﻟﯾ ل ﻣ ﺳ ﺗﻧ د ی ﺑر و ﺟ و د‬
‫ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ھ ﺎﺳ ت و ﻟ ﯽ ﻋ د م ﺗ د ا و م آ ن د ر ﺻ ﻧ ﻌ ت ﺳ ﺎ ﺧ ﺗ ﻣ ﺎ ن ﺳ ﺎ ز ی ﮐ ﺷ و ر ﭘ ر و د ر ط و ل ﺗ ﺎ ر ﯾ ﺦ ﻣ و ﺟ ﺑ ﺎ ت ﺗ ر د ﯾ د ﮐ ر د ن‬
‫ﺑر اﯾن ادﻟﮫ را ﻓراھم ﮐرده اﺳت" )‪(Mahyari, 1996,44‬‬

‫در ﻧﻘﺷﮫ ھﺎی ﻣﺻری ﻣﺗﻌﻠق ﺑﮫ ‪ 1500‬ﺳﺎل ﻗﺑل از ﻣﯾﻼد ﮐﮫ روی ﭘﺎﭘﯾروس ﺗرﺳﯾم ﺷده اﻧد‪ .‬ﯾﮏ ﻧﻣوﻧﮫ‬
‫ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ﺗر ﺳ ﯾم ﺷ د ه اﺳ ت ‪ .‬د ر اﯾن ﻧﻘﺷ ﮫ ھ ﺎ د و ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ﻣ ﺛﻠﺛ ﯽ د ﯾ د ه ﻣ ﯽ ﺷ و د ﮐ ﮫ ﺑر ﺑ ﺎﻻ ی ﺧ ﺎ ﻧ ﮫ ﻣ ﺟ ﻠﻠ ﯽ ﻣ ﺗ ﻌ ﻠق ﺑ ﮫ‬
‫ﭘ ﺎ د ﺷ ﺎ ه ﺟ د ﯾ د ﻗر ار ﮔ ر ﻓ ﺗ ﮫ اﻧ د ‪ .‬ر و ف ﻧ ﯾز اﺷ ﺎر ه ﮐ ر د ه اﺳ ت ﮐ ﮫ ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ﺑ ﺎ د و د ر ﯾ ﺎﻓ ت ﮐ ﻧ ﻧ د ه ﺑ ﺎ د د ر ﭘﺷ ت ﺳ ﺎﻟن‬
‫ﺳﻠطﻧﺗﯽ ﺑﺎﺑل )‪ 600‬ق‪.‬م( وﺟود داﺷﺗﮫ اﺳت )‪(Roaf, 1988,4‬‬

‫" ﮐ ﺎ ﻧﺳ ﭘ ت ا و ﻟ ﯾ ﮫ ﺷ ﺑ ﯾ ﮫ ﺑ ﮫ ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ر ا ﻣ ﯽ ﺗ و ان ﻣ ﻧ ﺎﻓ ذ ﺳ ﺎ د ه ا ی ر و ی ﭼ ﺎ د ر ھ ﺎ ی " ﺑ د و ﯾ ﯾ ن د ر ﺳ ر ﯾﻼ ﻧﮑ ﺎ " د اﻧﺳ ت‬

‫ﮐ ﮫ ﺳ ﺎز ه اﯾن ﭼ ﺎدر ھ ﺎ ﺑد ﯾن ﺗر ﺗﯾ ب اﺳ ت ﮐ ﮫ و ز ن ﭼ ﺎدر ﺗو ﺳ ط ﯾﮏ ﻗط ﻌ ﮫ ﭼ و ب ﮐ ﮫ از ﭼ ﺎدر ﺑﯾر و ن ز د ه اﺳ ت‬
‫ﺗﺣﻣل ﻣﯽ ﺷود و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﮫ ﺑراﻓراﺷﺗﮫ ﺷده اﺳت و ﺳﻣت رو ﺑﮫ ﺑﺎد آن ﺑﺳﺗﮫ اﺳت ؛ ﻣﻧﻔذی ﮐوﭼﮏ در‬
‫ﺑﺎﻻی آن وﺟود دارد ﮐﮫ ﻗﺎدر اﺳت ﺗﺎ ﺟرﯾﺎن ھوا را ﺑﮫ ﻣرﮐز ﭼﺎدر ھداﯾت ﮐﻧد )ﺗﺻوﯾر ‪Roaf, ) "(1‬‬
‫‪(1988,4‬‬

‫ﯾﮏ ﻧﻣ و ﻧﮫ ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر د ر ﻧﻘ ﺎﺷ ﯽ د ﯾو ار ه ھ ﺎی ﻣ ﻘ ﺑر ه ﻧ ب – آﻣ و ن از ﺳ ﻼ ط ﯾن ﻣ ﯾ ﺎﻧﮫ ﻣ ﺻ ر د ﯾ د ه ﺷ د ه ﮐ ﮫ ﺑﮫ ﮔ ﻔﺗﮫ‬

‫ر و ف ﺷ ﺎ ﯾ د اﯾن ﻋ ﻧ ﺎ ﺻ ر ھ ﻣ ﺎن ر اه ﭘﻠﮫ ھ ﺎ ی ﻣ ﻧ ﺗﮭ ﯽ ﺑﮫ ﭘﺷ ت ﺑ ﺎم ھ ﺎ ھ ﺳ ﺗ ﻧ د ؛ و ﻟ ﯽ ﮔ ﻔ ﺗ ﮫ اﺳ ت ﮐ ﮫ ﻗط ﻌ ﺎ ً ﻧ ﻣ و ﻧ ﮫ‬
‫ھ ﺎﯾ ﯽ ﮐ ﮫ او ج ﺳ ﻘف ز او ﯾﮫ د ار ﺑ ﺎ د ﯾو ار ﺧ ﺎر ﺟ ﯽ ﺗﻼ ﻗ ﯽ ﻣ ﯽ ﮐ ﻧ د ﺑﮫ اﺣ ﺗﻣ ﺎ ل ز ﯾ ﺎ د ھ ﻣ ﺎن ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ھ ﺎ ھ ﺳ ﺗﻧ د‬
‫) ﺗ ﺻ و ﯾ ر ‪. (2‬‬
‫ﺗﺻوﯾر ‪ -1‬اﯾده اوﻟﯾﮫ ﺑﮑﺎرﮔﯾری از ﭼﺎدر و ﭼوب ﺑرای ﺑدام اﻧداﺧﺗن ﺑﺎد و ﺗﮭوﯾﮫ ﭼﺎدرھﺎ ) ‪Roaf,‬‬

‫‪(1988,4‬‬

‫ﺗﺻوﯾر ‪ -2‬ﺗﺻوﯾر ﯾﺎﻓت ﺷده ﺑر روی ﭘﺎﭘﯾروس در ﻣﻘﺑره ﭘﺎدﺷﺎھﯽ ﺟدﯾد ﻣﺻر ﻣرﺑوط ﺑﮫ ‪3222-1580‬‬
‫ق‪.‬م )‪(Roaf, 1988,3‬‬

‫ﭘ ﯾ ﺷ ﯾ ﻧ ﮫ ﯾ ﺎ ﺑ ﯽ ﺑ ﺎد ﮔ ﯾر د ر ا ﯾر ان‬

‫ﯾ ﺎﻓ ﺗن ﭘ ﯾﺷ ﯾ ﻧ ﮫ د ﻗ ﯾق ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ھ ﺎ د ر آﺛ ﺎر ﺑ ﮫ ﺟ ﺎ ﻣ ﺎ ﻧ د ه ﻣ ﻌ ﻣ ﺎر ی ﮐ ﺎر ی ﺑ س د ﺷ و ار اﺳ ت ﭼ ر ا ﮐ ﮫ د ر ھ ر ﺑ ﻧ ﺎ او ﻟﯾن‬
‫ﻧﺷﺎﻧﮫ ھﺎی ﺗﺧرﯾب در ﺳﻘف و ﺑوﯾژه ﺑﺎدﮔﯾرھﺎ ﺑروز ﻣﯽ ﯾﺎﺑد‪ .‬ﻧﻣوﻧﮫ ھﺎی ﮐﮭن ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧده آن از ﻗرن ‪8‬‬
‫ه‪.‬ق ‪ 3‬ﺑﮫ ﺑﻌ د ﻣ و ﺟ و د اﺳ ت و ﻧﻣ و ﻧﮫ ھ ﺎی ﻗﺑﻠﯽ ﺗﺧ ر ﯾب ﺷ د ه اﻧد‪ .‬ﭘﯾد اﮐ ر دن ﺷ و اھ د ﻣ ﻌ ﻣ ﺎر ی ﻣ ﺑﻧﯽ ﺑر ﻗد ﻣ ت‬
‫ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ھ ﺎ د ر اﯾر ان ﻗ ﺑ ل از اﺳ ﻼ م ‪ ،‬ﯾﮑ ﯽ از د ﺷ و ار ﯾ ﮭ ﺎ ی ﺑ ﺎﺳ ﺗ ﺎن ﺷ ﻧ ﺎﺳ ﺎن ﺑ و د ه اﺳ ت ‪ .‬د ر ر اﺑط ﮫ ﺑ ﺎ ار گ ﺑم و‬
‫ﻗدﻣت ﻗﺑل از اﺳﻼم ﺑﻧﺎھﺎﯾش ﺑﺎﯾد ﻋﻧوان ﮐرد ﮐﮫ ﺗﻧﮭﺎ ﭘﺎﯾﮫ ھﺎی دﯾوارھﺎ ﻗدﻣت ﭼﻧد ھزار ﺳﺎﻟﮫ داﺷﺗﮫ و ﺳﺎﯾر‬
‫ﺑﺧ ﺷ ﮭ ﺎی ﺑﻧ ﺎھ ﺎ ھ ﻣ ﮕ ﯽ ط ﯽ د و ر اﻧﮭ ﺎی ﻣ ﺧ ﺗﻠف ﻣ ر ﻣ ت و ﺳ ﺎﺧ ﺗﮫ ﺷ د ه ﺑو د و ﻟذ ا ﻧﻣ ﯽ ﺗو ان ﻗ د ﻣ ت ﺑ ﺎد ﮔ ﯾر ھ ﺎی‬
‫ارگ ﺑم را ﮐﮫ ﻣﺗﺄﺳﻔﺎﻧﮫ ھﻣﮕﯽ ﺗﺧرﯾب ﺷده اﻧد ﺑﮫ ﻗﺑل از اﺳﻼم ﻧﺳﺑت داد‪).‬ﻣﺟﯾد ﻣﻔﯾدی ﺷﻣﯾراﻧﯽ‪(1386‬‬

‫‪-3‬در ﻧوﺷﺗﺎرھﺎ ه‪.‬ق ﻣﺧﻔف ھﺟری ﻗﻣری و ه‪.‬ش ﻣﺧﻔف ھﺟری ﺷﻣﺳﯽ و م ﻣﺧﻔف ﻣﯾﻼدی ﻣﯽ ﺑﺎﺷد‪.‬‬
 ‫ﺗ ﺻ و ﯾ ر ‪ -3‬آ ب ا ﻧ ﺑ ﺎ ر ﻣ ﺗ ﻌ ﻠ ق ﺑ ﮫ ﻗ ر ن ‪ 8‬ه ‪ .‬ق ) ﻋ ﮑ س ا ز ﻣ ﯾ ر ا ث ﻓ ر ھ ﻧ ﮕ ﯽ ﯾ ز د (‬

‫ﮐ ﺎﻟﺑد ﺑﺎد ﮔ ﯾر‬

‫ھر ﺑﺎدﮔﯾر از اﺟزای ﮐﺎﻟﺑدی ﻣﺷﺧﺻﯽ ﺗﺷﮑﯾل ﺷده اﺳت ﮐﮫ در ﺟزﺋﯾﺎت ﺑﺳﯾﺎر ﻣﺗﻔﺎوت ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻧد‪.‬‬
‫ﻣ ﻌ ﻣ ﺎر ﯾ ﺎن ﻣ ﻌ ﺗﻘ د اﺳ ت ﮐ ﮫ ﺑ ﺎد ﮔ ﯾر ﺑﮫ ﺗر ﺗﯾ ب از ﭘ ﺎﯾﯾن ﺑﮫ ﺑ ﺎﻻ از ﻗﺳ ﻣ ت ھ ﺎﯾ ﯽ ﺷ ﺎﻣ ل ‪ :‬ﺗﻧو ر ه ‪ ،‬ﺳ ﺎﻗﮫ ‪ ،‬ز ه و‬
‫ز ﻧﺟ ﯾر ‪ ،‬ﻗﻔﺳ ﮫ و ز ه و ز ﻧﺟ ﯾر ﺗﺷ ﮑ ﯾ ل ﺷ د ه اﺳ ت ‪ .‬ﺑﮫ ط و ر ﮐ ﻠ ﯽ ھ ر ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر از ﻋ ﻧ ﺎ ﺻ ر ز ﯾر ﺗﺷ ﮑ ﯾ ل ﺷ د ه اﺳ ت ‪.‬‬

‫ﺗ ﻧ و ر ه ‪ :‬ﺑﮫ ﭘﺎﯾﯾن ﺗر ﯾن ﻗﺳ ﻣ ت ﺑﺎد ﮔ ﯾر و در ﺟ ﺎﯾﯽ ﮐ ﮫ ﺗﯾﻐ ﮫ ھ ﺎی اﺻ ﻠﯽ د اﺧ ل ﺑﺎد ﮔ ﯾر ﺑﮫ اﺗﻣ ﺎم ﻣ ﯽ ر ﺳ ﻧد ؛‬

‫ﺗ ﻧ و ر ه ی ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر ﮔ ﻔ ﺗ ﮫ ﻣ ﯽ ﺷ و د ‪ .‬ﻋ ﻣ ﻠﮑ ر د ا ﺻ ﻠ ﯽ ﺗ ﻧ و ر ه ﺧ ﺎ ر ج ﺳ ﺎ ز ی ﺟ ر ﯾ ﺎ ن ھ و ا ی د ا ﺧ ل ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر و ا ﻧ ﺗ ﻘ ﺎ ل‬
‫ھ و ا ی د اﺧ ل ﺑ ﮫ ﮐ ﺎ ﻧ ﺎ ل ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر اﺳ ت ‪ .‬د ر ﺑ ﻌ ﺿ ﯽ ﻣ و ا ر د ﮐ ﮫ ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر ﺳ ر ﻣ ﺎ ﯾ ش و ﺗ ﮭ و ﯾ ﮫ د و ط ﺑ ﻘ ﮫ ) ز ﯾ ر ز ﻣ ﯾ ن و‬
‫ھ ﻣ ﮑ ف ( ر ا ﺑ ر ﻋ ﮭ د ه د ار د ‪ ،‬د و د ر ﯾ ﭼ ﮫ ﻋ ﻣ و د ی و اﻓ ﻘ ﯽ د ر ﺗ ﻧ و ر ه ﺗ ﻌ ﺑ ﯾ ﮫ ﻣ ﯽ ﺷ و د و د ر ﻏ ﯾ ر ا ﯾ ن ﺻ و ر ت ‪،‬‬
‫ﺗ ﻧ و ر ه ﺑ ﺎ ﯾ ﮏ د ر ﯾ ﭼ ﮫ ﺑ ﮫ ﺻ و ر ت ﻣ ﺳ ﺗ ﻘ ﯾ م و ﯾ ﺎ ﻏ ﯾ ر ﻣ ﺳ ﺗ ﻘ ﯾ م ) ا ز ط ر ﯾق ﺣ و ﺿ ﺧ ﺎ ﻧ ﮫ ( ﺑ ﮫ ﻓ ﺿ ﺎ ھ ﺎ ی ﺳ ﺎ ﺧ ﺗ ﻣ ﺎ ن ﻣ ر ﺗ ﺑط‬
‫ﻣﯽ ﺷود‪).‬ﭘﯾرﻟﻣوﺗر‪(1382‬‬

‫ﮐ ﺎﻧﺎل )ﺳ ﺗو ن ( ‪ :‬ﺑﮫ ﻏ ﺎﻟب ﺗر ﯾن و ﺑﻠﻧد ﺗر ﯾن ﺑﺧ ش ﺑﺎد ﮔ ﯾر ﮐ ﮫ از ﺗﻧو ر ه آﻏ ﺎز ﺷ د ه و ﺗﺎ ﻗﻔﺳ ﮫ اد اﻣ ﮫ د ار د ‪،‬‬

