კლასი/თემა: მე-9 კლასი/თანაბარი და აჩქარებული მოძრაობა საათების სავარაუდო

რაოდენობა:

მაკროცნება/მაკროცნებასთან დაკავშირებული მკვიდრი წარმოდგენები:

„კვლევა“ - ფიზ.საბ. 4,5,6,7,8,9
მოსწავლემ უნდა გააცნობიეროს, რომ:
1) კვლევის მეთოდებია: ცდა (ექსპერიმენტი), ინფორმაციის მოძიება, მონაცემების დამუშავება (ანალიზურად, გრაფიკულად, დიაგრამებით), გამოკითხვა, ვირტუალურ
ლაბორატორიაში რეალური მოვლენის მოდელირება და სხვა. ექსპერიმენტის მსვლელობისას აუცილებელია უსაფრთხოების წესების დაცვა;
2) რეალური მოვლენის მოდელირებისას შესაძლოა უგულებელყოფილ იქნას გარკვეული ფაქტორები, რის გამოც რეალობასთან მიახლოებულ შედეგებს მივიღებთ;
3) მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების განვითარებისთვის აუცილებელია აღმოჩენები, ხოლო სხვადასხვა პროფესიის დაუფლებისთვის - მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების
მიღწევების ცოდნა და კვლევითი უნარების ჩამოყალიბება.
თემასთან დაკავშირებული მკვიდრი წარმოდგენები: თემასთან დაკავშირებული საკვანძო შეკითხვები:
1. sidides, romelic xasiaTdeba arauaryofiTi ricxviTi mniSvnelobiT da mimarTulebiT, veqtoruli sidide ewodeba; 1. რას ეწოდება ვექტორული სიდიდე და რითი ხასიათდება
2. veqtorebi SeiZleba SevkriboT samkuTxedis da paralelogramis wesiT. miRebuli Sedegi damokidebuli ar aris Sekrebis wesis arCevaze; იგი?
3. Tu ori veqtori erTmaneTis tolia, maSin tolia maTi gegmilebic erTsa da imave RerZze. 2. რომელი ხერხითაა შესაძლებელი ვექტორების შეკრება?
3. როგორი თაბაფარდობაშია ორი ერთმანეთის ტოლი
4. wrfivi Tanabari moZraoba ewodeba iseT moZraobas, romlis drosac sxeuli drois nebismier tol SualedebSi
ვექტორის გეგმილები ერთსა და იმავე ღერძზე?
erTnair gadaadgilebebs asrulebs; 4. როგორი მოძრაობაა წრფივი თანაბარი მოძრაობა?
5. siCqare veqtoruli sididea, misi mimarTuleba gadaadgilebis mimarTulebas emTxveva; 5. როგორი სიდიდეა სიჩქარე და რითი განისაზღვრება მისი
6. siCqaris grafikiT, drois RerZiT da drois garkveuli intervaliT SemosazRvruli marTkuTxedis farTobi ricxobrivad drois am intervalSi მიმართულება?
Sesrulebuli gadaadgilebis modulis tolia; 6. რაში მდგომარეობს სიჩქარის დროზე დამოკიდებულების
7. sxeulebis moZraobis grafikTa gadakveTis wertilis t da x koordinatebi miuTiTebs am sxeulTa Sexvedris drosa da adgils. გეომეტრიული აზრი?
7. რაზე მიუთითებს ორი სხეულის კოორდინატის დროზე
8. sxeulis gadaadgileba uZravi aTvlis sistemis mimarT tolia: sxeulis gadaadgilebas moZravi aTvlis sistemis
დამოკიდებულების გრაფიკების გადაკვეთის წერტილი?
mimarT damatebuli moZravi aTvlis sistemis gadaadgileba uZravi aTvlis sistemis mimarT. 8. რაში მდგომარეობს მოძრაობის ფარდობითობა?
9. myisi siCqare, anu siCqare traeqtoriis mocemul wertilSi an drois mocemul momentSi tolia am wertilis momcvel 9. რითი განისაზღვრება მყისი სიჩქარე?როგორი სიდიდეა
mcire ubanze, drois mcire SualedSi Sesrulebuli gadaadgilebis saSualo siCqaris: მყისი სიჩქარე და რითი განისაზღვრება მისი მიმართულება?
10. aCqareba fizikuri sididea, romelic axasiaTebs siCqaris cvlilebis siswrafes; 10. რას ახასიათებს აჩქარება?
11. aCqareba tolia siCqaris cvlilebis Sefardebisa drois im SualedTan, ra droSic es cvlileba moxda; 11. რითი განისაზღვრება აჩქარება?
12. sxeulis moZraobas, rodesac misi siCqare drois nebismier tol SualedebSi erTnairad icvleba, TanabaraCqarebuli 12. როგორი მოძრაობაა თანაბარაჩქარებული?
13. რაში მდგომარეობს თანაბარაჩქარებული მოძრაობისას
moZraoba ewodeba;
სიჩქარის დროზე დამოკიდებულების გრაფიკის
13. TanabaraCqarebuli moZraobis gadaadgilebis gegmili, ricxobrivad siCqaris gegmilis grafikiT da drois RerZiT გეომეტრიული აზრი?
SemosazRvruli trapeciis farTobis tolia; 14. იცვლება თუ არა წირითი სიჩქარე მრუდწირული თანაბარი
14. Tanabari mrurwiruli moZraobisas wiriTi siCqare mudmivi sididea; მოძრაობისას?
15. wrewirze Tanabrad moZravi sxeulis aCqarebis mizezi misi siCqaris mimarTulebis cvlilebaa; 15. რა არის წრეწირზე თანაბრად მოძრავი სხეულის აჩქარების
16. wrewirze Tanabrad mbrunavi sxeulis aCqareba traeqtoriis nebismier wertilSi mimarTulia am wertilSi gavlebuli radiusis gaswvriv, wrewiris მიზეზი?
centrisaken; 16. რა მიმართულება აქვს წრეწირზე თანაბრად მოძრავი
ნივთიერი წერტილის აჩქარებას?
17. RerZis garSemo myari sxeulis brunvisas misi yvela wertilis brunvis periodi, sixSire da kuTxuri siCqare erTnairia
17. რა საერთო აქვთ მყარი სხეულის შემადგენელ წერტილთა
მოძრაობას, როდესაც ეს სხეული ბრუნავს რაიმე ღერძის
გარშემო?

