კლასი/თემა: 9-ე კლასი/დინამიკა და სტატიკა საათების სავარაუდო რაოდენობა:

მაკროცნება/მაკროცნებასთან დაკავშირებული მკვიდრი წარმოდგენები:

„კვლევა“ - ფიზ.საბ. 4,5,6,7,8,9
მოსწავლემ უნდა გააცნობიეროს, რომ:
1) კვლევის მეთოდებია: ცდა (ექსპერიმენტი), ინფორმაციის მოძიება, მონაცემების დამუშავება (ანალიზურად, გრაფიკულად, დიაგრამებით), გამოკითხვა, ვირტუალურ ლაბორატორიაში
რეალური მოვლენის მოდელირება და სხვა. ექსპერიმენტის მსვლელობისას აუცილებელია უსაფრთხოების წესების დაცვა;
2) რეალური მოვლენის მოდელირებისას შესაძლოა უგულებელყოფილ იქნას გარკვეული ფაქტორები, რის გამოც რეალობასთან მიახლოებულ შედეგებს მივიღებთ;
3) მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების განვითარებისთვის აუცილებელია აღმოჩენები, ხოლო სხვადასხვა პროფესიის დაუფლებისთვის - მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების მიღწევების
ცოდნა და კვლევითი უნარების ჩამოყალიბება.
თემასთან დაკავშირებული მკვიდრი წარმოდგენები: თემასთან დაკავშირებული საკვანძო
1. ყოველი სხეული იმყოფება უძრავ მდგომარეობაში ან მოძრაობს წრფივად და თანაბრად მანამ, ვიდრე მასზე მოქმედი ძალები არ შეკითხვები:
გამოიყვანენ ამ მდგომარეობიდან; 1. რა შემთხვევაშია სხეული უძრავი
2. ინერტულობა ყველა სხეულის დამახასიათებელი თვისებაა: სხეულის სიჩქარის შესაცვლელად საჭიროა მასზე ძალა მოქმედებდეს ან წრფივად და თანაბრად
მოძრავი?
გარკვეული დროის განმავლობაში. რაც მეტია ეს დრო, მით უფრო ინერტულია სხეული;
2. რა არის ინერტულობა და რას
3. სხეულის აჩქარების გამომწვევი მიზეზი მასზე მოქმედი ძალაა; აჩქარების მიმართულება ყოველთვის ემთხვევა სხეულზე მოქმედი
განსაზღვრავს იგი?
ძალის მიმართულებას: a ⃗⇈⃗F; 3. რა არის სხეულის აჩქარების
4. ერთი სხეულის ცალმხრივი მოქმედება მეორეზე შეუძლებელია, სხეულები ყოველთვის ურთიერთქმედებენ ძალებით, რომლებიც გამომწვევი მიზეზი?
ერთი ბუნებისაა, მოდულით ტოლია და მიმართულია ერთი წრფის გასწვრივ ურთიერთსაპირისპიროდ: 4. შესაძლებელია თუ არა ერთი
სხეულის მეორეზე მოქმედება
5. ნებისმიერი ორი სხეული ურთიერთმიიზიდება ძალით, რომლის მოდული პირდაპირპროპორციულია მათი მასების ნამრავლის და
იყოს ცალმხრივი?
უკუპროპორციულია მათ შორის მანძილის კვადრატის;
5. რაზეა დამოკიდებული მასიური
6. თავისუფალი ვარდნის აჩქარება არ არის დამოკიდებული სხეულის მასაზე და დედამიწის მოცემულ წერტილში ყველა სხეულების გრავიტაციული
სხეულისათვის ერთნაირია; ურთიერთქმედების ძალა?
7. ჰორიზონტისადმი კუთხით გასროლილი სხეულის მოძრაობა შვეული მიმართულებით ⃗ g აჩქარებით თანაბარაჩქარებული და 6. რას გვიჩვენებს თავისუფალი
ჰორიზონტალურად თანაბარი მოძრაობის ერთობლიობაა; ვარდნის აჩქარება?
7. ერთმანეთისაგან დამოუკიდებელ
8. სიმძიმის ძალა მოდებულია სხეულზე, ხოლო წონა საყრდენზე ან საკიდელზე. სიმძიმის ძალა გრავიტაციული ძალაა, სხეულის წონა
როგორ მოძრაობად შეიძლება
კი — დრეკადობის;
წარმოვიდგინოთ კუთხით
9. სხეულის ფორმის ცვლილების მიხედვით დეფორმაცია იყოფა გაჭიმვის (კუმშვის), ღუნვის, გრეხის და ძვრის დეფორმაციად; გასროლილი სხეულის მოძრაობა?
10. სითხეში (აირში) ჩაძირულ სხეულზე მოქმედი ამომგდები ძალა მოდულით ამ სხეულის მიერ გამოდევნილ სითხეზე (აირზე) 8. რა განსხვავებაა სიმძიმის ძალასა
მოქმედი სიმძიმის ძალის ტოლია: F ა= ρgV ; და წონას შორის?
 11. თუ სხეულზე მოქმედი სიმძიმის ძალა მოდულით ამომგდებ ძალაზე მეტია ( ρსხ > ρსით ), სხეული იძირება; თუ სხეულზე მოქმედი 9. როგორი სახის დეფორმაციები
არსებობს?
სიმძიმის ძალა მოდულით ამომგდები ძალის ტოლია ( ρსხ= ρსით,), ჩაძირულ მდგომარეობაში მყოფი სხეული სითხეში ნებისმიერ
10. რაზეა დამოკიდებული
ადგილას წონასწორობაში იქნება; თუ სხეულზე მოქმედი სიმძიმის ძალა მოდულით ამომგდებ ძალაზე ნაკლებია ( ρსხ < ρსით , ), სითხეში/აირში მოთავსებულ
სხეული წყლის ზედაპირზე ამოვა და იტივტივებს; სხეულზე მოქმედი ამომგდები
ძალა?
12. სხეულის იმპულსს მისი სიჩქარის მიმართულება აქვს;
11. როგორ ჩამოაყალიბებთ სხეულტა
13. სხეულის იმპულსის ცვლილება სხეულზე მოქმედი ძალის იმპულსის ტოლია: ⃗
F t =⃗p −⃗p 0 . ეს ფორმულა გამოსახავს ნიუტონის ცურვის პირობებს?
მეორე კანონს, ჩაწერილს იმპულსის გამოყენებით. 12. როგორი მიმართულება აქვს
14. მექანიკური სისტემის იმპულსის ცვლილება სისტემაში შემავალ სხეულებზე მოქმედი გარე ძალების ტოლქმედის იმპულსის სხეულის იმპულსს?
13. რითი განისაზღვრება სხეულის
ტოლია;
იმპულსის ცვლილება?
15. ჩაკეტილ სისტემაში შემავალ სხეულთა იმპულსების ჯამი მუდმივია ამ სხეულებს შორის ნებისმიერი ურთიერთქმედების დროს: 14. რითი განისაზღვრება მექანიკური
⃗p1 +⃗p2 +⃗p 3 + ⋯ + ⃗p n=⃗
const ; სისტემის იმპულსის ცვლილება?
16. ძალის მიერ შესრულებული მუშაობა რიცხობრივად F ∥(s) დამოკიდებულების გრაფიკითა და გადაადგილების ღერძით 15. რა შემთხვევაშია სისტემის
იმპულსი მუდმივი სიდიდე?
შემოსაზღვრული ფიგურის ფართობის ტოლია;
16. როგორ ჩამოაყალიბებ მექანიკური
17. ენერგია ფიზიკური სიდიდეა, რომელიც განისაზღვრება იმ მუშაობით, რომლის შესრულებაც შეუძლია სხეულს (სხეულთა სისტემას). მუშაობის გეომეტრიულ აზრს?
ენერგია სკალარული სიდიდეა; 17. რა არის ენერგია და რითი
18. თეორემა კინეტიკური ენერგიის შესახებ მართებულია ნებიმიერი ბუნების ძალისათვის; განისაზღვრება იგი?
19. პოტენციალური ენერგია გვიჩვენებს რა მუშაობის შესრულების უნარი აქვს ურთიერთმოქმედ სხეულებს, ან სხეულს მისი ნაწილების 18. რომელი ბუნების ძალებისთვისაა
ურთიერთქმედების გამო; სხეულის პოტენციალურ ენერგიას განსაზღვრავს არჩეული ნულოვანი დონე; სამართლიანი თეორემა
კინეტიკური ენერგიის შესახებ?
20. იმ სისტემის მექანიკური ენერგიის ცვლილება, რომელშიც მხოლოდ კონსერვატული ძალები მოქმედებს, გარე ძალების მიერ
19. რას გვიჩვენებს პოტენციალური
შესრულებული მუშაობის ტოლია: ∆ E მექ ,= A გარე.; ენერგია?
21. თუ ჩაკეტილ სისტემაში სხეულები ურთიერთქმედებენ მხოლოდ კონსერვატული ძალებით, მაშინ სისტემის სრული მექანიკური 20. რითი განისაზღვრემა სისტემის
ენერგია მუდმივია: Eმექ =const; მექანიკური ენერგიის ცვლილება?
21. რითი განისაზღვრება სისტემის
22. როდესაც მყარი სხეული გაწონასწორებულია, მაშინ მასზე მოდებული გარე ძალების გეომეტრიული ჯამი (ტოლქმედი) ნულის
მექანიკური ენერგიის მუდმივობა?
ტოლია; მყარი სხეულის წონასწორობისას მასზე მოქმედი გარე ძალების მომენტების ჯამი ნებისმიერი ღერძის მიმართ ნულის 22. რა შემთხვევაშია
ტოლია; მყარი სხეული გაწონასწორებულია, თუ მასზე მოქმედი გარე ძალების ტოლქმედი და ამ ძალების მომენტების ჯამი გაწონასწორებული მყარი
ნებისმიერი ღერძის მიმართ ნულის ტოლია. სხეული?

