ROMANTYZM

Poszukiwanie wartoঋci
Juliusz Sjowacki Kordian
KARTA A
Przeczytaj uwa৵nie tekst, wykonaj zwi.zane z nim polecenia. Odpowiadaj tylko na podstawie tekstu i tylko
wjasnymi sjowami, chyba ৵e w zadaniu polecono inaczej.

Mieczysjaw Inglot

Rzecz o bohaterze (fragmenty)

Kordian jawi się nam od początku jako postać złożona. Człowiek głęboko przeżywający tragedie innych
ludzi, śmierć bliskich czy niewolę ojczyzny, to postać zarażona pesymizmem paraliżującym wolę. W re-
zultacie bohater przeistacza się w „chłopca-starca”, w człowieka przedwcześnie dojrzałego. […] Niedoszły
samobójca, do końca życia noszący znamię po kuli, która miała mu odebrać narzucone przez innych
życie – nie kapituluje przed rzeczywistością. Pyta i walczy. Walczy o przemianę świata. Poszukuje idei
pozwalającej na przeciwstawienie się przeznaczeniu objawianemu w nurtujących go wizjach. Pyta o sens
historii narodowej i o sens życia człowieka na świecie.
Kordian jako postać pytająca i walcząca o miejsce na ziemi reprezentuje podstawową ideę ro-
mantycznej literatury a zarazem istotny element każdego wielkiego dramatu. Reprezentuje pierwiastek
ludzkiej wolności. Jak w każdym wielkim dramacie romantycznym jest owej wolności i w Kordianie
przeciwstawiona konieczność. Wyraża się ona w określonych ideach i postawach ludzkich. Między tymi
ideami różnymi, często wręcz przeciwstawnymi, wahać się będzie myśl bohatera […].
Stawiany przez pisarza na rozdrożach idei młody chłopiec, kochanek, filozof, podróżnik i spisko-
wiec, jednym słowem: Kordian, zdobywa się sam na sformułowanie własnej idei. Mam na myśli hasło
„Polska Winkelriedem narodów! Poświęci się, choć padnie jak dawnej! Jak nieraz!”. Ale jest to hasło
„dwuznaczne”, tak jak niejednoznaczna jest postawa samego bohatera. Hasło zachęcające do walki, ale
jednocześnie wieszczące klęskę.
Klęską kończy się też czyn bohatera. Kierowany ideą walki i zemsty przemierza komnaty carskie,
aby na progu zwycięstwa ulec ideom przeciwnym. Symbolizowanym przez „widmo” ideom Prezesa
spisku nakazującego szacunek dla panujących jako gości i królów narodu.
Takie przedstawienie losów Kordiana było wyrazem hołdu złożonego prawdzie historycznej. Zgod-
nie z przekonaniem wielu ówczesnych publicystów, podzielonym następnie przez badaczy historii, istotną
przyczyną upadku powstania stał się fakt, że twórcy rewolucji, ludzie młodzi, ulegli autorytetowi osób
o poglądach konserwatywnych.
Kordian był zatem z jednej strony typowym szlacheckim rewolucjonistą. Rozumiał potrzebę walki,
ale nie potrafił przejąć wiary ludu w konieczność zwycięstwa i w rezultacie uległ kunktatorstwu przy-
wódców. Tak wyglądała historyczna strona obrazów losu bohatera. Nie jest to strona jedyna.

54
 Poszukiwanie wartoঋci. Juliusz Sjowacki Kordian

W przekonaniu wszystkich niemal publicystów emigracyjnych i wielu postępowych myślicieli

europejskich sprawa Polski miała znaczenie międzynarodowe. Stanowiła bowiem jawne pogwałcenie
sprawiedliwości i uznawanych zasad moralnych. Ogólnoeuropejski aspekt sprawy Polski uprawniał
Słowackiego, podobnie jak i innych naszych romantyków, do stawiania pytań wykraczających poza kon-
kretne wydarzenia historyczne w jednym kraju. Pytań o sens historii, o reguły rządzące jej przebiegiem,
o rolę człowieka w świecie poddawanym ustawicznie historycznym wstrząsom i pędzącym w nieznanym,
nieokreślonym kierunku. Najważniejsze z tych pytań brzmiało: czy historia jest moralna? Po to, aby je
w ramach romantycznego światopoglądu sformułować, trzeba było pytać jednocześnie o problem Boga
i Szatana w historii.
Jak pogodzić współistnienie wszechmocnego i sprawiedliwego stwórcy i wrogiej człowiekowi histo-
rii? Ten dylemat postawiony m.in. w Dziadach części III zostanie przez Słowackiego podjęty i oświetlony
w skrajnie odmienny sposób. W miejsce mickiewiczowskiej harmonii człowieka, Boga i świata, autor
Kordiana przedstawi wizję totalnej dysharmonii między boskim planem świata a jego realizacją. Bóg
okaże się orędownikiem historycznie konserwatywnej idei, a przeciwnikiem rewolucyjnej idei zemsty
na wrogu. Bieg historii oddaje ludzkość pod panowanie Szatana.
Mieczysław Inglot, „Kordian” Juliusza Słowackiego, w: tenże, Literatura polska w szkole średniej,
red. Franciszek Bielak, Stanisław Grzeszczuk, WSiP, Warszawa 1975.

