BỘ CÔNG THƯƠNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

KHOA CÔNG NGHỆ ĐỘNG LỰC
---------------o0o---------------

TIỂU LUẬN CUỐI KỲ

HỆ THỐNG LÁI TRỤC VÍT- THANH RĂNG

TRÊN XE TOYOTA VIOS

GVHD: Ths. Nguyễn Xuân Ngọc

SVTH: Trương Thuận Phát- MSSV: 20068721

TP HCM, tháng 6/ 2021

TIỂU LUẬN CUỐI KỲ-06/2021

Mục lục:

Nhận xét của giáo viên:...........................................................................................i

Mục lục:.................................................................................................................ii
Danh mục hình ảnh:..............................................................................................iii
Danh mục bảng biểu:.............................................................................................iv
1. TỔNG QUAN....................................................................................................1
1.1. Đặt vấn đề...........................................................................................................................1
1.2. Tình hình nghiên cứu về hệ thống lái..................................................................................2
1.3. Phạm vi và giới hạn của tiểu luận.......................................................................................2
1.4. Mục tiêu..............................................................................................................................2
1.5. Phương pháp nghiên cứu.....................................................................................................3
1.6. Ý nghĩa tiểu luận.................................................................................................................3
2. Hệ thống lái trục vít- thanh răng trên ô tô..................................................................................3
2.1. Khái quát chung về hệ thống lái..........................................................................................3
2.2. Bố trí chung hệ thống lái của Toyota Vios..........................................................................5
2.3. Cấu tạo và nguyên lý làm việc cùa từng bộ phận của hệ thống lái trên Toyota Vios...........6
2.4. Nguyên lý hoạt động của toàn hệ thống lái trên Toyota Vios............................................15
2.5. Tính tùy động hệ thống lái xe Toyota Vios.......................................................................16
3. Nguyên nhân hư hỏng và biện pháp khắc phục của hệ thống lái Toyota Vios.........................17
4. Ưu điểm và nhược điểm của hệ thống lái trục vít- thanh răng trợ thủy lực trên Toyota Vios. .19
5. Kết luận và kiến nghị...............................................................................................................19
5.1. Kết luận.............................................................................................................................19
5.2. Kiến nghị..........................................................................................................................19

Trương Thuận Phát i

TIỂU LUẬN CUỐI KỲ-06/2021

Danh mục hình ảnh:

Hình 2.1: Hệ thống lái trên ô tô.................................................................................3
Hình 2.2:Sơ đồ bố trí hệ thống lái của Toyota Vios...................................................5
Hình 2.3: Cơ cấu lái trục vít – thanh răng..................................................................7
Hình 2.4: Kết cấu trục lái trên Toyota Vios...............................................................8
Hình 2.5: Bố trí trục lái loại điểm tựa dưới................................................................9
Hình 2.6: Sơ đồ hệ thống lái trợ lực thủy lực...........................................................10
Hình 2.7: Bơm kiểu phiến gạt..................................................................................11
Hình 2.8: Van phân phối kiểu quay.........................................................................12
Hình 2.9: Nguyên lý hoạt động của van phân phối ở vị trí trung gian......................13
Hình 2.10: Nguyên lý hoạt động van phân phối ở vị trí quay vòng sang phải..........14
Hình 2.11: Nguyên lý hoạt động của van phân phối ở vị trí quay vòng sang trái....15
Hình 3.1: Hiện tượng dầu chảy thước lái.................................................................18

Trương Thuận Phát ii

TIỂU LUẬN CUỐI KỲ-06/2021

Danh mục bảng biểu:

Bảng 4.1: các ưu điểm và nhược điểm của hệ thống lái trên Toyota Vios...............19
Bảng 4.2: Các ưu và nhược điểm của hệ thống lái trợ lực thủy lực và trợ lực điện..20

Trương Thuận Phát iii

TIỂU LUẬN CUỐI KỲ-06/2021

1. TỔNG QUAN
1.1. Đặt vấn đề
Trong cuộc sống thời đại công nghệ 4.0 như hiện nay thì rất nhiều ngành nghề
có xu hướng phát triển và một trong các ngành đó chính là ngành ô tô. Đó là ngành
nghề giữ một vị trí quan trọng trong sự phát triển của xã hội, ô tô được dùng phổ
biến trong nền kinh tế quốc dân ở nhiều lĩnh vực như công nghiệp, nông nghiệp, lâm
nghiệp...Trên nền tảng của dất nước dang trên đà phát triển, ngành ô tô, kĩ thuật ô tô
cũng ngày càng được chú trọng và đầu tư phát triển. Thể hiện bởi các công ty, nhà
máy lắp ráp ô tô giữa nước ta với nước ngoài ngày càng phát triển trên các tỉnh của
nước ta như: FORD, TOYOTA, DAEWOO
Mà ngành ô tô không phải là một ngành nghề đơn giản mà bất cứ ai cũng có thể
theo được. Một trong những vấn đề đặt ra là nắm bắt kết cấu của các loại xe hiện
đại, của từng hệ thống trên xe để từ đó khai thác và sử dụng xe một cách có hiệu
quả. Và một trong những hệ thống đóng vai trò quan trọng trên một chiếc xe đó
chính là hệ thống lái, hệ thống này có chức năng điều khiển hướng chuyển động và
quỹ đạo chuyển động của ô tô trong quá trình di chuyển trên đường giúp ô tô tránh
khỏi các chướng ngại. Trong quá trình chuyển động hệ thống lái có ảnh hưởng rất
lớn đến an toàn của người trên xe. Do đó người ta không ngừng cải tiến và nâng cao
tính năng cùa hệ thống lái. Hệ thống lái thì có rất nhiều loại, và một trong số đó
chính là hệ thống lái trục vít- thanh răng với trợ lực thủy lực mà cụ thể là hệ thống
này được trang bị trên xe TOYOTA VIOS. Và bài tiểu luận này em sẽ phân tích sâu
vào hệ thống lái trục vít- thanh răng với trợ lực lái bằng thủy lực

