การสืบพันธุ,ของพืชดอก ชุดที่ 2 หน7า 1

น ส พร ช ๓
. .
จ ฒนา ลป
ชื่อ-สกุล___________________________________________ ชั้น___________
5 13 เลขที_่ ___________
21

บทที่ 8 การสืบพันธุ1ของพืชดอก (ต9อ)

เพิ่มเติม เรื่อง ประเภทของดอกไม4

ประเภทดอกไม- ตัวอย3างดอกไม-
ดอกสมบูรณ: กล3วยไม3, หางนกยูง, ราชพฤกษA, อินทนิลน้ำ, แก3ว
(complete flower) บัวหลวง, จำปH, กระดังงา, การเวก, น3อยหนKา, กุหลาบ
มะลิ, พุด, มะเขือ, พริก, เข็ม
ทานตะวัน*, บานชื่น*, ดาวเรือง*, ดาวกระจาย*
* เฉพาะดอกย,อยวงใน หรือ disc floret
กล3วย, ธรรมรักษา, เฟOPองฟQา, พุทธรักษา
แพงพวย, ชบา, รัก, พวงคราม, พิทูเนีย, ตะขบ, ต3อยติ่ง, แคแสด, …
ดอกไม3สมบูรณ: มะละกอ, ปUตตาเวีย, โปWยเซียน
(Incomplete flower) วงศAแตง เชKน ฟUกทอง, ตำลึง, บวบ ฟUก, มะระ, แตงกวา, แตงโม, แตงไทย
วงศAหญ3า (มีกลีบรวมที่ลดรูปเหลือเปFนเกล็ดเล็ก ๆ หรือ หายไป) เชKน หญ3าไม3กวาด, ข3าว,
ข3าวบารAเลยA, ไผK, ตะไคร3, ข3าวโพด, อ3อย, ...
ดอกสมบูรณ:เพศ ...
(perfect flower)
ดอกไม3สมบูรณ:เพศ มะละกอ, ปUตตาเวีย, โปWยเซียน
(imperfect flower) วงศAแตง
วงศKหญMาบางชนิด เช,น ขMาวโพด,...
ดอกเดี่ยว บัวหลวง, จำปH, กระดังงา, การเวก, น3อยหนKา, กุหลาบ, สตรอเบอรAร,ี แอปเป`ล,
(solitary flower) วงศAแตง …
ดอกช3อ ชบา, กล3วยไม3, หางนกยูง, ราชพฤกษA, อินทนิลน้ำ, แก3ว, มะลิ, พุด, มะเขือ, พริก, เข็ม
(Inflorescence ทานตะวัน, บานชื่น, ดาวเรือง, ดาวกระจาย
flower) กล3วย, ธรรมรักษา, เฟOPองฟQา, พุทธรักษา, แพงพวย, รัก, พวงคราม, พิทูเนีย, ตะขบ,
ต3อยติ่ง, แคแสด, วงศAหญ3า, …
บู
วั
ว์กิ
นิ
 การสืบพันธุ,ของพืชดอก ชุดที่ 2 หน7า 2

การสืบพันธุ,แบบอาศัยเพศของพืชดอก

การสร&างไมโครสปอร.และเมกะสปอร. และการสร&างเซลล.สืบพันธุ.
09 เ ก °
+

1. การสร&างไมโครสปอร.และเซลล.สืบพันธุ.เพศผู& (male gamete)

ง ละออง เร
pollensac

ะะ
microsporopyte แทง ① → ④ m
7
l
Microspore mother cell microspore
meiosis
> า
l เ ยบไ บ สปอ แปรน
ใน pollen sac ,
ของ .
มอส

v t
นวน มาก ใน pollensac
t mitosis
✗ 4
อ
④

ไ โ|
Tube cell Generativecell
เกสร เพศ เ ย -

ยอด ก หวาน
. ponentvbe (
ของ ตาล
spermcells เร lpollen ) ห อ mitosis
tube nudeus
male gametophyte
*
Noytoplusm าน ตามไป

