CHUYEÅN HOAÙ ACID NUCLEIC

1
 Taát caû caùc teá baøo cuûa cô theå soáng ñeàu coù khaû naêng toång
hôïp acid nucleic caàn thieát cho teá baøo do ñoù khoâng yeâu
caàu phaûi coù acid nucleic trong thöùc aên. Acid nucleic
trong thöùc aên khoâng coù yù nghóa ñaëc bieät ñoái vôùi cô theå.
 Trong teá baøo ARN luoân ñoåi môùi nhanh choùng, noù taêng
trong teá baøo cuøng vôùi söï toång hôïp protein.
 Söï ñoåi môùi ADN trong caùc moâ thì chaäm hôn nhieàu, söï
ñoåi môùi ADN xaûy ra trong caùc teá baøo ñang phaùt trieån, teá
baøo taùi sinh

2
THOAÙI HOÙA

 Nuclease laø phosphodiesterase coù

trong dòch tuïy.
 Nucleotidase laø moät phosphatase
 nucleosidae laø moät phosphorylase,
caû hai enzym coù trong dòch ruoät.

Acid nucleic Nuclease Nucleotidase Nucleosidase

Nucleotid Nucleosid Base nitô + Pentose
(DNA, RNA)
+ phosphat

3
 Phosphat ñöôïc söû duïng trôû laïi cho quaù trình phosphoryl
hoùa hay ñöôïc thaûi ra trong nöôùc tieåu döôùi daïng phosphat
voâ cô.
 Pentose töø thöùc aên tham gia ñaùng keå vaøo quaù trình toång
hôïp acid nucleic cho cô theå.
 Base purin vaø pyrimidin ñöôïc phoùng thích trong quaù
trình tieâu hoùa cuûa acid nucleic phaàn lôùn ñöôïc thoaùi hoùa
vaø ñaøo thaûi, moät phaàn ñöôïc söû duïng laïi ñeå toång hôïp acid
nucleic.

4
 Thoaùi hoùa caùc base Purin

AMP GMP
 Ôû ngöôøi vaø ñoäng vaät 5'_NUCLEOTIDASE
H2O
5'_NUCLEOTIDASE
H2O

coù vuù thoaùi hoùa base Adenosin

Pi
Guanosin
Pi

vôùi hai loaïi phaûn öùng ADENOSIN

DEAMINASE
H2O
NUCLEOSIDASE
H2O

chöû yeáu laø khöû amin

NH3 Ribose

OH O
N
thuûy phaân vaø oxy hoùa N
N N

N H2N N NH
N
 Ôû ngöôøi, linh tröôûng, Inosin Ribose
Guanin
H2O
chim vaø moät soá boø saùt
H2O
GUANIN
NUCLEOSIDASE DEAMINASE

Ribose NH3

saûn phaåm thoaùi hoùa OH

H2O O 2 H2O2
OH
H2O O 2 H2O2
OH
N N N
cuoái cuøng cuûa base N
XANTHIN
N
XANTHIN
N
OH
N N HO N N HO N N
purin laø acid uric vaø
OXIDASE OXIDASE

Hypoxanthin Xanthin Acid Uric

ñöôïc ñaøo thaûi ra nöôùc

tieåu.
5
 Noàng ñoä acid uric trong maùu ngöôøi bình thöôøng laø 3-
5mg/100ml.
 Löôïng acid uric trong nöôùc tieåu 0,3-0,8g/24h. Löôïng acid
uric trong nöôùc tieåu thay ñoåi theo cheá ñoä aên, ñaëc bieät
taêng vôùi cheá ñoä aên giaøu purin (gan, thaän, thòt, cua).
 Trong beänh Gout, beänh taêng baïch caàu acid uric trong
maùu coù theå taêng ñeán 7-8g/100ml.

6
 Ôû moät soá ñoäng vaät coù xöông soáng khaùc, acid uric bò thoaùi hoùa tieáp
tuïc thaønh allantoin nhôø urat oxydase.
 Ôû caùc loaøi caù coù xöông saûn phaåm cuoái cuøng laø allantoat. Ôû loaøi caù
coù suïn vaø ñoäng vaät löôõng cö saûn phaåm cuoái cuøng laø ureâ. Nhöõng
ñoäng vaät bieån khoâng coù xöông soáng saûn phaåm cuoái cuøng laø NH4

OH O H _
NH2 COO NH2
N NH2 N
N Uricase C Allantoinase
OH C O O C C
N C
O C C N H H O
HO N N N
H H H
N
H
Acid Uric Allantoat
Allantoin
Allantoicase

