TÌNH HUỐNG SỐ 3

Vụ Veden “giết” sông Thị Vải (Mi và c.s., 2008)

TT - Thật bất ngờ, chính một cán bộ của Công ty Vedan thừa nhận rằng hệ thống đường
ống được lắp đặt để xả chất lỏng nguy hại ra sông Thị Vải đã được vận hành…14 năm nay!

Đi vào cảng Gò Dầu A (ấp 1, xã Phước Thái, huyện Long Thành, Đồng Nai) người
ta dễ dàng bắt gặp phía bên phải cổng phụ Công ty Vedan dãy bồn chứa mật rỉ đường sừng
sững. Rất khó để nhận ra công ty này đã chứa nước bẩn trong dãy bồn được “mạo danh”
chứa mật rỉ đường này để rồi sau đó tìm cách xả ra sông Thị Vải.

Theo đoàn kiểm tra Bộ Tài nguyên - môi trường, tại 12 bồn chứa mật rỉ đường có
dung tích 15.000m3, đoàn phát hiện bồn thứ hai (hàng thứ hai) có dấu hiệu bất thường như
phủ rêu xanh, bám bụi, thành bể mát lạnh trong khi các bồn khác nóng và không bám bụi.
Giải thích với đoàn bồn này chứa chất gì, đại diện công ty tỏ ra lúng túng, nói không biết
nhưng sau đó vội “đính chính” đó là bồn chứa… dung dịch sau lên men.

Ngụy trang... “kiểu Vedan”

Nghi ngờ có hành vi gian dối, đoàn kiểm tra yêu cầu Vedan vận hành đường ống từ
bồn này ra phía cầu cảng. Ông Yeh Sheau Yeh (giám đốc văn phòng tổng giám đốc) phải
miễn cưỡng mời ông Lin Mao Fu (cán bộ vận hành dung dịch sau lên men của nhà máy)
bật cầu dao điện cho vận hành máy bơm. Lúc này, đoàn kiểm tra phát hiện dịch lỏng có
màu nâu đỏ và mùi hôi mật rỉ chảy ra miệng xả được nối thông với hai trụ bơm cắm sâu
xuống nước 7-8m, đặt trong một thùng sắt tại cầu cảng số 2 thuộc khu vực cảng Gò Dầu
A. Điều đáng nói là hai trụ bơm này cũng được ngụy trang như hai máy bơm để hút nước
từ sông Thị Vải vào nhà máy.

Tiếp tục kiểm tra hệ thống hai trụ bơm trên, đoàn phát hiện thêm tại khu vực bể bán
âm chứa dịch thải sau sản xuất lysin và bột ngọt (dung tích 6.000-7.000m3) có ống hút
máy bơm đặt trong bể, đầu ra chia làm ba hướng với ba đường ống khác nhau. Trong đó
có một đường ống chính nối với hai trụ bơm của cầu cảng số hai. Khi đoàn kiểm tra yêu
cầu mở tất cả các van khóa đường ống ra phía cầu cảng, đồng thời khóa các van còn lại và
vận hành máy bơm tại bể bán âm chứa dịch thải thì cũng phát hiện dịch lỏng màu nâu đỏ,
có mùi hôi mật rỉ chảy ra và xả thẳng ra sông Thị Vải.

Theo lời khai của ông Lin Mao Fu, mỗi ngày hệ thống này bơm chất thải ra sông Thị
Vải khoảng hai giờ. Bất ngờ hơn khi ông Fu thừa nhận hệ thống bơm và đường ống kỹ
thuật do Vedan lắp đặt vận hành đã 14 năm nay. Ngoài ông Fu, hệ thống bí mật này chỉ có
một người Đài Loan khác được biết và vận hành là ông Wang Chin Tien.

Đoàn kiểm tra kết luận: Vedan thiết kế và lắp đặt hệ thống bơm, đường ống kỹ thuật
để bơm dịch thải lỏng của nhà máy sản xuất lysin, nhà máy bột ngọt, nhà máy sản xuất
PGA từ bể bán âm dung tích 6.000-7.000m3 và bồn chứa 15.000m3 để bơm và xả trực tiếp
vào sông Thị Vải. Việc lắp đặt hệ thống xả dịch thải của Vedan trái với quy trình kỹ thuật
xử lý chất thải (nước thải, dịch thải lỏng), không đúng với nội dung báo cáo môi trường
đã được phê duyệt và vi phạm các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường.

Trả lời câu hỏi của chúng tôi vì sao các cơ quan chức năng tỉnh Đồng Nai nhiều lần
kiểm tra hệ thống xử lý nước thải của Vedan nhưng không phát hiện sự việc gian dối này?
Ông Hoàng Văn Thống, chi cục trưởng Chi cục Bảo vệ môi trường Đồng Nai, nói: “Đây
là một hệ thống kỹ thuật rất tinh vi và phức tạp, ở cấp độ địa phương Đồng Nai không đủ
người, nghiệp vụ và phương tiện kỹ thuật để phát hiện hành vi gian dối này”.