კომპლექსური დავალებები სამიზნე ცნებები და ქვეცნებები საკითხები საკვანძო შეკითხვები

(დასახელება)
1. „ლაგრანჟის წერტილები და მეტრია - ფიზიკური სხეული,  მსოფლიო მიზიდულობის კანონი,  შესაძლებელია თუ არა სხეული
მათი გამოყენება“ გრავიტაციული ველი, თავისუფალი  დედამიწის ხელოვნური თანამგზავრები მზის გარშემო მოძრაობდეს ისე,
 ვარდნის აჩქარება - გრავიტაციული
ველის მახასიათებელი.
2. „ჩაფხუტი“ ძალა - ძალის იმპულსი
3. „ზამბარიანი დამბაჩა“ ენერგია - მექანიკური ენერგია,
კინეტიკური ენერგია, პოტენციალური
ენერგია.
 პირველი კოსმოსური სიჩქარე რომ უძრავი იყოს მზისა და
დედამიწის მიმართ?
 შესაძლებელია თუ არა,
დედამიწის ორბიტაზე ბრუნავდეს
სხვა მასიური სხეულიც და
დედამიწისათვის არ
წარმოადგენდეს საფრთხეს?
 ნიუტონის მეორე კანონი; როგორ ავსახო კვლევით ნაშრომში, თუ
 დრეკადობის ძალა; როგორ იცავს ჩაფხუტი მტკივნეული
 იმპულსი, ძალის იმპულსი; შეჯახებისაგან?
 თეორემა კინეტიკური ენერგიის შესახებ, როგორ ავსახო კვლევით ნაშრომში თუ რა
 თეორემა პოტენციალური ენერგიის შესახებ, მნიშვნელობა აქვს მექანიკური ენერგიის
 მექანიკური ენერგიის მუდმივობისა და გარდაქმნის მუდმივობის კანონს ზამბარიანი დამბაჩის
კანონი. მუშაობისთვის?

4. „გეოსტაციონალური მოძრაობა - ბრუნვა, კუთხური სიჩქარე,  მსოფლიო მიზიდულობის ძალა როგორ არის შესაძლებელი, რომ
სადგური“ მყისი სიჩქარე, ცენტრისკენული  თანაბარი მოძრაობა წრეწირზე, გეოსტაცოიონარული სადგური უძრავი
აჩქარება, პერიოდი, სიხშირე, ინერცია,  პირველი კოსმოსური სიჩქარე იყოს დედამიწის მიმართ, და ამასთანავე,
თავისუფალი ვარდნა მოძრაობდეს დედამიწის ღერძის გარშემო?

5.

გრძელვადიანი მიზანი საკითხი/ქვესაკითხები საკვანძო შეკითხვა / შეკითხვები შუალედური სასწავლო მიზანი