O
+ Urease
4 NH4 2 H N C NH2
2
Urea
7
Thoaùi hoùa caùc base pyrimidin
NH2

N
 Söï thoaùi hoùa base O NH
pyrimidin xaûy ra chuû Cytosin

yeáu ôû gan O O
CH3

 Saûn phaåm thoaùi hoùa HN HN

O NH O NH
cuoái cuøng cuûa Uracyl Thymin

pyrimidin laø ureâ vaø –

alanin (töø uracil) vaø – O O
CH3
HN HN
aminoisobutyrat (töø O NH O NH

thymin) Dihydrouracil Dihydrothymin

CH3
NH2 CO NH CH2CH2COOH NH2 CO NH CH2CH2COOH
b _Ureidopropionic b _Ureidoisobutyric

NH3
CH3
NH2CH2CH2COOH NH2CH2CH2COOH 8
b _Alanin Ure
b _Aminoisobutyric
TOÅNG HÔÏP

TOÅNG HÔÏP NUCLEOTID

 Trong cô theå nucleotid ñöôïc toång hôïp theo nhu caàu phaùt
trieån cuûa teá baøo vaø moâ, ñaëc bieät khi teá baøo phaân chia.
 Coù hai con ñöôøng toång hôïp nucleotid laø: (1) con ñöôøng
toång hôïp môùi, (2) con ñöôøng “taän duïng laïi” baèng quaù
trình phosphoribosyl hoùa base hay nucleosid

9
PRPP (5’-phosphoribosyl-1-pyrophosphat)
laø chaát trung gian coù vai troø quan troïng trong toång hôïp nucleotid

 PRPP ñöôïc taïo thaønh töø ribose-5-phosphat vaø adenosin triphosphat

(ATP).
Ribose-5-phosphat + ATP  PRPP + AMP
 Nguoàn ribose-5-phosphat ñöôïc cung caáp töø quaù trình chuyeån hoùa
glucose hay töø quaù trình thoaùi hoùa nucleosid.
 PRPP ñöôïc söû duïng cho caû quaù trình toång hôïp môùi vaø quaù trình taän
duïng laïi.
 Noàng ñoä PRPP trong teá baøo luoân ñöôïc ñieàu hoøa vaø thöôøng ôû möùc
thaáp, quaù trình toång hôïp PRPP ñöôïc xuùc taùc bôûi PRPP synthetase vaø
caàn Pi. Bình thuôøng noàng ñoä Pi trong teá baøo ôû möùc thaáp neân hoaït
ñoäng PRPP synthetase thaáp, nhöng khi Pi taêng thì hoaït ñoäng enzym
taêng ñaùng keå. Ngöôïc laïi ADP öùc cheá hoaït ñoäng PRPP synthetase. 10
Toång hôïp môùi nucleotid nhaân purin

 Nguoàn cacbon vaø nitô ñeå toång hôïp nhaân purin. Nguoàn naøy laø
glutamin, glycin, aspartat, cacbon dioxid, vaø cacbon cuûa folat.
 Nhaân purin ñöôïc toång hôïp treân moät phaân töû PRPP
CO2 (töø heä hoâ haáp)

Aspartat Glycin
C N
N1 6
5 7
5 10
C 8
N ,N _Methenyl_
C2 4 9
tetrahydrofolat
NH
3
10
N _Formyl N
tetrahydrofolat

Amin cuûa glutamin 11

Toång hôïp inosin 5’-monophosphat (IMP). Qua 11 böôùc vaø söû duïng 6
lieân keát phosphat giaøu naêng löôïng. Ñaây laø quaù trình toán nhieàu naêng
löôïng. H C
NH Glycin
7
NH+3
7 +
3
2 5
H2C5
O C4
O C4
O
P O CH2 ATP AMP O
P O CH2 Glutamin Glutamat P O O CH2 9 + O
_
O
P O CH2 NH
NH3
o O
1 o H2O O
2 PPi o O
3 o
2+
Mg PRPP GLUTAMYL 2+
OH H Mg
PRPP SYNTHASE O
O
P O O
P AMIDOTRANSFERASE
ATP ADP
H
OH OH OH OH OH OH OH OH
5_phospho Glycinamid ribosyl
 _D_Ribose5_phosphat PRPP  _D_Ribosylamin 5_phosphat (IV)
(I) (II) (III) 5 10
N ,N
Methyl H 4 folat FORMYL
TRANSFERASE

H4 folat O
4
O
H H
_ C N N H2O N N
6 HC H2C5 CH Glutamat Glutamin H2C5 CH
O 5 VII CARBOXYLASE
CH
7 7
CH O
6 8 8
3 4
N H2N
C
N 2+
3
C 4
9
O O
5 4
C O
H2N O
7 ATP Mg HN NH 2+ O
9
NH
CO2 VII SYNTHETASE ATP Mg
R_ 5 OP R_ 5 O
P VI SYNTHETASE
R_ 5 OP R_ 5 O
P
Amioimidazol carboxylat Amioimidazol Formyl glycinamidin Formyl glycinamid
ribosyl 5 _phosphat (VIII) ribosyl 5_phosphat
_ ribosyl 5_phosphat ribosyl 5_phosphat
OOC (VII) (VI) (V)
+
IX HC NH3
SYNTHETASE
CH Aspartat
O
8
_
2