SV: Trương Thuận Phát 1

TIỂU LUẬN CUỐI KỲ-06/2021

1.2. Tình hình nghiên cứu về hệ thống lái

Trên thế giới: Với sự phát triển mạnh mẽ của nền khoa học và công nghệ nên
nhiều hãng xe lớn như Toyota, Ford, BMW, Audi....đã phát minh và tính toán thiết
kế, chế tạo các phương pháp trợ lực mới để kết hợp với hệ thống lái tạo thành một
cơ cấu lái hoàn chỉnh. Các nhà nghiên cứu trên toàn thế giới đang tập trung nghiên
cứu về các nội dung sau:

 Nghiên cứu động học hệ thống lái thông qua mối tương quan hình học và các
khâu độc lập, từ đó xác định sự thay đổi động học các khâu, kết luận khả năng sử
dụng của các hệ thống lái khác nhau trên xe

 Xác định lực tác dụng lên vành tay lái để tính toán khà năng áp dụng các hệ
thống trợ lực để diều khiển lái

 Xây dựng các mô hình động học hệ thống lái trong những giả thuyết cơ học
cho sát với điều kiện thực tế từ đó nghiên cứu tính năng điều khiển ô tô

 Nghiên cứu sâu hơn và phát triển vể các hệ thống lái điểu khiển Điện- Thuỷ
lực hoặc Điện điện tử

 Nghiên cứu các hệ thống lái tự động

ỞViệt Nam: Do điều kiện cũng như trình độ về kĩ thuật còn nhiều hạn chế hơn
so với các nước khác nên chỉ dừng lại ở vấn đề khai thác, vận hành kiểm tra, bảo trì,
sửa chữa phụ tùng thay thế.

1.3. Phạm vi và giới hạn của tiểu luận

Bài tiểu luận nghiên cứu về hệ thống lái trục vít- thanh răng kết hợp với hệ
thống lái bằng thủy lực nói chung và phạm vi nghiên cứu trên xe TOYOTA VIOS
nói riêng nhằm tìm hiểu sâu hơn về hệ thống

1.4. Mục tiêu

Bài tiểu luận nghiên cứu về cơ cấu, cách thức, nguyên lý lám việc của hệ thống
lái trục vít- thanh răng trên dòng xe cụ thể là TOYOTA VIOS. Bên cạnh đó còn đưa

SV: Trương Thuận Phát 2

TIỂU LUẬN CUỐI KỲ-06/2021

ra sơ đồ bố trí chung của các hệ thống, bài luận còn cho biết các nguyên nhân hư
hỏng xảy ra trên hệ thống và cách khắc phục

1.5. Phương pháp nghiên cứu

Bài luận nghiên cứu theo phương pháp bẳng lý huyết: nghiên cứu tổng hợp các
tài liệu nghiên cứu về hệ thống lái trục vít- thanh răng trở lực thủy lực trên con xe
Toyota Vios nhằm chỉ ra dược sự vượt trội và hạn chế của hệ thống lái trục vít-
thanh răng được điều khiển bằng thùy lực

1.6. Ý nghĩa tiểu luận

Bài tiểu luận giúp ta hiểu và nắm bắt thêm về hệ thống lái điểu khiển bắng thủy
lực, hiểu thêm về mặt hạn chế và khả năng làm việc so với các hệ thông lái khác. Vá
từ những kiến thức thu thập được kết hợp với sự sáng tạo của bản thân có thể góp
phần cải thiện thệ thống lái trục vít- thanh răng với trợ lực thủy lực.

2. Hệ thống lái trục vít- thanh răng trên ô tô

2.1. Khái quát chung về hệ thống lái

Hình 2.1: Hệ thống lái trên ô tô

Trên một chiếc xe ô tô thì có rất nhiều hệ thống quan trọng giúp cho chiếc xe có
thể hoạt động được một cách hoàn hảo. Mỗi hệ thống đảm nhận một vai trò khác
nhau nhưng giữa các hệ thống có mối liên hệ mật thiết với nhau trong quá trình hoạt
dọng của ô tô. Một trong số đó chính là hệ thống lái trên ô tô. Hệ thống lái dùng để
thay đổi hướng chuyển động của ô tô nhờ quay vòng các bánh xe dẫn hướng, cũng

SV: Trương Thuận Phát 3

TIỂU LUẬN CUỐI KỲ-06/2021

như để giữ phương chuyển động thẳng hay chuyển động quay vòng của ô tô khi cần
thiết.
Việc chuyển động của xe được thực hiện nhờ vào vô lăng( vành lái ), trục
lái( truyền chuyển động từ vô lăng đến cơ cấu lái ), cơ cấu lái ( tăng lực quay của vô
lăng để truyền moment lớn hơn đến các thanh dẫn động lái ), và các thanh dẫn động
lái( truyền dẫn động từ cơ cấu lái đến các bánh xe dẫn hướng )
2.1.1. Phân loại

 Theo cách bố trí vành tay lái

-Hệ thống lái với vành tay lái bố trí bên trái
-Hệ thống lái với vành tay lái bố trí bên phải

