ARALIN 9

tekstong filipino sa iba't

ibang larang
PANIMULA
Hinulma tayo ng panahon at mga
nagkalat na talino sa ating paligid.
patunay rito, ang nagpapatuloy
na pagsusumikap nating
maghanap ng tugon sa marami
nating suliranin sa buhay. Tunay,
masosolusyonan lamang ang
mga na ito sa pamamagitan ng
PANANALIKSIK.
PANIMULA
Ang talakayang ito ay susi para
sa pag-unawa at pagpapaunawa
sa oryentasyon ng saliksik sa
pagitan ng Humanidades,
Agham Panlipunan, Siyensya,
Teknolohiya, Inhenyeriya,
Matematika, atbp. kaugnay sa
larangan bilang dominyo ng
saliksik.
PAgpapabulas
Matapos ang araling ito ay inaasahang:
1. Mailahad ang mga paraan sa pag-
unawa ng mga tekstong Filipino;
2. Mauunawaan ang mga teksto;
3. Maisaalang-alang ang paggami ng mga
tekstong Filipino bilang lunsaran ng
saliksik; at
4. Makabuo ng pagsusuri sa kaangkupan
ng mga tekstong Filipino sa sinasaliksik
na talino sa piling larang.
FILIPINO SA HUMANIDADES AT
AGHAM PANLIPUNAN
ang mga sumusunod ay tekstong Filipino na nasa larang na humanidades :

1. Antropolohiya
2. Arkeyologo
3. Kasaysayan
4. Wika at Lingwistika
5. Batas at Politika
6. Panitikan
7. Pilosopiya
8. Relihiyon
9. Sining ng Pagtatanghal
10. Teatro
11. Sayaw at SIning-biswal
Agham Panlipunan na may kinalaman sa ugnayan ng mga tao sa lipunan, ang mga
naitala ay sakop din sa humanidades:

1. sosyolohiya
2. sikolohiya
3. ekonomiya
4. heyograpiya
5. kasaysayan
6. komunikasyon atbp.
sektor o institusyon ng
lipunan.
Basehan ng pagbabasa ng mga teksto :

1.Mahalagang matiyak ng babasa ang

mahahalagang termino na nakakonteksto sa
kasaysayan o panahon ng paksang
tinatalakay.
 Basehan ng pagbabasa ng mga teksto :

2. Ang mga pangyayari o sitwasyong nakalahad sa

mga ganitong anyo ng teksto ay nakabatay sa
kasaysayan at mga naunang talakay.
Mahalagang mabuo sa isip ng babasa o
gumagawa ng review ng ang paghahanap ng
mga kaugnay na teksto.
 Basehan ng pagbabasa ng mga teksto :

3. Nakaangkla sa pagsusuri ng sining ang

maraming babasahin. Angkop na maunawaan
din ng bumabasa ang mga disiplinang
nagbibigay-hugis sa mga teorya sa sining na
tinatatalakay. Kinabibilangan ito ng produksyon
ng sining , kristisismong pansining, kasaysayang
pansining at estetika (De la Paz at Flores, 2014)
 Basehan ng pagbabasa ng mga teksto :

4. Gawing obhetibo ang gawi sa pag-unawa ng

nilalaman. Alalahaning marami sa teksto ay
nakasulat sa wikang banyaga. Kaya, mahalagang
isagawa ang angkop na pag-unawa at pagsalin.
 Basehan ng pagbabasa ng mga teksto :

5. Makatutulong sa lalong pag-unawa ng

nilalaman ang mga pigura at larawan na kaugnay
ng teksto.
Basehan ng pagbabasa ng mga teksto :

6. Maaari ding isagawa ang dagdag na pagbasa

at pagdaragdag ng maraming batis, kasama ang
tuwirang pagdalaw sa mga museo o tanggapan,
at paghahanap ng iba pang anyo ng babasahin-
reperensiya na kaugnay ng paksa.
Basehan ng pagbabasa ng mga teksto :

7. Ang mga talinong Pilipino na mababakas sa

larang na ito ay dapat unawain sa konteksto ng
panahon ng pagkatuklas. Mahalagang hanapin
ang iba pang babasahin na sinulat ng awtor
upang mapaigting pa ang pag-unawa.
Maaaring sumangguni sa mag eksperto sa larang
upang papagtibayin at maisagawa ang
balidasyon ng nabasa. Kung elektroniko ang
sanggunian, may mga link nanakatala sa teksto
na maaaring sundan upang basahin.
 Basehan ng pagbabasa ng mga teksto :

8. Mahalagang tukuran ng pagsisiyasat ang

ginawang pagbasa. Tiyakin ang katutubo o
banyagang konsepto na nakatala sa teksto.
Basehan ng pagbabasa ng mga teksto :

9. Tayahin din ng babasa ang kanyang pag-unawa

sa sariling pag-iral lalo ang pinapaksa ay pagiging
tao ng lipunan at nagtataglay ng kultura.
 Basehan ng pagbabasa ng mga teksto :