OOC

H2 O
O O 10 O O
_ N Formyl
OOC Fumarat H4 folat H4 folat H2O
1 C N C N C N C N
HC N 6
5 O
9
H2N
6
5 O
10 H2N 6
5 O
11 HN
CH CH CH CH
O

H 3 4
CH2 H N ADENYLO 3 4
FORMYL O C 3 4 IMP HC
2 N SUCCINASE H2N N TRANSFERASE H N N CYCLOHYDROLASE N N
_ H
OOC O
R_ 5 O
P R_ 5 O
P R_ 5 O
P R_ 5 P

Amioimidazol succinyl Amioimidazol carboxamidFormimidoimidazol carboxamid Inosin

carboxamid ribosyl5 _phosphat ribosyl 5 _phosphat ribosyl 5 _phosphat monophosphat (IMP)
12
(IX) (X) (XI) (XII)
 Toång hôïp AMP vaø GMP töø IMP. Töø IMP qua quaù trình gaén
theâm nhoùm amin cuûa aspartat cho AMP. Cuõng töø IMP qua quaù
trình oxy hoùa vaø gaén theâm nhoùm amin cuûa glutamin cho GMP.
 Veà maët naêng löôïng thì GTP ñöôïc söû duïng cho quaù trình
IMPAMP vaø ATP ñöôïc söû duïng cho quaù trình IMPGMP.
 Cô cheá naøy giuùp caân baèng löôïng adenin vaø guanin
Aspartat _ H _
_ H _ OOC C C COO
OOC C C COO H2
O H2 NH _ H H _ NH2
NH3+ H2O OOC C C COO
C C N
C N N N
HN O
12 HN
CH O13
CH
CH + HC HC
HC GTP Mg 2 N N N N
N N ADENYLOSUCCINASE
ADENYLOSUCCINAT
R_ 5 O R_ 5 O
R_ 5 O
P
SYNTHASE P P

Inosin monophosphat Adenylosuccinat Adenosin monophosphat

(IMP) (AMPS) (AMP)
+
NAD
H2O
O
14
IMP DEHYDROGENASE
+
NADH H

O O
Glutamin Glutamat
C N C N
HN O
15 HN
CH CH
C ATP C
O N N N N
TRANSAMIDINASE H2 N
R_ 5 O
P R_ 5 O
P

Xanthosin monophosphat Guanosin monophosphat 13

(XMP) (GMP)
Ñieàu hoøa quaù trình toång hôïp môùi nucleotid baèng cô cheá öùc
cheá ngöôïc (feedback).
Ribose_5 _phosphat

 Hai enzym xuùc taùc cuûa hai RIBOSE PHOSPHAT

_
O
_
AMP
PYROPHOSPHOKINASE
O GMP

phaûn öùng ñaàu tieân trong quaù _

(PRPP SYNTHASE)
O IMP

trình toång hôïp IMP laø PRPP PRPP

_
O AMP
_
synthetase PRPP
PRPP GLUTAMYL

vaø AMIDOTRANSFERASE O
_
O
GMP
IMP

amidotransferase bò öùc cheá 5_Phosphoribosylamin

ngöôïc bôûi IMP, GMP vaø

AMP
 Giai ñoaïn toång hôïp
adenylosuccinat töø IMP bò öùc IMP

cheá bôûi AMP vaø giai ñoaïn

ADENYLOSUCCINAT
SYNTHASE IMP DEHYDROGENASE
_ _
AMP O O GMP

toång hôïp XMP bò öùc cheá bôûi Adenylosuccinat XMP

GMP
ADENYLOSUCCINASE TRANSAMIDINASE

AMP GMP
14
 Con ñöôøng “taän duïng laïi” nguoàn nucleosid hay
base nitô ñeå toång hôïp nucleotid nhaân purin
NH2

Töø nguoàn base purin cuûa quaù NH2

N
PRPP PPi N N
N

trình thoaùi hoùa nucleotid N N

ADENIN
N NH PHOSPHORIBOSYL
O
P O H2 C
TRANSFERASE O
Adenin
 Coù hai enzym chuyeân bieät xuùc taùc
OH OH

quaù trình vaän chuyeån ribose phosphat AMP

O

töø PRPP sang base purin töï do. O

PRPP PPi N
N
N
N
 Hypoxanthin-guanin HYPOXANTIN_GUANIN
N N

N NH PHOSPHORIBOSYL O
P O H2C
O
phosphoribosyltransferase xuùc taùc Hypoxanthin
TRANSFERASE