კომპლექსური დავალებები სამიზნე ცნებები და ქვეცნებები საკითხები საკვანძო შეკითხვები

(დასახელება)
1. 

2. 
3. 
4. 

5.

სამიზნე ცნება და მასთან საკითხები/ქვესაკითხები: საკვანძო შეკითხვა/შეკითხვები: კომპლექსური დავალების პირობა

დაკავშირებული  აჩქარებული მოძრაობა; 1. როგორ წარმოვაჩინო კვლევით ნაშრომში, (შუალედური სასწავლო მიზანი)
მკვიდრი წარმოდგენები  თანაბარაჩქარებული მოძრაობისას თუ რამდენად მნიშვნელოვანია მასალის
(გრძელვადიანი სასწავლო მიზანი) გადაადგილების მოდულის გამოთვლა; შერჩევა, რომლისგანაც საბურავები
ქვეცნებები: მყარი ნივთიერება. მზადდება, ავტომობილის უსაფრთხოდ
დამუხრუჭბისთვის?

მატერია კომპლექსური დავალების დამუშავების ეტაპზები (რესურსები, აქტივობები): ავტომობილის საბურავების მწარმოებელმა
ფიზ.საბ. 1 კომპანიამ გადაწყვიტა გამოუშვას
მოსწავლემ უნდა გააცნობიეროს, რომ: I ეტაპი: კომპლექსური დავალების ფორმა განსხვავებული მოჭიდების მქონე
ნაბიჯი 1. როგორ უნდა წარმოვაჩინო საკუთარი ცოდნა შესასწავლ საკითხთან დაკავშირებით? საბურავები ავტომობილების მასის
1) მატერიის ორი სახის, ნივთიერებისა
განსხვავებისა და ამინდის მიხედვით. მათ
და ველის მახასიათებელი ფიზიკური
სურთ გამოიკვლიონ, არის თუ არა
სიდიდეები დამოკიდებულია:
დამოკიდებული ავტომობილის
ა) ნივთიერების გვარობაზე და გარემო
„სამუხრუჭე მანძილი“ (მკვეთრი
პირობებზე.
დამუხრუჭებიდან გაჩერებამდე გავლილი
ბ) ველის შემქმნელი ობიექტების
მანძილი) და „სამუხრუჭე დრო“ (მკვეთრი
ურთიერთმდებარეობაზე და მათ მიერ
დამუხრუჭებიდან გაჩერებამდე დროის
ველის შექმნის უნარზე.
შუალედი) ავტომობილის მასაზე,
2) მატერიის სახეების ფიზიკური
დამუხრუჭების დასაწყისში ავტომობილის
თვისებები და მათი ცვლილებები
სიჩქარეზე და საბურავბის გზის საფართან
აიხსნება:
ხახუნის კოეფიციენტზე. დაეხმარეთ მათ
ა) ნივთიერების შემადგენელი
კვლევის ჩატარებაში. სიმარტივისათვის
ნაწილაკების ქაოსურად მოძრაობით, სამიზნე ცოდნის  რა არის კვლევითი ნაშრომი? განიხილეთ მხოლოდ გზის
ერთმანეთთან ურთიერთქმედებით, მათ (დეკლარატიული,  მოგიმზადებია კვლევითი ნაშრომი? ჰორიზონტალურ უბანზე დამუხრუჭება.
შორის შუალედების არსებობით და პირობისეული,  რა არის წარმოდგენილი კვლევით ნაშრომში? მიიჩნიეთ, რომ მკვეთრი დამუხრუჭებიდან
სამივე მათგანის ცვლილებით; პროცედურული)  რა შემთხვევაში დაგჭირდება კვლევითი ნაშრომის გაჩერებამდე ავტომობილის ოთხივე
ბ) ველის წარმომქმნელი ობიექტების კონსტრუირებაზე შექმნა? ბორბალი სრიალებს გზის საფარზე, ხოლო
მოძრაობით, სივრცული განლაგებით და ორიენტირებული  გამოგიყენებიათ თუ არა პროგრამა power pointi ? ამ დროს ავტომობილი მუხრუჭდება
ამ ობიექტების მიერ მოცემული ველის შეკითხვები  როგორ ფიქრობთ, კიდევ როგორი ფორმით შეგიძლიათ მუდმივი აჩქარებით, რომლის მოდულია
წარმოქმნის უნარით. ქვეცნება - წარმოადგინოთ კომპლექსური დავალების a=µg. (µ სრიალის ხახუნის კოეფიციენტია
3) მატერიის მახასიათებელი ფიზიკური ნივთიერება, სიმქისე. პრეზენტაცია? საბურავებსა და გზის საფარს შორის, ხოლო
სიდიდეების კავშირი ერთმანეთთან და  როგორ ააწყობთ პრეზენტაციას power point-ში? g მუდმივაა და მიახლოებით 9,8 მ/წმ2-ია)
მათი ცვლილების გამომწვევ თუ რატომ გამოითვლება აჩქარება ამ
მიზეზებთან შესაძლებელია აღვწეროთ ფორმულით, მომდევნო თავში
ანალიზურად, გრაფიკულად, დეტალურად გაეცნობით).
დიაგრამებით, ცხრილებით და სხვა შექმენით კვლევითი ნაშრომი, რომელშიც
მეთოდებით. მოიყვანთ სამუხრუჭე მანძილის
II ეტაპი: კომპლექსური დავალების შინაარსი: განმსაზღვრელ ფაქტორებს.