10. Isaalang-alang ang kontekswal na pagbasa na

pagbasa nang sa ganoon ay higit na maunawaan
ang talakay sa teksto. Hayaan ang sarili na
lumikha ng tanong bilang pananda ng kahandaan
sa pananaliksik. Magkaroon din ng bukas na
pakikipagtalakayan tungkol sa binasa lalo sa
mga indibidwal na may katulad na interes.
 Panlipunang
Pananaliksik

or Social Research

Simbulan (2008)
Pinaliwanag niyang ito ay pag aaral sa sistema ng
pamumuhay at kaugalian ng mga taong bumubuo sa
lipunan.
Ang mananaliksik sagantong uri ay nakikilahok sa
sitwasyon na nais aralin, naghahanap sa pattern at
ugnayan sa pagitan na mga namasid at ituon ang
kabuuang pananaw sa pagsusuri ng mga pangyayari
bilang magkakaugnay na bahagi sa isang kaubuoan.
 Panlipunang
Pananaliksik

or Social Research

Simbulan (2008)
layon din nito na ipamulat sa mga tatanggap ng saliksik ang
paglalantad tungkol sa lipunan ng mundo.

Maisagawa ang maraming produksyon ng saliksik sa Filipino sa

Humanidades at Agham Panlipunan kung magpapatuloy na
maipaunawa ang mga paksang kaugnay rito sa wikang
nauunawaan ng mga mag-aaral.
Panlipunang
Pananaliksik

or Social Research

Ronas (2000)
mahalagang hakbang ang paggamit ng
Filipino sa tinawag niyang komplikadong
kursong ito. Mailalapit nang madali ang
kaisipang kanluran kung tinatalakay sa
ating sariling wika.
 ang tundo ni bonifacio, si bonifacio sa tundo
Dr. Nancy Kimuell-Gabriel (2014)
ABSTRAK

Ang lahat ng rebolusyonaryo ay nakapook.

Produkto siya ng sariling kultura- katayuan sa buhay o pinagmulan, sikolohiya ng kaniyang
lahing kinabibilangan, uring kinapapalooban, edukasyong natamo, babasahin at mga teoryang
sinagap, pakikipagtalastasan kung kani-kaninong tao, sariling danas at kolektibong danas, at
internal at eksternal na kaganapan. Sa bandang huli, ang ikikilos niya ay itinatakda ng kaniyang
kabuoang kamalayan at pagkatao.

Tatalakay ng artikulong ito ang kapookan ni Gat. Andres Bonifacio at kung paano siya tumugon
sa hamon ng kanyang pook at panahon.

Galing si Andres sa bayang anak-pawis at hinubog siya ng taal na kalinangang bayan, dalawang
elementong magbibigay-kahulugan sa kaniyang suri at tindig sa lipunang kinukubabawan ng
mga dayuhan.

Bagama't siya ay taga - Tundo, maaaring sabihing ang bayani ay hindi lang tagapook ng Tundo
kundi Inang Katagalugan. Taglay niya ang kamalayan ng isang Tagalog/Pilipino na kumikilos
para wakasan ang dayuhang pananakop at kamtim ang kalayaan ng Inang Bayan. Isa siyang
dakilang Anak ng Bayan!
Isinakasaysayan ng saliksik na ito ang buhay ni Bonifacio sa Tundo
at ang Tundo kay Bonifacio sa pamamagitan ng:

1. Ang paglalarawan sa sinaunang kontektso ng Tundo;

2. Ang pag-agaw ng mga Kastila sa Tundo at Maynila at lunan ng paglaban;
3. Ang binigong sabwatang nangyari sa Tundo mula 1587 hanggang 1588;
4. Ang paghinog ng sitwasyon ng Tundo noong ika - 19 na Dantaon;
5. Ang Hacienda ng mga prayle sa Tundo;
6. Ang pueblo at pamayanan ng Tundo;
7. Ang maikling talambuhay ni Bonifacio na nakapook sa kaniyang pinagmulan;
8. Ang kaniyang kalinangan bilang sandata sa pakikibaka;
Saliksik E-Journal Tomo 3 Bilang 1, isyu noong Nobyembre, 2014.
Filipino sa Siyensya a Teknolohiya,
Inhenyeriya at Matematika
(STIM) :
Filipino sa Siyensya a Teknolohiya, Inhenyeriya at Matematika (STIM) :

Nagpapatuloy ang paglalakbay ng

mga Filipino sa nagbabagong
medyum ng teknolohiya bilang
produkto ng talino mula sa larang
ng siyensya.
Filipino sa Siyensya a Teknolohiya, Inhenyeriya at Matematika (STIM) :

Mahalagang maitampok pa ang

maraming pananaliksik sa Filipino
tungkol dito at maisagawa ang
makabuluhang pagsasalin, lalo
karamihan ay orihinal na nakasulat
sa banyaga.
Filipino sa Siyensya a Teknolohiya, Inhenyeriya at Matematika (STIM) :

Yanga (1997)