quaù trình taïo nucleotid töø base guanin IMP

OH OH

hay hypoxanthin, vaø enzym bò öùc cheá O

N
O N
bôûi IMP hay GMP. N
N
PRPP PPi
H2N N N

 Adenin phosphoribosyl transferase H2N NH O

P O H2C
HYPOXANTIN_GUANIN
N PHOSPHORIBOSYL O
TRANSFERASE
Guanin
xuùc taùc giai ñoaïn taïo AMP töø adenin OH OH
GMP
15
 Töø nucleosid.
 Nucleosid ñöôïc phosphoryl hoùa bôûi nucleosid kinase thaønh
nucleosid 5’-monophosphat. Tuy nhieân con ñöôøng naøy khoâng
quan troïng ôû ñoäng vaät coù vuù. Nucleosid kinase ôû ñoäng vaät coù
vuù chæ coù adenosin kinase

Gan laø nôi toång hôïp vaø cung caáp chính base nhaân purin vaø
nucleosid nhaân purin cho quaù trình phosphoribosyl hoùa ôû caùc
toå chöùc khoâng coù khaû naêng toång hôïp môùi nucleotid. Ví duï nhö
naõo, hoàng caàu vaø baïch caàu ña nhaân söû duïng nguoàn base
purin ñeå taïo nucleotid purin chöù khoâng toång hôïp nhaân purin. 16
Toång hôïp môùi nhaân pyrimidin

 Nguoàn cacbon vaø nitô söû duïng cho toång hôïp nhaân
pyrimidin goàm glutamin, aspartat vaø cacbon dioxid.
 Khaùc vôùi purin, nhaân pyrimidin khoâng ñöôïc toång hôïp töø
PRPP maø sau khi toång hôïp hoaøn chænh nhaân pyrimindin
môùi keát hôïp vôùi PRPP taïo nucleotid

Carbamyl N3 4
5
Aspartat
phosphat 2
1 6

N
17
 Toång hôïp uridin 5’-monophosphat (UMP). Giai ñoaïn ñaàu tieân laø toång
hôïp carbamoyl phosphat trong teá baøo chaát töø glutamin vaø cacbon
dioxid, ngoaøi ra carbamoyl phosphat coøn ñöôïc toång hôïp ôû ty theå teá baøo
gan (chaát trung gian cuûa quaù trình toång hôïp ure)
CO2 + Glutamin + ATP
Carbamoylphosphat
synthase II
O
1

O O O
_ Aspartat
_
+ O C transcar O C Dihydro C
H3N3 4 5 CH CH2 orotase HN CH2
2 bamoylase H2N
O C2 6 H
C CH O C CH
_ O C
2 3
+ _
H3N COO N O N COO
O O
P
1 Pi
O
H
COO H O
2 H
Carbamoyl Aspartic Carbamoyl Dihydroorotic
phosphat acid aspartic acid acid (DHOA)
+
(CAP) (CAA) NAD Dihydroorotat
O
4 dehydrogenase
+
NADH H
O CO2 O O
PPi PRPP
HN3 4 5
O
6 HN O
5 HN
2
1
6
Orotidylic acid Orotat
O N decarboxylase O N COO phosphoribosyl O N COO
transferase H
R 5 O
P R 5 O
P

UMP OMP Orotic acid

18
(OA)
 Töø UMP toång hôïp CTP vaø UMP

dTMP ATP
O
7
+
 Töø UMP ñeán CTP qua hai giai
+
ADP NADPH H NADP
O
10
UDP dUDP
ñoaïn: (1) chuyeån UMP thaønh Ribonucleotid
ATP H2 O
UTP nhôø phosphat kinase, (2) O
8
reductase
O
11

nhoùm amino cuûa glutamin keát ADP Pi

dUMP
hôïp UTP cho CTP (hình 9). UTP
Glutamin
5
N ,N
10

ATP Methyl H 4 folat

 Toång hôïp dTMP nhôø enzym
Thymidylat O
12
CTP synthase
O
9 H2 folat
ribonucleotid reductase khöû synthase

NH2 O
dUDP thaønh dUDP, tieáp theo CH3
HN
enzym thimidylat synthase xuùc N

taùc chuyeån nhoùm methyl cuûa O N O N

N5,N10 methyltetrahydrofolat ñeå R 5 O

P O
P O
P R 5 O
P

CTP TMP 19
taïo TMP
 Ñieàu hoøa sinh toång hôïp nucleotid pyrimidin
 Nucleotid pyrimidin öùc cheá ngöôïc enzym aspartat
transcarbamoylase vaø dihydro orotase

20
Con ñöôøng “taän duïng laïi” nguoàn base nitô ñeå
toång hôïp nucleotid nhaân pyrimidin

Caùc base nitô nhaân pyrimidin töø quaù trình thoaùi hoùa nucleotid laø
uracil vaø thymin.
 Uracil coù theå ñöôïc chuyeån thaønh UMP qua 2 phaûn öùng:
uridin phosphorylase.
 Uracil + Ribose 1-phosphat  Uridin + Pi
uridin kinase
 Uridin + ATP  UMP + ADP
 Cytidin cuõng ñöôïc phosphoryl hoùa bôûi uridin kinase.
 Thymin ñöôïc chuyeån thaønh dTMP qua hai giai ñoaïn:
Thymin phosphorylase
 Thymin + deoxyribose 1-phosphat  thymidin + Pi
Thymidin kinase
 Thymidin + ATP  dTMP + ADP

21
Toång hôïp deoxyrubonucleotid

 Deoxyribonucleotid ñöôïc taïo thaønh bôûi quaù trình khöû ribonucleotid.