სამიზნე ცნება და მასთან
დაკავშირებული მკვიდრი
წარმოდგენები
 მსოფლიო მიზიდულობის კანონი,
 დედამიწის ხელოვნური თანამგზავრები
 პირველი კოსმოსური სიჩქარე
ქვეცნებები:
გრავიტაციული ველი,
 შესაძლებელია თუ არა სხეული მზის გარშემო
მოძრაობდეს ისე, რომ უძრავი იყოს მზისა და
დედამიწის მიმართ?
 შესაძლებელია თუ არა, დედამიწის ორბიტაზე
ბრუნავდეს სხვა მასიური სხეულიც და
დედამიწისათვის არ წარმოადგენდეს საფრთხეს?
 კომპლექსური დავალების პირობა
მატერია კომპლექსური დავალების დამუშავების ეტაპზები (რესურსები, აქტივობები):
ფიზ.საბ. 1
მოსწავლემ უნდა გააცნობიეროს, რომ: I ეტაპი: კომპლექსური დავალების ფორმა
1) მატერიის ორი სახის, ნივთიერებისა ლაგრანჟის წერტილები და მათი
როგორ უნდა წარმოვაჩინო საკუთარი ცოდნა შესასწავლ საკითხთან დაკავშირებით? გამოყენება
და ველის მახასიათებელი ფიზიკური
სიდიდეები დამოკიდებულია:
რესურსი/აქტივობა:
ა) ნივთიერების გვარობაზე და გარემო
პირობებზე.
 რესურსი ასტეროიდების შესახებ: ასტეროიდები - კოსმოსი (google.com)
ბ) ველის შემქმნელი ობიექტების
 რესურსი: მოკლედ ასტეროიდების შესახებ
ურთიერთმდებარეობაზე და მათ მიერ
 ვიდეორგოლი: ტროელი ასტეროიდი, სახელად ბენუ, რომელიც დედამიწის ორბიტაზე ბრუნავს:
ველის შექმნის უნარზე.
Searching for Earth’s Trojan Asteroids - YouTube
2) მატერიის სახეების ფიზიკური
OSIRIS-REx მისიაა დედამიწის მახლობელი ასტეროიდიდან, სახელწოდებით Bennu მცირე ნიმუში
თვისებები და მათი ცვლილებები
ჩამოიტანოს დედამიწაზე შესასწავლად. მისია დაიწყო 2016 წლის 8 სექტემბერს, კანავერალის საჰაერო
აიხსნება:
ძალების სადგურიდან. როგორც დაგეგმილი იყო, კოსმოსურმა ხომალდმა ბენნუს 2018 წელს მიაღწია,
ა) ნივთიერების შემადგენელი
გრუნტის ნიმუში 2020 ოქტომბერში აიღო, ხოლო ამ ნიმუშს დედამიწას ჩამოუტანს 2023 წელს.
ნაწილაკების ქაოსურად მოძრაობით,
 რა არის რეფერატი?
ერთმანეთთან ურთიერთქმედებით, მათ გსმენიათ თუ არა ლაგრანჟის
რეფერატი, როგორც შემაჯამებელი სამუშაო | mastsavlebeli.ge
შორის შუალედების არსებობით და (ლიბრაციის) წერტილების შესახებ? ეს
სამივე მათგანის ცვლილებით; ისეთი ადგილებია კოსმოსში, სადაც ორი
სამიზნე ცოდნის  რა არის რეფერატი?
ბ) ველის წარმომქმნელი ობიექტების დიდი მასის სხეულის გრავიტაციის
(დეკლარატიული,  როგორ შეიძლება ჩამოაყალიბო რეფერატის დაწერის გეგმა?
მოძრაობით, სივრცული განლაგებით და მოქმედება მესამე, მათთან შედარებით
პირობისეული,  რა სამუშაოს განხორციელება და რა ნაბიჯების გადადგმა მოგიწევს
ამ ობიექტების მიერ მოცემული ველის მცირე მასის სხეულზე ისეა
პროცედურული) რეფერატის დასაწერად?
წარმოქმნის უნარით. დაბალანსებული, რომ ეს უკანასკნელი
კონსტრუირებაზე  რა მისიით გაუშვა ნასამ ოსაირის-ექსი ასტეროიდ ბენუზე - რატომ
3) მატერიის მახასიათებელი ფიზიკური პირველი ორის მიმართ უძრავი რჩება. ამ
ორიენტირებული წარმოადგენს ინტერესს მეცნიერებისათვის ასტეროიდების მასალის
სიდიდეების კავშირი ერთმანეთთან და ორი ობიექტისთვის არსებობს 5
შეკითხვები. შესწავლა?
მათი ცვლილების გამომწვევ ლაგრანჟის წერტილი.
ქვეცნება -  რითი გამოირჩევა ასტეროიდი ბენუ? რითია განსაკუთრებული მისი
მიზეზებთან შესაძლებელია აღვწეროთ
გრავიტაციული ველი მდებარეობა?
ანალიზურად, გრაფიკულად, წარმოიდგინეთ, რომ თქვენ
 წაგიკითხავს ან მოგისმენია თუ არა მოკლედ რაიმე მეცნიერული
დიაგრამებით, ცხრილებით და სხვა წარმოადგენთ ექსპერტების ჯგუფს,
ნაშრომი ასტეროიდების შესახებ ან კოსმოსის და კოსმოსური სხეულების
მეთოდებით. რომლებმაც უნდა დაგეგმოთ, როგორ
შესახებ?
 როგორ შექმნით მზისა და დედამიწის სისტემის ლაგრანჟის გამოიყენოთ ლაგრანჟის წერტილები:
წერტილების მოდელს ან თვალსაჩინო ილუსტრაციას (ნახაზს) ? დედამიწა-მზის L1 და L2 წერტილები და
 რა რესურსებს გამოიყენებთ ამისთვის? დედამიწა- მთვარის L1 წერტილი. თქვენ
 როგორ აისახება მოდელში ის ფაქტი, რომ ლაგრანჟის წერტილები გჭირდებათ განათავსოთ კოსმოსური
უძრავი დარჩეს მზისა და დედამიწის მიმართ და ამასთანავე, მზის ობსერვატორია, რომელიც,
სასურველია, არასდროს მოხვდეს
 მოძრაობდეს მზის გარშემო?
დედამიწის ჩრდილში. ასევე კოსმოსური
ტელესკოპი, რომელიც, უნდა
II ეტაპი: კომპლექსური დავალების შინაარსი აკვირდებოდეს კოსმოსს, ისე, რომ მზის
სინათლე არ უშლიდეს ხელს. მთვარის
ნაბიჯი 1. რატომ უნდა იყოს ლაგრანჟის წერტილში მოთავსებული ობიექტის (კოსმოსური სადგურის) მასა ათვისების პროცესში კი თქვენი მისიაა
გაცილებით მცირე მზისა და დედამიწის (დედამიწისა და მთვარის) მასებთან შედარებით? როგორ განათავსოთ ორბიტალური სადგური
დამოკიდებულებაში უნდა იყოს ერთმანეთთან ლაგრანჟის წერტილში მოთავსებული ობიექტისა და მთვარესა და დედამიწას შორის,
დედამიწის ბრუნვის მახასიათებელი სიდიდეები. (მატერია 1,2) (კვლევა 1,2) რომელიც გააადვილებს მთვარის
კოლონიზატორებთან კავშირს.
თუ დედამიწასა და მზეს შორის ლაგრანჟის წერტილში მოვათავსებთ სხეულს, მასზე ორივე ციური მოიფიქრეთ, რომელ სადგურს სად
სხეული იმოქმედებს. ცნობილია, რომ ამ ორივე ციური სხეულის მოქმედებით ეს მესამე სხეული ისე განათავსებთ და არგუმენტირებულად
იმოძრავებს, რომ უძრავი დარჩება დედამიწისა/მზის სისტემის მიმართ. დაასაბუთეთ თქვენი მოსაზრება. ასევე
რესურსი/აქტივობა: გამოიანგარიშეთ, რა მანძილზე იქნება
 სტატია „ლაგრანჟის წერტილები“ დაშორებული L1 და L2 წერტილები
 ვიდეორგოლი Точки Лагранжа: миф и реальность | Море Ясности - YouTube ნაკლებად მასიური ციური სხულიდან,
 აქტივობა: დაამზადეთ ასეთი მოდელი: საათის მრგვალი ციფერბლატის მსგავსი დისკო ცენტრში თუ ეს მანძილი გამოისახება
ისრით და მონიშნე მასზე სამი წერტილი: ცენტრი, ბოლო წერტილი და მათ შორის ერთ-ერთი ფორმულით:
წერტილი.