‫ﮐ ﺎ ﻧ ﺎ ل ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ﻣ ﯽ ﮔ و ﯾ ﻧ د ‪ .‬ﮐ ﺎ ﻧ ﺎ ل ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر و ظ ﯾﻔ ﮫ ی ھ د ا ﯾ ت ﺟ ر ﯾ ﺎن ھ و ا ی ﻣ ط ﻠ و ب ر ا از ﻗﻔ ﺳ ﮫ ﺑ ﮫ ﺗ ﻧ و ر ه و ا ﻧ ﺗﻘ ﺎ ل‬
‫ﺟ ر ﯾ ﺎ ن ھ و ا ی ﻧ ﺎﻣ ط ﻠ و ب ا ز ﺗ ﻧ و ر ه ﺑ ﮫ ﻗ ﻔ ﺳ ﮫ ر ا د ا ر د ‪ .‬ﮐ ﺎ ﻧ ﺎ ل ﺑ ﺎ د ﮔ ﯽ ﺑ ﺎ ﺗ و ﺟ ﮫ ﺑ ﮫ ﻧ و ع ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر ﻣ ﯽ ﺗ و ا ﻧ د ا ز ﺗ ﯾ ﻐ ﮫ‬
‫ھ ﺎی اﺻ ﻠ ﯽ ﺗﻔﮑ ﯾﮏ ﮐ ﻧﻧ د ه ﺟ ر ﯾ ﺎن ھ ﺎی ﻣ ط ﻠو ب و ﻧ ﺎﻣ ط ﻠو ب ﺗﺷ ﮑ ﯾ ل ﺷ د ه ﺑ ﺎﺷ د ‪ .‬ﺗﯾﻐ ﮫ ھ ﺎی ﺗﻔﮑ ﯾﮏ ﮐ ﻧﻧ د ه ﺳ ﺑ ب‬
‫اﯾﺟ ﺎد ﮐ ﺎﻧ ﺎل ھ ﺎی د اﺧ ﻠﯽ در و ن ﮐ ﺎﻧ ﺎل اﺻ ﻠﯽ ﺑ ﺎد ﮔ ﯾر ﻣ ﯽ ﺷ و ﻧد ﮐ ﮫ ﺑ ﺎ ﺗو ﺟ ﮫ ﺑﮫ ﺟ ﮭ ت و ز ش ﺑ ﺎد ﻧﺳ ﺑت ﺑﮫ ﻗﻔﺳ ﮫ‬
‫ﺑﺎدﮔﯾر ‪ ،‬ﻓﺷﺎر درون ﮐﺎﻧﺎل ھﺎی داﺧﻠﯽ ﺗﻌﯾﯾن ﻣﯽ ﺷود‪ .‬ارﺗﻔﺎع ﮐﺎﻧﺎل ﺑﺎدﮔﯾر واﺑﺳﺗﮫ ﺑﮫ ارﺗﻔﺎع ﺑﺎدھﺎی‬
‫ﻣ ط ﻠو ب ) ﺑ ﺎ د ھ ﺎ ی ﺑ ﺎ ﺛ ﺑ ﺎ ت و ﻋ ﺎر ی از آﻟو د ﮔ ﯽ ‪ ،‬ﮔ ر د و ﻏ ﺑ ﺎر و ﯾ ﺎ ﺣ ﺗ ﯽ ﺧ ﻧﮏ و ﻣ ر ط و ب ( اﺳ ت ‪ .‬ﺑ ﮫ ﻗﺳ ﻣ ت‬
‫ﻓوﻗﺎﻧﯽ ﮐﺎﻧﺎل ﺑﺎدﮔﯾر ﮐﮫ از ﺳﻘف ﺑﺎﻻﺗر اﺳت ‪ ،‬ﺳﺎﻗﮫ ﺑﺎدﮔﯾر ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻧد‪).‬اﺑوﺳﺑﺎغ‪-‬ﺧداﮐرﻣﯽ‪(1390‬‬

‫ﻗ ﻔ ﺳ ﮫ ‪ :‬ﺑ ﺎﻻ ﺗر ﯾن ﻗﺳ ﻣ ت ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ﮐ ﮫ ﺑر ر و ی ﮐ ﺎ ﻧ ﺎ ل و اﻗ ﻊ ﺷ د ه اﺳ ت ر ا ﻗﻔ ﺳ ﮫ ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ﻣ ﯽ ﻧ ﺎ ﻣ ﻧ د ‪ .‬ﻗﻔ ﺳ ﮫ ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ر ا‬
‫ﺣ ﺗ ﯽ ﻣ ﯽ ﺗو ان ﻣ ﮭ ﻣ ﺗر ﯾن ﺑﺧ ش ﺑ ﺎد ﮔ ﯾر د اﻧﺳ ت ‪ ،‬ﭼ ر ا ﮐ ﮫ ﺑ ﺎ ﻗر ار ﮔ ر ﻓﺗن د ر ﻣ ﻘ ﺎﺑ ل ﺟ ر ﯾ ﺎن ھ و ا ﺳ ﺑ ب اﯾﺟ ﺎد‬
‫اﺧ ﺗﻼ ف ﻓﺷ ﺎر د ر آن ﻣ ﯽ ﺷ و د و ﻧ ﺎﺣ ﯾﮫ ھ ﺎ ی ﻓﺷ ﺎر ﻣ ﺛﺑ ت و ﻣ ﻧﻔ ﯽ اط ر اف ﻗﻔﺳ ﮫ ﺑو ﺟ و د ﻣ ﯽ آﯾ د ‪ .‬ﭘ س از آن ﺑﮫ‬
‫ط و ر ھ ﻣ ز ﻣ ﺎ ن د و ﻋ ﻣ ل ز ﯾر ر ا ا ﻧﺟ ﺎم ﻣ ﯽ د ھ د ‪:‬‬

‫‪ (1‬ﺑ ﺧ ﺷ ﯽ ا ز ﺟ ر ﯾ ﺎ ن ھ و ا ر ا ﮐ ﮫ ﻣ ﻘ ﺎ ﺑ ل ﻗ ﻔ ﺳ ﮫ ﻗ ر ا ر د ا ر د ر ا ﻣ ﺣ ﺻ و ر ﮐ ر د ه و ﺑ ﺎ ﺗ ﻐ ﯾ ﯾ ر ﺟ ﮭ ت آ ن ا ز ﻣ ﺳ ﯾ ر ا ﻓ ﻘ ﯽ‬
‫ﺑﮫ ﻗ ﺎﺋم ‪ ،‬ﺑﺧ ﺷ ﯽ از ﮐ ﺎﻧﺎل ھ ﺎی د اﺧ ﻠﯽ ﺳ ﺗو ن ﺑﺎد ﮔ ﯾر ر ا ﺗﻐ ذ ﯾﮫ ﻣ ﯽ ﮐ ﻧد‪ .‬در اﯾن ﻟﺣ ظ ﮫ ﺟ ر ﯾﺎن ر و ﺑﮫ ﭘﺎﯾﯾن ر ا‬
‫د ر و ن ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ﺑ ﮫ و ﺟ و د ﻣ ﯽ آ و ر د ‪.‬‬

‫‪ (2‬د ر ا ﺛ ر ﻓ ﺷ ﺎ ر ﻣ ﻧ ﻔ ﯽ ﺣ ﺎ ﺻ ل ا ز ﻋ ﺑ و ر ﻣ ﺎ ﺑ ﻘ ﯽ ﺟ ر ﯾ ﺎ ن ھ و ا ﮐ ﮫ ھ م ر ا ﺳ ﺗ ﺎ و ﭘ ﺷ ت ﺑ ﮫ ﻗ ﻔ ﺳ ﮫ ﻣ ﯽ ﺑ ﺎ ﺷ ﻧ د ‪ ،‬ﺟ ر ﯾ ﺎ ن‬
‫ھ و ا ی د اﺧ ل ﺳ ﺎﺧ ﺗ ﻣ ﺎن ر ا از ط ر ﯾق ﮐ ﺎ ﻧ ﺎ ل ھ ﺎ ی ﻓ ﺷ ﺎر ﻣ ﻧﻔ ﯽ ﺑ ﮫ ﺳ ﻣ ت ﺑ ﺎ ﻻ ﻣ ﯽ ﮐ ﺷ د ﺗ ﺎ د ر ﻣ ﺣ ل ﻗﻔ ﺳ ﮫ آن ر ا ر ھ ﺎ‬
‫ﺳ ﺎز د‪.‬‬

‫اﻟﺑﺗﮫ ﺗوﺿﯾﺢ ﺧواھﯾم داد ﻋﻣﻠﮑردی ﻓوق در ﺑﺎدﮔﯾرھﺎی ﭼﻧد ﻓﺷﺎری رخ ﻣﯽ دھد و در ﺑﺎدﮔﯾرھﺎی ﺗﮏ‬
‫ﻓﺷ ﺎر ی ﺑ ﺎ ھ ر و ز ش ﺑ ﺎد ﻓﻘط ﯾﮑ ﯽ از د و ﻋ ﻣ ل ﻓو ق اﺗﻔ ﺎق ﻣ ﯽ اﻓﺗد ؛ ﭼ ر ا ﮐ ﮫ د اﯾن ﮔ و ﻧﮫ ﺑ ﺎد ﮔ ﯾر ھ ﺎ ﻓﻘط از‬
‫ﯾﮑﯽ از ﻓﺷﺎرھﺎی اﯾﺟﺎد ﺷده در اطراف ﻗﻔﺳﮫ اﺳﺗﻔﺎده ﻣﯽ ﺷود‪) .‬اﺑوﺳﺑﺎغ‪-‬ﺧداﮐرﻣﯽ‪(1390‬‬

‫ﻗﻔﺳ ﮫ ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر از ﺑﺧ ش ھ ﺎی ز ﯾر ﺗﺷ ﮑ ﯾ ل ﺷ د ه اﺳ ت ‪:‬‬

‫ﺳ ﻘ ف ‪ :‬ﺳ ﻘف ﻗﻔ ﺳ ﮫ ھ ﺎ ی ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر از ﻟﺣ ﺎظ ﻓ ر م د ر ﺳ ﮫ ﺣ ﺎ ﻟ ت ا ﺟ ر ا ﺷ د ه ا ﻧ د ‪ :‬ﻣ ﺳ ط ﺢ ‪ ،‬ﺷ ﯾ ﺑ د ا ر و‬

‫ﻣﻧﺣﻧﯽ)ﻣﺣﻣودی ﻣﮭﻧﺎز ‪ (1388‬ﺗﯾﻐﮫ ھﺎی ﺗﻔﮑﯾﮏ ﮐﻧﻧده داﺧﻠﯽ ‪ :‬درون ﻗﻔﺳﮫ ﺑﺎدﮔﯾر ﻣﺟﻣوﻋﮫ ای از ﺗﯾﻐﮫ‬
‫ھ ﺎ و ﺟ و د د ار د ﮐ ﮫ ﺑﻌ ﺿ ﯽ از آﻧﮭ ﺎ ﺗ ﺎ ﻧز د ﯾﮏ ﺗﻧو ر ه ﭘ ﺎﯾﯾن ﻣ ﯽ آﯾﻧ د ) ﺗﯾﻐ ﮫ ھ ﺎی اﺻ ﻠ ﯽ ( و ﻣ ﺎﺑﻘ ﯽ ) ﺗﯾﻐ ﮫ ھ ﺎی‬
‫ﻓرﻋﯽ( ﺑﺎ ارﺗﻔﺎع ﻗﻔﺳﮫ ﺑراﺑرﻧد‪ ).‬ﻣﺣﻣودی و ﻣﻔﯾدی ‪(1387‬اﻧواع ﺑﺳﯾﺎر ﻣﺗﻧوﻋﯽ از ﻓرم ﺗﯾﻐﮫ ھﺎی داﺧل‬
‫ﻗﻔﺳ ﮫ ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ھ ﺎی ﺷ ﮭ ر ﯾز د ر ا ﺑر د اﺷ ت ﮐ ر د ه اﺳ ت ‪.‬‬
‫د ھ ﺎ ﻧ ﮫ ھ ﺎی و ر و د ھ و ا ‪ :‬ﺑ ﺎ ﺗ و ﺟ ﮫ ﺑ ﮫ ﺟ ﮭ ت و ز ش ﺑ ﺎ د و ﻧظ ر ط ر اح ﺑ ﻌ ﺿ ﯽ از د ھ ﺎ ﻧ ﮫ ھ ﺎ ﺑ ﺎز و ﺑ ﻌ ﺿ ﯽ ﺑﺳ ﺗ ﮫ‬
‫ﺑ و د ه ا ﺳ ت ‪ .‬ﺗ ز ﺋ ﯾ ﻧ ﺎ ت د ھ ﺎ ﻧ ﮫ ھ ﺎ ﺑ ﺳ ﯾ ﺎ ر ﻣ ﺗ ﻧ و ع اﺳ ت و اﺣ ﺗ ﻣ ﺎ ﻻ ً ﺑ ﺎ ﺗ و ﺟ ﮫ ﺑ ﮫ ﺳ ﻠ ﯾﻘ ﮫ ﻣ ﻌ ﻣ ﺎر ‪ ،‬ط ر ح ﺧ ﺎﺻ ﯽ ر ا ﺑﮫ‬
‫ﮐﺎر ﮔرﻓﺗﮫ ﺷده اﺳت‪(mahyari1996) .‬‬

‫ﺑ ﻨ ﺪ ر ﻟ ﻨ ﮕ ﮫ ﺑ ﺎ د ﮔ ﯿﺮ ﺧ ﺎﻧﮫ ﮔ ﻠﺒﺘ ﺎن‬

‫ا ﻧ و ا ع ﺑ ﺎد ﮔ ﯾ ر ھ ﺎ‬

‫ﮔ و ﻧ ﮫ ﺑ ﻧ د ی ھ ﺎ ی ﻣ ﺧ ﺗ ﻠﻔ ﯽ ﺑ ر ا ی ﺗ ﻔ ﮑ ﯾ ﮏ ا ﻧ و ا ع ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر ﺻ و ر ت ﮔ ر ﻓ ﺗ ﮫ ا ﺳ ت ﮐ ﮫ ﺑ ﺎ ﺗ و ﺟ ﮫ ﺑ ﮫ ﻧ ﻘ ط ﮫ ﻧظ ر اﻓ ر ا د‬
‫ﮔوﻧﺎﮔون ﺑر ﻣﺑﻧﺎی ﻧﺎم ﻣﺣﻠﯽ )ﺷرﯾﻌت زاده‪ ، (1371‬ﻧوع ﮐﺎرﮐرد )ﻣﻌﻣﺎرﯾﺎن‪ ،(1375‬رﯾﺧت ﺷﻧﺎﺳﯽ‬
‫)ﻣﺣﻣودی ‪(1388‬و ﺳطوح درﯾﺎﻓت ﮐﻧﻧده ﺑﺎد)‪ (Roaf, 1988,3‬دﺳﺗﮫ ﺑﻧدی ﺷده اﺳت‪ .‬ﺑﺎ ﺗوﺟﮫ ﺑﮫ ﻣوﺿوع‬
‫ﻣ و ر د ﺑ ﺣ ث و ﺗ ﺣ ﻠ ﯾ ل ﻋ ﻣ ﻠﮑ ر د ی ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر ھ ﺎ د ر ا ﯾ ن ﻣ ﻘ ﺎ ﻟ ﮫ ‪ ،‬ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر ھ ﺎ ر ا ﺑ ر ﻣ ﺑ ﻧ ﺎ ی ﻓ ﺷ ﺎ ر د ا ﺧ ﻠ ﯽ ﮐ ﺎ ﻧ ﺎ ل د ﺳ ﺗ ﮫ ﺑ ﻧ د ی‬
‫ﻣ ﯽ ﮐ ﻧﯾم‪.‬‬