Iminungkahi na magkaroon ng pambansang

programa tungkol sa STIM, Kinakailangan ng
Political power t malalaking pondo upang
maisakatuparan ang mithiing gamitin ang
Filipino sa lahat ng kolehiyo at unibersidad sa
buong bansa, hindi sa iilang pamantasan lamang
na nakapagdudulot ng maliit na impact lamang.
Filipino sa Siyensya a Teknolohiya, Inhenyeriya at Matematika (STIM) :

Sevilla III (2000)

Pinatunayan ang paniniwalang kung

lumaganap ang pagtuturo ng Chemistry at ng
ibang agham sa Filipino ay bibilis ang pagbuo
ng isang kulturang siyentipiko sa ating bayan at
lalaki ang pakinabang ng bayan sa siyen- siya at
teknolohiya.
Filipino sa Siyensya a Teknolohiya, Inhenyeriya at Matematika (STIM) :

Dagdag pa niya, ang diskurso sa agham ay

madaling mauunawaan sa kontekstong
akademiko at sa hanay ng mga mag-aaral.
Binanggit pa ang karanasan ng mga
bansang hindi sanay sa Ingles tulad ng Japan,
Tsina, Germany at Korea. Hindi kailangang
mawala ang Ingles na mga termino sa
usapang siyentipiko.
Filipino sa Siyensya a Teknolohiya, Inhenyeriya at Matematika (STIM) :

Sa larang ng Inhenyeriya, ang paggamit ng

Filipino ay mapapalakas kung mabibigyan in
insentibo ang mga guro na magsagawa ng
pag-aaral sa nabanggit na larang
(Seva,2000).

Kung makalikha ng maraming pananaliksik

sa Filipino, magiging makabuluhan ang
pagbasa ng mga tekstong nasa ilalim ng
larang na ito.
Tulay upang higit na maihanda
sa maingat na pagsisimula ng
Pananaliksik:
Tulay upang higit na maihanda sa maingat na pagsisimula ng Pananaliksik:

1. Mahalagang isagawa ang makabuluhang

paraan ng pagsasalin kung nakasulat sa
banyagang wika ang teksto. Aralin din ang
konteksto ng pagpapahayag at mga
terminong nakatala.
Tulay upang higit na maihanda sa maingat na pagsisimula ng Pananaliksik:

2. Ang mga siyentipiko at teknikal na terminong

tiniyak sa ingles ay iminumumungkahing huwag
nang isalin sa Filipino. Sa halip, bigyang tuon ang
paliwanag o kahulugang binigay.
Tulay upang higit na maihanda sa maingat na pagsisimula ng Pananaliksik:

3. Bukod pa sa mga termino, maaaring hitik ang

teksto sa mga simbolo, pigura at/o icon na maaaring
kumatawan sa konsepto. Ilapat ang kontekstwal na
pagbasa.
Tulay upang higit na maihanda sa maingat na pagsisimula ng Pananaliksik:

4. Ang ilang teksto ay nakatuon sa pamamaraan.

Angkop na maging maingat sa pag-unawa ng
pagkakasunod-sunod/lohika ng proseso.
Tulay upang higit na maihanda sa maingat na pagsisimula ng Pananaliksik:

5. Dagdag pa sa binabasang teksto, humanap

ng iba pang babasahing reperensiya ng
maliwanagan sa nilalaman at daloy ng talakay.
Humanap ng mapagkakatiwalaang batis na
kaugnay ng binabasa.
Tulay upang higit na maihanda sa maingat na pagsisimula ng Pananaliksik:

6. Kilalanin ang expertise sa STIM ng awtor na

sumulat ng teksto. Bumasa rin ng background
niya nang higit siyang makilala. Humanap pa ng
iba pang naisulat niya. Kung elektroniko ang
sanggunian, sikaping tingnan ang iba pang link
na kaugnay ng tinatalakay na laman ng teksto.
Tulay upang higit na maihanda sa maingat na pagsisimula ng Pananaliksik:

7. Sikaping tuklasin din ang estruktura ng pagbuo

ng pangangatwiran (inductive/ pabuod o
deductive/pasaklaw) nang masundan ang daloy
ng itinatampok na paksa.
Tulay upang higit na maihanda sa maingat na pagsisimula ng Pananaliksik:

8. Hanapin ang layon ng tinatalakay na paksa

nang matuklasan sa sarili ang saysay ng
paglalapat sa buhay ng mga nakuha sa teksto.
Tulay upang higit na maihanda sa maingat na pagsisimula ng Pananaliksik:

9. Makatutulong din ang pakikipagtalakayan sa

iba pang may katulad na interes sa STIM at
pagsangguni sa tiyak na eksperto sa larang.
Tulay upang higit na maihanda sa maingat na pagsisimula ng Pananaliksik:

10. Tiyakin din ang mga nakatalang sanggunian o

kahit ang mga pagkilala (citation) na inilahad sa
teksto nang mabigyan ng balidasyon ang
katumpakan o kaugnayan ng mga nilalaman.
maraming
salamat!