2 spemcells
Cn )
ถุ
ทำ
กั
มีจำ
น้ำ
มี
ยู๋
ด้
มี
ที
ด้
รื
ด็
ณู
ด้
ณู
ร์
 การสืบพันธุ,ของพืชดอก ชุดที่ 2 หน7า 3

microspore mother cell meiosis 4 เซลลAขนาดใกล3เคียงกัน (microspores)

(ใน pollen sac) mitosis 1 ครั้ง

ได3 generative cell และ tube cell ใน microspore

เรียกวKา microspore ที่มี 2 cellนี้ วKา เรณู (pollen)

แกมีโทไฟต:เพศผู- (male gametophyte) = เรณู (pollen)

*** เมื่อเรณูไปตกบนยอดเกสรตัวเมีย generative cell แบRงไมโทซิส 1 ครั้งได4สเปXรYม 2 เซลลY ***

MI [ rosporemothercell แทง

ด าย จะ ไ nucleus งหมด
แบบฝ\กหัด 20 pollens nuclei
# x 2 nuclei = 40

1. microspore mother cell 5 อัน เมื่อสิ้นสุดกระบวนการสร3าง จะได3เรณู (pollen) จำนวนทั้งหมดเทKาไหรK ?

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
1 microspore mothercell ไ pollen
จะ น =
4

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
5 1า
pollens
5×4 ะ
20

2. microspore 5 อัน เมื่อสิ้นสุดกระบวนการสร3าง จะได3เรณู (pollen) จำนวนทั้งหมดเทKาไหรK ?

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
1 microspore ไ ญ ( pollen
จะ เอ
แญ
) า

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
5 าา
เร
1×5 = 5
สุ
ทั้
อั
ด้
ด้
ด้
ณู
ท้
 การสืบพันธุ,ของพืชดอก ชุดที่ 2 หน7า 4

3. ต3องการสร3างสเป`รAม 240 เซลลA จะต3องใช3 microspore mother cell ทั้งหมดเทKาไหรK ?

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
8
sperm cell
→
microspore cell
า

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
หอ sperm cell
→
microsporemothercell
ฐานะ
ห Cells 30

2. การสร&างเมกะสปอร.และเซลล.สืบพันธุ.เพศเมีย (female gamete)

wu

เ ย ม ออ ล sseedcoat
*

(
เ ด จาก integvments มไ หมด

t * าน ด ออ
ล
โ\ 4 OVUKS (
ไมโคร ไพ l
เป ยบ เห อน สาย สะ อ
ทาง เ า sperm ,
ราก งอก
หุ้
วุ
หุ้
?⃝ที่
ขั้
ล์
รู
ดุ
ยั
ก้
ข้
ย้
กิ
ม่
มื
ดื
รี
 การสืบพันธุ,ของพืชดอก ชุดที่ 2 หน7า 5

3 เซลลAขนาดเล็ก-สลายตัว
meiosis
3 antipodal
megaspore mother cell ในออวุล
1 เซลลAขนาดใหญK (megaspore) mitosis 3 ครั้ง central cell
(2 polar nuclei)

1 egg (ovum)
และ 2 synergids

แกมีโทไฟต:เพศเมีย (female gametophyte) = ถุงเอ็มบริโอ (embryo sac) = 7 cells 8 nuclei

แบบฝ\กหัด

1. megaspore mother cell 5 อัน เมื่อสิ้นสุดกระบวนการสร3าง จะได3embryo sac จำนวนทั้งหมดเทKาไหรK ?

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
1
mcgaspore mother embryo
cell →
น sac า

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
5 าา → 91น 5×1 ะ
5

2. megaspore 5 อัน เมื่อสิ้นสุดกระบวนการสร3าง จะได3เซลลAใน embryo sac จำนวนทั้งหมดเทKาไหรK ?