 Theo số lượng cầu dẫn hướng

- Hệ thống lái với các bánh dẫn hướng ở cầu trước

- Hệ thống lái với các bánh dẫn hướng ở cầu sau
- Hệ thống lái với các bánh dẫn hướng ở tất cả cầu

 Theo kết cấu của cơ cấu lái

- Cơ cấu lái loại trục vít- bánh vít

- Cơ cấu lài loại trục vít- cung răng
- Cơ cấu lái loại trục vít- con lăn
- Cơ cấu lái loại trục vít chốt quay
- Cơ cấu lái loại liên hợp( gồm trục vít, ê cu, cung răng)
- Cơ cấu lái loại bánh răng trụ- thanh răng

 Theo kết cấu và nguyên lý lám việc của trợ lực

- Hệ thống lái có trợ lực thủy lực

- Hệ thống lái có trợ lực khí nén
- Hệ thống lái có trợ lực điện

SV: Trương Thuận Phát 4

TIỂU LUẬN CUỐI KỲ-06/2021

2.2. Bố trí chung hệ thống lái của Toyota Vios

Hệ thống lái trên Toyota Vios là hệ thống lái cơ khí với tay lái trợ lực thủy lực,
giúp tay lái nhẹ hơn khi chạy xe ở tốc độ thấp và trở lại mức bình thường khi xe
chay ở tốc độ cao. Hệ thống lái ô tô Toyota Vios bao gồm: Cơ cấu lái, dẫn động lái,
trợ lực lái.
Cơ cấu lái loại bánh răng trụ thanh răng, trong đó thanh răng làm luôn chức
năng của thanh lái ngang trong hình thang lái
Dẫn động lái gồm có: vành tay lái, vỏ trục lái, trục lái, truyền động các đăng,
thanh lái ngang, cam quay và các khớp nối
Trợ lực lái gồm các bộ phận cơ bản: bơm dầu, van phân phối và xilanh lực
Bán kính quay vòng tối thiểu 4,9 m

Hình 2.2:Sơ đồ bố trí hệ thống lái của Toyota Vios

1: Vành lái( vô lăng ), 2: Trục lái, 3: Thanh răng lái, 4: Xi lanh trợ lực, 5: Cảm
biến tốc độ, 6: Bơm trợ lực, 7: Bình chứa dầu, 8: Van điều khiển, 9: Thanh nối, 10:
Làm mát dầu trợ lực, 11: Rô tuyn
Vành lái (vô lăng ): vành lái cùng với trục lái có nhiệm vụ truyền lực quay vòng
cùa người lái từ vành lái đến trục răng của cơ cấu lái

SV: Trương Thuận Phát 5

TIỂU LUẬN CUỐI KỲ-06/2021

Cơ cấu lái: biến chuyển động quay của trục lái thành chuyển động góc của đòn
quay đứng và tập hợp lực điểu khiển trên vành tay lái
Dẫn động lái: dẫn động lái bao gồm trục lái, thanh ngang, trục rô tuyn, cam
quay. Nó có nhiệm vụ biến chuyển động góc của đòn quay đứng thành chuyển động
góc của trục bánh xe dẫn hướng
Hệ thống trợ lực lái: có nhiệm vụ làm giảm lực điều khiển trên vành tay lái để
giảm cường độ lao động cho người lái và để tăng tính an toàn của hệ thống điều
khiển lái. Toyota Vios sừ dụng hệ thống lái có trợ lực gồm hai phần chính: phần lái
cơ khí có cấu tạo và nguyên lý giống với các hệ thống lái thông thường, phần trợ lực
với các bộ phận chính sau: Bơm thùy lực, Van điều khiển, xilanh lực
2.3. Cấu tạo và nguyên lý làm việc cùa từng bộ phận của hệ thống lái trên
Toyota Vios
Một cấu tạo hoàn chỉnh của hệ thống lái trục vít- thanh răng sử dụng trợ lực
thủy lực trên xe Toyata Vios bao gồm: Vành lái, Trục lái, Cơ cấu lái dạng trục vít-
thanh răng, Dẫn động lái và Lái trợ lực

 Vành lái: Là bộ phận đặt trên buồng lái có nhiệm vụ tiếp nhận moment quay
của người lái truyền cho trục lái. Có dạng hình tròn lõi bằng thép ngoài được bọc
bằng vật liệu nhựa hoặc da. Các nan hoa có thể bố trí đều hay không đều ( hai nhánh
hoặc ba nhánh ) bên trong vành lái. Giúp tài xế dễ điều khiển khi xe quay vòng.
Việc quay vành lái nhẹ hay nặng phụ thuộc vào tỷ số truyền, là góc độ mà vành lá
phải quay để kéo hai bánh xe dẫn hướng quay được một độ. Tỷ số truyền càng thấp
tay lá càng nặng. Tỷ số truyền động lái thấp gọi là tay lái nhanh thường 18: 20 ( số
vòng quay vô lăng ít ), nếu hệ số truyền động lái cao gọi là tay lái chậm ( số vòng
quay vô lăng nhiều). Ngoài chức năng chính thì vành lái còn phải bố trí một số bộ
phận bắt buộc phải có như túi khí bảo vệ người lái, công tắc còi, công tắc signal để
bảo vệ người lái khi xảy ra sự cố

SV: Trương Thuận Phát 6

TIỂU LUẬN CUỐI KỲ-06/2021

 Cơ cấu lái loại trục vít – thanh răng: Có nhiệm vụ chuyển đổi moment lái và
góc quay từ vô lăng truyền đến bánh xe thông qua thanh dẫn động lái và làm bánh
xe quay