√
 რესურსი: სტატია: „მსოფლიო მიზიდულობის კანონი“
 რესურსი: პრეზენტაცია „მზის სისტემის პლანეტების მოძრაობა“ 3 M1
r =R ,
 რესურსი: პრეზენტაცია „მიზიდულობის ძალა“ 3 M2
 რესურსი: პლანეტების პარამეტრები
 რესურსი: სიმულაცია https://phet.colorado.edu/sims/html/gravity-and-orbits/latest/gravity-and-
სადაც M1 და M2, პლანეტების მასებია
orbits_en.html
(M1 ≫ M2), ხოლო R მათ შორის მანძილი.

არსებობს მთვარის კოლონიზაციის

სამიზნე ცოდნის  როდის ვამბობთ, რომ ერთი სხეული უძრავია მეორის მიმართ?
პროექტი. ასევე არსებობს რამოდენიმე
(დეკლარატიული,  რამდენი ლაგრანჟის წერტილია მზე-დედამიწის სისტემაში? რა
ფანტასტიკური პროექტი ლაგრანჟის
პირობისეული, ჰქვიათ მათ?
წერტილებში უზარმაზარი
პროცედურული)  რითია გამორჩეული ეს წერტილები?
დასახლებული სადგურების
კონსტრუირებაზე  აღწერეთ ლაგრანჟის წერტილების მდებარეობა;
განთავსებისა. თუ ეს განხორციელდა,
ორიენტირებული  რომელ მათაგანში უფრო ადვილია თანამგზავრისათვის პოზიციის
რომელ ლაგრანჟის წერტილებში უნდა
შეკითხვები. შენარჩუნება?
განთავსდეს ასეთი სადგურები? ხომ არ
ქვეცნება -  ინარჩუნებენ თუ არა ურთიერთგანლაგებას თქვენს მიერ შექმნილი
იქნება საჭირო მათზე ხელოვნური
გრავიტაციული ველი დისკოს ისარზე მონიშნული წერტილები ერთმანეთის მიმართ,
გრავიტაციის შექმნა? მოიფიქრეთ, კიდევ
როცა ისარი ბრუნავს?
რისი განთავსება შეიძლება ლაგრანჟის
 მოძრაობენ თუ არა ეს წერტილები კორპუსის (დისკოს) მიმართ?
 წარმოიდგინეთ, რომ ცენტრში მზეა, ბოლო წერტილში - დედამიწა, წერტილებში, თუ ჩვენ გვექნება
ხოლო მათ შორის (ლაგრანჟის) წერტილში - რაიმე სხეული. ელექტროენერგიის უსადენოდ
იმოძრავებს თუ არა იგი დედამიწის მიმართ? მზის მიმართ? სხვა გადაცემის საშუალება.
ვარსკვლავების მიმართ?
 დაამზადეთ დასახელებული ციური სხეულების მაკეტები და მოიძიეთ ინფორმაცია ლაგრანჟის
დაამაგრეთ ისარზე. განახორციელეთ ზემოთ აღწერილი სიტუაცია. წერტილების შესახებ, შექმენით მზისა
 როგორ ხორციელდება ურთიერთქმედება მზესა და მისი სისტემის და დედამიწის სისტემის ლაგრანჟის
პლანეტებს შორის? წერტილების მოდელი ან თვალსაჩინო
 რა სახის მოძრაობას ასრულებენ მზის სისტემის პლანეტები და რა ილუსტრაცია (ნახაზი) და მოამზადეთ
კანონზომიერებებია ცნობილი მათი მოძრაობის შესახებ? როგორია რეფერატი ლაგრანჟის წერტილების
მათი მოძრაობის ტრაექტორია? შესახებ,
 რატომ მოძრაობენ მზის ირგვლივ პლანეტები სწორედ ასეთ
ტრაექტორიაზე?
სადაც ხაზგასმით წარმოაჩინეთ:
 როგორ მოქმედებს ერთი მასიური სხეული მეორეზე?
 ახდენს თუ არა გავლენას ხელოვნური თანამგზავრი მზისა და
დედამიწის მოძრაობაზე? 1) რატომ უნდა იყოს ლაგრანჟის
 როგორი მასა უნდა ჰქონდეს ორბიტალურ სადგურს, რომ წერტილში მოთავსებული ობიექტის
განთავსდეს ლაგრანჟის წერტილში? (კოსმოსური სადგურის) მასა გაცილებით
 რა ფიზიკური სიდიდეებით ხასიათდება პლანეტების მოძრაობა მცირე მზისა და დედამიწის
მზის ირგვლივ? (დედამიწისა და მთვარის) მასებთან
 რაზეა დამოკიდებული დედამიწის წირითი/კუთხური სიჩქარე მზის შედარებით? როგორ
ირგვლივ მოძრაობისას? დამოკიდებულებაში უნდა იყოს
 რისი ტოლია დედამიწის ორბიტალური პერიოდი? რა კავშირშია ის ერთმანეთთან ლაგრანჟის წერტილში
კუთხურ სიჩქარესა და წირით სიჩქარესთან? მოთავსებული ობიექტისა და
 დაწერეთ სამივეს ფორმულა. არის თუ არა ეს სიდიდეები დედამიწის ბრუნვის მახასიათებელი
დამოკიდებული დედამიწის მასაზე? სიდიდეები. (მატერია 1,2) (კვლევა 1,2)
 რაზეა დამოკიდებული მზის სისტემის კონკრეტული პლანეტის 2) რატომ აქვს სხეულს დედამიწის
ბრუნვის პერიოდი? არის თუ არა ის დამოკიდებული პლანეტის ბუნებრივ თანამგზავრზე წონა, ხოლო
მასაზე? ხელოვნურ თანამგზავრზე იგივე
 შეადარეთ ერთმანეთს მზის სისტემის პლანეტების ორბიტალური სხეული უწონობის მდგომარეობაშია?
ბრუნვის პერიოდები. მოიყვანეთ მაგალითები პლანეტების (მატერია 1,2, 3)
ცხრილიდან (გამოიყენეთ სიმულაცია) 3) წარმოაჩინეთ დედამიწის
 როგორ აჩვენებთ მოდელის საშუალებით ლაგრანჟის წერტილების გრავიტაციული ველის გავლენა
განლაგებას? მთვარეზე, და პირიქით, მთვარის
 როგორ შექმნით ლაგრანჟის წერტილებისა და დედამიწა- მზის გრავიტაციული ველის გავლენა
მოდელს, რომ დაცული იყოს პირობა: ლაგრანჟის წერტილები არ დედამიწაზე, მათი ველის სიძლიერის
განმსაზღვრელი ფაქტორები, ლაგრანჟის
 მოძრაობდნენ ერთმანეთის, დედამიწა/მზე სისტემის მიმართ, წერტილების მდებარეობა მათ
ამასთან ერთად ლაგრანჟის წერტილები და დედამიწა მზის გარშემო სისტემაში; (მატერია 1,2, 3)
მოძრაობდეს როგორც ერთი მთლიანი სხეული.
4) რომელ წერტილში განათავსებთ მზის
ობსერვატორიას და რომელში კოსმოსურ
ნაბიჯი 2. რატომ აქვს სხეულს დედამიწის ბუნებრივ თანამგზავრზე (მთვარეზე) წონა, ხოლო ხელოვნურ ტელესკოპს და რა მანძილზე იქნება
თანამგზავრზე იგივე სხეული უწონობის მდგომარეობაშია? (მატერია 1,2, 3) თითოეული დაშორებული
დედამიწიდან. (მატერია 2, 3)
რესურსი/აქტივობა:
 რესურსი : პარაგრაფი სახელმძღვანელოდან: დედამიწის ხელოვნური თანამგზავრები, პირველი 5) ინფორმაცია, რომელი სადგურებია
კოსმოსური სიჩქარე განთავსებული დედამიწა-მზის
 რესურსი: პრეზენტაცია „პირველი და მეორე კოსმოსური სიჩქარე“ ლაგრანჟის წერტილებში და რა
 რესურსი: სტატია „დედამიწის თანამგზავრები“ მატერიის კვლევას ემსახურება ისინი.
 რესურსი: პრეზენტაცია „რეაქტიული მოძრაობა და დედამიწის ხელოვნური თანამგზავრები“ როგორ იკვლევს ადამიანი გარემომცველ
სამიზნე ცოდნის  რა არის დედამიწის ბუნებრივი თანამგზავრი? სამყაროს, მატერიას, როგორ
(დეკლარატიული,  აქვს თუ არა სხეულს წონა მთვარეზე? გამოიყენებდით თქვენ ამ წერტილების
პირობისეული,  რაზეა დამოკიდებული სხეულის წონა? არსებობას სამყაროს კვლევაში (მატერია
პროცედურული)  რა არის დედამიწის ხელოვნური თანამგზავრი? 2, კვლევა 1, 2, 3)
კონსტრუირებაზე  რა სახის მოძრაობას ასრულებს ის?
ორიენტირებული  იმყოფება თუ არა ორბიტაზე მბრუნავ დედამიწის ხელოვნურ მაკროცნება და მასთან დაკავშირებული
შეკითხვები. ქვეცნება - თანამგზავრში მყოფი ასტრონავტი უწონობის მდგომარეობაში? რატომ? კრიტერიუმი:
გრავიტაციული ველი  აქვს თუ არა იმავე ასტრონავტს წონა მთვარეზე დგომისას?
 რის გამო აქვს მას წონა?
 მნიშვნელოვანია თუ არა თანამგზავრის მასა, იმისათვის, რომ მასზე
მყოფი სხეული აწვებოდეს საყრდენს ან ჭიმავდეს საკიდელს?
 რა დასკვნა გააკეთეთ მსჯელობიდან, რატომ აქვს სხეულს დედამიწის
ბუნებრივ თანამგზავრზე წონა, ხოლო ხელოვნურ თანამგზავრზე იგივე
სხეული უწონობის მდგომარეობაშია?
 თუკი მოხდება ლაგრანჟის წერტილების კოლონიზაცია, იქნებიან თუ
არა კოლონოზატორები უწონობის მდგომარეობაში?
 შეუძლია თუ არა ადამიანს დიდი ხნის განმავლობაში უწონობის
მდგომარეობაში ყოფნა?
 დადგება თუ არა ხელოვნური გრავიტაციის შექმნის აუცილებლობა?
 ბურთულას გამოაბი ძაფი და დაატრიალე. აღწერე, როგორ მოძრაობს
ბურთულა, საითაა მიმართული მისი სიჩქარე და აჩქარება და რა
სხეული აიძულებს მას, რომ სწორედ ასე იმოძრაოს. რა მოუვიდოდა
ბურთულას, ძაფი რომ გაწყვეტილიყო? რატომ?
  შეადარე ბურთულას ბრუნვა დედამიწის ბრუნვას მზის ირგვლივ.
თითოეულ შემთხვევაში რა სახის მატერიის საშუალებით
ხორციელდება მბრუნავი სხეულის მოძრაობის მართვა და რა
მოუვიდოდათ მათ, როგორ იმოძრავებდნენ, თუ ეს გავლენა მათზე
შეწყდებოდა?