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
|
1 ใน embvyocell
cell ไ
7 nvclei
Cells nuclei จะ 5×8 ะ 40
megaspore
→

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
5 าา → า1
5×7 ะ
3s cell

3. ต3องการสร3างเซลลAไขK 240 เซลลA จะต3องใช3 megaspore mother cell ทั้งหมดเทKาไหรK ?

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
1
egg all ไร megasporemothercell า cell

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
หอ งง Cell 240 ✗ 1 ะ
หอ
อั
อั
ด้
 การสืบพันธุ,ของพืชดอก ชุดที่ 2 หน7า 6

การถMายละอองเรณูและการงอกของหลอดเรณู

• เค อน าย
การถKายละอองเรณู (pollination) คือ.......................................................................................................
บ ไป เ ย
การ
เร ( pollen ) บาก
เร ตก บน ยอด เกสร เพศ

• อาศัย pollinator ตKางๆ เชKน ..................................................................................................................

ลม แมลง คน

• self pollination คือ..................................................................................................................................

เ ด นใน เ ยว น
ดอก
สม ร
→ เพศ

• cross pollination คือ...............................................................................................................................

เ ด าม ดอก ง สม ร
→ ไ
เพศ และ ~

การปฏิสนธิ (fertilization)

• เมื่อละอองเรณูตกบนยอดเกสรตัวเมียแล3ว จะเกิดสิ่งตKอไปนี้ คือ

1. ……………………………………………………………………………………………………………………………………............
tubecell ใ เ ด
เร ( pollentube )
หลอด ละออง

( generative
cell
ไ
2. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………
generativecen แ ง mitosis sperm cells
แบบ 2

• การปฏิสนธิของพืชดอกเปÄนแบบ ปฏิสนธิคู3 (double fertilization) ซึ่งไมKพบในพืชกลุKมอื่น

tubecell
* ใน พบ เ า น
• การปฏิสนธิคูK เกิดการผสมดังนี้ พบ คอก

O
าpermy- E 95

I
"""
P" ( เทา
- ""
tubenmeus mitusis
1 sperm
nucleus +
egg > 2 ygote ,
embngo
( 2"
น อน + ใบ เ ยง
ln ) (ก)

1
C0 tyledonfmonocot
1 spermnulevs e polarnuclei > endosperm Dicoi

ln ) Chtn )
( 3n )

• หลังจากการปฏิสนธิ
1) รังไข3 (ovary) เจริญเปÄน....................................และ
( truit )
ผล
ผนังรังไขKเจริญเปÄนเนื้อผล (pericarp)
2) ออวุล (ovary) เจริญเปÄน....................................................
เม ด d)
Isee
และ ผนังออวุล (integument)
จะเจริญเปÄน.............................................................................................
เป อก ม เม ด ( seed coat )
อั
นำ
ขึ้
กั
ทั้
ข้
ทำ
ฏื
อ่
ต้
ป่
นั้
หุ้
ลี้
กิ
ท่
กิ
มี
ดี
กิ
ม่
ห้
ด้
บ่
ณู
ณู
ล็
ณู
ลื
ลื่
ล็
บู
บู
ณ์
ณ์
ย้
 การสืบพันธุ,ของพืชดอก ชุดที่ 2 หน7า 7

การเกิดผลและเมล็ด

ผล (fruit)

• เนื้อผล (pericarp) เจริญจากผนังรังไขK (ovary wall) แบKงเปÄน 3 ชั้น ได3แกK

1) ผนังผลชั้นนอก (exocarp)
2) ผนังผลชั้นกลาง (mesocarp)
3) ผนังผลชั้นใน (endocarp)