‫ﺑ ﺎد ﮔ ﯾر ﺗ ﮏ ﻓ ﺷ ﺎر ی‬
‫ھ ر ﮔ ﺎه ﮐ ﮫ ﻓﺷ ﺎر د اﺧ ﻠﯽ ﺳ ﺗو ن ﺑﺎد ﮔ ﯾر ﯾﺎ ﻣ ﺛﺑت و ﯾﺎ ﻣ ﻧﻔﯽ ﺑﺎﺷ د ؛ ﺑﺎد ﮔ ﯾر ﺗﮏ ﻓﺷ ﺎر ی اﺳ ت ‪ .‬ﺑﻧﺎﺑر اﯾن ﺑﺎ ﺗ و ﺟ ﮫ‬
‫ﺑﮫ ﺟ ﮭ ت و ز ش ﺑﺎد ﻧﺳ ﺑت ﺑﮫ د ھ ﺎﻧﮫ و ر و د ی ‪ ،‬در ھ ر ﻟﺣ ظ ﮫ ﻣ ﻣ ﮑ ن اﺳ ت ﺑﺎد ﮔ ﯾر ﯾﺎ ﺑﮫ ﺻ و ر ت ﺑﺎدﺧ ﺎن )ز ﻣ ﺎﻧﯽ‬
‫ﮐ ﮫ د ھ ﺎﻧﮫ و ر و د ی ﭘﺷ ت ﺑﮫ ﺑ ﺎد ﻗر ار د ار د و ﻓﺷ ﺎر د اﺧ ﻠﯽ ﺑ ﺎد ﮔ ﯾر ﻣ ﻧﻔ ﯽ اﺳ ت ( و ﯾ ﺎ ﺑﮫ ﺻ و ر ت ﺑ ﺎدﺧ و ر )ز ﻣ ﺎﻧ ﯽ‬
‫ﮐ ﮫ د ھ ﺎﻧﮫ و ر و د ی ﺑﮫ ﺳ ﻣ ت ﺑ ﺎد ﺑ ﺎﺷ د و ﻓﺷ ﺎر د اﺧ ﻠﯽ ﺑ ﺎد ﮔ ﯾر ﻣ ﺛﺑ ت اﺳ ت ( ﻋ ﻣ ل ﮐ ﻧد‪ .‬د ر ﺳ ﺗ و ن ا ﯾ ن ﮔ و ﻧ ﮫ‬
‫ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ھ ﺎ ﺗ ﯾ ﻐ ﮫ ھ ﺎ ی ﺗﻘﺳ ﯾم ﮐ ﻧ ﻧ د ه د اﺧ ﻠ ﯽ و ﺟ و د ﻧ د ار د و ﻓر م ﺧ ﺎر ﺟ ﯽ ﺗ ﻌ ﯾ ﯾن ﮐ ﻧ ﻧ د ه ﺗ ﻧ ﺎﺳ ﺑ ﺎ ت ﮐ ﺎ ﻧ ﺎ ل ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر اﺳ ت ‪.‬‬
‫د ھ ﺎ ﻧ ﮫ و ر و د ی ﺑ ﺎ د ﻓ ﻘ ط ﺑ ر ر و ی ﯾ ﮑ ﯽ از ﺟ ﺑ ﮭ ﮫ ھ ﺎ ی ﻗ ﻔ ﺳ ﮫ و اﻗ ﻊ ﺷ د ه اﺳ ت و ﻏ ﺎ ﻟ ﺑ ﺎ ً د ھ ﺎ ﻧ ﮫ ﺧ ر و ﺟ ﯽ ﺑ ﮫ ﯾ ﮏ ﻓ ﺿ ﺎ‬
‫ﻣ ﻧ ﺗ ﮭ ﯽ ﻣ ﯽ ﺷ و د ‪ .‬ﺑ ر ا ﺳ ﺎ س ﺑ ﻌ ﺿ ﯽ د ﺳ ﺗ ﮫ ﺑ ﻧ د ی ھ ﺎ ا ﯾ ن ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ھ ﺎ ر ا ﯾ ﮏ ط ر ﻓ ﮫ ‪ ،‬ﺑ ﺎ د ﮐ ش و ﯾ ﺎ ا ر د ﮐ ﺎ ﻧ ﯽ ﻧ ﺎ ﻣ ﯾ د ه‬
‫ا ﻧ د ‪ .‬ا ﯾ ن ﮔ و ﻧ ﮫ ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر ھ ﺎ د ر ﮐ ﺷ و ر ھ ﺎ ی ﻣ ﺻ ر ‪ ،‬ﻋ ر اق ‪ ،‬ا ﯾ ر ا ن ‪ ،‬ﭘ ﺎ ﮐ ﺳ ﺗ ﺎ ن و اﻓ ﻐ ﺎ ﻧ ﺳ ﺗ ﺎ ن و ﺟ و د د ار ﻧ د ‪ ) .‬ﺑ ﺗ ل ﻣ ﮏ‬
‫ﮐﺎرﺗﯽ‪ (1381‬ﺟﮭت دھﺎﻧﮫ ورودی ﺑﺎدﮔﯾرھﺎی ﺗﮏ ﻓﺷﺎری ﺑﺎ ﺗوﺟﮫ ﺑﮫ ﮐﯾﻔﯾت ﺑﺎد ﻏﺎﻟب ﺗﻌﯾﯾن ﻣﯽ ﺷود‪.‬‬
‫ﺑﻧﺎﺑر اﯾن ھ ر ﮔ ﺎه ﺑﺎد ﻏ ﺎﻟب ﻋ ﺎر ی از آﻟو د ﮔ ﯽ ‪ ،‬ﮔ ر د و ﻏ ﺑﺎر ﺑﺎﺷ د و ﯾﺎ از ﺳ ﻣ ﺗﯽ ﺑو ز د ﮐ ﮫ د ﻣ ﺎی ﮐ ﻣ ﺗر و‬
‫ر ط و ﺑت ﻣط ﻠو ﺑﺗر ی ر ا ﺑﮫ ھ ﻣ ر اه آو ر د ؛ د ھ ﺎﻧﮫ ﺑﺎد ﮔ ﯾر ر و ﺑﮫ ﺳ ﻣ ت ﺑﺎد ﻏ ﺎﻟب و در ﻏ ﯾر اﯾن ﺻ و ر ت ﭘﺷ ت‬
‫ﺑ ﮫ ﺑ ﺎ د ﻏ ﺎﻟ ب اﺳ ت ‪ .‬ار ﺗﻔ ﺎع اﻧ و اع ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ھ ﺎ ﺑ ﺎ ﺗ و ﺟ ﮫ ﺑ ﮫ ﺗﮑ ﻧ و ﻟو ژ ی ﺳ ﺎﺧ ت آﻧ ﮭ ﺎ و ار ﺗﻔ ﺎع ﺑ ﺎ د ﻏ ﺎﻟ ب ﺗ ﻌ ﯾ ﯾن ﻣ ﯽ‬
‫ﺷود‪) .‬ﺗوﺳﻠﯽ ﻣﺣﻣود ‪(1360‬‬

‫ﺑ ﺎد ﮔ ﯾر ھ ﺎی ﭼ ﻧد ﻓ ﺷ ﺎر ی‬

‫د ر ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ھ ﺎ ﯾ ﯽ ﮐ ﮫ ﺗ ﯾ ﻐ ﮫ ھ ﺎ ی ﺗﻔﮑ ﯾﮏ ﮐ ﻧ ﻧ د ه د اﺧ ﻠ ﯽ د ر ﺳ ﺗ و ن ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر و ﺟ و د د ار د ‪ ،‬ﺑ ﺎ ھ ر و ز ش ﺑ ﺎ د ﻓ ﺷ ﺎر ھ ﺎ ی‬
‫ﻣ ﺗ ﻔ ﺎ و ﺗ ﯽ د ر اط ر اف ﻗ ﻔ ﺳ ﮫ ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر ا ﯾ ﺟ ﺎ د ﻣ ﯽ ﺷ و د ﮐ ﮫ ﺑ ﮫ ط و ر ﻣ ﺳ ﺗ ﻘ ﯾ م ﺑ ر ﻓ ﺷ ﺎ ر د ا ﺧ ﻠ ﯽ ﺳ ﺗ و ن ھ ﺎ ی ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر ا ﺛ ر‬
‫ﻣﯽ ﮔذارد‪ (Elmualim2006).‬ﺑﻧﺎﺑراﯾن ﺑﮫ طور ھﻣزﻣﺎن ھم ﻣﺟﻣوﻋﮫ ای از ﻓﺷﺎرھﺎی ﻣﺛﺑت )ﺑﺎدﺧورھﺎ(‬
‫و ھم ﻣﺟ ﻣوﻋ ﮫ‬

‫ای از ﻓﺷﺎرھﺎی ﻣﻧﻔﯽ )ﺑﺎدﺧﺎن ھﺎ( درون ﺑرج ﺑﺎدﮔﯾر ﺑوﺟود ﻣﯽ آﯾد‪).‬ﺑﮭﺎدری ﻧژاد ‪-‬ﯾﻌﻘوﺑﯽ ‪(1385‬‬

‫ﺷﮑ ل ‪2‬‬
‫د ر ﺳ ﺗ و ن ا ﯾ ن ﮔ و ﻧ ﮫ ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ﺗ ﯾ ﻐ ﮫ ھ ﺎ ی ﺗﻘ ﺳ ﯾ م ﮐ ﻧ ﻧ د ه د اﺧ ﻠ ﯽ ﺑ ﺎ ﮔ و ﻧ ﮫ ھ ﺎ ی‬ ‫ﺷﮑ ل ‪3‬‬
‫ﺑﺳﯾﺎ ﻣﺗﻔﺎوت وﺟود دارد و دﯾﮕر ﻓرم ﺧﺎرﺟﯽ ﺗﻌﯾﯾن ﮐﻧﻧده ﺗﻧﺎﺳﺑﺎت ﮐﺎﻧﺎﻟﮭﺎی داﺧﻠﯽ ﺑﺎدﮔﯾر ﻧﯾﺳت‪) .‬ﺷﮑل ‪(3‬‬
‫د ھ ﺎﻧﮫ و ر و د ی ﺑ ﺎ د ﺑر ر و ی ھ ﻣ ﮫ ی ﺟ ﺑﮭ ﮫ ھ ﺎی ﻗﻔﺳ ﮫ و اﻗ ﻊ ﺷ د ه اﺳ ت و د ھ ﺎﻧﮫ ﺧ ر و ﺟ ﯽ ﺑﮫ ﯾﮏ و ﯾ ﺎ د و ط ﺑﻘﮫ‬
‫)ھﻣﮑف و زﯾرزﻣﯾن( ﻣﻧﺗﮭﯽ ﻣﯽ ﺷود‪) .‬ﻣﺣﻣودی‪) (1385‬ﺷﮑل ‪ (2‬در ﺑﻌﺿﯽ دﺳﺗﮫ ﺑﻧدی ھﺎ اﯾن ﺑﺎدﮔﯾرھﺎ‬
‫ر ا د و ‪ ،‬ﭼ ﮭ ﺎر ‪ ،‬ﺷ ش و ھ ﺷ ت ط ر ﻓ ﮫ و د ر ﺑﻌ ﺿ ﯽ د ﯾﮕ ر ﮐ ر ﻣ ﺎ ﻧ ﯽ و ﯾز د ی ﻧ ﺎﻣ ﯾ د ه اﻧ د‬
 ‫ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ی د ر ﮐ ر ﻣ ﺎن‬

‫ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ی د ر ﯾز د‬

‫‪.‬اﯾن ﮔوﻧﮫ ﺑﺎدﮔﯾرھﺎ در اﯾران و ﮐﺷورھﺎی ﺣوزه ﺧﻠﯾﺞ ﻓﺎرس وﺟود دارﻧد)ﺑﺗل ﻣﮏ ﮐﺎرﺗﯽ‪(1381‬‬

‫ﻋ ﻣ ﻠﮑ ر د ﺑ ﺎد ﮔ ﯾر‬

‫ﻣ ﮭ ﻣ ﺗر ﯾن ﻋ و اﻣ ﻠﯽ ﮐ ﮫ ﺳ ﺑ ب اﯾﺟ ﺎد ﺟ ر ﯾ ﺎن و ﺳ ر ﻣ ﺎﯾش آن در و ن ﺑ ﺎد ﮔ ﯾر ﻣ ﯽ ﺷ و د ﻋ ﺑ ﺎر ﺗﻧ د از ‪:‬‬

‫‪ (1‬ا ﺧ ﺗ ﻼ ف ﻓ ﺷ ﺎ ر ﻣ ﯾ ﺎ ن ﻣ ﺣ ل و ر و د ی ھ و ا و ﺧ ر و ﺟ ﯽ آ ن ‪ ،‬ﮐ ﮫ ﺟ ر ﯾ ﺎ ن ھ و ا ر ا ﺑ و ﺟ و د ﻣ ﯽ آ و ر د ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﺳرﻣﺎﯾش ﺗﺑﺧﯾری ‪ ،‬ﮐﮫ ﺳﺑب ﺧﻧﮏ ﺳﺎزی ھوا ﻣﯽ ﮔردد‪).‬ﻣزﯾدی ﻣﺣﺳن وﻣﺣﻣد‪(1387‬‬

‫ﺳ ر ﻣ ﺎ ﯾ ش ﺗ ﺑ ﺧ ﯾر ی‬

‫از آﻧﺟ ﺎﯾ ﯽ ﮐ ﮫ ﺳ ر ﻣ ﺎﯾ ش ﺗﺑﺧ ﯾر ی ﺑر ای ﻓ ﺿ ﺎھ ﺎ ی ﺑز ر گ و ﻧﯾﻣ ﮫ ﺑ ﺎز از ﺑﮫ ﺻ ر ﻓﮫ ﺗر ﯾن ر و ش ھ ﺎی ﺳ ر ﻣ ﺎ ﯾ ش‬

‫در اﻗﻠﯾم ﮔرم و ﺧﺷﮏ ﻣﯽ ﺑﺎﺷد ؛)‪ (givoni1993)-(yellot1989‬اﺳﺗﻔﺎده از آن در ﺑﺎدﮔﯾرھﺎ ﺑﮫ ﻣﻧظور‬
‫اﯾﺟ ﺎد ﺳ ر ﻣ ﺎﯾش در ﻓﺿ ﺎھ ﺎی د اﺧ ﻠﯽ ﻧﯾز ر اﯾﺞ ﺑو د ه اﺳ ت ‪.‬‬
 ‫ﺑ ﺎ د ﮔ ﯿﺮ د ر ﻧ ﯿﺸ ﺎ ﺑ ﻮ ر‬
‫د ر ﺳ ﯾﺳ ﺗ م ﺳ ر ﻣ ﺎ ﯾ ش ﺗ ﺑﺧ ﯾر ی ‪ ،‬ﻣ و ﻟﮑ و ل ھ ﺎ ھ و ا ﺑ ﺎ آ ب ﺑر ﺧ و ر د ﻣ ﯽ ﮐ ﻧ ﻧ د و د ر ﺻ و ر ﺗ ﯽ ﮐ ﮫ ﻣ ﯾز ان ر ط و ﺑ ت‬
‫ﻧﺳ ﺑ ﯽ ھ و ا ﭘ ﺎ ﯾ ﯾ ن و د ﻣ ﺎ ی ﺧ ﺷ ﮏ آن ﻧﺳ ﺑ ﺗ ﺎ ً ﺑ ﺎ ﻻ ﺑ ﺎﺷ د ؛ ﺷ ر ا ﯾط ﻣ ﻧ ﺎﺳ ﺑ ﯽ ﻓ ر ا ھ م ﻣ ﯽ ﺷ و د ﮐ ﮫ ا ﻧر ژ ی ﮔ ر ﻣ ﺎ ﯾ ﯽ ھ و ا‬
‫ﺑﮫ آب ﻣ ﻧﺗﻘ ل ﮔ ر د د و ھ و ا ﺧ ﻧﮏ و ﻣ ر ط و ب ﺷ و د‪ .‬اﺻ و ل ﺳ ر ﻣ ﺎﯾش ﺗﺑﺧ ﯾر ی ﺑر اﺳ ﺎس ﻣ ﻘد ار ﺑﺳ ﯾﺎر ز ﯾﺎد ی‬
‫اﻧرژی اﺳت ﮐﮫ ﺑرای ﺗﺑدﯾل آب ﺑﮫ ﺑﺧﺎر ﺑﮫ ﮐﺎر ﻣﯽ رود‪.‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﮫ اﻧرژی ﮔرﻣﺎﯾﯽ ﻣورد ﻧﯾﺎز ﺑرای ﺑﺎﻻ‬
‫ﺑردن ﯾﮏ درﺟﮫ ﺳﺎﻧﺗﯽ ﮔراد آب ﺑﮫ ﻣﯾزان ‪ 4.18KJ/KG‬اﺳت ‪ ،‬ﮔرﻣﺎی ﻧﮭﺎن ﺗﺑﺧﯾر وﯾژه آن ‪2257‬‬
‫‪ KJ/KG‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷد‪ .‬ﺑﻧﺎﺑراﯾن اﻧرژی ﻣورد ﻧﯾﺎز ﺑرای ﺗﺑﺧﯾر ﻣﻘدار ﻣﺷﺧﺻﯽ آب ﻧﯾﺳت ﺑﮫ ﺣﺎﻟﺗﯽ ﮐﮫ ھﻣﺎن‬
‫ﻣﻘدار آب را ﺑﺧواھﯾم ﯾﮏ درﺟﮫ ﺳﺎﻧﺗﯾﮕراد ﺧﻧﮏ ﮐﻧﯾم ؛ از ﻟﺣﺎظ ﺑزرﮔﯽ ﺑﯾش از ‪ 500‬ﺑراﺑر اﺳت‪.‬‬
‫)ﭘﯾرﻟﻣوﺗر‪(1382‬‬