ნაბიჯი 3. წარმოაჩინეთ დედამიწის გრავიტაციული ველის გავლენა მთვარეზე, და პირიქით, მთვარის

გრავიტაციული ველის გავლენა დედამიწაზე, მათი ველის სიძლიერის განმსაზღვრელი ფაქტორები,
ლაგრანჟის წერტილების მდებარეობა მათ სისტემაში; (მატერია 1,2, 3)

რესურსი/აქტივობა:
 სტატია „ლაგრანჟის წერტილები“
 ვიდეორგოლი Точки Лагранжа: миф и реальность | Море Ясности - YouTube
 რესურსი: სტატია: „მსოფლიო მიზიდულობის კანონი“
 რესურსი: პრეზენტაცია „მზის სისტემის პლანეტების მოძრაობა“
 რესურსი: პრეზენტაცია „მიზიდულობის ძალა“
 რესურსი: პლანეტების პარამეტრები
 რესურსი: სიმულაცია https://phet.colorado.edu/sims/html/gravity-and-orbits/latest/gravity-and-
orbits_en.html

სამიზნე ცოდნის  იზიდავს თუ არა დედამიწა მთვარეს?

(დეკლარატიული,  მთვარე დედამიწას?
პირობისეული,  რომელ მოვლენას იწვევს მთვარე დედამიწაზე თავისი გრავიტაციით?
პროცედურული)  პლანეტის რა პარამეტრებზეა დამოკიდებული თავისუფალი ვარდნის
კონსტრუირებაზე აჩქარება?
ორიენტირებული  რა არის გრავიტაციული მუდმივის ფიზიკური აზრი?
შეკითხვები. ქვეცნება  როგორ არის დამოკიდებული პლანეტის საშუალო სიმკვრივეზე
-გრავიტაციული თავისუფალი ვარდნის აჩქარება?
ველი  განსხვავებულია თუ არა სხეულის წონა დედამიწაზე და მთვარეზე?/ მასა?
 თქვენი აზრით, რომელ ლაგრანჟის წერტილში უნდა განთავსდეს
ორბიტალური სადგური, რომელიც დედამიწელებს გაუადვილებს
მთვარესთან კავშირს?
 რომელი წერტილი არის ერთდროულად ორივე ციურ სხეულთან ახლოს?
 მოიფიქრეთ, კიდევ რა მისია შეიძლება ამ სადგურმა შეასრულოს?