 Caùc deoxyribonucleotid ñöôïc taïo thaønh do quaù trình khöû bôûi
ribonucleotid reductase laø dADP, dCDP, dGDP, dUDP.
 Rieâng dTMP ñöôïc taïo töø dUMP vôùi xuùc taùc cuûa thymidylat synthase

22
 TOÅNG HÔÏP DNA

Giai ñoaïn môû ñaàu 5' 3'

 Nhaän dieän ñieåm khôûi ñaàu (ori) :

keát hôïp cuûa protein nhaän dieän ñieåm
khôûi ñaàu vôùi moät ñoaïn DNA (ori). 3' 5'

 DNA ñöôïc thaùo xoaén döôùi taùc duïng

cuûa helicase. Treân caùc ñoaïn DNA 3'

ñôn, nhieàu phaân töû SSB protein

Polymerase
gaén vaøo nhaèm giöõ caáu truùc sôïi ñôn Helicase
khoâng bò xoaén keùp trôû laïi. Primase
Ligase
 DNA primase xuùc taùc toång hôïp 3'
5' 5'
nhöõng sôïi RNA moài ngaén khoaûng Chuoãi nhanh Chuoãi chaäm
(Leading strand) (Lagging strand)
10-200 nucleotid treân chuoåi chaäm.
Caùc maãu RNA moài naøy caàn cho söï
toång hôïp caùc ñoaïn okazaki. 23
 Giai ñoaïn keùo daøi 5' 3'

 Sôïi nhanh (leading strand) ñöôïc

toång hôïp lieân tuïc döôùi taùc duïng
cuûa DNA polymerase. 5'
3'

 Treân sôïi chaäm (lagging strand)

3'
DNA polymerase III xuùc taùc toång
hôïp nhöõng ñoaïn okazaki (1000- Polymerase
2000 nucleotid) noái tieáp vôùi RNA Helicase
Primase
moài. Sau ñoù RNA moài ñöôïc taùch Ligase
'
ra vaø caùc ñoaïn okazaki naøy noái laïi 3 5' 5'
Chuoã i nhanh Chuoã i chaä m
vôùi nhau nhôø enzym DNA ligase. (Leading strand) (Lagging strand)

Giai ñoaïn keát thuùc

24
 Ngöôøi ta coøn bieát raát ít veà giai
ñoaïn naøy.
Caùc thöông toån coù theå xaûy ra treân DNA

 Söï sai laàm khi keïp ñoâi trong quaù trình taùi baûn coù theå
tích luûy taïo ñoät bieán, ôù E. Coli tyû leä sai laàm laø 10-9_ 10-10
. Nhöng may maén laø phaàn lôùn caùc sai laàm xaûy ra treân
DNA khoâng maõ hoùa protein vaø theâm vaøo ñoù caùc sai laàm
naøy coù theå ñöôïc söûa chöõa.
 Sai laàm taïo ra do caùc taùc nhaân moâi tröôøng, do caùc yeáu toá
vaät lyù vaø hoùa hoïc. Caùc thöông toån naøy ñöôïc chia laøm 4
loaïi.

25
 Bieán ñoåi treân moät base
- Khöû purin
- Khöû amin cuûa cytosin vaø uracil
- Khöû amin cuûa adenin vaø hypoxanthin
- Alkyl hoùa base
- Theâm vaøo hay maát ñi moät nucleotid
- Söû duïng thaønh phaàn coù caáu taïo töông töï base nitô ñeå toång hôïp nucleotid
 Bieán ñoåi treân hai base
- Tia UV taïo dime giöõa 2 thymin
 Maát ñoïan
- Do böùc xaï ion hoùa
- Do chaát phoùng xaï
- Do caùc goác oxy hoùa töï do
 Xuaát hieän caùc lieân keát
26
- Giöõa caùc base trong cuøng daây hay giöõa hai daây
 Caùc heä thoáng söûa chöõa thöông toån

Söûa chöõa söï keïp ñoâi khoâng 3' 5'

5' x 3'
ñuùng trong quaù trình taùi baûn
GATC endonuclease
 Ôû E. Coli coù 3 protein (Mut S,
3' 5'
Mut C va Mut H) tham gia xaùc 5' x 3'
ñònh sai laàm treân chuoãi DNA. exonuclease