ნაშრომში/ნაშრომის პრეზენტაციისას
ნაბიჯი 1
ხაზგასმით წარმოაჩინეთ:
 ერთნაირი იქნება თუ არა სხვადასხვა მასის ავტომობილის სამუხრუჭე მანძილი ერთი და  ერთნაირი იქნება თუ არა სხვადასხვა მასის
იგივე საწყისი სიჩქარის შემთხვევაში, ერთი და იგივე გზის საფარზე, თუ მათ ერთნაირი ავტომობილის სამუხრუჭე მანძილი ერთი
მასალისაგან დამზადებული საბურავები ექნებათ; (მატერ. მვიდრ. N1) და იგივე საწყისი სიჩქარის შემთხვევაში
რესურსი/აქტივობა: ერთი და იგივე გზის საფარზე, თუ მათ
ერთნაირი მასალისაგან დამზადებული
საბურავები ექნებათ; (მატერ. მვიდრ. N1)
 არის თუ არა დამოკიდებული
სახელმძღვანელო: აჩქარება, თანაბარაჩქარებული მოძრაობა, თანაბარაჩქარებული
ავტომობილის სამუხრუჭე მანძილი და
მოძრაობისას გადაადგილების გეგმილის დროზე დამოკიდებულება. სამუხრუჭე დრო იმ ნივთიერებაზე,
რომლისგანაც საბურავები მზადდება;
ჩავატაროთ ცდა:
(მატერ. მვიდრ. N1)
 როგორაა დამოკიდებული სამუხრუჭე
მანძილი და სამუხრუჭე დრო, გზის
 ორი მონეტა (20 თეთრიანი და 5 თეთრიანი) დავდოთ ერთმანეთის გვერდით საფარის დამუშავების ხარისხზე და
ამინდზე (განიხილეთ თოვლიანი და
მაგიდის ზედაპირზე. სახაზავის გასმით ორივე მონეტას მივანიჭოთ ერთი და
წვიმიანი ამინდი) (მატერ. მვიდრ. N1,3);
იგივე სიჩქარე. შემდეგ სახაზავი გავაჩეროთ და დავაკვირდეთ, ერთი და იმავე  რა განსხვავებაა ზამთრისთვის და
მანძილს გაივლის თუ არა ორივე მონეტა გაჩერებამდე? ერთსა და იმავე დროში ზაფხულისთვის განკუთვნილ საბურავებს
გაჩერდება თუ არა ორივე? შორის; (მატერ. მვიდრ. N 2,3)
 შესაბამისი ამოცანების ამოხსნა  რატომ ვცვლით საბურავებს, როდესაც
მისი გარსი პრიალა ხდება; (მატერ. მვიდრ.
სამიზნე ცოდნის  რა არის სამუხრუჭე მანძილი? N2,3)
(დეკლარატიული,  როგორ გამოითვლით თანაბარაჩქარებული
პირობისეული, მოძრაობისას სხეულის მიერ გავლილ მანძილს?  რატომ არის აუცილებელი ჩქაროსნულ
პროცედურული)  როგორ მოახერხებთ მონეტებისთვის ერთნაირი ავტომაგისტრალზე მოძრაობისას
ავტომობილებს შორის უფრო დიდი
კონსტრუირებაზე სიჩქარის მინიჭებას?
დისტანციის დაცვა, ვიდრე ქალაქის
ორიენტირებული  ერთგვაროვანი ზედაპირი აქვს თუ არა მაგიდას,
ქუჩებში მოძრაობისას. (მატერ. მვიდრ. N 3)
შეკითხვები რომელზეც ცდას ჩაატარებ? მაკროცნება და მასთან დაკავშირებული
ქვეცნება -ნივთიერება,  არის თუ არა დამოკიდებული მონეტების მიერ კრიტერიუმები:
სიმქისე. გაჩერებამდე გავლილი მანძილი მონეტების
ფართობზე? მასაზე?  კვლევის რომელი მეთოდები გამოიყენეთ
 რა ძალა ამუხრუჭებს მონეტებს? რაზეა დავალებაზე მუშაობისას; (კვლევა. მვიდრ.
დამოკიდებული და საითაა მიმართული ეს ძალა? N1)
 რაზეა დამოკიდებული სხეულის მიერ გავლილი  რა არ გაითვალისწინეთ და რის გამო
შეიძლება იყოს თქვენი დასკვნები
მანძილი, თანაბარაჩქარებული მოძრაობისას?
აცდენილი რეალურ სურათს; (კვლევა.
 როგორ ასახავ შენს მიერ მიღებულ შედეგებს
მვიდრ. N2)
კვლევით ნაშრომში?  რომელი პროფესიის ადამიანებს
ნაბიჯი 2 გაუზიარებდი შენს მიერ მიღებულ
 არის თუ არა დამოკიდებული ავტომობილის სამუხრუჭე მანძილი და სამუხრუჭე დრო შედეგებს (კვლევა. მკ N3)
იმ ნივთიერებაზე, რომლისგანაც საბურავები მზადდება;
 რა განსხვავებაა ზამთრისთვის და ზაფხულისთვის განკუთვნილ
საბურავებს/საბურავების მასალას შორის; (მატერ. მვიდრ. N 2,3)
რესურსი/აქტივობა:

რესურსი N 1
პარაგრაფები მეცხრე კლასის სახელმძღვანელოდან: აჩქარებული მოძრაობა,
თანაბარაჩქარებული მოძრაობის სიჩქარის დროზე დამოკიდებულება,
თანაბარაჩქარებული მოძრაობისას გადაადგილების დროზე დამოკიდებულება.