ნაბიჯი 4. რომელ წერტილში განათავსებთ მზის ობსერვატორიას და რომელში კოსმოსურ ტელესკოპს და რა

მანძილზე იქნება თითოეული დაშორებული დედამიწიდან. (მატერია 2, 3)

რესურსი/აქტივობა:
სამიზნე ცოდნის  თქვენი აზრით, რომელ წერტილში უფრო მოსახერხებელია კოსმოსური
(დეკლარატიული, მზის ობსერვატორიის განთავსება, რომელიც, სასურველია, არასდროს
პირობისეული, მოხვდეს დედამიწის ჩრდილში?
პროცედურული)  L1 და L2 წერტილებიდან რომელ ლაგრანჟის წერტილს არ ეფარება
კონსტრუირებაზე დედამიწა, თუ გვინდა მზის დაკვირვება?
ორიენტირებული  სად განათავსებდით კოსმოსურ ტელესკოპს, რომელიც, უნდა
შეკითხვები. ქვეცნება აკვირდებოდეს კოსმოსს, ისე, რომ მზის სინათლე არ უშლიდეს ხელს?
-გრავიტაციული (გაიხსენეთ, ადვილად შეგიძლიათ მზის ყურება, თუ არ მოიჩრდილავთ?)
ველი  ამოცანის პირობაში მოცემული ფორმულის საშუალებით გამოთვალეთ
დედამიწა-მზის L1 და L2 წერტილების დაშორება დედამიწიდან.

ნაბიჯი 5. ინფორმაცია, რომელი სადგურებია განთავსებული დედამიწა-მზის ლაგრანჟის წერტილებში და

რა მატერიის კვლევას ემსახურება ისინი. როგორ იკვლევს ადამიანი გარემომცველ სამყაროს, მატერიას,
როგორ გამოიყენებდით თქვენ ამ წერტილების არსებობას სამყაროს კვლევაში. (მატერია 2, კვლევა 1, 2, 3)

რესურსი/აქტივობა:
სტატია „ლაგრანჟის წერტილები“
ვიდეორგოლი: სახალისო ასტრონომია: Астрономия 56. Точки Лагранжа — Академия занимательных наук -
YouTube


სამიზნე ცოდნის  მოიპოვეთ ინფორმაცია მზისა და ჰელიოსფერული ობსერვატორიის

(დეკლარატიული, შესახებ, მზე-დედამიწის ლაგრანჟის რომელ წერტილშია ის
პირობისეული, განთავსებული და რატომ
პროცედურული)  მოიპოვეთ ინფორმაცია მზე-დედამიწის ლაგრანჟის მეორე წერტილში
კონსტრუირებაზე განთავსებული თანამგზავრის შესახებ
ორიენტირებული  მოიპოვეთ ინფორმაცია მზე-დედამიწის ლაგრანჟის მესამე წერტილში
შეკითხვები. ქვეცნება - განთავსებული თანამგზავრის შესახებ.
გრავიტაციული ველი  მოიპოვეთ ინფორმაცია მზე-დედამიწის ლაგრანჟის მეოთხე და მეხუთე
წერტილში განთავსებული თანამგზავრის შესახებ
 მოიპოვეთ ინფორმაცია მზე-დედამიწის „ტროელთა“ შესახებ
 რომელი ლაგრანჟის წერტილები არის უფრო მდგრადი?
 რა დამატებით უპირატესობას აძლევს ეს მათ გამოყენებას?
  მოიფიქრეთ და წარმოადგინეთ პროექტი, კიდევ რისი განთავსება
შეიძლება ლაგრანჟის წერტილებში.
მასწავლებლის მიერ პრეზენტაციის შემდგომ დასმული კითხვები

 აღწერე, როგორ წარიმართა დავალებაზე მუშაობის პროცესი;

 აღწერე რა პროდუქტი შექმენი;
 რა საკითხს შეეხება შენს მიერ მომზადებული დავალება?
 ახსენი, რატომ შექმენი რეფერატი რისი გაგება შეიძლება მისი საშუალებით?
 შენი აზრით, ვინ უნდა დაინტერესდეს შენს მიერ შექმნილი კომპლექსური დავალებით და რატომ?
 რა დაბრკოლებებს წაააწყდი დავალებაზე მუშაობის პროცესში?
 რას გააკეთებდი სხვაგვარად ახლა რომ იწყებდე დავალებაზე მუშაობას?
 მსგავსი ფორმის, ან შინაარსის დავალება სხვა დროს თუ შეგისრულებია?
 შენი აზრით, რით ჰგავს და რით განსხვავდება შენი დავალება შენი თანაკლასელების ნაშრომებისგან?