‫ﺳ ر ﻣ ﺎ ﯾ ش ﺗ ﺑﺧ ﯾر ی د ر ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ھ ﺎ ی ﺳ ﻧ ﺗ ﯽ ﺑ ﮫ ﭘ ﻧﺞ ط ر ﯾﻘ ﮫ ز ﯾر ﮔ ز ار ش ﺷ د ه اﺳ ت ؛‬

‫ﻗ ر ار د ا د ن ﺣ و ض آ ب د ر و ن ا ﺗ ﺎ ق ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر‬
‫د ر ا ﻧ ﺗ ﮭ ﺎ ی ﮐ ﺎ ﻧ ﺎ ل ﺑ ﻌ ﺿ ﯽ ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ھ ﺎ و ﯾ ﺎ د ر ﻣ ﯾ ﺎن ا ﺗ ﺎق ﭘﺧ ش ﮐ ﻧ ﻧ د ه ھ و ا ) ﺣ و ﺿ ﺧ ﺎ ﻧ ﮫ ( ﺣ و ض ﮐ و ﭼ ﮏ و ﮐ م‬
‫ﻋ ﻣ ﻘ ﯽ از آب و ﺟ و د د ار د ﮐ ﮫ د ر اﺛر ﺑر ﺧ و ر د ھ و ا ﺑ ﺎ ﺳ ط ﺢ آب ‪ ،‬ﺳ ر ﻣ ﺎﯾ ش ﺗﺑﺧ ﯾر ی ر خ ﻣ ﯽ‬

‫دھد)ﺧرﻣﯽ‪(1382‬‬

‫ﺳ ر ﻣ ﺎ ﯾ ش از ط ر ﯾق ﺣ و ض آ ب‬

‫ﻗ ر ار د ا د ن ﮐ و ز ه ھ ﺎ ی آ ب د ر و ن ﮐ ﺎ ﻧ ﺎ ل ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر‬

‫از آن ﺟ ﺎ ﮐ ﮫ ﮐ و ز ه ﻗ ﺎﺑﻠﯾ ت ﻧﻔ و ذ آ ب ﺑﮫ ﺳ ط ﺢ ﺧ ﺎر ﺟ ﯽ ﺧ و د ر ا د ار اﺳ ت ؛ ﻟ ذ ا ﺳ ط ﺢ ﺧ ﺎر ﺟ ﯽ آن ھ ﻣ ﯾﺷ ﮫ‬
‫ﻣ ر ط و ب ﺑو د ه و ھ ﻧﮕ ﺎﻣ ﯽ ﮐ ﮫ ﺟ ر ﯾ ﺎن ﺑ ﺎ د از ر و ی ﮐ و ز ه ﻋ ﺑو ر ﮐ ﻧ د ‪ ،‬ﺑ ﺎﻋ ث ﺗﺑﺧ ﯾر آ ب ﺟ د ار ه ﺧ ﺎر ﺟ ﯽ ﮐ و ز ه‬
‫ﻣﯽ ﺷود‪) .‬ﻣﺣﻣودی‪(1388‬‬

‫ا ﻧ ﺗ ﻘ ﺎ ل ﺟ ر ﯾ ﺎ ن ھ و ای ﺑ ﺎد ﮔ ﯾ ر از د ر و ن ﮐ ﺎ ﻧ ﺎ ل اﻓ ﻘ ﯽ ﻧ ﻣ ﻧ ﺎ ک‬

‫د ر ا ﯾ ن ﺣ ﺎ ﻟ ت ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ﺑﮫ ﺻ و ر ت ﻣ ﺟ ز ا از ﺑﻧ ﺎ ﻋ ﻣ ل ﻣ ﯽ ﮐ ﻧ د و ﺟ ر ﯾ ﺎن ھ و ا ﺑ ﺎ ﻋ ﺑو ر از ﻣ ﯾ ﺎن ﮐ ﺎﻧ ﺎﻟ ﯽ ز ﯾر ز ﻣ ﯾﻧ ﯽ‬
‫ﮐ ﮫ ﺑ ﮫ د ﻟ ﯾ ل و ﺟ و د ﭘ و ﺷ ش ﮔ ﯾ ﺎ ھ ﯽ د ر ﺳ ط ﺢ ز ﻣ ﯾ ن د ا ﺋ ﻣ ﺎ ً ﻣ ر ط و ب اﺳ ت ؛ ﺧ ﻧﮏ و ﻣ ر ط و ب ﻣ ﯽ ﺷ و د و ﺳ ﭘ س‬
‫وارد ﺳﺎﺧﺗﻣﺎن ﻣﯾﺷود)‪(bahadori1978‬‬
 ‫اﻧﺗﻘ ﺎل ﺟ ر ﯾ ﺎن ھ و ا از ﻣ ﯾ ﺎن ﻧﻘ ب )ﺟ ﻌ ﻔر ﯾ ﺎن (‬

‫ار ﺗ ﺑ ﺎ ط ﻓ ﺿ ﺎی ﻣ ﺳ ﮑ و ﻧ ﯽ ﻣ ﺟ ﺎ و ر ﺑ ﺎد ﮔ ﯾر ﺑ ﺎ ﺟ ر ﯾ ﺎ ن آ ب ز ﯾر ز ﻣ ﯾ ﻧ ﯽ‬
 ‫ار ﺗﺑ ﺎط ﺑ ﺎ ﻓ ﺿ ﺎ ی ﻣ ﺗ ﺻ ل ﺑﮫ ﻗ ﻧ ﺎ ت‬

‫د ر ﮔ و ﻧ ﮫ د ﯾﮕ ر ی از ﺧ ﻧ ﮏ ﺳ ﺎ ز ی ﺗ ﺑ ﺧ ﯾ ر ی ‪ ،‬ھ و ا ی د ا ﺧ ل ﺷ د ه ا ز ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر ی ﮐ ﮫ ﻣ ﺗ ﺻ ل ﺑ ﮫ ﺳ ﺎ ﺧ ﺗ ﻣ ﺎ ن ا ﺳ ت و ﺑ ﮫ‬
‫ز ﯾر ز ﻣ ﯾن ر اه د ار د ‪ ،‬از ر و ی ﭼ ﺎ ھ ﯽ ﻋ ﺑ و ر ﻣ ﯽ ﮐ ﻧ د ﮐ ﮫ ﺑﮫ آ ب ﺟ ﺎر ی ز ﯾر ﺑ ﻧ ﺎ ﻣ ﺗ ﺻ ل اﺳ ت ‪ .‬د ر ﻓ ﺎ ﺻ ﻠﮫ ا ی‬
‫د و ر ﺗر ھ و ای ﮔ ر م و ﺧ ﺷ ﮏ از ﭼ ﺎه د ﯾﮕ ر ی و ار د ﺷ د ه ‪ ،‬ﭘ س از ﻋ ﺑو ر از ر و ی ﺟ ر ﯾ ﺎن آ ب ﺧ ﻧﮏ از ﭼ ﺎه او ل‬
‫ﺑﯾرون ﻣﯽ آﯾد و داﺧل زﯾرزﻣﯾن ﻣﯽ ﺷود‪).‬ﺑﮭﺎدری ﻧژاد‪(1385‬‬

‫ا ﺳ ﺗ ﻔ ﺎد ه از ﻧ م ﻣ و ﺟ و د د ر ﺳ و ط ﺢ ﺟ ﺎ ﻧ ﺑ ﯽ ﻓ ﺿ ﺎھ ﺎی ز ﯾ ر ز ﻣ ﯾ ﻧ ﯽ ﻣ ر ﺗ ﺑ ط ﺑ ﺎ ﺑ ﺎد ﮔ ﯾ ر‬

‫ﺑر ای اﯾﺟ ﺎد اﺛر ﺳ ر ﻣ ﺎﯾ ش ﺗﺑﺧ ﯾر ی د ر ﺑﺳ ﯾ ﺎر ی از ﺑ ﺎد ﮔ ﯾر ھ ﺎ ‪ ،‬از ﻧم ﻣ و ﺟ و د د ر د ﯾو ار ه و ﮐ ف ز ﯾر ز ﻣ ﯾن‬

‫ﻣ ر ﺗﺑط ﺑ ﺎ ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر اﺳ ﺗﻔ ﺎ د ه ﻣ ﯽ ﮐ ر د ﻧ د ‪ .‬د ر اﯾن ر و ش از آ ب ﻣ و ﺟ و د د ر ﺳ ﻔر ه ھ ﺎی ز ﯾر ز ﻣ ﯾﻧ ﯽ ﮐ ﮫ ﺑ ﺎ اﺳ ﺗﻔ ﺎ د ه از‬
‫ا ﺛ ر ا ﺳ ﻣ ز ی ﺑﮫ ﺳ ط ﺢ ز ﻣ ﯾن ﻧز د ﯾﮏ ﺷ د ه اﺳ ت ‪ ،‬د ر ﺟ ﮭ ت ﺗ ﺄﻣ ﯾن ر ط و ﺑ ت ﻻ ز م ﺑر ا ی ﺳ ر ﻣ ﺎ ﯾ ش ﺗ ﺑﺧ ﯾر ی ﺑ ﮭ ر ه‬
‫ﺑر د ار ی ﻣ ﯽ ﺷ د ه اﺳ ت ‪ .‬ﺑ ﺎ ﺗو ﺟ ﮫ ﺑﮫ اﯾﻧﮑ ﮫ ھ ر ﭼ ﮫ ﺑﮫ ﺳ ط ﺢ آب ھ ﺎی ز ﯾر ز ﻣ ﯾﻧ ﯽ ﻧز د ﯾﮏ ﺷ و ﯾم ﻣ ﯾز ان ر ط و ﺑ ت‬
‫ﺧ ﺎ ک اﻓ ز ا ﯾ ش ﻣ ﯽ ﯾ ﺎ ﺑ د ؛ ﺑ ﻧ ﺎ ﺑ ر ا ﯾ ن ﺑ ﻌ ﺿ ﯽ ﻓ ﺿ ﺎ ھ ﺎ ی ﻣ ﺳ ﮑ و ﻧ ﯽ ر ا د ر ز ﯾ ر ز ﻣ ﯾ ن ﻣ ﯽ ﺳ ﺎ ﺧ ﺗ ﻧ د ﺗ ﺎ ر ط و ﺑ ت ﻣ و ﺟ و د‬
‫د ر ﺟ د ار ه ھ ﺎ ی آن ﺑ ﺎ ﺟ ر ﯾ ﺎن ﺧ ر و ﺟ ﯽ ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ﺗ ﻠﻔ ﯾق ﺷ و د ھ و ا ر ا ﺧ ﻧﮏ ﺳ ﺎز د ‪ .‬از ﺳ و ی د ﯾﮕ ر د ر ط و ل ر و ز‬
‫‪ ،‬د ﻣ ﺎ ی ﺗ و د ه ﺧ ﺎ ک ز ﯾ ر ز ﻣ ﯾ ن از د ﻣ ﺎ ی ھ و ا ی ر و ی ﺳ ط ﺢ ز ﻣ ﯾ ن ﮐ ﻣ ﺗ ر اﺳ ت ﺑ ﻧ ﺎ ﺑ ر ا ﯾ ن د ﻣ ﺎ ی ﺟ د ا ر ه ھ ﺎ ی ﻓ ﺿ ﺎ ی‬
‫ﺑ ﺎﺷ د‬ ‫ﻣﯽ‬ ‫ﺗر‬ ‫ﭘ ﺎ ﯾ ﯾن‬ ‫ﺳ ﺎﺧ ﺗﻣ ﺎن‬ ‫ﻓﺿ ﺎھ ﺎی‬ ‫د ﯾﮕ ر‬ ‫ﺑﮫ‬ ‫ﻧﺳ ﺑ ت‬ ‫ز ﯾر ز ﻣ ﯾن‬
 ‫اﺳ ﺗﻔ ﺎ د ه از ﻧم ﻓ ﺿ ﺎ ﺑر ای ﺳ ر ﻣ ﺎ ﯾ ش‬

‫ﻣ ﻌ ﺎ ﯾ ب و ﻋ ﻠ ل ﻧ ﺎر ﺳ ﺎ ﺋ ﯽ ھ ﺎی ﺑ ﺎد ﮔ ﯾر ھ ﺎی ﺳ ﻧ ﺗ ﯽ‬

‫ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ھ ﺎ ی ﺳ ﻧ ﺗ ﯽ د ار ا ی ﻣ ﺣ ﺎﺳ ن ز ﯾ ﺎ د ی د ر اﯾﺟ ﺎ د ﺳ ر ﻣ ﺎ ﯾ ش و ﺗ ﮭ و ﯾ ﮫ ﻓ ﺿ ﺎ ی ﻣ ﺳ ﮑ و ﻧ ﯽ ﻧﺳ ﺑ ت ﺑ ﮫ ﺳ ﺎ ﯾر ﺳ ﯾﺳ ﺗم‬
‫ھ ﺎی ﻣ و ﺟ و د ﻣ ﯽ ﺑ ﺎﺷ ﻧ د ‪ .‬ﺑﻧ ﺎﺑر اﯾن ﺣ ذف آﻧﮭ ﺎ از ﺳ ﺎﺧ ﺗﻣ ﺎن ھ ﺎ ﻋ ﻘﻼ ﻧ ﯽ ﺑﮫ ﻧظ ر ﻧﻣ ﯽ ر ﺳ د و ﻟ ﯽ ﺑ ﺎ اﯾن و ﺟ و د ﺑﮫ‬
‫د ﻟ ﯾ ل و ﺟ و د ﺑ ﻌ ﺿ ﯽ ﻧ ﺎ ر ﺳ ﺎ ﺋ ﯽ ھ ﺎ ﻋ ﻣ ﻠ ﮑ ر د ی د ر ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر ھ ﺎ ی ﺳ ﻧ ﺗ ﯽ ‪ ،‬ﺷ ﺎ ھ د ﻋ د م اﺳ ﺗ ﻔ ﺎ د ه از آ ﻧ ﮭ ﺎ ھ ﺳ ﺗ ﯾ م ‪ .‬ﻟ ذ ا ﺑ ﮫ‬
‫ﻣ ﻧظ و ر ر ﻓﻊ ﻣ ﻌ ﺎﯾب و ﻧﺎر ﺳ ﺎﯾﯽ ھ ﺎی ﺑﺎد ﮔ ﯾر ھ ﺎ ﻻ ز م اﺳ ت ﻋ و اﻣ ل اﯾﺟ ﺎد آﻧﮭ ﺎ ﺑﺷ ﻧﺎﺳ ﯾم‪ .‬در اﯾن ﻣ ﯾﺎن ﻧظ ر ﯾﮫ‬
‫ھ ﺎﯾ ﯽ ﺑر ﻋ و اﻣ ل ﻧ ﺎر ﺳ ﺎﺋ ﯽ ھ ﺎﯾ ﯽ ﻋ ﻣ ﻠﮑ ر د ی ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر د ار د ﮐ ﮫ ﺑﮫ ﺷ ر ح ز ﯾر ﻣ ﯽ ﺑ ﺎﺷ ﻧ د ‪:‬‬

‫ﮐ و ﭼ ﮏ ﺑو د ن ﺣ ﺟ م ﻗ ﻔ ﺳ ﮫ ﺑ ﺎد ﮔ ﯾر‬

‫د ر ا ﻏ ﻠ ب ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر ھ ﺎ ی ﺳ ﻧ ﺗ ﯽ ﺳ ط ﺢ ﻣ ﻘ ط ﻊ ﻗ ﻔ ﺳ ﮫ ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر ﺑ ﺎ ﺳ ط ﺢ ﻣ ﻘ ط ﻊ ﮐ ﺎ ﻧ ﺎ ل ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر ﺑ ر ا ﺑ ر اﺳ ت و ﺑ ر ا ی‬
‫ا ﻓ ز ا ﯾ ش د ﺑ ﯽ ﺟ ر ﯾ ﺎ ن ﺣ ﺟ ﻣ ﯽ ‪ ،‬ﻓﻘط ار ﺗﻔ ﺎ ع ﻗﻔ ﺳ ﮫ ر ا اﻓ ز ا ﯾ ش د ا د ه ا ﻧ د ‪ .‬ﻟ ذ ا ﺑ ﮫ ﻧظ ر ﻣ ﯽ ر ﺳ د ﺑ ﺎ اﻓ ز ا ﯾ ش ھ ﻣ ﮫ ا ﺑ ﻌ ﺎ د‬
‫ﻗ ﻔ ﺳ ﮫ ‪ ،‬د ﺑ ﯽ ﺟ ر ﯾ ﺎ ن ﺣ ﺟ ﻣ ﯽ اﻓ ز ا ﯾ ش ﺑ ﯾ ﺷ ﺗ ر ی د اﺷ ﺗ ﮫ ﺑ ﺎﺷ د ‪.‬‬