Hình 2.3: Cơ cấu lái trục vít – thanh răng

Trục vít tại đầu thấp hơn của trục lái chính ăn khớp với thanh răng. Khi vô lăng
quay thì trục vít quay làm cho vô lăng chuyển động sang trái hoặc sang phải.
Chuyển dộng của thanh răng được truyền tới các đòn cam lái thông qua các đầu của
thanh răng, hệ thống lái này chủ yếu được sử dụng trên các loại xe có công suất
nhỏ. Vỏ của cơ cấu làm bằng gang trong vỏ có các cơ cấu làm việc của cơ cấu lái,
gồm trục răng ở phía dưới trục lái chính ăn khớp với thanh răng, vỏ của cơ cấu lái
kết hợp làm luôn chức năng của thanh lái ngang trong hình thang lái. Trục răng
bằng thép quay trơn nhờ hai ổ bi đặt trong vỏ của cơ cấu lái, để điều chỉnh các ổ này
dùng một ecu lớn ép chặt các ổ bi, trên vỏ ecu có phớt che bụi. Thanh răng có cấu
tạo răng nghiêng, phần cắt răng của thanh răng nằm ở phía trái, phần răng còn lại có
tiết diện tròn để trục răng quay một cách nhẹ nhàng
Khi vô lăng quay , trục răng quay làm thanh răng chuyển động tịnh tiến sang
phải hoặc trái trên hai bạc trượt, sự dịch chuyển của thanh răng được truyền xuống
thanh cam quay qua các đầu thanh răng và đầu vành lái. Cơ cấu lái được đặt trên vỏ

SV: Trương Thuận Phát 7

TIỂU LUẬN CUỐI KỲ-06/2021

xe dể tạo góc ăn khớp lớn cho bộ truyền răng nghiêng thì trục răng đặt nghiêng
ngược chiều nghiêng của thanh răng, nhờ vậy sự ăn khớp của bộ truyền lớn làm việc
êm. Khi quay vành tay lái thông qua trục lái thì trục răng sẽ làm dịch chuyển thanh
răng. Hai đầu thanh răng được nối với bánh xe dẫn hướng qua các khớp cầu và
thanh nối sẽ làm quay bánh xe dẫn hướng tương ứng với các góc đánh vành tay lái.
Dẫn hướng thanh răng giúp giữ thanh răng không bị quay trong vỏ cơ cấu lái. Bạc
lệch tâm để điều chỉnh ăn khớp giữa trục vít và thanh răng, còn vít điều chỉnh để
điều chỉnh khoảng hở mặt bên.
- Dẫn động lái: Dẫn động lái của hệ thống lái Toyota Vos bao gồm trục lái
chính và các thanh dẫn động. Các thanh dẫn động lái có kết cấu khớp nối được thiết
kế. Phần tử cơ bản của dẫn động lái là hình thang lái tạo thành bởi cầu trước, và
phần tử quan trọng là hình dạng hình thang lái

Trục lái: Là bộ phận trung gian kết nồi giữa cơ cấu lái và vành lái của xe.

Hình 2.4: Kết cấu trục lái trên Toyota Vios

Trục lái bao gồm trục lái chính truyền chuyển động quay của vô lăng tới cơ cấu
lái và ống đỡ trục lái để cố định trục lái chính vào thân xe. Đầu phía trên của trục lái
chính dược làm thon và xẻ hình răng cưa, vành lái được xiết vào trục lái bằng một
đai ốc. Trong trục lái có một cơ cấu hấp thụ va đập, cơ cấu này sẽ hấp thụ lực đẩy
tác động lên người lái khi xe bị tai nạn. Trục lái được gá với thân xe qua một giá đỡ

SV: Trương Thuận Phát 8

TIỂU LUẬN CUỐI KỲ-06/2021

kiểu dễ vỡ do vậy khi xe bị đâm trục lái có thể dễ dàng bị phá sập. Đầu dưới của
trục lái chính nối với cơ cấu lái bằng khớp nối mềm( được làm bằng vật liệu cao
su )hoặc khớp cac đăng có chức năng hấp thụ chấn động khi xảy ra va chạm, do làm
bằng vật liệu cao su nhờ đó đường tâm của trục lái và trục đầu vào cơ cấu lái lệch
nhau một góc nhất định. Ngoài ra trục lái chính trên một số xe còn có một số kết cấu
dùng để khống chế và điều chỉnh hệ thống lái như cơ cấu khóa tay lái, cơ cấu tay lái
nghiêng, cơ cấu trượt tay lái. Trục lái trên xe Toyota Vios dạng ống lồng liên kết với
cơ cấu lái nhờ khớp các đăng. Lực trên vành tay lái khi trên đường xấu không quá
20 KG, hành trình tự do của vành lái là 30.

Đặc biệt trên xe Toyota Vios được trang bị hệ thống lái có khả năng thay đổi
góc nghiêng của tay lái

Hình 2.5: Bố trí trục lái loại điểm tựa dưới

Cấu tạo cơ bản của cơ cấu này bao gồm một cặp cữ chặn nghiêng, bulong, khóa
nghiêng, giá đỡ kiểu dễ vỡ, cần nghiêng...Các cữ chặn nghiêng xoay đồng thời với
cần nghiêng. Khi cần nghiêng ở vị trí khóa, đỉnh của các cữ chặng nghiêng được
nâng lên và đẩy sát vào giá đỡ dễ vỡ và gá nghiêng để khóa chặt giá đỡ dễ vở và bộ
gá nghiêng. Bên cạnh đó, khi cần gạt nghiêng được chuyển sang vị trí tự do thì sẽ