სახელმძღვანელო: აჩქარება, თანაბარაჩქარებული მოძრაობა, თანაბარაჩქარებული

მოძრაობისას გადაადგილების გეგმილის დროზე დამოკიდებულება.

ხახუნის ძალა: http://physics.aidio.net/index.php/18-teoria/14-xaxunis-zala

ხახუნის ძალა, ხახუნის კოეფიციენტი:
http://saqmatsne.ge/wp-content/uploads/2019/06/fiz_7.pdf?
fbclid=IwAR0RPOvFygCJMUf5UCorE7Cpf6IH9R_LeMZu7B4e1EPx-4IoCOrU9P7MWQg
აქტივობა:
პლასტმასის ღილი და ლითონის მონეტა დავდოთ ერთმანეთის გვერდით მაგიდის
ზედაპირზე. სახაზავის გასმით ორივეს მივანიჭოთ ერთი და იგივე სიჩქარე. შემდეგ
სახაზავი გავაჩეროთ და დავაკვირდეთ მათ მოძრაობას.
 სამიზნე ცოდნის  რა არის ხახუნის ძალის გამომწვევი მიზეზი?
(დეკლარატიული,  რას გვიჩვენებს ხახუნის კოეფიციენტი?
პირობისეული,  ერთნაირი მანძილი გაიარა თუ არა ღილმა და მონეტამ?
 ერთი და იმავე დროში გაჩერდნენ თუ არა ღილი და მონეტა?
პროცედურული)
 ერთნაირი აჩქარებით მუხრუჭდებოდა თუ არა ორივე
კონსტრუირებაზე
მათგანი?
ორიენტირებული  არის თუ არა დამოკიდებული ერთი სხეულის მეორის
შეკითხვები ზედაპირზე სრიალის ხახუნის კოეფიციენტი, ამ სხეულების
ქვეცნება -ნივთიერება, ნივთიერებათა გვარობაზე?
სიმქისე.  არის თუ არა დამოკიდებული ერთი სხეულის მეორის
ზედაპირზე სრიალის ხახუნის კოეფიციენტი ამ სხეულების
ზედაპირების დამუშავების ხარისხზე?
 როგორ შეიცვლება საბურავსა და გზის საფარს შორის
ხახუნის კოეფიციენტი, თუ საბურავს ისეთი მასალისაგან
დავამზადებთ, რომლის ზედაპირიც უფრო მქისე იქნება?
 როგორ გამოითვლება თანაბარაჩქარებულად მოძრავი
სხეულის მიერ გავლილი მანძილი?
 როგორ გამოითვლება სამუხრუჭე დრო?
 როგორ შეიცვლება ავტომობილის სამუხრუჭე მანძილი,
მოდულით მეტი აჩქარებით დამუხრუჭებისას?
 როგორ შეიცვლება ავტომობილის სამუხრუჭე დრო
მოდულით მეტი აჩქარებით დამუხრუჭებისას?
 რომელ შეთხვევაში იქნება მეტი, მოდულით ერთნაირი
აჩქარებით მოძრავი ავტომობილის გასაჩერებლად საჭირო
დრო, როდესაც იგი დიდი სიჩქარით მოძრაობს, თუ - მცირე
სიჩქარით?
 რომელ შემთხვევაში გაივლის მეტ მანძილს ავტომობილი
ერთი და იმავე მოდულის აჩქარებით დამუხრუჭებისას,
როდესაც დიდი სიჩქარით მოძრაობს, თუ - მცირე სიჩქარით?
 როგორ დააკავშირე სამუხრუჭე დრო სამუხრუჭე მანძილთან,
აჩქარებასთან, ავტომობილის სიჩქარესთან და მასასთან?
როგორ ასახავს შენს ნაშრომში, გამოტანილ დასკვნებს?
ნაბიჯი 3
 როგორაა დამოკიდებული სამუხრუჭე მანძილი და სამუხრუჭე დრო, გზის საფარის
დამუშავების ხარისხზე და ამინდზე (განიხილეთ თოვლიანი და წვიმიანი ამინდი)
(მატერ. მვიდრ. N1,3);

რესურსი/აქტივობა:
სახელმძღვანელო: ხახუნის კოეფიციენტი:
http://saqmatsne.ge/wp-content/uploads/2019/06/fiz_7.pdf?
fbclid=IwAR0RPOvFygCJMUf5UCorE7Cpf6IH9R_LeMZu7B4e1EPx-4IoCOrU9P7MWQg
ორი ერთნაირი ლითონის მონეტა დავდოთ ერთმანეთის გვერდით ისე, რომ
თითოეული მონეტა სხვადასხვა მასალისაგან დამზადებულ ზედაპირზე იდოს
(შეგიძლიათ მაგიდის ნაწილს დააკრათ წებოვანი ლენტი ან გამოიყენოთ მუყაოსა და
მინის ნაჭრები). სახაზავის გასმით ორივე მონეტას მიანიჭეთ ერთი და იგივე სიჩქარე
ისე, რომ თითოეული სხვადასხვა მასალისაგან დამზადებულ ზედაპირზე გასრიალდეს.
შემდეგ სახაზავი გავაჩეროთ და დავაკვირდეთ მათ მოძრაობას.