‫ﻋ د م ا ﺳ ﺗ ﻔ ﺎد ه از ﻓ ﺷ ﺎر ھ ﺎی ا ﯾ ﺟ ﺎد ﺷ د ه د ر ط و ل ﺳ ﺎﻗ ﮫ ﺑ ﺎد ﮔ ﯾر‬

‫ﻗ ﻔ ﺳ ﮫ ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر ﺑ ر ا ی ر ﺳ ﯾ د ن ﺑ ﮫ ﺳ ط ﺢ ﺟ ر ﯾ ﺎ ن ھ ﺎ ی ﻣ ﻧ ﺎﺳ ب ﺑ ﺎ د ﺗ ﺎ ار ﺗﻔ ﺎ ع ﻣ ﺷ ﺧ ﺻ ﯽ ﺗ و ﺳ ط ﺳ ﺎﻗ ﮫ ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر ﺑ ﺎ ﻻ ﻣ ﯽ‬
‫ر و د ‪ .‬ﻋ ﻼ و ه ﺑر ﻗﻔﺳ ﮫ ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ‪ ،‬د ر ط و ل ﺳ ﺎﻗ ﮫ ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر ھ م ﻓ ﺷ ﺎر ھ ﺎ ی ﻣ ﺛ ﺑ ت و ﻣ ﻧﻔ ﯽ ﻧﺳ ﺑ ﺗ ﺎ ً ز ﯾ ﺎ د ی ا ﯾ ﺟ ﺎ د ﻣ ﯽ ﺷ و د‬
‫ﮐ ﮫ در ﺑ ﺎد ﮔ ﯾر ھ ﺎی ﺳ ﻧﺗ ﯽ از آﻧﮭ ﺎ اﺳ ﺗﻔ ﺎد ه ﻧﻣ ﯽ ﺷ و د‪.‬‬

‫ﻋ د م ا ﺳ ﺗ ﻔ ﺎد ه ﻣ ﻔ ﯾد از ﺟ ر ﯾ ﺎن ھ و ا‬

‫ﺑ ﺎ ﻋ ﺑ و ر ﺟ ر ﯾ ﺎن ﺑ ﺎ د از اط ر اف ﻗﻔﺳ ﮫ ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ﺑ ﮫ ط و ر ھ ﻣ ز ﻣ ﺎن ‪ ،‬ھ م ﻓﺷ ﺎر ﻣ ﺛ ﺑ ت و ھ م ﻓﺷ ﺎر ﻣ ﻧﻔ ﯽ اﯾﺟ ﺎ د ﻣ ﯽ‬

‫ﺷ و د ﮐ ﮫ در ﺑ ﺎد ﮔ ﯾر ھ ﺎی ﺳ ﻧﺗ ﯽ از اﯾن ﻓﺷ ﺎر ھ ﺎ اﺳ ﺗﻔ ﺎد ه ﺑﮭ ﯾﻧﮫ ﻧﻣ ﯽ ﺷ و د ‪ .‬ﺑ ﺎد ﮔ ﯾر ھ ﺎی ﺗﮏ ﻓﺷ ﺎر ی ﺑ ﺎ ھ ر و ز ش‬
‫ﺑ ﺎ د ‪ ،‬ﻓﻘط از ﯾﮏ ﻧ ﯾر و ی د ﻣ ﺷ ﯽ و ﯾ ﺎ ﻣ ﮑ ﺷ ﯽ ﺑ ﺎ د اﺳ ﺗﻔ ﺎ د ه ﻣ ﯽ ﮐ ﻧ ﻧ د ‪ ،‬د ر ﻧ ﺗ ﯾﺟ ﮫ ﺑﺧ ش ﻋ ﻣ د ه ا ی از ﻧ ﯾ ر و ی ﺑ ﺎ د‬
‫ھ د ر ﻣ ﯽ ر و د ‪ .‬د ر ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ھ ﺎ ی ﭼ ﻧ د ﻓﺷ ﺎر ی از ھ ر د و ﻧﯾر و ﺑﮫ ﺻ و ر ت ھ ﻣ ز ﻣ ﺎن اﺳ ﺗﻔ ﺎ د ه ﻣ ﯽ ﺷ و د ‪ .‬ﺑ ﺎ اﯾن‬
‫و ﺟ و د ﻗﺳ ﻣ ﺗﯽ از ھ و ا ﮐ ﮫ و ار د ﺑ ﺎد ﮔ ﯾر ﻣ ﯽ ﺷ و د ‪ ،‬از د ھ ﺎﻧﮫ د ﯾﮕ ر ﺑ ﺎد ﮔ ﯾر ﺧ ﺎر ج ﻣ ﯽ ﺷ و د و ھ ر ﮔ ز و ار د‬
‫ﺳﺎﺧﺗﻣﺎن ﻧﻣﯽ ﺷود‪(bahadori1985).‬‬
 ‫ﻋ د م ﺛ ﺑ ﺎ ت ﻓ ﺷ ﺎر ی ﮐ ﺎ ﻧ ﺎ ل ھ ﺎ‬

‫ﺟ ﮭ ت و ز ش ﺑ ﺎ د و ﺳ ﺎﺧ ﺗ ﺎر ﭘﻼ ن ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ھ ﺎ ﺗﻌ ﯾﯾن ﮐ ﻧﻧ د ه ﻧو ع ﻓﺷ ﺎر د اﺧ ﻠ ﯽ ﮐ ﺎﻧ ﺎ ل ھ ﺎی ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر اﺳ ت ‪ .‬د ر ﺻ و ر ﺗ ﯽ‬
‫ﮐ ﮫ د ھ ﺎﻧﮫ و ر و د ی ر و ﺑﮫ ﺟ ﮭ ت ﺟ ر ﯾ ﺎن ﺑ ﺎد ﺑ ﺎﺷ د ‪ ،‬ﻓﺷ ﺎر ﻣ ﺛﺑ ت و در ﻏ ﯾر اﯾن ﺻ و ر ت ﺻ و ر ت ﻓﺷ ﺎر ﻣ ﻧﻔ ﯽ‬
‫ا ﺳ ت ‪ .‬ا ز ﺳ و ی د ﯾ ﮕ ر ﻧ ﻣ ﯽ ﺗ و ا ن ﺑ ر ا ی ﺟ ر ﯾ ﺎ ن ﺑ ﺎ د ‪ ،‬ﺟ ﮭ ت ﺛ ﺎ ﺑ ﺗ ﯽ ر ا د ر ﻧظ ر ﮔ ر ﻓ ت ‪ .‬ﺑ ﻧ ﺎ ﺑر ا ﯾ ن ﺗ ﻐ ﯾ ﯾر ﻏ ﯾ ر ﻗ ﺎ ﺑ ل‬
‫ﭘ ﯾ ش ﺑ ﯾ ﻧ ﯽ ﻓ ﺷ ﺎ ر د ر ھ ر د و ﮔ و ﻧ ﮫ ی ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر ‪ ،‬ﻣ ﺎ ﻧ ﻊ ا ز ا ﯾ ﺟ ﺎ د ﺷ ر ا ﯾط ﺑ ﺎ ﺛ ﺑ ﺎ ت ﺑ ر ا ی ﺗ ﺷ د ﯾ د ﻓ ﺷ ﺎ ر ﻣ ﯽ ﺷ و د ‪ .‬ﺑ ر ا ی‬
‫ﻣ ﺛ ﺎ ل ‪ ،‬ﺑ ﮫ ﻣ ﻧ ظ و ر اﻓ ز ا ﯾ ش ﻧ ر خ ﺟ ر ﯾ ﺎ ن ھ و ا ا ز ط ر ﯾ ق ا ﺳ ﺗ ﻔ ﺎ د ه ا ز ﺗ ﺑ ر ﯾ د ﺗ ﺑ ﺧ ﯾ ر ی د ر ﻣ ﻧ ﺎ ط ق ﮔ ر م و ﺧ ﺷ ﮏ‬
‫ﻻ ز م اﺳ ت ‪ ،‬ر ط و ﺑ ت ھ و ای د اﺧ ل ﮐ ﺎ ﻧ ﺎ ل ھ ﺎ ی ﻓﺷ ﺎر ﻣ ﺛ ﺑ ت ر ا ﺑ ﺎﻻ ﺑر د و ﻟ ﯽ ﻋ د م ﺛ ﺑ ﺎ ت ﻓ ﺷ ﺎ ر ی د ر د ا ﺧ ل ﮐ ﺎ ﻧ ﺎ ل‬
‫ھ ﺎی ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ﺳ ﺑ ب ﺧ و اھ د ﺷ د ؛ ز ﻣ ﺎﻧ ﯽ ﮐ ﮫ ﻓﺷ ﺎر ﻣ ﺛﺑ ت اﯾﺟ ﺎ د ﻣ ﯽ ﺷ و د ‪ ،‬ﻧر خ ﺟ ر ﯾ ﺎن اﻓز اﯾ ش ﯾ ﺎﺑ د و ﻟ ﯽ ﺑ ﺎ اﯾﺟ ﺎ د‬
‫ﻓﺷ ﺎر ﻣ ﻧﻔ ﯽ در و ن ﮐ ﺎﻧ ﺎل ‪ ،‬ﻧر خ ﺟ ر ﯾ ﺎن ﮐ ﺎھ ش ﺧ و اھ د ﯾ ﺎﻓ ت و در ﻧﺗﯾﺟ ﮫ ﺷ ر اﯾط ﺑﮭ ﯾﻧﮫ ﺳ ﺎز ی ر ا ﻣ ﺣ د و د ﻣ ﯽ‬
‫ﺳ ﺎ ز د ‪ .‬ا ﯾ ن ﻣ ﺳ ﺋ ﻠ ﮫ ﺳ ﺑ ب ا ﯾ ﺟ ﺎ د ﻣ ﺣ د و د ﯾ ت د ر اﺳ ﺗ ﻔ ﺎ د ه ا ز ﺗ ﮭ و ﯾ ﮫ ﻣ ﮑ ﺎ ﻧ ﯾ ﮑ ﯽ د ر و ن ﮐ ﺎ ﻧ ﺎ ل ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر ﻧ ﯾ ز ﻣ ﯽ ﺷ و د ‪ .‬ا ز‬
‫ﺳ و ی د ﯾﮕ ر ﺑﮫ ﻣ ﻧظ و ر ﺗﮭ و ﯾﮫ ھ و ای ﻓ ﺿ ﺎھ ﺎی ﺑو د ار ﻣ ﺎﻧﻧ د آﺷ ﭘز ﺧ ﺎﻧﮫ و ﺳ ر و ﯾ س ھ ﺎی ﺑﮭ د اﺷ ﺗ ﯽ و ‪ ...‬ﻻ ز م‬
‫اﺳ ت ﺟ ر ﯾ ﺎن ھ و ا از ط ر ﯾق ﮐ ﺎﻧ ﺎ ل ﻓﺷ ﺎر ﻣ ﻧﻔ ﯽ ﺑﮫ ﺟ ر ﯾ ﺎن ھ و ای آز ا د ﻣ ﺗ ﺻ ل ﺷ و د ‪ ،‬و ﻟ ﯽ ﻏ ﯾر ﻗ ﺎﺑ ل ﭘﯾ ش ﺑﯾﻧ ﯽ‬
‫ﺑ و د ن ﻓ ﺷ ﺎ ر د ا ﺧ ﻠ ﯽ ﮐ ﺎ ﻧ ﺎ ل ھ ﺎ ی ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ﻣ ﺎ ﻧ ﻊ اﯾن اﺗﻔ ﺎق ﻣ ﯽ ﺷ و د ‪ .‬ھ ﻣ ﭼ ﻧ ﯾن ﻣ و ﺟ ب ﺳ ﻠ ب اﻣ ﮑ ﺎن ﺗ ﻧظ ﯾم ﺳ ط ﺢ‬
‫ﻣﻘطﻊ ﮐﺎﻧﺎل ھﺎی ﻓﺷﺎر و ﻣﮑش ﻧﯾز ﻣﯽ ﺷود‪).‬اﺑوﺻﺑﺎغ‪-‬ﺧداﮐرﻣﯽ‪(1390‬‬

‫ﺑ ﺎ د ﮔ ﯿﺮ د ر ﮐ ﺎﺷ ﺎن‬

‫ﺧ ﻧ ﮏ ﺳ ﺎز ی ﻧ ﺎ ﻣ ﻧ ﺎ ﺳ ب ﺟ ر ﯾ ﺎ ن ھ و ای و ر و د ی ﺗ و ﺳ ط ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر‬
‫ﻣ ﮭ ﻣ ﺗر ﯾ ن ﻋ ﺎ ﻣ ل ﺧ ﻧ ﮏ ﺳ ﺎ ز ی ﺟ ر ﯾ ﺎ ن ھ و ا ی د ا ﺧ ل ﺳ ﺗ و ن ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر اﺳ ﺗﻔ ﺎ د ه از ﭘﺗ ﺎﻧﺳ ﯾ ل ﺳ ر ﻣ ﺎﯾ ش ﺗﺑﺧ ﯾر ی اﺳ ت ‪.‬‬
‫د ﻣ ﺎ ی ھ و ا د ر ﭘ ﺎ ﯾ ﯾ ن ﺳ ﺗ و ن ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ھ ﺎ ﯾ ﯽ ﮐ ﮫ از ﺳ ر ﻣ ﺎ ﯾ ش ﺗ ﺑﺧ ﯾر ی د ر و ن ﮐ ﺎ ﻧ ﺎ ل ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر اﺳ ﺗﻔ ﺎ د ه ﻧ ﻣ ﯽ ﮐ ﻧ ﻧ د ‪ ،‬ﺗﻘ ر ﯾ ﺑ ﺎ ً‬
‫ﺑﺎ دﻣﺎی ﻣﺣﯾط ﺑراﺑر اﺳت‪) .‬ﻣزﯾدی ﻣﺣﻣد و ﻣﺣﺳن –ﺑﮭﺎدری ﻧژاد‪-‬دھﻘﺎﻧﯽ ‪(1387‬ﺑﻧﺎﺑراﯾن ﺑﮫ ﻧظر ﻣﯽ‬
‫ر ﺳ د ﺟ ر ﯾ ﺎ ن ﺧ ر و ﺟ ﯽ از ﭘ ﺎ ﯾ ﯾ ن ﺳ ﺗ و ن ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر ﻧ ﻣ ﯽ ﺗ و ا ﻧ د آﺳ ﺎ ﯾ ش ﺣ ر ار ﺗ ﯽ ﺳ ﺎ ﮐ ﻧ ﺎ ن د اﺧ ل ﺳ ﺎﺧ ﺗ ﻣ ﺎ ن ر ا ﺗ ﺄ ﻣ ﯾ ن‬
‫ﮐ ﻧ د ‪ .‬ھ ر ﭼ ﮫ ﺳ ر ﻋ ت ﺑ ﺎ د ﮐ ﻣ ﺗ ر و ا ر ﺗ ﻔ ﺎ ع ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر ﺑ ﯾ ﺷ ﺗ ر ﺑ ﺎ ﺷ د ‪ ،‬د ﻣ ﺎ ی ھ و ا ﺑ ﮫ ﻣ ﯾ ز ان ﺟ ز ﺋ ﯽ اﻓ ز ا ﯾ ش ﻣ ﯽ‬
‫ﯾﺎﺑد‪).‬ﺑﮭﺎدری ﻧژاد ﯾﻌﻘوﺑﯽ ‪ (1385‬ﺗﻧﮭﺎ ﻋﺎﻣل ﭘﺎﯾﯾن آوردن دﻣﺎی ھوای ﺧروﺟﯽ از ﺑﺎدﮔﯾر ‪ ،‬ﭘﺎﯾﯾن ﺑودن‬
‫د ﻣ ﺎ ی ھ و ا د ر ﺷ ب و ﺗﺷ ﻌ ﺷ ﻊ ﺣ ر ار ﺗ ﯽ د ﯾو ار ھ ﺎ ی ﺧ ﺎر ﺟ ﯽ ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ﺑﮫ آﺳ ﻣ ﺎن اﺳ ت ﮐ ﮫ از ط ر ﯾق ذ ﺧ ﯾر ه ﺳ ﺎز ی‬
‫اﻧر ژ ی ﺑ ر و د ﺗ ﯽ د ر ﺟ ر م ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر ا ﻧ ﺟ ﺎ م ﻣ ﯾ ﮕ ﯾر د و ر و ز ﺑﻌ د از آن اﺳ ﺗﻔ ﺎ د ه ﻣ ﯽ ﺷ و د ‪ ) . .‬ﻣ ز ﯾد ی ﻣ ﺣ ﻣ د و ﻣ ﺣ ﺳ ن‬
‫–ﺑﮭﺎدری ﻧژاد‪-‬دھﻘﺎﻧﯽ ‪ (1387‬از ﺳوی دﯾﮕر در ﮔوﻧﮫ ھﺎی ﺳﻧﺗﯽ ﺑﺎدﮔﯾرھﺎﯾﯽ ﮐﮫ از ﭘﺗﺎﻧﺳﯾل ﺳرﻣﺎﯾش‬
‫ﺗﺑﺧ ﯾر ی در و ن ﮐ ﺎﻧﺎل ﺑﺎد ﮔ ﯾر اﺳ ﺗﻔ ﺎد ه ﻣ ﯽ ﮐ ﻧﻧد ‪ ،‬ﻧﮫ ﺗﻧﮭ ﺎ ﺑﺎ ﻗر ار ﮔ ر ﻓﺗن ﻋ ﺎﻣ ل ر ط و ﺑت ز ا ) ﮐ و ز ه( در ﻣ ﺳ ﯾر‬
‫ﺟ ر ﯾ ﺎن ھ و ا و اﺷ ﻐ ﺎ ل ﻗﺳ ﻣ ﺗ ﯽ از ﺳ ط ﺢ ﻣ ﻘط ﻊ ﺳ ﺑ ب ﮐ ﺎ ھ ش ﻧر خ ﺟ ر ﯾ ﺎن ﺣ ﺟ ﻣ ﯽ د ر و ن ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ﻣ ﯽ ﺷ و ﻧ د ﺑ ﻠﮑ ﮫ ﺑ ﺎ‬
‫ﺗ ﻐ ﯾ ﯾ ر ﺟ ﮭ ت ﺑ ﺎ د ﺑ ﮫ د ﻟ ﯾ ل اﻓ ز ا ﯾ ش ﭼ ﮕ ﺎ ﻟ ﯽ ھ و ا و ﺧ ﻧﮏ ﺳ ﺎز ی آن ﺳ ﺑ ب ﮐ ﺎ ھ ش ﻣ ﯾز ان ﻓ ﺷ ﺎر ﻣ ﻧﻔ ﯽ ا ﯾﺟ ﺎ د ﺷ د ه‬
‫د و ر ن ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ﻣ ﯽ ﺷ و ﻧ د ‪.‬‬