 Tieáp theo caùc enzym ligase, 3' 5'

5' 3'
polymerase, SSB loaïi boû sai polymerase
laàm vaø taïo laïi chuoãi
3' 5'
5' 3'

ligase

3' '
527
5' 3'
 Heä thoáng söûa chöõa theo caùch caét nucleotid
 Heä thoáng naøy söûa chöõa caùc thöông toån caáu truùc moät ñoaïn
treân DNA. Caùc enzym tham gia nhö exonuclease, DNA
polymerase vaø DNA ligase

3' 5'
5' XXXX 3'
Nhaän bieát sai laàm vaø thaùo xoaén
Caét ñoaïn oligonucleotid
3' 5'
5' 3'
XXXX
toång hôïp boå sung
vaø gaén laïi
3' 5'
5' 3'
28
 3' 5'
ATCGGCTCATCCGAT
Söûa chöõa theo caùch caét base TAGCCGAGTAGGCTA
5' 3'

 Söûa chöõa caùc thöông toån nhö khöû Nhieät ñoä

3' 5'
purin, caùc base khoâng bình ATCGGCTUATCCGAT

thöôøng, caùc base bò alkyl hoùa, söï 5'

TAGCCGAGTAGGCTA
3'
Uracil DNA glycosylase
taïo dime….. caùc enzym tham gia
U

3' 5'
ATCGGCT*ATCCGAT
heä thoáng söûa chöûa naøy laø DNA TAGCCGAGTAGGCTA
5' 3'
glycosylase, nuclease, DNA Nuclease

polymerase vaø DNA ligase ATCGGC TCCGAT

TAGCCGAGTAGGCTA
5' 3'
DNA polymerase+ DNA ligase

3' 5'
ATCGGCTCATCCGAT

TAGCCGAGTAGGCTA 29
5' 3'
 Heä thoáng söûa chöõa theo caùch Keát hôïp hai protein
Ku vaø DNA PK
caét chuoãi ñoâi
 Hai protein caàn cho heä thoáng
0
0
0 000
Ñöa hai ñoaïn gaàn nhau
söûa chöõa naøy laø Ku vaø DNA-
00000
PK (DNA protein kinase) seõ
gaén vaøo hai ñaàu cuûa ñoaïn
0
Thaùo xoaén
DNA giuùp taùch rôøi hai ñaàu,
tieáp theo hai ñaàu naøy ñöôïc 0
0
00
thaùo xoaén. Caùc nucleotid sai Taïo lieân keát

seõ ñöôïc caét boû bôûi

exonuclease, sau ñoù DNA Gaén laïi

ligase seõ gaén hai ñoaïn laïi

30
TOÅNG HÔÏP RNA (Transcription)

 RNA polymerase phuï thuoäc RNA laø enzym phuï traùch toång hôïp RNA, khoâng
caàn moài ñeå baét ñaàu toång hôïp, noù gaén vaøo moät vò trí khôûi ñaàu ñaëc bieät treân
chuoãi DNA khuoân goïi laø promoter vaø söï toång hôïp ñöôïc khôûi ñaàu.
 Ñôn vò sao cheùp ñöôïc ñònh nghóa laø moät vuøng treân ñoaïn DNA khuoân coù chöùa
caùc vò trí daáu hieäu cho söï khôûi ñaàu, keùo daøi vaø daáu hieäu keát thuùc.
 RNA ñöôïc toång hôïp coù chieàu töø 5’-3’.

Moät ñôn vò sao cheùp

Ñoaïn ñöôïc
Promoter
sao cheùp
5' 3'
Daáu hieäu DNA
3' TGTTGACA TATAAT 5'
Keát thuùc
35 10

PPP 3' 31
5' RNA
 Giai ñaïn khôûi ñaàu
 RNA lieân keát vôùi promoter DNA taïi vò trí –35 taïo thaønh phöùc hôïp ñoùng. Sau ñoù
RNA polymerase di chuyeån ñeán vò trí –10 taïo thaønh phöùc hôïp môû. Moät vuøng cuûa
chuoåi xoaén keùp ñöôïc thaùo xoaén. RNA polymerase tieán haønh toång hôïp RNA

5' AGCCCGC GCGGGCT TTTTTTTT 3'

DNA
3' 5'
TCGGGCG CGCCCGA
AAAAAAAA

TTTT TTTT
5' 3'
DNA
3' AAAAAAAA 5'

UUUUUU _ 3'
UU
A U
G C
C G
C G
5' C G
G C RNA
C G

32
 Giai ñoaïn keùo daøi
 RNA di chuyeån daàn doïc chieàu daøi cuûa ñoaïn DNA theo chieàu 3’-5’,ø RNA ñöôïc
toång hôïp coù chieàu 5’-3’. Giai ñoaïn keùo daøi chuoãi ñöôïc tieáp tuïc ñeán khi
polymerase gaëp ñoaïn keát thuùc