SV: Trương Thuận Phát 9

TIỂU LUẬN CUỐI KỲ-06/2021

loại bỏ sự chênh lệch độ cao của các cữ chặn nghiêng và có thể điều khiển trục lái
theo hướng thẳng đứng.
- Trợ lực lái: Để tăng khả năng lái xe hầu hết các ô tô hiện đại đều có lốp rộng
áp suất thấp để tăng diện tích tiếp xúc giữa bề mặt đường và lốp xe, do vậy đòi hỏi
nhiều lực đánh lái hơn, song nếu tăng tỷ số truyền thì phải giảm lực đánh lái nhưng
điều này sẽ phải quay vành lái nhiều hơn khi xe quay vòng và không thể quay góc
ngoặt gấp được. Do đó việc lái nhạy mà lực lái nhỏ thì cần một thiết bị trợ lực lái.
Có nhiều hệ thống trợ lực lái như trợ lực lái thủy lực, trợ lực lái phi tuyến tính...Hệ
thống trợ lực lái trên xe Toyota Vios là hệ thống trợ lực thủy lực. Trong đó van phân
phối, xylanh lực đặt chung trong cơ cấu lái. Thanh răng của cơ cấu lái cũng đồng
thời là xylanh lực của hệ thống trợ lực. Ba bộ phận chính của trợ lực lái thủy lực là:
Bơm, Van điều khiển, Xylanh trợ lực

Hình 2.6: Sơ đồ hệ thống lái trợ lực thủy lực

- Bơm trợ lực: Bơm trợ lực được sử dụng trên Toyota Vios là bơm kiểu phiến
gạt, được đặt phía trên động cơ và được dẫn động từ động cơ bẳng bộ truyền đai.

SV: Trương Thuận Phát 10

TIỂU LUẬN CUỐI KỲ-06/2021

Hình 2.7: Bơm kiểu phiến gạt

1,5: Cửa nap, 2: Trục rô to, 3,7: Cửa xả, 4: Vòng Cam, 6: Rô to, 8: Phiến gạt
Nguyên lý hoạt động: Rô to quay trong một vòng cam được gắn chặt với vỏ
bơm, có các rãnh để gắn các cánh bơm. Chu vi vòng ngoài của rô to hình tròn nhưng
mặt trong của vòng cam có hình ô van vì vậy tồn tại một khe hở giữa rô to và vòng
cam. Cánh gạt sẽ ngăn cản khe hở này đề tạo thành một buồng chứa dầu. Cánh bớm
bị giữ sát vào bề mặt trong của vòng cam bằng lực ly tâm và áp suất dầu tác động
sau cánh bơm hình thành một phớt dầu ngăn rò rỉ áp suất từ giữa cánh gạt và vòng
cam khi bơm tạo áp suất dầu. Dung tích bình dầu có thể tăng hoặc giảm khi rô to
quay để vận hành bơm. Tóm lại, dung tích của buồng dầu tăng tại cổng hút do vậy
dầu từ bình chứa sẽ được hút vào buồng dầu từ cổng hút. Lượng dầu trong buồng
chứa giảm bên phía xả và khi đạt đến 0 thì dầu trước đậy được hút vào buồng này bị
ép qua cổng xả, có 2 cổng hút và 2 cổng xả. Do đó dầu sẽ hút và xả 2 lần trong một
chu kỳ quay của rô to.
- Xilanh trợ lực: Trên Toyota Vios thanh răng đóng vai trò pittong trợ lực và
thanh răng dịch chuyển do áp suất dầu tạo ra từ bơm trợ lực lái tác động lên pittong
theo cả 2 hướng. Truc van phân phối được nối với vô lăng. Khi vô lăng ở vị trí trung
gian( xe chạy thẳng) thì van phân phối cũng ở vị trí trung gian.

SV: Trương Thuận Phát 11

TIỂU LUẬN CUỐI KỲ-06/2021

Do đó dầu từ bơm trợ lực lái không vào khoang nào mà quay trở lại bình chứa.
Tuy nhiên, khi vô lăng quay theo hướng nào đó thì van phân phối thay đổi đường
truyền do vậy dầu chảy vào một trong các buồng, dầu trong buồng đối diện bị đẩy ra
ngoài và chảy về bình chứa theo van phân phối.
- Van phân phối: Van phân phối sử dụng trên xe Toyota Vios là loại van quay.

Hình 2.8: Van phân phối kiểu quay

SV: Trương Thuận Phát 12

TIỂU LUẬN CUỐI KỲ-06/2021

Trong van phân phối có phần tử định tâm và phần tử phản lực, van được chế tạo
với độ chính xác cao trong đó có các van an toàn để tránh cho áp suất dầu tăng quá
cao và đảm bảo cho hệ thống lái làm việc bình thường khi bơm dầu bị hỏng.
Van phân phối trong hệ thống lái quyết định đưa dầu từ bơm trợ lực đi vào
buồng nào. Trục van phân phối( trên đó tác động moment vô lăng ) và trục răng
được nối với nhau bằng một thanh xoắn. Van quay và trục răng được cố định bằng
một chốt và quay liền với nhau. Nếu không có áp suất của bơm tác động , thanh
xoắn sẽ ở trạng thái hoàn toàn xoắn và trục van phân phối và trục răng tiếp xúc với
nhau ở miếng hãm và moment của trục van phân phối trực tiếp tác động lên trục
răng.
Nguyên lý hoạt động:
 Vị trí trung gian

Hình 2.9: Nguyên lý hoạt động của van phân phối ở vị trí trung gian
Khi chuyển động thẳng vành lái ở vị trí trung gian nên trục van điều khiển cũng
ở vị trí trung gian so với van quay, do vậy dầu từ bơm đến cổng A của van được
thông với cổng D, thông với hai buồng xilanh lực và thông với buồng D để trở về