เชKน ส-ม ③

citwsi สม เสมอน
ovary
มโอ f-
มะนาว

มะก ด
②

①
อม น

มะพร-าว
ขาว มะพ าว 1 ใบ เ ยง แทง

3h

1 หา
เ น แ

②
~
า ovary

④
กาบ มะพ าว

กะลา มะพ าว

น อน
-

Zygote →
embryo แทง
<ใบ เ ยง
l
-

endosperm ( 3h ) <
s
ส้
นำมั
มีต่
อ่
ต้
ลี้
ลี้
น้
ร้
ร้
รู
ร้
 การสืบพันธุ,ของพืชดอก ชุดที่ 2 หน7า 8

ข-าว
แกลบ ใบ ประ บ Cbract )

า pericarp + seed coat

"

i i.
""

CL
จ ก ชาว embryo bract

-
E
. .
าว เป อก

±
zygote
t
ะ
0
embryo
ส ด อ→ เ น าว
cgn ,

1
12h )

1 OV ary

ข-าวโพด

2n

3h

kp เป อก าวโพด =
ใบ ประ บ
( bract )
เ
ใบ เ

0
ยง

ม ปลาย ยอด

ยอด อน
หา

ราก แรก เ ด

เ น ม ปลาย ราก

• เนื้อผลของพืชบางชนิด อาจเจริญมาจาก เยื่อหุ-มเมล็ด หรือ ปุยหุ-มเมล็ด (aril) แบKงเปÄน

1. เนื้อผลที่แยกจากเมล็ดไดMง,าย เนื่องจากเจริญมาจากสKวนของก-านออวุล หรือขั้วเมล็ด (funiculus)
ไย น เ ยน
เชKน......................................................................................................................................................
2. เนื้อผลที่แยกจากเมล็ดไดMยาก เนื่องจากเจริญมาจากเปลือกเมล็ด เชKน ………………………………………. เงาะ
ง ด กระ อน ลางสาด
อั๋รํ
ข้
ปื๊ฮู่
ภี๊
น้
ต่
รำ
ข้
ขี่ทุ
ล้
ลำ
พุ่
อ่
หุ้
มั
ป็
กิ
ป็
ลี้
ย้
มู
กั
ข้
ลื
ลื
คุ
รี
ท้
ดั
ดั
 การสืบพันธุ,ของพืชดอก ชุดที่ 2 หน7า 9

• ผล (โดยเฉพาะผลเดี่ยว) สามารถแบKงตามลักษณะเนื้อผลได3อีก 2 ประเภทคือ

1. ผลสดหรือผลมีเนื้อ (fleshy fruit) เปÄนผลที่ผนังผลมีเนื้อ ซึ่งเนื้ออาจอKอนนุKมทั้ง 3 ชั้นหรือเปÄนบาง
ชั้น เชKน ………………………………………………………………………………………………………………………………………
มะเ อเทศ ม มะ วง แอปเ ล
แตงกวา
ทรา ละ ด
2. ผลแห-ง (dry fruit) เปÄนผลทีเ่ มื่อเจริญเต็มที่หรือแกKแล3ว ผนังผลมีลักษณะแห3งแข็ง ไมKมีเนื้อเหลืออยูK
โดยแบKงได3อีก 2 แบบ คือ
ง ไมยราพ หงอนไ กระเ า
2.1 ผลแห3งแล3วแตก (dry dehiscent fruits) เชKน …………………………………………………………………. น๓ ตะแบก

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………… มะก ตาห มะ า แ

ประ โ ก อ
2.2 ผลแห3งแล3วไมKแตก (dry indehiscent fruits) เชKน ……………………………………………………………
ยาง นา

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
ส้
พุ
รำดั
ยี
สี
ก่
อ๊
ต้
ค่
มุ
ม่
ขื
ดู่
ช้
ล่ำ
ปิ้
ก่
นู
 การสืบพันธุ,ของพืชดอก ชุดที่ 2 หน7า 10

เมล็ด (seed)