5' AGCCCGC GCGGGCT TTTTTTTT 3'

DNA
3' 5'
TCGGGCG CGCCCGA
AAAAAAAA

TTTT TTTT
5' 3'
DNA
3' AAAAAAAA 5'

UUUUUU _ 3'
UU
A U
G C
C G
C G
5' C G
G C RNA
C G

33
 Giai ñoaïn keát thuùc
 Daáu hieäu keát thuùc laø moät ñoaïn caùc nucleotid A vaø ñoaïn coù chöùa caùc
nucleotid coù tính chaát boå sung taïo thaønh keïp ñoâi xoaén keùp treân DNA
khuoân. Sau khi RNA toång hôïp moät loaït caùc U, ñoaïn RNA tröôùc ñoù coù theå
töï boå sung thaønh ñoaïn keïp ñoâi gaáp khuùc thì RNA ngöøng toång hôïp vaø ñöôï
giaûi phoùng khoûi DNA

5' AGCCCGC GCGGGCT TTTTTTTT 3'

DNA
3' 5'
TCGGGCG CGCCCGA
AAAAAAAA

TTTT TTTT
5' 3'
DNA
3' AAAAAAAA 5'

UUUUUU _ 3'
UU
A U
G C
C G
C G
5' C G
G C RNA
C G

34
Söï hoaøn thieän caùc RNA sau quaù trình sao cheùp

Söï hoaøn thieän RNA thoâng tin (RNAm)

- Caét caùc ñoaïn itron (ñoaïn khoâng maõ hoùa)
- Taïo muõ 7-methylguanosin ôû ñaàu 5’.
- Gaén theâm ñuoâi poly A
Exon 1 Intron Exon 2
5' Muõ G_G A _G An 3'

Muõ G_G A _G An

Muõ
G
.
G _ OH A _G An

Muõ G _ OH G .A _G An

Muõ G_G An G.A 35

Söï hoaøn thieän RNA vaän chuyeån (RNAt)
- Caét boû caùc ñoaïn itron noái lieàn exon.
- Caét caùc nucleotid ôû ñaàu 5’vaø 3’.
- Gaén theâm CCA ôû ñaàu 3’.
- Thay ñoåi moät soá base.

36
Söï hoaøn thieän RNA ribosom (RNAr)

18 S 5.8 S 28 S
3'
5'
Tieàn RNA r 45 S

5.8 S
18 S
28 S

37
BEÄNH LIEÂN QUAN ÑEÁN ROÁI LOAÏN CHUYEÅN HOÙA NUCLEOTID

ROÁI LOAÏN THOAÙI HOAÙ NUCLEOTID PURIN

Gout
Acid uric maùu coù theå taêng 7-8g/100ml daãn ñeán söï keát tinh vaø laéng ñoïng
urat trong caùc toå chöùc suïn, bao gaân, tuùi nhaày cuûa caùc khôùp, thaän, da vaø
cô
Nguyeân nhaân acid uric taêng
 Ôû vaøi beänh nhaân, PRPP synthase khoâng ñaùp öùng vôùi cô cheá öùc cheá
ngöôïc (feedback) cuûa purin nucleosid diphosphat.
 Do thieáu huït moät phaàn HGPRT (hypoxanthin-guanin phosphoribosyl
transferase) neân daãn tôùi taêng löôïng PRPP trong teá baøo vaø daãn theo söï
gia taêng toång hôïp môùi nhaân purin. Söï thieáu huït moät phaàn khoâng gaây
trieäu chöùng thaàn kinh nhö hoäi chöùng Lesch-Nyhan. 38
Gout
Ñieàu trò
Allopurinol laø döôïc phaåm quan troïng ñieàu trò Gout: noù öùc cheá quaù
trình saûn xuaát acid uric.
°allopurinol bò oxy hoùa bôûi xanthin oxidase cho oxy purinol.
°Oxy purinol keát hôïp chaët vôùi xanthin oxydase neân öùc cheá
khaû naêng oxy hoùa cuûa enzym naøy.
°Allopurinol phaûn öùng vôùi PRPP vôùi xuùc taùc cuûa HGPRT
giuùp laøm giaûm PRPP vaø do ñoù laøm giaûm quaù trình toång hôïp
môùi purin.
.
Colchichin laø döôïc phaåm coù tính khaùng vieâm duøng cho Gout, noù
giuùp ngaên söï taäp trung baïch caàu ôû caùc toå chöùc vieâm
39
 Hoäi chöùng Lesch-Nyhan
Hoäi chöùng di truyeàn do gen treân nhieãm saéc theå X.
– Do suy giaûm hoaøn toaøn hoaït ñoäng cuûa HGPRT neân gaây ra taêng quaù
trình toång hôïp purin. Vì ôû beänh nhaân HGPRT haàu nhö khoâng hoaït ñoäng
neân con ñöôøng “taän duïng laïi” hypoxanthin vaø guanin khoâng hoaït ñoäng
keùo theo vieäc taêng PRPP ñoàng thôøi IMP vaø GMP giaûm. Ñieàu naøy daãn
ñeán taêng toång hôïp môùi purin.
– Trieäu chöùng bao goàm: taêng uric maùu, taïo soûi uric vaø ñaëc bieät laø trieäu
chöùng thaàn kinh nhö chaäm phaùt trieån trí naõo. Trieäu chöùng thaàn kinh coù
theå vì naõo laø toå chöùc söû duïng con ñöôøng toång hôïp nucleotid chính laø
con ñöôøng “taän duïng laïi”.
– Ñieàu trò: allopurinol laøm giaûm söï taïo acid uric nhöng khoâng coù taùc duïng
giaûm trieäu chöùng thaàn kinh. Vaø khoâng coù hoaït tính cuûa HGPRT neân
PRPP khoâng theå phaûn öùng vôùi allopurinol do ñoù khoâng laøm giaûm quaù 40
trình toång hôïp môùi purin.
Beänh Von Gierke
Do thieåu naêng hoaït tính cuûa glucose 6-phosphatase daãn ñeán söï taêng
ribose phosphat. Taêng ribose phosphat daãn ñeán taêng PRPP, PRPP
gaây taêng quaù trình toång hôïp môùi purin
Beänh giaûm uric maùu
Giaûm uric maùu ñoàng thôøi vôùi taêng ñaøo thaûi hypoxanthin vaø xanthin
do suy giaûm xanthin oxydase nguyeân nhaân töø toån thöông gan hay
khieám khuyeát treân gen. Trieäu chöùng laø taêng xanthin trong nöôùc tieåu
vaø soûi xanthin.