SV: Trương Thuận Phát 13

TIỂU LUẬN CUỐI KỲ-06/2021

bình chứa. Do không có sự chênh lệch áp suất từ hai phía của piston nên cường hóa
chưa làm việc
 Vị trí vòng quay sang phải

Hình 2.10: Nguyên lý hoạt động van phân phối ở vị trí quay vòng sang phải
Khi quay vòng phải vành lái được đánh sang phải. Moment điều khiển trên vành
lái sẽ truyền qua thanh xoắn tới trục vít. Do trục vít bị sức cản của moment cản quay
từ bánh xe nên trục vít tạm đứng yên làm thanh xoắn bị biến dạng góc và xoay sang
phải. Vì vậy có sự xoay tương đối giữa trục van điều khiển và van quay, lúc này các
lỗ X’ và Y’ mở còn các lỗ X, Y đóng. Dầu từ bơm đến van điều khiển, tới cổng A,
ống nối A, qua các lỗ X’, tới ống nối B, tới buồng bên phải của xilanh đẩy pittong
sang trái thực hiện quay bánh xe dẫn hướng. Mặt khác dầu từ buồng bên trái của
xilanh theo ống nối C về cổng C qua lỗ Y’ về buồng C, về bình chứa của bơm

 Vị trí quay vòng sang trái

SV: Trương Thuận Phát 14

TIỂU LUẬN CUỐI KỲ-06/2021

Hình 2.11: Nguyên lý hoạt động của van phân phối ở vị trí quay vòng sang trái

Khi quay vòng sang trái, moment điều khiển trên vành lái sẽ truyền qua thanh
xoắn đến trục vít. Do trục vít bị sức cản của moment cản quay vòng từ bánh xe nên
trục vít tạm đứng yên làm thanh xoắn bị biến dạng góc và xoay sang trái. Vì vậy có
sự xoay tương đối giữa trục van điều khiển và van quay, lúc này các lỗ X và Y mở
còn các lỗ X’, Y’ đóng. Dầu từ van đến van điều khiển đến cổng A đến ống nối A
qua các lỗ Y tới ống nối C tới buồng bên trái của Xilanh đẩy pittong sang phải thực
hiện quay bánh xe dẫn hướng. Mặt khác dầu từ buồng bên phải của xilanh theo ống
nối B, về cổng B qua các lỗ X về buồng D và về bình chứa của bơm.
2.4. Nguyên lý hoạt động của toàn hệ thống lái trên Toyota Vios
Khi xoay vành lái( vô lăng ) sang trái( phải) thì trục lái sẽ nhận được moment và
sẽ quay theo chiều của vô lăng, Moment từ trục lái truyền đến cơ cấu lái( loại trục
vít thanh răng ). Trục vít tại đầu thấp hơn trục lái ăn khớp với thanh răng, khi vô
lăng chuyển động quay thì trục vít làm cho thanh răng chuyển động sang trái( phải ),
chuyển động của thanh răng được truyền đến các đòn cam lái thông qua các đầu của
thanh răng và các đầu của thanh nối. Hai đầu thanh răng được nối với bánh xe dẫn

SV: Trương Thuận Phát 15

TIỂU LUẬN CUỐI KỲ-06/2021

hướng qua các khớp cầu và thanh nối sẽ làm quay bánh xe dẫn hướng tương ứng với
các góc đánh vành tay lái. Bên cạnh đó hệ thống trợ lực thủy lực tác động rất nhiều
vào quá trình lái của xe, bơm trợ lực nhận công suất từ động cơ qua một dây đai tạo
ra áp suất dầu khi cần thiế. Khi đánh vô lăng van phân phối đưa áp suất dầu qua
đường cấp dầu cao áp vào pittong để đẩy thanh răng theo hướng xoay vô lăng,
chênh lach65 áp suất giữa hai đầu pittong tạo ra lực đẩy giảm tác động của người lái
đối với vô lăng. Khi quay vành lái( vô lăng ) sang phải. Moment điều khiển trên
vành lái sẽ truyền qua thanh xoắn tới trục vít. Do trục vít bị sức cản của moment cản
quay từ bánh xe nên trục vít tạm đứng yên làm thanh xoắn bị biến dạng góc và xoay
sang phải. Vì vậy có sự xoay tương đối giữa trục van điều khiển và van quay, lúc
này các lỗ X’ và Y’ mở còn các lỗ X, Y đóng. Dầu từ bơm đến van điều khiển, tới
cổng A, ống nối A, qua các lỗ X’, tới ống nối B, tới buồng bên phải của xilanh đẩy
pittong sang trái thực hiện quay bánh xe dẫn hướng. Mặt khác dầu từ buồng bên trái
của xilanh theo ống nối C về cổng C qua lỗ Y’ về buồng C, về bình chứa của bơm(
hình minh họa 2.10). Khi quay vành lái( vô lăng ) sang trái. Moment điều khiển
trên vành lái sẽ truyền qua thanh xoắn đến trục vít. Do trục vít bị sức cản của
moment cản quay vòng từ bánh xe nên trục vít tạm đứng yên làm thanh xoắn bị biến
dạng góc và xoay sang trái. Vì vậy có sự xoay tương đối giữa trục van điều khiển và
van quay, lúc này các lỗ X và Y mở còn các lỗ X’, Y’ đóng. Dầu từ van đến van
điều khiển đến cổng A đến ống nối A qua các lỗ Y tới ống nối C tới buồng bên trái
của Xilanh đẩy pittong sang phải thực hiện quay bánh xe dẫn hướng. Mặt khác dầu
từ buồng bên phải của xilanh theo ống nối B, về cổng B qua các lỗ X về buồng D và
về bình chứa của bơm ( hình minh họa 2.11 ). Và khi xe chạy thẳng vành lái ở vị trí
trung gian, nên trục van điều khiển cũng ở vị trí trung gian so với van quay, do vậy
dầu từ bơm đến cổng A của van được thông với cổng D, thông với hai buồng xilanh
lực và thông với buồng D để trở về bình chứa. Do không có sự chênh lệch áp suất từ
hai phía của piston nên cường hóa chưa làm việc ( hình minh họa 2.9 ).