‫ﺑ ﺎ د ﮔ ﯿﺮ ﺑ ﺎغ د و ﻟ ﺖ آ ﺑ ﺎ د د ر ﯾ ﺰ د‬

‫ﻣ ﺣ دو د ﯾت در ﺗﮭ و ﯾﮫ ط ﺑﻘﺎﺗﯽ‬
‫ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ھ ﺎ ی ﺳ ﻧ ﺗ ﯽ ﺑ ﮫ ط و ر ﻣ ﻌ ﻣ و ل ﺑر ا ی ﺗ ﺄ ﻣ ﯾن ﺗ ﮭ و ﯾ ﮫ و ﺳ ر ﻣ ﺎ ﯾ ش ﯾﮏ ط ﺑﻘ ﮫ ) ھ ﻣ ﮑ ف ( و ﯾ ﺎ ﺣ د اﮐ ﺛر د و ط ﺑﻘ ﮫ‬
‫) ھ ﻣ ﮑ ف و ز ﯾر ز ﻣ ﯾن ( ﻣ و ر د اﺳ ﺗﻔ ﺎ د ه ﻗر ار ﻣ ﯽ ﮔ ر ﻓ ﺗﮫ اﻧ د ‪ .‬ﻟذ ا اﺳ ﺗﻔ ﺎ د ه از آﻧﮭ ﺎ د ر ﺳ ﺎﺧ ﺗﻣ ﺎن ھ ﺎ ط ﺑﻘ ﺎﺗ ﯽ ﺑ ﺎ‬
‫ﻣ ﺣ د و د ﯾ ت ر و ﺑر و اﺳ ت ‪ .‬ﺑ ﺎ اﯾن و ﺟ و د ﻣ ﺳ ﺋﻠﮫ ﺑر ر ﺳ ﯽ اﻣ ﮑ ﺎن ط ﺑﻘ ﺎﺗ ﯽ ﻧﻣ و د ن ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ھ ﺎ د ر ﮔ و ﻧ ﮫ ھ ﺎ ی ﺗ ﮏ‬
‫ﻓﺷ ﺎر ی و ﭼ ﻧد ﻓﺷ ﺎر ی ﻣ ﺗﻔ ﺎو ت اﺳ ت ‪ .‬ﺑ ﺎد ﮔ ﯾر ھ ﺎی ﺗﮏ ﻓﺷ ﺎر ی ﺑﮫ د ﻟﯾل ﺳ ﺎد ﮔ ﯽ و ﺑﮫ ﺻ ر ﻓﮫ ﺑو د ن ﻣ ﻣ ﮑ ن اﺳ ت‬
‫ﺑرای ھر اﺗﺎﻗﯽ ﯾﮏ ﺑﺎدﮔﯾر وﺟود داﺷﺗﮫ ﺑﺎﺷد‪) .‬ﺷرﯾﻌت زاده‪ (1374‬از ﺳوی دﯾﮕر ﻋﻣدﺗﺎ ً در ﺑﺎدﮔﯾرھﺎی‬
‫ﺗ ﮏ ﻓ ﺷ ﺎ ر ی ا ی ﮐ ﮫ ﺗ ﮭ و ﯾ ﮫ د و ط ﺑ ﻘ ﮫ ر ا ﺗ ﺄ ﻣ ﯾ ن ﻣ ﯽ ﮐ ر د ﻧ د ) ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر ھ ﺎ ی ﺳ ﮫ ط ر ﻓ ﮫ ( ‪ ،‬از ﮐ ل ﺣ ﺟ م ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر ﺑ ر ا ی‬
‫د و ط ﺑﻘﮫ اﺳ ﺗﻔ ﺎ د ه ﻧﻣ ﯽ ﺷ د ه اﺳ ت ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﮫ ﻧﯾﻣ ﯽ از ﺣ ﺟ م ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ﺑر ای ط ﺑﻘﮫ ھ ﻣ ﮑ ف و ﻧﯾﻣ ﯽ د ﯾﮕ ر ﺑر ای‬
‫ز ﯾر ز ﻣ ﯾ ن اﺳ ﺗﻔ ﺎ د ه ﻣ ﯽ ﺷ د ه اﺳ ت ‪ .‬ﺑ ﻧ ﺎ ﺑر ا ﯾ ن ﻣ ﯽ ﺗ و ان ﮔ و ﻧ ﮫ ی ﺳ ﻧ ﺗ ﯽ ا ﯾ ن ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ھ ﺎ ر ا اﺳ ﺎﺳ ﺎ ً ﯾﮏ ط ﺑﻘ ﮫ د ا ﻧﺳ ت‬
‫وﻟﯽ ﺑﺎ اﯾن وﺟود اﻣﮑﺎن ﺗﮭوﯾﮫ طﺑﻘﺎﺗﯽ را در اﯾن ﮔوﻧﮫ وﺟود دارد‪(bahadori-mazidi- .‬‬
‫)‪dehghani2008‬در ﺑﺎدﮔﯾرھﺎی ﭼﻧد ﻓﺷﺎری ﺑﮫ ﻣﻧظور اﺳﺗﻔﺎده ھﻣزﻣﺎن از ﻧﯾروی ﻓﺷﺎری و ﻣﮑﺷﯽ ﺑﺎد و‬
‫اﻓز اﯾ ش ﺑ ﺎز د ھ ﯽ ‪ ،‬از ﺗ ﯾ ﻐ ﮫ ھ ﺎ ی ﺟ د اﮐ ﻧ ﻧ د ه اﺳ ﺗﻔ ﺎ د ه ﺷ د ه اﺳ ت ‪ .‬ﻓﺷ ﺎر د اﺧ ﻠ ﯽ ﮐ ﺎ ﻧ ﺎ ل ھ ﺎ ی ﺣ ﺎ ﺻ ل از اﯾن ﺗ ﯾ ﻐ ﮫ ھ ﺎ ‪،‬‬
‫ﺗ ﺎ ﺑ ﻌ ﯽ از ﺟ ﮭ ت و ز ش ﺑ ﺎ د اﺳ ت ‪ .‬ﺑ ﻧ ﺎ ﺑر اﯾن ﺑ ﺎ ﺗ و ﺟ ﮫ ﺑ ﮫ ﻣ ﺗ ﻐ ﯾر ﺑ و د ن ﺟ ﮭ ت ﺑ ﺎ د ‪ ،‬ﻧ ﻣ ﯽ ﺗ و ان ﮐ ﺎ ﻧ ﺎ ل ھ ﺎ ی ﻓﺷ ﺎر‬
‫ﻣ ﺛ ﺑ ت و ﻣ ﻧ ﻔ ﯽ ر ا ا ز ھ م ﺗ ﻔ ﮑ ﯾ ﮏ ﻧ ﻣ و د ‪ .‬ﻟ ذ ا ﻓ ﻘ ط از ﮐ و ر ا ن ھ و ا ی ا ﯾ ﺟ ﺎ د ﺷ د ه د ر ﭘ ﺎ ﯾ ﯾ ن ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر ﮐ ﮫ د ر آ ن ﺟ ﺎ‬
‫د ﯾﮕ ر ﺗﯾﻐ ﮫ ھ ﺎی د اﺧ ﻠ ﯽ و ﺟ و د ﻧ د ار د ﻣ ﯽ ﺗو ان اﺳ ﺗﻔ ﺎ د ه ﮐ ر د ‪ .‬اﯾن د ر ﺣ ﺎﻟ ﯽ اﺳ ت اﮔ ر ﺳ ﺎ ﺧ ﺗ ﻣ ﺎ ن ر ا ﭼ ﻧ د ط ﺑ ﻘ ﮫ د ر‬
‫ﻧظ ر ﺑﮕ ﯾر ﯾم ؛ ﺗ ﯾﻐ ﮫ ھ ﺎ ی ﺟ د اﮐ ﻧ ﻧ د ه ر ا ﻓﻘط ﻣ ﯽ ﺗ و ان ﺗ ﺎ ﻧز د ﯾﮑ ﯽ او ﻟﯾن د ر ﯾﭼ ﮫ ﺧ ر و ﺟ ﯽ ﮐ ﮫ د ر ﺑ ﺎﻻ ﺗر ﯾن ط ﺑﻘ ﮫ‬
‫ﻗر ار د ار د ﭘ ﺎﯾﯾن آو ر د و ﭘس از آن ﺷ ﺎھ د اﺧ ﺗﻼ ل ﺟ ر ﯾ ﺎن د ﻣ ﺷ ﯽ و ﻣ ﮑ ﺷ ﯽ ﺑو د‪ .‬در اﯾن ﺻ و ر ت ﺑﮫ ﻧظ ر ﻣ ﯽ‬
‫ر ﺳ د ﻣ ﻌ ﺿ ﻼ ت د ﯾﮕ ر ی ﺑ و ﺟ و د ﺧ و ا ھ د آ ﻣ د ‪ ،‬از ﺟ ﻣ ﻠ ﮫ ‪:‬‬

‫* ﺑﮫ د ﻟﯾ ل ﺗ د اﺧ ل ﺟ ر ﯾ ﺎن ھ ﺎ ی ﻓﺷ ﺎر ﻣ ﺛﺑ ت و ﻣ ﻧﻔ ﯽ ﮐ ﮫ اﺛر ﺳ و ء ﺑر ﻧر خ ﺟ ر ﯾ ﺎن ھ و ا د ار د ‪ ،‬ﺑ ﺎز د ھ ﯽ ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ﺑﮫ‬

‫ﺷ د ت ﮐ ﺎھ ش ﻣ ﯽ ﯾﺎﺑد‪.‬‬

‫* ﺑ ﺎ ﺗو ﺟ ﮫ ﺑﮫ ﮐ ﺎھ ش ﺷ د ﯾ د ﻧر خ ﺟ ر ﯾ ﺎن ‪ ،‬اﺳ ﺗﻔ ﺎ د ه از ﮐ ﺎﻧ ﺎ ل ھ ﺎ ی اﻓﻘ ﯽ ﻣ ﺣ د و د ﻣ ﯽ ﺷ و د ‪.‬‬

‫* ﺟ ر ﯾ ﺎن ھ و ا د ر ط ﺑﻘ ﺎ ت ﻣ ﺧ ﺗﻠف ﺑﮫ ﺻ و ر ت ﯾﮑ ﻧو اﺧ ت ﺗو ز ﯾ ﻊ ﻧﻣ ﯽ ﺷ و د ‪.‬‬

‫* ﺟ ر ﯾ ﺎ ن ھ ﺎ ی د ا ﺧ ﻠ ﯽ ط ﺑﻘ ﺎ ت و ار د د ﯾﮕ ر ط ﺑﻘ ﮫ ھ ﺎ ﻣ ﯽ ﺷ و د ‪.‬‬

‫ﺑﻧﺎﺑر اﯾن ﺳ ﺎﺧ ﺗﺎر ﺑﺎد ﮔ ﯾر ھ ﺎی ﭼ ﻧد ﻓﺷ ﺎر ی ﺑر ای اﺳ ﺗﻔ ﺎد ه د ر ﮐ ﻣ ﺗر ﯾن ﺗﻌ د اد ط ﺑﻘﮫ ط ر اﺣ ﯽ ﺷ د ه اﺳ ت ‪.‬‬

 ‫ﺧ ﺎﻧﮫ ﺑﺮ و ﺟ ﺮ د ی ھ ﺎ‬

‫ر ﻓ ﺗ ﺎر ﺣ ر ار ﺗ ﯽ ﻧ ﺎﻣ ﻧ ﺎ ﺳ ب‬

‫ﺑﮫ ﻋ ﻠت ﭘﺎﯾﯾن ﺑو دن ﺟ ر م ﻣ ﺻ ﺎﻟﺢ ﺳ ﺎﺧ ﺗﻣ ﺎﻧﯽ ﺑﺎد ﮔ ﯾر ‪ ،‬ذﺧ ﯾر ه ﺳ ﺎز ی اﻧر ژ ی ﺳ ر ﻣ ﺎﯾﯽ در ط و ل ﺷ ب در آﻧﮭ ﺎ‬

‫ﻣ ﺣ د و د اﺳ ت و ﺟ ر ﯾ ﺎن ﺟ ر ﻣ ﯽ ز ﯾ ﺎ د ھ و ا ﻧﯾز ﻣ و ﺟ ب ﻣ ﺻ ر ف اﯾن اﻧر ژ ی ﺳ ر ﻣ ﺎﯾ ﯽ د ر ﮐ و ﺗ ﺎه ﻣ د ت ) ﯾﮏ ﺗ ﺎ د و‬
‫ﺳ ﺎ ﻋ ت ( ﻣ ﯽ ﺷ و د ‪ .‬ﺑ ﺎ ﺑ ﺎﻻ ر ﻓ ﺗن د ﻣ ﺎ ی ھ و ا ی ﻣ ﺣ ﯾط و ﺗﺷ ﻌ ﺷ ﻊ ﺧ و ر ﺷ ﯾ د د ر ﺳ ﺎﻋ ﺎ ت او ﻟﯾ ﮫ ر و ز ‪ ،‬د ﻣ ﺎ ی ﺟ ر م‬
‫ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر از د ﻣ ﺎ ی ﻣ ﺣ ﯾط ﺑ ﯾﺷ ﺗر ﻣ ﯽ ﺷ و د ‪ .‬ﺑ ﻧ ﺎ ﺑر اﯾن د ر اﮐ ﺛر ﺳ ﺎﻋ ﺎ ت ر و ز اﻣ ﮑ ﺎن اﯾﺟ ﺎ د د ﻣ ﺎ ی ھ و ا ی ﺧ ﻧﮏ ﺗر از‬
‫ھوای ﻣﺣﯾط وﺟود ﻧدارد‪) . .‬ﻣزﯾدی ﻣﺣﻣد و ﻣﺣﺳن –ﺑﮭﺎدری ﻧژاد‪-‬دھﻘﺎﻧﯽ ‪(1387‬‬