Vedan thải gì ra sông Thị Vải?

Lĩnh vực hoạt động của Công ty Vedan là sản xuất bột ngọt, tinh bột, nước đường,
xút (NaOH), axit (HCl), phân bón… Theo các nhà chuyên môn, trong quá trình sản xuất
các sản phẩm này, nước thải (hay chất thải nói chung) của công ty có chứa nhiều chất gây
ô nhiễm môi trường, song đáng ngại nhất là chất độc cyanure.

Năm 2006, đoàn kiểm tra của Bộ Tài nguyên - môi trường từng “hỏi thăm” đột xuất
Công ty Vedan. Vào thời điểm này, Công ty Vedan có ba hệ thống xử lý nước thải khác
nhau: hệ thống xử lý nước thải chế biến tinh bột biến tính bằng công nghệ UASB (gọi tắt
là hệ thống UASB), xử lý nước thải chế biến tinh bột bằng hệ thống hồ sinh học tự nhiên,
hệ thống xử lý nước thải sinh học sản xuất lysin từ mật rỉ đường.
 Nước thải sau xử lý của hệ thống UASB còn lưu lại hàm lượng cyanure ở mức vượt
tiêu chuẩn cho phép thấp nhất là bảy lần và cao nhất 34 lần, trong khi tiêu chuẩn VN giới
hạn hàm lượng loại chất độc hại này có trong nước thải sau xử lý phải nhỏ hơn 0,1 mg/lít.

Mức độ nguy hại cho môi trường chưa dừng lại ở đó. Trong nước thải sau xử lý của
hệ thống hồ sinh học ở Công ty Vedan, cơ quan chức năng còn phát hiện có mẫu nước thải
mà hàm lượng chất cyanure chứa trong đó vượt tiêu chuẩn VN đến 5.600 lần - một mức
gây ô nhiễm độc hại rất lớn. Trong nước thải sau hệ thống xử lý này, nhiều chất ô nhiễm
khác như BOD (nhu cầu oxy sinh học), COD (nhu cầu oxy hóa học), amoniac… đều vượt
tiêu chuẩn cho phép rất nhiều lần. Riêng tiêu chuẩn về vi sinh vật gây bệnh vượt tiêu chuẩn
(mức cao nhất) đến 1.460 lần. Ngoài ra, nước thải sau xử lý của hệ thống xử lý nước thải
sản xuất lysin còn hàm lượng cyanure, BOD, COD… vượt tiêu chuẩn một vài lần.

Từ thực tế này, tháng 8-2006 Bộ Tài nguyên - môi trường đã có báo cáo Thủ tướng
Chính phủ tình trạng ô nhiễm ở sông Thị Vải. Theo bộ này, có nhiều nguồn gây ô nhiễm
sông Thị Vải được liệt kê như khu công nghiệp Nhơn Trạch 1 và 2, Gò Dầu... và cả Công
ty Vedan.

Tất cả các kết quả kiểm tra, phân tích mẫu nước thải và đánh giá mức độ gây ô nhiễm
ở Công ty Vedan đều được gửi đến lãnh đạo UBND tỉnh Đồng Nai cũng như các cơ quan
chức năng của tỉnh này.

Cũng tại đợt kiểm tra trong năm 2006 của Bộ Tài nguyên - môi trường, đoàn kiểm
tra đã phát hiện ở Công ty Vedan có hiện tượng xả trực tiếp nước thải không qua xử lý vào
sông Thị Vải. Sau khi phân tích nước thải tại cống thoát nổi thuộc bộ phận sản xuất phân
vi sinh của Công ty Vedan, cơ quan chức năng đánh giá tuy khối lượng nước thải nhỏ
nhưng hàm lượng các chất ô nhiễm rất cao. Như cyanure vượt tiêu chuẩn 76 lần, trong khi
nhiều chất gây ô nhiễm khác vượt tiêu chuẩn từ vài chục đến hàng trăm lần…

(Nguồn:https://tuoitre.vn/vu-vedan-giet-song-thi-vai-thanh-cong-suot-14-nam-
278743.htm)

Câu hỏi thảo luận tình huống số 2

 1. Anh/ Chị vận dụng hệ lý thuyết đạo đức kết quả luận và hệ lý thuyết đạo đức
mục đích luận để giải thích cho hành vi xả thải gây ô nhiễm cho sông Thị Vải.
2. Theo Anh/ Chị có phải Vedan đã cố tình lợi dụng các điểm yếu gì của hệ
thống chính quyền hiện tại nhằm che giấu hành vi xả thải trái phép này?
3. Theo Anh/ Chị thì Tổng công ty Vedan phải làm gì để đảm bảo quá trình
vận hành nhà máy tại các quốc gia đang phát triển như Việt Nam có thể vận hành phù
hợp đạo đức và có trách nhiệm với xã hội tại quốc gia địa phương có hệ thống pháp luật
vẫn còn non yếu?