SV: Trương Thuận Phát 16

TIỂU LUẬN CUỐI KỲ-06/2021

2.5. Tính tùy động hệ thống lái xe Toyota Vios

Muốn giữ nguyên góc quay của xe, người lái ngừng đánh tay lái và giữ nguyên
lực tác dụng đăt lên vành tay lái. Tại thời điểm này thì van phân phối ở vị trí mở để
cung cấp dầu cao áp cho một khoan của xilanh lực, do tác dụng của dầu có áp suất
cao ở khoang công tác vẫn tiếp tục đẩy xilanh lực chuyển động, làm cho thanh răng
chuyển động, đồng thời lúc này trục răng đứng im do người lái ngừng đánh tay lái.

3. Nguyên nhân hư hỏng và biện pháp khắc phục

của hệ thống lái Toyota Vios
Đối với hệ thống lái trong quá trình làm việc do cọ sát, va đập thường dẫn đến
các hư hỏng, làm giảm khả năng làm việc. Các hư hỏng xảy ra ơ bất cứ đâu trong
một hệ thống lái trên ô tô

 Các hư hỏng thường gặp ở cơ cấu lái:

Mài mòn cơ cấu lái là một trong những vấn đề thường xảy ra trên ô tô, là một
bộ phận cơ bản của hệ thống lái, nhiệm vụ là truyền chuyển động và moment với tỉ
số truyền rất lớn. Vì vậy các chi tiết của cơ cấu lái bị mòn rất nhanh. Cơ cấu lái xe ô
tô thường là kết cấu cơ khí nên thường tồn tại các khe hở ban đầu. Khi ô tô mới sử
dụng các khe hở thường nhỏ nên tạo nên góc rơ vành lái, góc rơ này phải được giới
hạn theo tiêu chuẩn để đảm bảo khả năng nhanh chóng điều khiển xe chuyển hướng
khi cần thiết. Thay thế các răng của cơ cấu lái và thêm dầu vào cơ cấu lái

 Các hư hỏng thường gặp của dẫn động lái

Mòn rơ lỏng các khớp cầu, khớp trụ: Do các khớp này làm việc trong điều kiện
thường xuyên chịu tải trọng động, luôn luôn phải xoay tương đối với đệm hoặc vỏ,
dễ bị bụi bận bám vào nên dễ bị mài mòn. Hiện tượng mài mòn này sẽ làm biến
dạng các khớp và cũng làm tăng độ rơ vành lái. Và khi bị mòn lớn thường gây nên
va đập và tạo nên tiếng ồn khi đổi chiều vòng quay. kiểm tra mức dầu trợ lực và
châm thêm nếu cần thiết, đến trung tâm sửa chữa, bảo dưỡng để được kiểm tra và

SV: Trương Thuận Phát 17

TIỂU LUẬN CUỐI KỲ-06/2021

sửa chữa. Xe bạn có thể cần điều chỉnh lại bạc lái, tăng dây đai dẫn động hoặc thay
thế nếu dây đai bị chai mòn.

Biến dạng các đòn dẫn động bánh xe dẫn hướng: Các đòn dẫn động này có thể
bị quá tải trong khi sử dụng. Hiện tượng cong vênh đòn ngang do va chạm với
chướng ngại vật hoặc sai lẹch kích thước đòn ngang đều làm sai lệch các góc quay
các bánh xe dẫn hướng.

 Tay lái nặng

Khi xe có hiện tượng trên, điều đầu tiên nên xem xét là phải kiểm tra dầu và
bơm trợ lực lái. Có thể dầu trợ lực lái của xe thấp hơn mức low hoặc bơm trợ lực
của bị hư hỏng dẫn đến điều này. Trường hợp này có thể do bơm trợ lực bị mòn
cánh bơm, hở đường dầu tới thước lái hoặc bị xước bề mặt bơm. Trường hợp mức
dầu trợ lực lái của xe vẫn đảm bảo, bạn hãy đem xe đến trung tâm sửa chữa để kiểm
tra và sửa chữa. (có thể bạn sẽ phải thay cánh bơm trợ lực, thay ống dẫn dầu hoặc
gia công lại bề mặt bơm).

 Hiện tượng dầu chảy thước lái

Hình 3.12: Hiện tượng dầu chảy thước lái

Đây là hiện tượng khá phổ biến ở hệ thống lái trợ lực thủy lực. Nguyên nhân
chính của hiện tượng này là do phớt thước lái bị chảy dầu, tuổi thọ của phớt thước
lái thấp nên sau một thời gian sử dụng gây ra chảy dầu, một trường hợp khác là do

SV: Trương Thuận Phát 18

TIỂU LUẬN CUỐI KỲ-06/2021

chụp bụi lái bị rách làm cho nước, bụi xâm nhập phá hỏng phớt thước lái gây ra hiên
tượng trên. Đai siết hai đầu thước lái không chặt làm rỗ ti, phá hỏng phớt. Có thể
thay phớt thước lái, xiết lại hai đầu rô tuyn lái, thay chụp bụi mới để đảm bảo hệ
thống lái của xe bạn không bị bụi đường và nước xâm nhập làm hỏng phớt thước lái.