41
Roái loaïn gaây suy giaûm mieãn dòch
Do suy giaûm adenosin deaminase (ADA)
Löôïng deoxyadenosin vaø adenosin seõ cao do khoâng ñöôïc tieáp tuïc
thoaùi hoùa chuyeån thaønh deoxyinosin vaø inosin.
Noàng ñoä cao dATP (do giaûm thoaùi hoùa) seõ öùc cheá ribonucleotid
reductase vaø do ñoù öùc cheá toång hôïp DNA. Caùc teá baøo baïch caàu ñaëc
bieät laø teá baøo B vaø teá baøo T seõ giaûm do khoâng taêng sinh bình thöôøng
gaây suy giaûm mieãn dòch.
Trieäu chöùng suy giaûm mieãn dòch xuaát hieän khi beänh nhaân ñöôïc 6
thaùng tuoåi laø nhieãm khuaån maõn tính vaø chaäm phaùt trieån. Vaø beänh
nhaân thöôøng cheát sau 18 tuoåi.
Ñieàu trò: gheùp tuûy xöông.

42
Roái loaïn gaây suy giaûm mieãn dòch

Do suy giaûm purin nucleosid phosphorylase.

Vôùi suy giaûm enzym naøy gaây tích luûy dGTP. Gioáng nhö dATP, dGTP
öùc cheá ribonucleotid reductase nhöng ôû möùc ñoä khaùc nhau.
Trong tröôøng hôïp naøy chæ coù teá baøo T bò giaûm, coøn teá baøo B khoâng bò
aûnh höôûng (chöa roû nguyeân nhaân) . Trieäu chöùng laø nhieãm khuaån
maõn tính.
Chöa coù phöông phaùp ñieàu trò. Beänh nhaân ñöôïc nuoâi trong moâi tröôøng
ít nhieãm khuaån.

43
ROÁI LOAÏN THOAÙI HOÙA NUCLEOTID PYRIMIDIN

° Khoâng gioáng nhö saûn phaåm thoaùi hoùa cuûa purin, saûn phaåm thoaùi
hoùa cuûa pyrimidin deå tan trong nöôùc hôn neân ít gaây caùc trieäu chöùng
hôn trong tröôøng hôïp roái loaïn thoaùi hoùa.
° Saûn phaåm thoaùi hoùa cuûa primidin taêng nöôùc tieåu trong tröôøng hôïp
ung thö baïch caàu, khi chuïp tia X do coù söï phaù huûy DNA.
Beänh taêng acid Orotic trong nöôùc tieåu
Do khieám khuyeát orotat phosphoribosyltransferase vaø orotidin 5’-
phosphat decarboxylase neân orotidin 5’-phosphat khoâng ñöôïc
chuyeån thaønh UMP vaø vì theá tích luûy. Khi UMP giaûm seõ giaûm toång
hôïp DNA vaø RNA gaây trieäu chöùng laø thieáu maùu vaø chaäm phaùt
trieån.
44