‫و اﺑ ﺳ ﺗﮕ ﯽ ﺑﮫ ﺳ ر ﻋ ت ﺑﺎد‬

‫د ر ﻣ و ا ﻗ ﻌ ﯽ ﮐ ﮫ ﺳ ر ﻋ ت و ز ش ﺑ ﺎ د ﮐ ﻣ ﺗ ر ا ز ‪ 2 . 5 -3‬ﻣ ﺗ ر ﺑ ر ﺛ ﺎ ﻧ ﯾ ﮫ ﺑ ﺎ ﺷ د ‪ ،‬ﺑ ﺎ ز د ھ ﯽ ﺳ ر ﻣ ﺎ ﯾ ﺷ ﯽ ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر ھ ﺎ ﺑ ﺳ ﯾ ﺎ‬
‫ﭘﺎﯾﯾن اﺳت‪) .‬ﺑﺗل ﻣﮏ ﮐﺎرﺗﯽ ‪-1381‬ﭘﯾرﻟﻣوﺗر‪ (1382‬در زﻣﺎن ھﺎﯾﯽ ﮐﮫ ﺑﺎد ﻧﻣﯽ وزد‪ ،‬ﻓﻘط در ﺳﺎﻋﺎت‬
‫ا و ﻟ ﯾ ﮫ ر و ‪ ،‬ﻣ ﻘ د ار ﮐ ﻣ ﯽ ﺟ ر ﯾ ﺎ ن ھ و ا د ر ا ﺛ ر ﻧ ﯾ ر و ھ ﺎ ی ﺷ ﻧ ﺎ و ر ی و ا ر د ﺳ ﺎ ﺧ ﺗ ﻣ ﺎ ن ﻣ ﯽ ﺷ و د و ﺑﻘ ﯾ ﮫ ی ﺳ ﺎ ﻋ ﺎ ت ﺷ ﺑ ﺎ ﻧ ﮫ‬
‫ر و ز ﮐ ﮫ د ﻣ ﺎ ی د ﯾ و ار ھ ﺎ ی ﺳ ﺎﺧ ﺗﻣ ﺎن ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر از د ﻣ ﺎ ی ﻣ ﺣ ﯾط ﺑ ﯾﺷ ﺗر ا ت ‪ ،‬ﻧﮫ ﺗ ﻧﮭ ﺎ ھ و ا از ط ر ﯾق ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر و ار د‬
‫ﻧ ﻣ ﯽ ﺷ و د ‪ ،‬ﺑ ﻠﮑ ﮫ ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر ﻣ ﺎ ﻧ ﻧ د د و د ﮐ ش ﺧ و ر ﺷ ﯾ د ی ﻋ ﻣ ل ﮐ ر د ه و ھ و ا ی د ا ﺧ ل ﺳ ﺎ ﺧ ﺗ ﻣ ﺎ ن ا ز ط ر ﯾ ق آ ن ﺑ ﮫ ﻣ ﺣ ﯾ ط‬
‫ﺑﯾرون ﻣﻧﺗﻘل ﻣﯽ ﺷود‪ (bahadori1985) .‬اﻟﺑﺗﮫ ﻻزم ﺑﮫ ذﮐر اﺳت ﮐﮫ ﺟرﯾﺎن ﺣﺎﺻل از ﻧﯾروی وزش ﺑﺎد‬
‫در ﻣﻘﺎﯾﺳﮫ ﺑﺎ ﻧﯾروی ﺷﻧﺎوری درون ﺑﺎدﮔﯾر ﺑﺳﯾﺎر ﺑزرﮔﺗر اﺳت )ﺑﺗل ﻣﮏ ﮐﺎرﺗﯽ ‪ (1381‬ﺑﻧﺎﺑراﯾن زﻣﺎﻧﯽ‬
‫ﮐ ﮫ ﺑ ﺎد ﮔ ﯾر ﺑﮫ ﺻ و ر ت د و د ﮐ ش ﺧ و ر ﺷ ﯾد ی ﻋ ﻣ ل ﻣ ﯽ ﮐ ﻧد ‪ ،‬ﺟ ر ﯾ ﺎن ﺣ ﺟ ﻣ ﯽ ﻣ ﺣ د و د ی ر ا ﺧ ﺎر ج ﻣ ﯽ ﺳ ﺎز د‪ .‬ﻟذ ا‬
‫در ﻣﺟﻣوع ﻣﯽ ﺗوان ﮔﻔت در ﻣواﻗﻌﯽ ﮐﮫ ﺑﺎد ﻧﻣﯽ وزد و ﯾﺎ ﺳرﻋت ﻗﺎﺑل ﻣﻼﺣظﮫ ای ﻧدارد ‪ ،‬ﺗﮭوﯾﮫ‬
‫ﻓ ﺿ ﺎ ھ ﺎ ی ﺟ ﺎ ﻧ ﺑ ﯽ ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ﺑ ﺎ ﻣ ﺷ ﮑ ل ر و ﺑر و ﻣ ﯽ ﺷ و د ‪.‬‬
 ‫اﻓ ز ا ﯾ ش ﺟ ز ﺋ ﯽ ﻧر خ ﺟ ر ﯾ ﺎ ن ﺟ ر ﻣ ﯽ د ر ط و ل ﺑ ﺎد ﮔ ﯾر‬

‫ﺟ ر ﯾ ﺎ ن ﺟ ر ﻣ ﯽ ھ و ا ﺑ ﺎ ا ﻓ ز ا ﯾ ش ا ر ﺗ ﻔ ﺎ ع ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر و ا ﺿ ﺎ ﻓ ﮫ ﺷ د ن اﻓ ت ﻓ ﺷ ﺎ ر ھ ﺎ د ر ﻣ ﺳ ﯾ ر ﺟ ر ﯾ ﺎ ن ‪ ،‬ﮐ ﺎ ھ ش ﻣ ﯽ ﯾ ﺎ ﺑ د و‬
‫ھر ﭼﮫ ﺳرﻋت ﺑﺎد ﺑﯾﺷﺗر ﺑﺎﺷد ‪ ،‬ﻣﯾزان ﮐﺎھش ﺑﯾﺷﺗر اﺳت‪).‬ﭘﺎﮐزاد‪ (1376‬ﺑﺎ ﺗوﺟﮫ ﺑﮫ ﻧﻣودار ‪ ، 2‬ﺑﺎ‬
‫رﺳﯾدن ﺑﮫ اﻧﺗﮭﺎی ﮐﺎﻧﺎل ﺑﺎدﮔﯾر ﻓﻘط ﺑﮫ ﻣﯾزان ﺑﺳﯾﺎر ﺟزﺋﯽ )ﺣداﮐﺛر ‪ (0.2 kg/s‬ﺑر ﻧرخ ﺟرﻣﯽ اﻓزوده ﻣﯽ‬
‫ﺷود و ﺣﺗﯽ ﺑﺎ اﻓزاﯾش ﺳرﻋت ﺟرﯾﺎن ﺗﺎ ‪ 10 m/s‬ﺷﯾب ﻧﻣودار ﻓﻘط ﮐﻣﯽ رﺷد ﻧﺷﺎن ﻣﯽ دھد‪ .‬ﺑﻧﺎﺑراﯾن ﻣﯽ‬
‫ﺗ و ا ن ﺑ ﯾ ﺎ ن ﻧ ﻣ و د ﮐ ﮫ ﻓ ﻘ ط ﺑ ﮫ ﻗ ﺻ د ر ﺳ ﯾ د ن ﺑ ﮫ ﺳ ط ﺢ ﺟ ر ﯾ ﺎ ن ھ ﺎ ی ﻣ ط ﻠ و ب ‪ ،‬ا ر ﺗ ﻔ ﺎ ع ﺳ ﺎﻗ ﮫ ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر ھ ﺎ ی ﺳ ﻧ ﺗ ﯽ‬
‫اﻓز اﯾ ش ﻣ ﯽ ﯾ ﺎﻓ ﺗ ﮫ اﺳ ت و ﺑ ﮫ ط و ر ذ اﺗ ﯽ ﻧ ﻣ ﯽ ﺗ و اﻧ د ﻧر خ ﺟ ر ﯾ ﺎن ﺟ ر ﻣ ﯽ ر ا اﻓز اﯾ ش د ھ د ‪.‬‬

‫ﻧﻣودار ‪ 1‬ﺟرﯾﺎن ﺟرﻣﯽ ھوای ورودی ﺑﮫ ﺳﺎﺧﺗﻣﺎن در ﺳﺎﻋﺎت ﻣﺧﺗﻠف ﺷﺑﺎﻧﮫ روز ]‪ [26‬ﻧﻣودار ‪ 2‬دﻣﺎی ھوا ورودی ﺑﮫ ﺳﺎﺧﺗﻣﺎن در ارﺗﻔﺎع ھﺎی ﻣﺧﺗﻠف ﺳﺗون‬
‫ﺑﺎدﮔﯾر ]‪[26‬‬
 ‫ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ی د ر ﺑ ﻧ د ر ﻟﻧﮕ ﮫ‬

‫د ر ﻧ ﺎ ﺣ ﯾ ﮫ ا ی ﺑ ﮫ ﻧ ﺎ م ﺑ ﺳ ﺗ ﮏ ﮐ ﮫ ا ﮐ ﻧ و ن د ر ﺣ و ﻣ ﮫ ﺷ ﮭ ر ﻣ د ر ن د ﺑ ﯽ و ا ﻗ ﻊ ﮔ ر د ﯾ د ه ا ﺳ ت ‪ ،‬ﻧ ﻣ و ﻧ ﮫ ھ ﺎ ی از ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر‬
‫د ﯾ د ه ﺷ د ه اﺳ ت ‪ .‬ﺑﺳ ﺗﮏ د ر و اﻗ ﻊ اﺳ م ﻣ ﻧط ﻘﮫ ای د ر ﻧز د ﯾﮑ ﯽ ﺑﻧ د ر ﻟﻧﮕ ﮫ اﺳ ت و د ر ﭘ ﯽ اﺧ ﺗﻼ ﻓ ﺎﺗ ﯽ ﮐ ﮫ ﻣ ﯾ ﺎن‬
‫ﺷﯾﻌﮫ و ﺳﻧﯽ ﺑﮫ ﺳﺎل ‪ 1262‬ه‪.‬ش )‪ 1889‬م( ﺑوﺟود آﻣده ﺑود ‪ ،‬ﺳﻧﯽ ھﺎی ﺑﺳﺗﮑﯽ ﺑﮫ آﻧﺳوی ﺧﻠﯾﺞ ﻓﺎرس در‬
‫دﺑﯽ اﻣروزی ﻣﮭﺎﺟرت ﮐردﻧد )‪ (Roaf, 1988‬و درﻣﺣﻠﮫ ای ﮐﮫ ﺳﮑﻧﯽ ﮔزﯾدﻧد ﺷروع ﺑﮫ ﺳﺎﺧت و‬
‫ﺳ ﺎ ز ھ ﺎ ی ﻣ ﺷ ﺎ ﺑ ﮫ آ ﻧ ﭼ ﮫ د ا ﯾ ر ا ن د اﺷ ﺗ ﻧ د ﻧ ﻣ و د ه و آ ن ﻣ ﻧط ﻘ ﮫ ﺑ ﺳ ﺗ ﮏ ﻧ ﺎ م ﮔ ر ﻓ ت ‪ .‬ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر ھ ﺎ ی د ﺑ ﯽ ﺑ ﮫ اﺣ ﺗ ﻣ ﺎ ل ﻗ ر ﯾ ب‬
‫ﺑ ﮫ ﯾ ﻘ ﯾ ن ﺗ و ﺳ ط ا ﯾ ر ا ﻧ ﯾ ﺎ ن ﺑ ﺳ ﺗ ﮑ ﯽ ﺳ ﺎ ﺧ ﺗ ﮫ ﺷ د ‪ .‬ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر ھ ﺎ ی ﻣ و ﺟ و د د ر ﮐ ﺷ و ر ھ ﺎ ی ﺟ ﻧ و ب ا ﯾ ر ا ن ﮐ ﮫ اﻗ ﻠ ﯾ م ﮔ ر م و‬
‫ﻣ ر ط و ب د ار ﻧ د ﺑﺳ ﯾ ﺎر ﺷ ﺑﯾﮫ ﺑﮫ ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ھ ﺎﯾ ﯽ ﻣ ﯽ ﺑ ﺎﺷ ﻧ د ﮐ ﮫ د ر اﻗ ﻠﯾ م ﮔ ر م و ﻣ ر ط و ب ا ﯾر ان ھ ﻣ ﺎ ﻧ ﻧ د ﺑ ﻧ د ر ﻟ ﻧﮕ ﮫ ‪،‬‬
‫ﮐ ﻧﮓ ‪ ،‬ﻗﺷ م و ﻏ ﯾر ه ﺳ ﺎﺧ ﺗﮫ ﺷ د ه اﻧد‬