გაიმეოეთ ცდა იმ შემთხვევაში, როდესაც მონეტები ერთსა და იმავე ზედაპირზე

გასრიელდებიან, ოღონდ ერთი მონეტა ისრიალებს სველ ზედაპირზე მეორე კი -
მშრალზე.

სამიზნე ცოდნის  როგორ გამოითვლება რაიმე ზედაპირზე მოსრიალე სხეულზე

(დეკლარატიული, მოქმედი სრიალის ხახუნის ძალა?
პირობისეული,  რომელი ფიზიკური სიდიდეები შედის სრიალის ხახუნის ძალის
გამოსათვლელ ფორმულაში?
პროცედურული)
 რა განსაზღვრავს სრიალის ხახუნის კოეფიციენტს?
კონსტრუირებაზე
 როგორ შეიცვლება მოსრიალე სხეულსა და ზედაპირს შორის
ორიენტირებული ხახუნის კოეფიციენტი, თუ ზედაპირი მეტად მქისე იქნება?
შეკითხვები  როგორ შეიცვლება მოსრიალე სხეულსა და ზედაპირს შორის
ქვეცნება -ნივთიერება, ხახუნის კოეფიციენტი, თუ მშრალი და სუფთა ზედაპირი
სიმქისე. დასველდება?
 როგორ შეიცვლება საბურავებსა და გზის საფარს შორის ხახუნის
კოეფიციენტი გზის თოვლის ფენით დაფარვისას?
 როგორ შეიცვლება ავტომობილის აჩქარება მისი დამუხრუჭებისას,
თუ საბურავებსა და გზის საფარს შორის ხახუნის კოეფიციენტი
გაიზრდება?
 რატომ ყრიან ტექნიკურ მარილს თოვლიან გზაზე?
 რატომ იყენებენ ჯაჭვებს ავტომობილის საბურავებისთვის?
 რატომ ვცვლით საბურავებს როდესაც მისი გარსი ცვდება?
 როგორ არის დამოკიდებული სამუხრუჭე მანძილი, დრო,
აჩქარება, სიჩქარე ზედაპირთან ხახუნის კოეფიციენტზე?
 როგორ ასახავ გამოტანილ დასკვნებს შენს ნაშრომში?

ნაბიჯი 4
რესურსი/აქტივობა:
აქტივობა 1. აიღეთ ორი ხის ძელაკი რომელთა ზედაპირები ხორკლიანია. შეეცადეთ
ერთი ძელაკის მეორის ზედაპირზე გასრიალებას. შემდეგ ძელაკები იმავე ზედაპირებით
მრავალჯერ გაუსვით ერთმანეთზე და დააკვირდით, როგორ შეიცვალა ზედაპირების
სიმქისე.

 რატომ არის აუცილებელი ჩქაროსნულ ავტომაგისტრალზე მოძრაობისას ავტომობილებს

შორის უფრო დიდი დისტანციის დაცვა, ვიდრე ქალაქის ქუჩებში მოძრაობისას.