4. Ưu điểm và nhược điểm của hệ thống lái trục vít-

thanh răng trợ thủy lực trên Toyota Vios

Ưu điểm Nhược điểm

 Tạo cảm giác lái vì kết cấu hoàn  Khối lượng nặng, chiếm nhiều
toàn bằng cơ khí nên phản ứng với mặt không gian hơn
đường rất chân thực  Bên cạnh đó trợ lực lái thủy lực
 Chi phí bảo dưỡng hệ thống thấp phức tạp
vì thông dụng từ lâu  Cơ cấu nhận công suất từ động
 Chỉ thường gặp một số hư hỏng cơ nên lúc nào cũng trong trạng thái
nhỏ như rò rỉ dầu, hay hỏng van phân hoạt động,nên tiêu hao nhiều nhiên liệu
phối hơn
 Tài xế có thể cảm nhận được lực
dội ngược lên vô lăng

Bảng 4.1: các ưu điểm và nhược điểm của hệ thống lái trên Toyota Vios
4.1. So sánh sự khác nhau giữa hệ thống trợ lực thủy lực và hệ thống điện
Ngày nay khi ô tô ngày càng phát triển thì hệ thống lái của ô tô cũng ngày càng
đa dạng, cũng như hệ thống lái trợ lực cũng có nhiều loại. Sau khi tìm hiểu qua hệ
thống trợ lực thủy lực thì ta sẽ so sành nó với hệ thống trợ lực điện

SV: Trương Thuận Phát 19

TIỂU LUẬN CUỐI KỲ-06/2021

Hệ thống lái trợ lực thủy lực
 Dùng áp suất dầu để điều
 Cơ cấu điều khiển phức tạp
 khiển việc đánh lái.
 Nặng, chiếm nhiều không gian
hơn
 Tiêu hao nhiều nhiên liệu hơn
 Tốc độ trả vô lăng về trung tâm
nhanh hơn, xe đi thẳng tốt hơn
 Tạo cảm giác lái chân thực
Bảng 4.2: Các ưu và nhược điểm của hệ thống lái trợ lực thủy lực và trợ lực điện
Hệ thống lái trợ lực điện
 Hoạt động the cơ cấu đơn giản
 Hoạt động dựa trên các tính hiệu
truyền được gửi về ECU
 Sử động điện năng do động cơ
sinh ra
 Cơ cấu đơn giản, dễ sữa chữa
 Dễ xảy ra vấn đề ở hệ thống lái
như vô lăng quay liên tục không
thể kiểm soát
 Tiết kiệm nhiên liêu

5. Kết luận và kiến nghị

5.1. Kết luận

Bài tiểu luận về hệ thống lái trục vít- thanh răng sử dụng trợ lực lái thủy lực này
đã cho ta biết thêm về cấu tạo, nguyên lý hoạt động, sơ đồ bố trí của các bộ phận
trong hệ thống, bên cạnh đó còn cho ta hiểu thêm về các nguyên nhân hư hỏng và
biện pháp khắc phục của hệ thống và đồng thời phân tích những ưu điểm, nhược
điểm của hệ thống lái trục vít – thanh răng sử dụng trợ lực thủy lực nói riêng và trên
xe Toyota Vios nói chung.
5.2. Kiến nghị
Sau khi tìm hiểu qua hệ thống lái trục vít- thanh răng sử dụng trợ lực thủy lực
trên hệ thống xe Toyota Vios thì đã mang lại cho em những suy nghĩ rằng đây là
một trong những hệ thống lái dầu tiên có thể là qua biết bao nhiêu sự phát triển, cải
tiến của khoa học công nghệ thì mới có thể được láp ráp trên xe để sử dụng nhưng
vẫn còn nhiều hạn chế như khối lượng quá lớn chiếm phần lớn không gian của xe,
tiêu hao nhiên liệu nhiều hơn so với các hệ thống lái khác, và đặc biệt là dùng trên
xe có công suất nhỏ. Tuy nhiên ta có thể tiếp tục phát triển và nghiên cứu các giải
pháp để hệ thống lái trục vít- thanh răng có thể phổ biến hơn trong tương lai với các
công trình nghiên cứu giảm khả năng hao phí nhiên liệu, giảm trọng lượng động cơ

SV: Trương Thuận Phát 20

TIỂU LUẬN CUỐI KỲ-06/2021

hoặc tạo ra một cơ cấu lái mới dựa trên hệ thống lái cơ khí trợ thủy lực nhưng quan
trọng nhất phải đạm bảo các nhu cầu cần thiết của một hệ thống lái như : lực đặt lên
vành lái bé, chuyển động thẳng ổn định, đảm bảo khả năng an toàn của xe...

Tài liệu kham khảo:

(1) https://123docz.net/document/3197960-bao-duong-he-thong-lai-
tren-xe-toyota-vios.htm: tài liệu cho ta biết về cách bảo dưỡng hệ thống lái
cùa Toyota Vios
(2) https://khoahoc.tv/nguyen-ly-hoat-dong-cua-he-thong-lai-14897:
cho ta biết nguyen lý hoạt động của các hệ thống lái trên ô tô
(3) https://123docz.net/document/2837489-khai-thac-he-thong-lai-xe-
o-to-vios-cua-hang-toyota.htm: Cho ta biết về cấu tạo, nguyên lý hoạt dộng,
bố trí chung trên Toyota Vios

SV: Trương Thuận Phát 21