სამიზნე ცნება და მასთან საკითხები/ქვესაკიტხები: საკვანძო კითხვა/კითხვები, რომელსაც კომპლექსური დავალების პირობა და შეფასების
დაკავშირებული მკვიდრი პასუხობს დავალება: კრიტერიუმები: (შუალედური სასწავლო მიზანი)
 ნიუტონის მეორე კანონი;
წარმოდგენები:
(გრძელვადიანი სასწავლო
მიზანი)
ძალა
ფიზ.საბ. 2,3
მოსწავლემ უნდა
გააცნობიეროს, რომ:
1) სხეულებს შორის
ურთიერთქმედება
რაოდენობრივად ხასიათდება
ფიზიკური სიდიდით ძალით
და იგი შესაძლებელია იყოს
ოთხი სხვადასხვა სახის
(გრავიტაციული,
ელექტრომაგნიტური, ძლიერი,
სუსტი). ეს ურთიერთქმედება
ყოველთვის ორმხრივია და
ხორციელდება უშუალო
„კონტაქტით“ ან ველის
საშუალებით.
2) სხეულზე ერთი ძალის ან
ძალების ტოლქმედის
მოქმედება იწვევს ამ სხეულის
სიჩქარის ცვლილებას ან/და მის
დეფორმაციას. ძალის
(ტოლქმედის) მოქმედების
შედეგი კი დამოკიდებულია
მის მოდულზე,
 დრეკადობის ძალა;  როგორ ავსახო კვლევით ნაშრომში, თუ როგორ
 იმპულსი, ძალის იმპულსი; იცავს ჩაფხუტი მტკივნეული შეჯახებისაგან?
ქვეცნება: ძალის იმპულსი
კომპლექსური დავალების დამუშავების ეტაპზები (რესურსები, აქტივობები):
I ეტაპი: კომპლექსური დავალების ფორმა
ნაბიჯი 1. როგორ უნდა წარმოვადგინო საკუთარი ცოდნა შესასწავლ საკითხთან დაკავშირებით?
რესურსი:
სამიზნე ცოდნის  რა არის კვლევითი ნაშრომი?
(დეკლარატიული,  მოგიმზადებია კვლევითი ნაშრომი?
პირობისეული,  რა არის წარმოდგენილი კვლევით ნაშრომში?
პროცედურული)  რა შემთხვევაში დაგჭირდება კვლევითი ნაშრომის შექმნა?
კონსტრუირებაზე  გამოგიყენებიათ თუ არა პროგრამა power pointi ?
ორიენტირებული
 როგორ ფიქრობთ, კიდევ როგორი ფორმით შეგიძლიათ
შეკითხვები.
წარმოადგინოთ კომპლექსური დავალების პრეზენტაცია?
ქვეცნება -ძალის იმპულსი
 როგორ შქმნი პრეზენტაციას power point-ში?
ჩაფხუტი:
ბაიკერისათვის ჩაფხუტი აღჭურვილობის ერთ-
II ეტაპი: კომპლექსური დავალების შინაარსი ერთი მთავარი და შეუცვლელი ნაწილია. ჩაფხუტის
ნაბიჯი 1. დანიშნულებაა ბაიკერის თავის დაცვა.
მისი გარეთა ფენა დამზადებულია მყარი და
1. რატომ იყენებენ ჩაფხუტის გარეთა ფენის დასამზადებლად მყარ და გამძლე მასალას; (მკ2) გამძლე მასალისაგან, ხოლო მისი შიგნითა ნაწილი
რბილია და აქვს დეფორმაციის, „ენერგიის
რესურსი/აქტივობა: შთანთქმის“ უნარი.
ჩავატაროთ ცდა: ქვშის ზედაპირიდან რაიმე სიმაღლესე დაიჭირეთ ქვა და გაუშვით ხელი. დააკვირდით და თქვენი დავალებაა გამოიკვლიოთ როგორ იცავს
მოინიშნეთ რა სიღრმეზე ჩაეფლობა ქვა ქვიშაში. ჩაფხუტი ადამიანის თავს დაზიანებისაგან.
გაიმეორეთ ცდა ისე, რომ ქვის დავარდნის ადგილად ქვიშაზე მოთავსებული იყოს მუყაოს ნაჭერი (ისე, რომ მოამზადე კვლევითი ნაშრომი და წარმოადგინე
ქვა მუყაოს დაეცეს). შეადარეთ მიღებული შედეგები ერთმანეთს. პრეზენტაციის სახით power point-ში ან word-ის
ფაილში, რომელშიც
ხაზგასმით იქნება წარმოდგენილი:
მიმართულებაზე, მოდების 5. რატომ იყენებენ ჩაფხუტის გარეთა ფენის
წერტილზე, მოქმედების დასამზადებლად მყარ და გამძლე მასალას;
ხანგრძლივობაზე და სხეულის (მკ2)
იმ ზედაპირის ფართობზე, 6. რატომ იყენებენ ჩაფხუტის შიდა ფენისთვის
რომელზეც ეს ძალა
რბილ და ადვილად დეფორმირებად
(ტოლქმედი) მოქმედებს.
მასალას;(მკ2)
ამასთან თუ გარე ძალა
7. როგორ იცავს ჩაფხუტი ადამიანის თავს;
აწარმოებს წნევას სითხეზე ან
აირზე, წნევა ყველა (მკ2) (მკ3)
მიმართულებით ერთნაირად 8. სხვადასხვა ტიპის ტრანსპორტში, კიდევ
ვრცელდება. რომელი დამცავი სისტემის შესახებ
3) სხეულთა სისტემაზე გსმენიათ? ახსენით მათი მოქმედების
მოქმედი გარე ძალების პრონციპი (მკ2)( მკ3)
ტოლქმედის მნიშვნელობა
განსაზღვრავს ამ სისტემის
ენერგიისა და იმპულსის
ცვლილებას, ხოლო მყარ
სხეულზე მოქმედი ძალების
ტოლქმედისა და ამ ძალების
მომენტების ჯამის
მნიშვნელობა - სხეულის
წონასწორობის პირობას.
4) სხეულის (სხეულთა
სისტემის) მდგომარეობის
აღმწერი პარამეტრებისა და ამ
მდგომარეობის გამომწვევი
ძალის (ძალების) ერთმანეთთან
დამოკიდებულება
შესაძლებელია აღვწეროთ
ანალიზურად, გრაფიკულად,
დიაგრამებით, ცხრილებით და
სხვა მეთოდებით.
 კონსტრუირებაზე და რატომ?
ორიენტირებული  რა მოხდებოდა, თუ ქვიშაზე მუყაოს ნაცვლად ქაღალდის ნაჭერს
შეკითხვები. დავაფენდით და ცდას ისე ჩავატარებდით?
ქვეცნება - ძალის  რა მოხდებოდა, თუ ქვიშაზე მყარ ფიცარს/მეტალს დავდებდით და
იმპულსი ცდას ისე ჩავატარებდით?
 რამდენად მიზანშეწონილი იქნებოდა ჩაფხუტების მუყაოსგან
დამზადება?
 რატომაა აუცილებელი სამშენებლო ობიექტებზე ჩაფხუტის ტარება?
 როგორი მასალისაგანაა დამზადებული მშენებლების ჩაფხუტის გარსი?
 რა მოსალოდნელი საფრთხისაგან იცავს მშენებელს ჩაფხუტი?
 რა საფრთხის წინაშე შეიძლება დადგეს მშენებელი, თუ მისი ჩაფხუტის
ზედაპირი მყარი არ იქნება?
 რა პარალელს გაავლებდით ქვიშაზე ჩატარებულ ექსპერიმენტსა და
ჩაფხუტზე რაიმე ნივთის დაცემას შორის?
 გეტკინებოდათ თუ არა თავი თუ დაწოლისას ბალიშად თქვენი თავის
ფორმის ქვას გამოიყენებთ?
 რატომაა ჩაფხუტის შიდა ნაწილი რბილი?
 როგორ ასახავ ჩაფხუტის შემადგენელ ნაწილებს და მათ ფუნქციას
შენს კვლევით ნაშრომში?