სამიზნე ცნება და მასთან
დაკავშირებული მკვიდრი
წარმოდგენები (გრძელვადიანი
სასწავლო მიზანი)
ენერგია
ფიზ.საბ. 3
მოსწავლემ უნდა გააცნობიეროს,
რომ:
1) სისტემის შემადგენელ სხეულებს
მათი მოძრაობისა და სხვა
სხეულებთან ურთიერთქმედების
გამო, ასევე სხეულის შემადგენელი
ნაწილაკების მოძრაობისა და მათი
ერთმანეთთან ურთიერთქმედების
გამო შესაძლებელია გააჩნდეთ
სხვადასხვა სახის ენერგია, რომელიც
შესაძლებელია გარდაიქმნას ერთი
სახიდან მეორეში.
2) სხეულთა სისტემის ენერგიის
ცვლილებას განსაზღვრავს მის მიერ
(მასზე გარე ძალების მიერ) მუშაობის
შესრულება ან/და თბოგადაცემა,
ხოლო სხეულთა სისტემის მიერ
შესრულებული მუშაობის (ენერგიის
ცვლილების) სისწრაფეს - მის მიერ
განვითარებული სიმძლავრე.
3) სხეულთა სისტემის ენერგიებისა
და მათი ცვლილების
დამოკიდებულება ენერგიების
ცვლილების გამომწვევ მიზეზებთან
შესაძლებელია აღვწეროთ
ანალიზურად, გრაფიკულად,
დიაგრამებით, ცხრილებით და სხვა
მეთოდებით.
სამიზნე ცოდნის  რატომ არის აუცილებელი ავტომობილებს შორის
(დეკლარატიული, დაისტანციის დაცვა ?
პირობისეული,  სად უფრო მეტი სიჩქარით მოძრაობენ
პროცედურული) ავტომობილები ქალაქში თუ ავტომაგისტრალზე?
კონსტრუირებაზე  როგორ არის დამოკიდებული სამუხრუჭე მანძილი
ორიენტირებული დამუხრუჭების დაწყების მომენტში ავტომობილის
შეკითხვები სიჩქარეზე?
ქვეცნება -ნივთიერება,  როგორ არის დამოკიდებული საბურავების
სიმქისე. შერჩევა, გზის საფარი, ავტომობილებს შორის
დისტანცია ავარიულ რისკებთან?
 როგორ უნდა ავიცილოთ თავიდან შესაბამისი
რისკები?
 რა საგზაო უსაფრთხოების წესები იცით,
რომლებიც ემსახურება ავარიების თავიდან
არიდებას?
კომპლექსური დავალების პრეზენტაცია.
მოსწავლეების მხრიდან კომპლექსური დავალების პრეზენტაციის პროეცესში მასწავლებლის მიერ
დასმული შეკითხვები:
 აღწერე, როგორ წარიმართა დავალებაზე მუშაობის პროცესი;
 აღწერე რა პროდუქტი შექმენი;
 რა საკითხს შეეხება შენს მიერ მომზადებული დავალება?
 რა დაბრკოლებებს წაააწყდი დავალებაზე მუშაობის პროცესში?
 რას გააკეთებდი სხვაგვარად ახლა რომ იწყებდე დავალებაზე მუშაობას?
 მსგავსი ფორმის, ან შინაარსის დავალება სხვა დროს თუ შეგისრულებია?
 შენი აზრით, რით ჰგავს და რით განსხვავდება შენი დავალება შენი თანაკლასელების
ნაშრომებისგან?
საკითხები/ქვესაკითხები: საკვანძო შეკითხვა/შეკითხვები კომპლექსური დავალება (შუალედური
 აჩქარებული მოძრაობა; სასწავლო მიზანი)
 როგორ ავსახო თვითმფრინავის ტექნიკური
 კოორდინატისა და სიჩქარის დროზე
ჯგუფისთვის მომზადებულ ინსტრუქციაში,
დამოკიდებულება თანაბარაჩქარებული თვითმფრინავის მიერ სხვადასხვა სახის
მოძრაობისას; მოძრაობისას მოხმარებული საწვავის ენერგიის
 თანაბარი მოძრაობა დანახარჯი?
ქვეცნებები: კინეტიკური ენერგია, პოტენციური
ენერგია, სიმძლავრე, შინაგანი ენერგია.
კომპლექსური დავალების დამუშავების ეტაპზები (რესურსები, აქტივობები): ალბათ ყველას გინახავთ
თვითმფრინავის აფრენა. ასაფრენ
I ეტაპი: კომპლექსური დავალების ფორმა ბილიკზე მყოფი თვითმფრინავი
იწყებს აჩქარებულად მოძრაობას,
როგორ უნდა წარმოვაჩინო საკუთარი ცოდნა შესასწავლ საკითხთან დაკავშირებით?
შემდეგ ზეცაში აიჭრება, და
გარკვეული დროის განმავლობაში
რესურსი/აქტივობა:
ცეცხლმაქრის გამოყენების ინსტრუქცია: კვლავ განაგრძობს სიჩქარის ზრდას.
https://www.elplus.ge/ge/news/209-cecxlmaqris-gamokhenebis-instruqcia-da-gantavsebis-standartebi ამის შემდეგ თვითმფრინავი
დანიშნულების ადგილამდე
სამიზნე ცოდნის  გინახავს თუ არა რაიმეს ინსტრუქცია? თითქმის თანაბარი სიჩქარით
(დეკლარატიული,  შეგიქმნია თუ არა ინსტრუქცია რაიმე ქმედებისთვის? მიფრინავს. ბოლოს კი მიწაზე ეშვება,
 რამდენად მნიშვნელოვანია თვითმფრინავის
პირობისეული, დასაფრენ ზოლზე მუხრუჭდება და
ტექნიკური ჯგუფის მხრიდან ინსტრუქციის დაცვა
პროცედურული) თვითმფრინავის ასაფრენად მომზადების დროს? ჩერდება.
ზოგიერთი თვითმფრინავი
კონსტრუირებაზე  რომელ საქმიანობებში/პროფესიებში აქვს სათანადო
ორიენტირებული ინსტრუქციის დაცვას საციცოცხლო მნიშვნელობა? ფრენისას 11 კმ-მდე სიმაღლეზე
 როგორი სახით აპირებ ინსტრუქციის შექმნას?
შეკითხვები. ადის და 800 - 900 კმ/სთ სიჩქარეს