1. Na podstawie akapitu 1. wypisz trzy przyczyny pesymizmu Kordiana.

2. Autor pisze, ৵e Kordian „pyta i walczy”. O co pyta, a o co walczy bohater?

Pyta o:

Walczy o:

3. Podaj nazw< wartoঋci, która wedjug autora tekstu jest podstawow. ide. romantycznej literatury.

4. Co wedjug autora tekstu j.czy Kordiana z innymi dramatami romantycznymi?

55
 ROMANTYZM

5. W akapicie 3. jest mowa o pi<ciu rolach spojecznych Kordiana. Wymieॉ je.

6. Zacytuj hasjo, które stajo si< ide. Kordiana w stosunku do Polski.

7. Wyjaঋnij, dlaczego wedjug autora idea Kordiana jest „dwuznaczna”.

8. Co wedjug badaczy historii byjo przyczyn. upadku powstania listopadowego?

9. Na podstawie akapitu 7. sformujuj trzy pytania zwi.zane z ogólnoeuropejskim aspektem sprawy Polski.

10. Wska৵ dwa czjony dylematu, o którym jest mowa w ostatnim akapicie tekstu.

11. Na czym polega ró৵nica w przedstawianiu tego dylematu przez Adama Mickiewicza i przez Juliusza Sjo-
wackiego?

56
 Poszukiwanie wartoঋci. Juliusz Sjowacki Kordian

12. Odwojuj.c si< do tekstu, oceॉ prawdziwoঋࣀ poni৵szych stwierdzeॉ. Wybierz P, jeঋli stwierdzenie jest
prawdziwe, albo F, jeঋli jest fajszywe.

1. Kordian jest typowym szlacheckim rewolucjonist.. P F

2. Kordian przeciwstawia si< ideom Prezesa. P F

3. Kordian kieruje si< w swym post<powaniu ide. walki i zemsty. P F

4. Czyn Kordiana koॉczy si< kl<sk.. P F

13. Z podanych pytaॉ wybierz te, na które odpowiedzi daj. wskazane akapity tekstu i wpisz do tabeli ozna-
czenia literowe tych pytaॉ. Ka৵demu akapitowi przyporz.dkuj jedno pytanie.

Akapit 1. 3. 4.

Pytanie

a) Jak brzmi idea sformujowana przez Kordiana?

b) Jakie byjy przyczyny upadku powstania listopadowego?
c) Jak koॉczy si< czyn bohatera?
d) Na czym polega zjo৵onoঋࣀ postaci Kordiana?
e) Jakie romantyczne wartoঋci reprezentuje postaࣀ Kordiana?

14. Ustal, jakie relacje zachodz. mi<dzy akapitami 4. i 5.

15. Przeksztajࣀ podany równowa৵nik w zdanie podrz<dnie zjo৵one z dwóch zdaॉ skjadowych. Nazwij, jaki to
rodzaj zdania podrz<dnie zjo৵onego.
„Kordian […] to postaࣀ zara৵ona pesymizmem parali৵uj.cym wol<”.

Zdanie:

Rodzaj zdania:

16. Z ostatniego akapitu tekstu zacytuj peryfraz< zast<puj.c. nazwisko Sjowacki.

17. Nazwij podkreঋlone w wypowiedzeniu cz<ঋci mowy.

Kordian to postaࣀ pytaj.ca i walcz.ca.

Pytaj.ca, walcz.ca:

57
 ROMANTYZM

KARTA B

1. Uzasadnij, ৵e Kordian to bohater romantyczny.

•Պ

•Պ

•Պ

•Պ

•Պ

2. Podaj argumenty potwierdzaj.ce wskazane role spojeczne Kordiana.

Romantyczny kochanek

Filozof
BO
Podró৵nik

Spiskowiec

3. Ustal, jakie prawdy o ঋwiecie poznaj Kordian w czasie swej podró৵y po Europie.

Londyn

Wjochy

Watykan

4. Na czym polegaja przemiana Kordiana na górze Mont Blanc?

Potem (kto?)

Najpierw (kto?)

58
 Poszukiwanie wartoঋci. Juliusz Sjowacki Kordian

5. Na podstawie znajomoঋci utworu zapisz racje Prezesa i Podchor.৵ego w ich sporze.

Prezes Podchor.৵y

6. Przedstaw konYikt tragiczny prze৵ywany przez Kordiana. Zapisz nazwy wartoঋci, mi<dzy którymi bohater
musi wybieraࣀ w scenie przed komnat. cara.

7. Uzasadnij, ৵e Kordian Juliusza Sjowackiego to dramat romantyczny.

•Պ

•Պ

•Պ

•Պ

•Պ

•Պ

8. Porównaj ide< mesjanizmu z III cz<ঋci Dziadów Adama Mickiewicza i ide< winkelriedyzmu z Kordiana Juliusza
Sjowackiego.

Polska Mesjaszem narodów Polska Winkelriedem narodów

59