• เมล็ด คือ ออวุลที่ได3รับการผสมพันธุAแล3ว สามารถเติบโตงอกเปÄนต3นอKอนตKอไป

mitosis

②
แทง → ฒนา จาก Lygotc
" "
monocot

3h ใบ เ ยว เ ยว ①
→ วย ด เกาะ

และ ง อาหาร ใ
เ อเ อ เจ ญ
② ปลาย ยอด embryo

เขา
เ อ เธอ
ลา ใบ เ ยง
เจ ญ
"
ปลาย ราก
"

Dicot

ใบ เ ยง

t
④ ①
① ②
2 ใบ เ ยง00บน
~

น อน
• ส3วนประกอบของเมล็ด
1 เปลือกหุ-มเมล็ด (seed coat)
- เจริญมาจาก
..............................................
integument

- ทำหน3าที่...............................
ปก อง วน อ
ภาย ใน

………………………………………. เม ด

……………………………………….
……………………………………….
2 embryo (2n)
- เจริญมาจาก
........................................................................
zygote
- ประกอบด3วย
2.1 ยอดแรกเกิด (plumule)
2.2 ลำต-นแรกเกิด (caulicle) แบKงเปÄน
- epicotyl : เจริญไปเปÄน…………………………………………………
น บน วน

- hypocotyl : เจริญไปเปÄน…………………………………………………
ราก น สวน 1 โคน

2.3 รากแรกเกิด (radicle) : เจริญไปเปÄน…………………………………………………

ราก
ส่
ยั
ช่
พั
อ่
ต้
คู่
ที่
ส่
ลำต้
ส่
ลำต้
ลี้
ลี้
ลี้
น้
ดี
สี้
นื้
ห้
ยู่
ริ
ริ
ล็
ป้
ยื่
 dicot -
cotyledon ให
Endosperm หาย
หก ลง
การสืบพันธุ,ของพืชดอก ชุดที่ 2 หน7า 11
M 0h01 01
-

colyledon บาง

Endospem ให
2.4 ใบเลี้ยง (cotyledon) : เปÄนที่เก็บอาหารของพืชใบเลี้ยงคูKสKวนใหญK โดยพืชจะย3ายอาหาร
dicol
มาจากเอนโดสเป`รAม
dicot
3 endosperm (3n)
- เปÄนที่เก็บอาหารของพืชใบเลี้ยงเดี่ยว และพืชใบเลี้ยงคูKบางชนิด เชKน ………………………………..
กาแฟ ละ ด ละ ง

สวนให
ญ่
หุ่
ญ่
มุ
ญ่
 การสืบพันธุ,ของพืชดอก ชุดที่ 2 หน7า 12

• การงอกของเมล็ด (seed germination)

เรานำดอกไม4 ผลและเมล็ดมาใช4ประโยชนYด4านใดบ4าง ?
 การสืบพันธุ,ของพืชดอก ชุดที่ 2 หน7า 13

การใช&ประโยชน.จากโครงสร&างตMาง ๆ ของผลและเมล็ด

1. ............................................................................................................................................................................
อาหาร e± เม ด -
ว าว ,
าวบา เล
,
อย าวโพด ,
เ
, ,

ผล แอบ เ า มะก ด
............................................................................................................................................................................
-

ใ ก บ -

............................................................................................................................................................................
เ นใย น าย
-

............................................................................................................................................................................
น ระเหย
หอม ุ
เส ม
ยา
,
อาหาร

2. ............................................................................................................................................................................
เ น ใย ย ฝาย น เ อ ม
-
ปาก เบส ก ( พวก cellulos e)

............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................
น เ น
3. ............................................................................................................................................................................
ๆ
ประ บ
เค อง ยา
ุ
น
น หอม ระเหย
,
,

............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................

*********************************
ข้
ข้
ถั
ข้
ด้
นำมั
ย้
นุ่
อื่
หุ้
นุ่
นำมั
นำมั
ย่
ส้
ป็
ข้
ส้
ห้
ลี
รื่
ล็
ริ
ดั
รู
ร์
ย์