 რა უნდა გაითვალისწინო ინსტრუქციის შექმნისას,
ქვეცნება -კინეტიკური ენერგია, რომ ის რაც შეიძლება მარტივი აღსაქმელი და
ავითარებს. მათი მასა ტვირთიანად
პოტენციური ენერგია, თვალსაჩნო იყოს? კი შესაძლოა 500 ტონასაც
სიმძლავრე, შინაგანი ენერგია. აღემატებოდეს. გიფიქრიათ რა
ენერგიის ხარჯზე ახერხებს ასეთი
მძიმე სხეულები ასეთ სიმაღლეზე
II ეტაპი: კომპლექსური დავალების შინაარსი ასვლას, ამხელა სიჩქარის
ნაბიჯი 1. განვითარებას და ათასობით
 ძირითადად რას გამოიყენებენ ენერგიის წყაროდ თვითმფრინავის ძრავებში; (ენერგ. მვიდრ. N1) კილომეტრი მანძილის დაფარვას?
 იცვლება თუ არა თვითმფრინავის კინეტიკური და პოტენციალური ენერგია ასაფრენ ბილიკზე წრფივი მათზე, ხომ ჰაერის წინააღმდეგობის
მოძრაობისას, მის აფრენამდე; (ენერგ. მვიდრ. N2) ძალებიც მოქმედებს, რომლის
დასაძლევად დამატებითი ენერგიაა
რესურსი 1. მერვე კლასის სახელმძღვანელოდან (იხილეთ ბმული: https://tinyurl.com/4erzkdjr) საჭირო!
პარაგრაფები: ენერგია, კინეტიკური და პოტენციალური ენერგია. დავუშვათ, ცნობილია
თვითმფრინავის მასა - m, ასაფრენ
ბილიკზე მოძრაობისას გავლილი
სამიზნე ცოდნის  რომელი საწვავის შესახებ გსმენიათ? მანძილი - L, ბილიკზე გაქანების
 (დეკლარატიული,  რა არის ენერგია? დრო - t1, ჰორიზონტალური
 რას ვუწოდებთ მექანიკურ ენერგიას? მიმართულებით თანაბარი ფრენისას
პირობისეული,
 მექანიკური ენერგიის რომელი სახეები იცით?
პროცედურული)  როგორ გამოითვლება კინეტიკური ენერგია?
გავლილი მანძილი S და თანაბრად
კონსტრუირებაზე ფრენის დრო t2, წარმოიდგინეთ,
ორიენტირებული  როგორ გამოითვლება სხეულის დედამიწასთან რომ თქვენ ხართ ერთ-ერთი ვინც
შეკითხვები. ურთიერთქმედების პოტენციალური ენერგია? უნდა მისცეთ რჩევები
ქვეცნება -  როგორ გამოვთვალოთ ადგილიდან დაძრული სხეულის თვითმფრინავის ტექნიკურ ჯგუფს,
კინეტიკური ენერგიის ცვლილება, თუ ვიცით მისი საბოლოო
კინეტიკური ენერგია, რომ მათ ხანგრძლივი ფრენისათვის
კინეტიკური ენერგია?
პოტენციური ენერგია, მოამარაგონ საწვავი
შინაგანი ენერგია. თვითმფრინავში. შექმენით
ინტრუქცია, რომელშიც ასახავთ
ნაბიჯი 2. სხვადასხვა მოძრაობის დროს
 როგორ იცვლება თვითმფრინავის მექანიკური ენერგია ასაფრენ ბილიკზე გაქანებისას და რომელი თვითმფრინავის საწვავის ხარჯს.
ენერგიის ხარჯზე იცვლევა ის, თუ მოძრაობას თანაბარაჩქარებულად მივიჩნევთ და ჰაერის
წინააღმდეგობას არ გავითვალისწინებთ; (ენერგ. მვიდრ. N 3) ნაშრომში ნაშრომის პრეზენტაციისას
 როგორი სახის იქნება თვითმფრინავის გაქანებისას შეძენილი კინეტიკური ენერგიის დროზე ხაზგასმით წარმოაჩინეთ:
დამოკიდებულების გრაფიკი, თუ მოძრაობას თანაბარაჩქარებულად მივიჩნევთ და ჰაერის
წინააღმდეგობას არ გავითვალისწინებთ; (ენერგ. მვიდრ. N3)  ძირითადად რას გამოიყენებენ
ენერგიის წყაროდ თვითმფრინავის
ძრავებში; (ენერგ. მვიდრ. N1)
რესურსი 1. მეცხრე კლასის სახელმძღვანელოდან პარაგრაფები: თანაბარი მოძრაობა,  იცვლება თუ არა თვითმფრინავის
თანაბარაჩქარებული მოძრაობა, სიჩქარისა და აჩქარების გრაფიკები თანაბარაჩქარებული კინეტიკური და პოტენციალური
მოძრაობის დროს, გავლილი მანძილის დამოკიდებულება დროზე თანაბარაჩქარებული ენერგია ასაფრენ ბილიკზე წრფივი
მოძრაობის დროს. მოძრაობისას, მის აფრენამდე;
სამიზნე ცოდნის  რას ეწოდება თანაბარაჩქარებული მოძრაობა? (ენერგ. მვიდრ. N2)
 როგორ გამოითვლება თანაბარაჩქარებული მოძრაობის დროს  რა ენერგიას დახარჯავს
(დეკლარატიული,
გავლილი მანძილი და გადაადგილება?
პირობისეული, თვითმფრინავი ასაფრენ ბილიკზე
 როგორი სახე აქვს თანაბარაჩქარებული მოძრაობის სიჩქარის
პროცედურული) დროზე დამოკიდებულების გრაფიკს? გაქანებისას, თუ მოძრაობას
კონსტრუირებაზე  როგორ იცვლება წრფივ გზაზე ერთი მიმართულებით თანაბარაჩქარებულად მივიჩნევთ
ორიენტირებული თანაბარაჩქარებულად მოძრავი სხეულის კინეტიკური ენერგია? და ჰაერის წინააღმდეგობას არ
 იცვლება თუ არა წრფივ ჰორიზონტალურ გზაზე მოძრავი სხეულის გავითვალისწინებთ; (ენერგ.
შეკითხვები.
პოტენციალური ენერგია?
ქვეცნება -  როგორ გამოითვლით ადგილიდან დაძრული ავტომობილის
მვიდრ. N 3)