‫ﺟ ﻣ ﻊ ﺑ ﻧد ی‬

‫ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ھ ﺎ ﻋ ﻧ ﺎ ﺻ ر ی ﺳ ﺎﺧ ﺗ ﻣ ﺎ ﻧ ﯽ ھ ﺳ ﺗ ﻧ د ﮐ ﮫ ﺑ ﺎ ھ د اﯾ ت ﺟ ر ﯾ ﺎن ﺑ ﺎ د ﺑ ﮫ اﺧ ل ﺳ ﺎﺧ ﺗ ﻣ ﺎن ‪ ،‬ﺳ ﺑ ب ﺗ ﻌ د ﯾ ل د ﻣ ﺎ و ﺗ ﺄ ﻣ ﯾن‬
‫ﺣ د و د آ ﺳ ﺎ ﯾ ش ﺣ ر ا ر ﺗ ﯽ ﻓ ﺿ ﺎ ی ز ﻧ د ﮔ ﯽ ﻣ ﯽ ﺷ و ﻧ د ‪ .‬ﺑ ﺎ ﺗ و ﺟ ﮫ ﺑ ﮫ ا ﯾ ﻧ ﮑ ﮫ ﺗ ﺻ ﺎ و ﯾ ر ﭘ ﺎ ﭘ ﯾ ر و س ھ ﺎ ی ﻣ ﺻ ر ی ﻣ ﺗ ﻌ ﻠق ﺑ ﮫ‬
‫‪ 1500‬ﺳﺎل ﻗﺑل از ﻣﯾﻼد ﻣﺳﯾﺢ اﺳت ﻟذا ﭼﻧﺎﻧﭼﮫ ﺑﮫ ﮐﻧﮑﺎﺷﮭﺎی ﻣﺳودا در ﺗﭘﮫ ﭼﺧﻣﺎق رﺟوع ﺷود ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗوﺟﮫ‬
‫ﺑﮫ دﻻﯾل ﮔﻔﺗﮫ ﺷده ﭘﯾراﻣون ﮐﻧﮑﺎﺷﮭﺎی ﻣﺳودا در ﺷﻣﺎل ﺷﺎھرود ‪ ،‬ﭘﯾﺷﯾﻧﮫ ﺳﺎﺧت ﺑﺎدﮔﯾر در اﯾران ﺑﮫ ‪4000‬‬
‫ﺳ ﺎ ل ﻗ ﺑ ل از ﻣ ﯾ ﻼ د ﻣ ﯽ ر ﺳ د ‪ .‬ا ﯾ ن ﻣ ﮭ م ﻣ ﯽ ﺗ و ا ﻧ د د ﻟ ﯾ ﻠ ﯽ ﺑ ر ا ی ﻣ د ﻋ ﯽ ﺑ و د ن ا ﯾ ر ا ﻧ ﯾ ﺎ ن ﺑ ر ا ی ا ﺑ د ا ع ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر د ر‬
‫ﺟ ﮭ ﺎن ﻧﯾز ﺑ ﺎﺷ د ﭼ ر ا ﮐ ﮫ ﭼ ﻧﯾن ﺳ ﺎﺑﻘﮫ ای ﺑر ای اﺳ ﺗﻔ ﺎ د ه از ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر د ر ھ ﯾﭻ ﮐ ﺟ ﺎ ﺧ ﺎو ر ﻣ ﯾ ﺎﻧﮫ و ﺟ و د ﻧ د ار د ‪..‬‬
‫ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ھ ﻣ و ار ه ﺑ ﮫ ﻋ ﻧ و ان ﯾﮏ ﺳ ﺎز ه ﺳ ﻧ ﺗ ﯽ ﺟ ﮭ ت ﺗ ﮭ و ﯾ ﮫ ﺗ ﻌ ر ﯾف ﺷ د ه اﺳ ت ﮐ ﮫ د ر ﺳ ر اﺳ ر ﺧ ﺎ و ر ﻣ ﯾ ﺎ ﻧ ﮫ از ﮐ ﺷ و ر‬
‫ﭘ ﺎ ﮐ ﺳ ﺗ ﺎن ﮔ ر ﻓ ﺗ ﮫ ﺗ ﺎ ﺷ ﻣ ﺎ ل آﻓر ﯾﻘ ﺎ ﺑ ﺎ ﻧ ﺎم ھ ﺎ و ﻓر م ھ ﺎ ی ﻣ ﺧ ﺗ ﻠف د ﯾ د ه ﺷ د ه اﺳ ت ھ ر ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر از اﺟ ز ا ی ﮐ ﺎ ﻟ ﺑ د ی‬
‫ﻣ ﺷ ﺧ ﺻ ﯽ ﺗﺷ ﮑ ﯾ ل ﺷ د ه اﺳ ت ﮐ ﮫ د ر ﺟ ز ﺋﯾ ﺎ ت ﺑﺳ ﯾ ﺎر ﻣ ﺗﻔ ﺎو ت ﻣ ﯽ ﺑ ﺎﺷ ﻧ د ‪ .‬ﻣ ﻌ ﻣ ﺎر ﯾ ﺎن ﻣ ﻌ ﺗﻘ د اﺳ ت ﮐ ﮫ ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ﺑﮫ‬
‫ﺗر ﺗﯾ ب از ﭘ ﺎﯾﯾن ﺑﮫ ﺑ ﺎﻻ از ﻗﺳ ﻣ ت ھ ﺎﯾ ﯽ ﺷ ﺎﻣ ل ‪ :‬ﺗﻧو ر ه ‪ ،‬ﺳ ﺎﻗﮫ ‪ ،‬ز ه و ز ﻧﺟ ﯾر ‪ ،‬ﻗﻔﺳ ﮫ و ز ه و ز ﻧﺟ ﯾر ﺗﺷ ﮑ ﯾ ل‬
‫ﺷ د ه اﺳ ت ‪ .‬ﺑ ﮫ ط و ر ﮐ ﻠ ﯽ ھ ر ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر از ﻋ ﻧ ﺎ ﺻ ر ز ﯾ ر ﺗ ﺷ ﮑ ﯾ ل ﺷ د ه اﺳ ت ﺳ ﻘ ف ﻗ ﻔ ﺳ ﮫ ھ ﺎ ی ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر ا ز ﻟ ﺣ ﺎ ظ ﻓ ر م‬
‫د ر ﺳ ﮫ ﺣ ﺎ ﻟ ت اﺟ ر ا ﺷ د ه ا ﻧ د ‪ :‬ﻣ ﺳ ط ﺢ ‪ ،‬ﺷ ﯾ ﺑ د ار و ﻣ ﻧﺣ ﻧ ﯽ د ر ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ھ ﺎ ﯾ ﯽ ﮐ ﮫ ﺗ ﯾ ﻐ ﮫ ھ ﺎ ی ﺗﻔﮑ ﯾﮏ ﮐ ﻧ ﻧ د ه د اﺧ ﻠ ﯽ‬
‫د ر ﺳ ﺗ و ن ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر و ﺟ و د د ار د ‪ ،‬ﺑ ﺎ ھ ر و ز ش ﺑ ﺎ د ﻓ ﺷ ﺎر ھ ﺎ ی ﻣ ﺗﻔ ﺎ و ﺗ ﯽ د ر اط ر اف ﻗﻔ ﺳ ﮫ ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ا ﯾﺟ ﺎ د ﻣ ﯽ ﺷ و د‬
‫ﮐ ﮫ ﺑ ﮫ ط و ر ﻣ ﺳ ﺗ ﻘ ﯾ م ﺑ ر ﻓ ﺷ ﺎ ر د اﺧ ﻠ ﯽ ﺳ ﺗ و ن ھ ﺎ ی ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾ ر ا ﺛ ر ﻣ ﯽ ﮔ ذ ار د ﺑ ﻧ ﺎ ﺑ ر ا ﯾ ن ﺑ ﮫ ط و ر ھ ﻣ ز ﻣ ﺎ ن ھ م ﻣ ﺟ ﻣ و ﻋ ﮫ‬
‫ای از ﻓﺷ ﺎر ھ ﺎی ﻣ ﺛﺑت ) ﺑﺎدﺧ و ر ھ ﺎ( و ھ م ﻣ ﺟ ﻣ و ﻋ ﮫ ای از ﻓﺷ ﺎر ھ ﺎی ﻣ ﻧﻔ ﯽ ) ﺑﺎدﺧ ﺎن ھ ﺎ( در و ن ﺑر ج ﺑﺎد ﮔ ﯾر‬
‫ﺑ و ﺟ و د ﻣ ﯽ آ ﯾ د د ر ا ﻧ ﺗ ﮭ ﺎ ی ﮐ ﺎ ﻧ ﺎ ل ﺑ ﻌ ﺿ ﯽ ﺑ ﺎ د ﮔ ﯾر ھ ﺎ و ﯾ ﺎ د ر ﻣ ﯾ ﺎن ا ﺗ ﺎق ﭘﺧ ش ﮐ ﻧ ﻧ د ه ھ و ا ) ﺣ و ﺿ ﺧ ﺎ ﻧ ﮫ ( ﺣ و ض‬
‫ﮐ و ﭼ ﮏ و ﮐ م ﻋ ﻣ ﻘ ﯽ از آب و ﺟ و د د ار د ﮐ ﮫ در اﺛر ﺑر ﺧ و ر د ھ و ا ﺑﺎ ﺳ ط ﺢ آب ‪ ،‬ﺳ ر ﻣ ﺎﯾش ﺗﺑﺧ ﯾر ی ر خ ﻣ ﯽ‬
‫دھ د‬

‫ﻣ ر ا ﺟ ﻊ ) ﻣ ﻧ ﺎ ﺑﻊ و ﻣ ﺂ ﺧ ذ (‬
‫ﻣﻌﻤﺎرﯾﺎن ‪ ،‬ﻏﻼﻣﺤﺴﯿﻦ ‪ ، 1375 ،‬آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﻌﻤﺎری ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ اﯾﺮان ﮔﻮﻧﮫ ﺷﻨﺎﺳﯽ دروﻧﮕﺮا ؛ اﻧﺘﺸﺎرات‬
‫د اﻧﺸ ﮕ ﺎه ﻋ ﻠﻢ و ﺻ ﻨﻌ ﺖ ؛ ﺗﮭ ﺮ ان‬

‫ﻣﺤﻤﻮدی ‪ ،‬ﻣﮭﻨﺎز ‪ ، 1388 ،‬ﺑﺎدﮔﯿﺮ ﻧﻤﺎد ﻣﻌﻤﺎری اﯾﺮان ؛ ﯾﺰدا ؛ ﺗﮭﺮان‬

‫ﻣﺤﻤﻮدی ‪ ،‬ﻣﮭﻨﺎز و ﻣﻔﯿﺪی ‪ ،‬ﺳﯿﺪ ﻣﺠﯿﺪ ‪ 1387 ،‬؛ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﺑﺮ ﮔﻮﻧﮫ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻌﻤﺎری ﺑﺎدﮔﯿﺮھﺎی ﯾﺰد و‬
‫ﯾﺎﻓﺘﻦ ﮔﻮﻧﮫ ھﺎی ﮐﺎرﮐﺮدی ﺑﮭﯿﻨﮫ ؛ ﻧﺸﺮﯾﮫ ھﻨﺮھﺎی زﯾﺒﺎ ؛ ﺷﻤﺎره ‪ ، 36‬ص – ص ‪105-103‬‬

‫ﺷﺮﯾﻌﺖ زاده ‪ ،‬ﻋﻠﯽ اﺻﻐﺮ ؛ ‪ 1371‬؛ ﺑﺎدﮔﯿﺮھﺎی ﯾﺰد و اﺳﻠﻮب ﺳﺎﺧﺘﻦ آﻧﮭﺎ ؛ ﯾﺰدﻧﺎﻣﮫ ؛ ﮔﺮدآوری ‪:‬‬
‫اﯾﺮج اﻓﺸﺎر ؛ اﻧﺘﺸﺎرات ﺟﺪاﮔﺎﻧﮫ ؛ ﺗﮭﺮان ‪ ،‬ص‪-‬ص ‪358-345‬‬

‫ﺑﺘﻞ ﻣﮏ ﮐﺎرﺗﯽ ؛ ‪ 1381‬؛ ﺑﺎدﺧﺎن ؛ ﺗﺮﺟﻤﮫ ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ اﺣﻤﺪی ﻧﮋاد ؛ ﻧﺸﺮ ﺧﺎک ؛ اﺻﻔﮭﺎن‬

‫ﺗﻮﺳﻠﯽ ‪ ،‬ﻣﺤﻤﻮد ؛ ‪ 1360‬؛ ﺳﺎﺧﺖ ﺷﮭﺮ و ﻣﻌﻤﺎری در اﻗﻠﯿﻢ ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ اﯾﺮان ؛ ﭘﯿﺎم و ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻧﻮ ؛‬
‫ﺗﮭ ﺮ ان‬

‫ﻣﺤﻤﻮدی ‪ ،‬ﻣﮭﻨﺎز ؛ ‪ 1385‬؛ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﮐﺎﻟﺒﺪی ﺑﺎدﮔﯿﺮھﺎ ﺑﺮ رﻓﺘﺎر ﺣﺮارﺗﯽ ؛ رﺳﺎﻟﮫ‬
‫د ﮐ ﺘﺮ ی ؛ د اﻧﺸ ﮑ ﺪ ه ﻣ ﻌ ﻤ ﺎر ی ‪ ،‬د اﻧﺸ ﮕ ﺎه آز ا د اﺳ ﻼ ﻣ ﯽ و اﺣ ﺪ ﻋ ﻠﻮ م و ﺗﺤ ﻘ ﯿﻘ ﺎ ت‬

‫ﺑﮭﺎدری ﻧﮋاد ‪ ،‬ﻣﮭﺪی و ﯾﻌﻘﻮﺑﯽ ‪ ،‬ﻣﺤﻤﻮد ؛ ‪ 1385‬؛ ﺗﮭﻮﯾﮭﻮ ﺳﺮﻣﺎﯾﺶ طﺒﯿﻌﯽ در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ھﺎی ﺳﻨﺘﯽ ‪،‬‬
‫ﻣ ﺮ ﮐ ﺰ ﻧﺸ ﺮ د اﻧﺸ ﮕ ﺎھ ﯽ ؛ ﺗﮭ ﺮ ان‬

‫ﭘﯿﺮﻟﻤﻮﺗﺮ ‪ ،‬د ؛ ‪ 1382‬؛ ﺑﮭﺴﺎزی اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺒﺨﯿﺮ در ﯾﮏ ﺑﺎدﮔﯿﺮ ؛ ﺗﺮﺟﻤﮫ ‪ :‬ﺻﺪری اﻓﺸﺎر ‪ ،‬م ؛‬
‫ﻣ ﺎ ھ ﻨ ﺎ ﻣ ﮫ ﺗ ﮭ ﻮ ﯾ ﮫ ﻣ ﻄ ﺒ ﻮ ع ‪ ،‬ﺷ ﻤ ﺎر ه ‪6‬‬

‫ﺧﺮﻣﯽ ‪ ،‬ﻣﺮﺗﻀﯽ ‪ 1382 ،‬؛ اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﮭﺮه وری در ﻣﺼﺮف اﻧﺮژی از طﺮﯾﻖ ﺗﮭﻮﯾﮫ طﺒﯿﻌﯽ در‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ھﺎ ؛ ﻣﺠﻤﻮﻋﮫ ﻣﻘﺎﻻت ﺳﻮﻣﯿﻦ ھﻤﺎﯾﺶ ﺑﮭﯿﻨﮫ ﺳﺎزی ﻣﺼﺮف ﺳﻮﺧﺖ ؛ ﺟﻠﺪ ‪ 1‬؛ ص‪-‬ص ‪-57‬‬
‫‪69‬‬

‫ﺑﮭﺎدری ﻧﮋاد ‪ ،‬ﻣﮭﺪی ‪ 1358 ،‬؛ دﺳﺘﮕﺎه ھﺎی ﺧﻨﮏ ﺳﺎزی ﺧﻮدﺑﺨﻮدی در ﻣﻌﻤﺎری اﯾﺮان ؛ ﻧﺸﺮﯾﮫ‬
‫آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ داﻧﺶ ؛ ﺗﮭﺮان ؛ ص‪-‬ص ‪ 367-362‬‬
 ‫ﻣﺰﯾﺪی ‪ ،‬ﻣﺤﺴﻦ و ﻣﺰﯾﺪی ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ‪ 1387 ،‬؛ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻋﺪدی ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺑﺎدﮔﯿﺮھﺎ ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﺳﯿﺴﺘﻢ ھﺎی‬
‫اﻧﻔﻌﺎﻟﯽ در ﻣﻨﺎطﻖ ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ ؛ ﻧﺸﺮﯾﮫ اﻧﺮژی اﯾﺮان ؛ ﺷﻤﺎره ‪ 28‬؛ ص‪-‬ص ‪46-39‬‬

‫ﺑﮭﺎدری ﻧﮋاد ‪ ،‬ﻣﮭﺪی و دھﻘﺎﻧﯽ ‪ ،‬ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ‪ 1387 ،‬؛ ﺑﺎدﮔﯿﺮ ﺷﺎھﮑﺎر ﻣﮭﻨﺪﺳﯽ اﯾﺮان ؛ ﯾﺰدا ؛ ﺗﮭﺮان ‬

‫ﺷﺮﯾﻌﺖ زاده ‪ ،‬ﻋﻠﯽ اﺻﻐﺮ ‪ 1374 ،‬؛ ﻧﻘﺶ ﺑﺎدﮔﯿﺮھﺎ در ﻧﺎﺣﯿﮫ ﺟﻨﻮﺑﯽ دﺷﺖ ﮐﻮﯾﺮ »اﺳﺘﺎن ﯾﺰد«‬
‫ﻣ ﺠ ﻤ ﻮ ﻋ ﮫ ﻣ ﻘ ﺎﻻ ت ﮐ ﻨﮕ ﺮ ه ی ﺗ ﺎر ﯾﺦ ﻣ ﻌ ﻤ ﺎ ر ی و ﺷ ﮭ ﺮ ﺳ ﺎز ی اﯾﺮ ان ؛ اﻧﺘﺸ ﺎر ا ت ﺳ ﺎز ﻣ ﺎن ﻣ ﯿﺮ ا ث ﻓﺮ ھ ﻨﮕ ﯽ ‪،‬‬
‫ﺗﮭﺮان ‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم ص‪-‬ص ‪226-220‬‬

‫ﻣﺠﯿﺪ ﻣﻔﯿﺪی ﺷﻤﯿﺮاﻧﯽ‪1386‬ھﻮﯾﺖ اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺎدﮔﯿﺮ و ﭘﯿﺸﯿﻨﮫ ﯾﺎﺑﯽ آن در ﻣﻌﻤﺎری اﯾﺮان‬

‫)اﺑﻮﺻﺒﺎغ‪-‬ﺧﺪاﮐﺮﻣﯽ‪ (1390‬ﺑﺮرﺳﯽ ﻓﯿﺰﯾﮏ ﺑﺎدﮔﯿﺮھﺎي ﺳﻨﺘﯽ و ﻣﻌﺎﯾﺐ آﻧﮭﺎ ﺑﺎ روﯾﮑﺮد ﺑﮭﯿﻨﮫ‬

‫ﺳﺎزي ﻋﻤﻠﮑﺮدي‬
 M.N. Bahadori, 1994, Viability of wind towers in achieving summer comfort
in the hot arid regions of the Middle-East, Renewable Energy 5 (5-8) 879-
892.

A.A. Ellmualim, 2006, Effect of damper and heat source on wind catcher
natural ventilation performance, Energy and Buildings 38 (939-948)

Badran, A.,2003. Performance of cool towers under various climates in

Jordan. Energy and Buildings 35, 1031-1035.

Bahadori, M., 1985. An improved design of wind towers for natural

ventilation and passive cooling. Solar Energy 35 (2), 119-129.

M.N. Bahadori, M. Mazidi, A.R. Dehghani. Experimental investigation of new

designs of wind towers. Renewable Energy 33 (2008) 2273-2281

Givoni, B., 1993. Semi-empirical model of a building with a passive

evaporative cool tower. Solar Energy 50(5), 425-434

Yellot, J., 1989. Evaporative cooling. In: Cook, J. (Ed). Passive Cooling.MIT
Press, Cambridge and London, 593p.

Roaf. S; 1981; Badgir; Living with the desert; oxford press; p-p57-71

Bahadori,m.1978 passive cooling system in Iranian architecture,scientific

American.vol238,no2.pp144-154

Mahyari. A (1996); “The Wind Catcher”; ph.Dthises; Sydney University;

Australia

O`kane, B (1976) ; “The al-Ghiyasiyya at Khirgird”; Iran; vol XIV; Lpndon

Roaf, S (1988); “The wind catcher of Yazd”; ph.D thesis; Department of
Architecture; oxford polytechnic

Yarshater. E (1989); “Encyclopedia Iranica”; Routledge