კინეტიკური აჩქარებას, თუ იცით მის მიერ გავლილი მანძილი და გაქანების  როგორი სახის იქნება
ენერგია, დრო? თვითმფრინავის მიერ გაქანების
პოტენციური  როგორ გამოითვლით ადგილიდან დაძრული, პროცესში დახარჯული ენერგიის
ენერგია, შინაგანი თანაბარაჩქარებულად მოძრავი ავტომობილის სიჩქარეს დროის
დროზე დამოკიდებულების
ენერგია. გარკვეულ მომენტში?
 როგორ გამოითვლით თვითმფრინავის კინეტიკურ ენერგიას გრაფიკი, თუ მოძრაობას
აფრენის მომენტში? თანაბარაჩქარებულად მივიჩნევთ
 რისი ტოლი იქნება თვითმფრინავის კინეტიკური ენერგიის და ჰაერის წინააღმდეგობას არ
ცვლილება დაძვრიდან აფრენის მომენტამდე? გავითვალისწინებთ; (ენერგ.
 რომელი ენერგიის ხარჯზე იცვლება თვითმფრინავის კინეტიკური
ენერგია?
მვიდრ. N3)
 როგორ დაადგენთ თვითმფრინავის კინეტიკური ენერგიის დროზე  როგორ იქნება დამოკიდებული
დამოკიდებულებას ბილიკზე მოძრაობისას? თვითმფრინავის ძრავას სიმძლავრე
 როგორ ავაგოთ ამ დამოკიდებულების გრაფიკი? და დახარჯული ენერგია თანაბარი
ნაბიჯი 3. ფრენისას, მასზე მოქმედ ჰაერის
 როგორ იქნება დამოკიდებული თვითმფრინავის ძრავას სიმძლავრე თანაბარი ფრენისას მასზე მოქმედ
წინააღმდეგობის ძალაზე; (ენერგ.
ჰაერის წინააღმდეგობის ძალაზე; (ენერგ. მვიდრ. N 3) მვიდრ. N 3)
 როგორი სახის იქნება თვითმფრინავის ჰორიზონტალური მიმართულებით თანაბარი ფრენის პროცესში  როგორი სახის იქნება
მოხმარებული საწვავის ენერგიის დროზე დამოკიდებულების გრაფიკი, თუ ჰაერის წინააღმდეგობის თვითმფრინავის ჰორიზონტალური
ძალა F-ის ტოლია; (ენერგ. მვიდრ. N 3)
მიმართულებით თანაბარი ფრენის
რესურსი 1- პარაგრაფი მეშვიდე კლასიდან (იხ. ბმული: https://tinyurl.com/4974funz) „ინერცია“ პროცესში დახარჯული ენერგიის
რესურსი 3. მერვე კლასის სახელმძღვანელოდან (იხილეთ ბმული: https://tinyurl.com/4erzkdjr) დროზე დამოკიდებულების
პარაგრაფები: მუშაობა, ენერგია, კინეტიკური და პოტენციალური ენერგია, სიმძლავრე. გრაფიკი, თუ ჰაერის
მეცხრე კლასის სახელმძღვანელოდან პარაგრაფები: თანაბარი მოძრაობა) წინააღმდეგობის ძალა F-ის ტოლია;
 რა შემთხვევაში არ იცვლება სხეულის სიჩქარე? (ენერგ. მვიდრ. N 3)
სამიზნე ცოდნის
 რა პირობას უნდა აკმაყოფილებდნენ სხეულზე მოქმედი ძალები,  კვლევის რომელი მეთოდები
(დეკლარატიული,
რომ სხეულმა თანაბრად იმოძრაოს? გამოიყენეთ დავალებაზე
პირობისეული,  გააგრძელებს თუ არა თვითმფრინავი ჰორიზონტალური მუშაობისას; (კვლევა. მვიდრ. N1)
პროცედურული) მიმართულებით თანაბარი სიჩქარით ფრენას, თუ უეცრად ძრავი
 რა არ გაითვალისწინეთ და რის
კონსტრუირებაზე გამოირთო?
 რა ძალები მოქმედებს ჰორიზონტალური მიმართულებით გამო შეიძლება იყოს აცდენილი
ორიენტირებული
თანაბარი სიჩქარით მოძრავ თვითმფრინავზე? თქვენი დასკვნები რეალურ
შეკითხვები.
 როგორ გამოთვლით თვითმფრინავის ძრავას სიმძლავრეს მისი სურათს; (კვლევა. მვიდრ. N2)
ქვეცნება - ჰორიზონტალური მიმართულებით თანაბარი სიჩქარით ფრენისას?
კინეტიკური  როგორ გამოითვლით თვითმფრინავის მიერ მოხმარებული
ენერგია, საწვავის ენერგიას ამ მოძრაობისას?
პოტენციური  როგორ იქნება დამოკიდებული თვითმფრინავის
ენერგია, ძრავას(თვითმფრინავის ძრავას მიერ განვიტარებული) სიმძლავრე
სიმძლავრე, დროზე, მისი ჰორიზონტალური მიმართულებით თანაბარი
სიჩქარით ფრენისას?
შინაგანი ენერგია.
 როგორ ავაგოთ ამ დამოკიდებულების გრაფიკი?
 თუ თვითმფრინავის სიჩქარე არ იცვლება, რას ხმარდება
თვითმფრინავის მიერ მოხმარებული საწვავის ენერგია თანაბარი
სიჩქარით ფრენისას?

მასწავლებლის მიერ პრეზენტაციისას დასმული კითხვები:

 აღწერე, როგორ წარიმართა დავალებაზე მუშაობის პროცესი;
 აღწერე რა პროდუქტი შექმენი;
 რა საკითხს შეეხება შენს მიერ მომზადებული დავალება?
 ახსენი, რატომ შექმენი ინსტრუქცია? რისი გაგება შეიძლება მისი საშუალებით?
 შენი აზრით, ვინ უნდა დაინტერესდეს შენს მიერ შექმნილი კომპლექსური
დავალებით და რატომ?
 რა დაბრკოლებებს წაააწყდი დავალებაზე მუშაობის პროცესში?
 რას გააკეთებდი სხვაგვარად ახლა რომ იწყებდე დავალებაზე მუშაობას?
 მსგავსი ფორმის, ან შინაარსის დავალება სხვა დროს თუ შეგისრულებია?
 შენი აზრით, რით ჰგავს და რით განსხვავდება შენი დავალება შენი
თანაკლასელების ნაშრომებისგან?