ნაბიჯი 2.
2. რატომ იყენებენ ჩაფხუტის შიდა ფენისთვის რბილ და ადვილად დეფორმირებად მასალას; (მკ2)
3. როგორ იცავს ჩაფხუტი ადამიანის თავს; (მკ2) (მკ3)
4. სხვადასხვა ტიპის ტრანსპორტში, კიდევ რომელი დამცავი სისტემის შესახებ გსმენიათ? ახსენით
მათი მოქმედების პრონციპი (მკ2)( მკ3)

რესურსი/აქტივობა:
მოსწავლეები განიხილავენ და ამოხსნიან
სხვადასხვა პრაქტიკულ ამოცანებს ძალის
იმპულსთან დაკავშირებით;
ჩაატარე ექსპერიმენტი მოცემული ნახატისა და
ბმულების მიხედვით , იმსჯელე შედეგებზე.
. Egg drop activity////Homemade Science with Bruce
Yeany – YouTube
https://www.youtube.com/watch?v=19yz-QcNWpE
shorturl.at/cwDIY
https://www.youtube.com/watch?v=ph48Xwj_eS8

მასწავლებლის მიერ პრეზენტაციის შემდგომ დასმული კითხვები:

 აღწერე, როგორ წარიმართა დავალებაზე მუშაობის პროცესი?

 აღწერე რა პროდუქტი შექმენი?
 რა საკითხს შეეხება შენს მიერ მომზადებული დავალება?
 ახსენი, რატომ შექმენი კვლევითი ნაშრომი? რისი გაგება შეიძლება მისი საშუალებით?
 შენი აზრით, ვინ უნდა დაინტერესდეს შენს მიერ შექმნილი კომპლექსური დავალებით და რატომ?
 რა დაბრკოლებებს წაააწყდი დავალებაზე მუშაობის პროცესში?
 რას გააკეთებდი სხვაგვარად ახლა რომ იწყებდე დავალებაზე მუშაობას?
 მსგავსი ფორმის, ან შინაარსის დავალება სხვა დროს თუ შეგისრულებია?
 შენი აზრით, რით ჰგავს და რით განსხვავდება შენი დავალება შენი თანაკლასელების ნაშრომებისგან?
სამიზნე ცნება და მასთან
დაკავშირებული მკვიდრი
წარმოდგენები (გრძელვადიანი
სასწავლო მიზანი)
ენერგია
ფიზ.საბ. 3
მოსწავლემ უნდა გააცნობიეროს, რომ:
1) სისტემის შემადგენელ სხეულებს
მათი მოძრაობისა და სხვა
სხეულებთან ურთიერთქმედების
გამო, ასევე სხეულის შემადგენელი
ნაწილაკების მოძრაობისა და მათი
ერთმანეთთან ურთიერთქმედების
გამო შესაძლებელია გააჩნდეთ
სხვადასხვა სახის ენერგია, რომელიც
შესაძლებელია გარდაიქმნას ერთი
სახიდან მეორეში.
2) სხეულთა სისტემის ენერგიის
ცვლილებას განსაზღვრავს მის მიერ
(მასზე გარე ძალების მიერ) მუშაობის
შესრულება ან/და თბოგადაცემა,
ხოლო სხეულთა სისტემის მიერ
შესრულებული მუშაობის (ენერგიის
ცვლილების) სისწრაფეს - მის მიერ
საკითხები/ქვესაკითხები: საკვანძო შეკითხვა/შეკითხვები კომპლექსური დავალება (შუალედური
სასწავლო მიზანი)
 თეორემა კინეტიკური ენერგიის შესახებ; როგორ ავსახო კვლევით ნაშრომში თუ რა
 თეორემა პოტენციალური ენერგიის შესახებ; მნიშვნელობა აქვს მექანიკური ენერგიის
 მექანიკური ენერგიის მუდმივობის კანონი; მუდმივობის კანონს ზამბარიანი დამბაჩის
ქვეცნებები: მექანიკური ენერგია, კინეტიკური ენერგია, მუშაობისთვის?
პოტენციალური ენერგია.
კომპლექსური დავალების დამუშავების ეტაპზები (რესურსები, აქტივობები):
I ეტაპი: კომპლექსური დავალების ფორმა
x
ნაბიჯი 1.
როგორ უნდა წარმოვადგინო საკუთარი ცოდნა შესასწავლ საკითხთან დაკავშირებით?
რესურსი:
v
x
სამიზნე ცოდნის  რა არის კვლევითი ნაშრომი?
(დეკლარატიული,  მოგიმზადებია კვლევითი ნაშრომი? სათამაშორების ფაბრიკას შეუკვეთეს
პირობისეული,  რა არის წარმოდგენილი კვლევით ნაშრომში? ზამბარიანი დამბაჩის დამზადება. მისი
პროცედურული)  რა შემთხვევაში დაგჭირდება კვლევითი ნაშრომის შექმნა? მუშაობის მექანიზმიი ასეთია: დამბაჩის
კონსტრუირებაზე  გამოგიყენებიათ თუ არა პროგრამა power pointi ?
ლულაში შეკუმშულ ზამბარას მიადებთ
ორიენტირებული
 როგორ ფიქრობთ, კიდევ როგორი ფორმით შეგიძლიათ გასასროლ „ტყვიას“ (ბურთულას), სასხლეტი
შეკითხვები.
წარმოადგინოთ კომპლექსური დავალების პრეზენტაცია? ზამბარას გაათავისუფლებს და ბურთულა
ქვეცნება -მექანიკური
 როგორ შქმნი პრეზენტაციას power point-ში? ლულიდან გამოვარდება. შემკვეთის
ენერგია, კინეტიკური
მოთხოვნაა, რომ როდესაც დამბაჩას
ენერგია, პოტენციალური
ჰორიზონტისადმი 450-იანი კუთხით
ენერგია.
გავისვრით, მისგან გამოვარდნილმა 10 გ
მასის ბურთულამ საწყისი დონიდან 2,5 მ
II ეტაპი: კომპლექსური დავალების შინაარსი სიმაღლეს უნდა მიაღწიოს. წარმოიდგინეთ,
ნაბიჯი 1. რომ თქვენ ხართ ფაბრიკის ექსპერტთა
განვითარებული სიმძლავრე.
3) სხეულთა სისტემის ენერგიებისა
და მათი ცვლილების
დამოკიდებულება ენერგიების
ცვლილების გამომწვევ მიზეზებთან
შესაძლებელია აღვწეროთ
ანალიზურად, გრაფიკულად,
დიაგრამებით, ცხრილებით და სხვა
მეთოდებით.
 რა სახის ენერგია გააჩნია შეკუმშულ ზამბარას; (ენერგ.-მკვიდრ. N1) გუნდის წევრი და გევალებათ, შექმნათ
 რა სახის ენერგია გააჩნია ბურთულას ლულიდან გამოვარდნის მომენტში; (ენერგ.-მკვიდრ. N1) კვლევითი ნაშრომი, რომელშიც წარმოაჩენთ
თუ როგორი დეტალებისაგან უნდა
რესურსი/აქტივობა:
დამზადდეს აღნიშნული დამბაჩა (როგორი
რესურსი 1. პარაგრაფი სახელმძღვანელოდან „თეორემა პოტენციალური ენერგიის შესახებ“ და „თეორემა უნდა იყოს ზამბარის სიხისტე, დეფორმაცია
კინეტიკური ენერგიის შესახებ“. გასროლემდე, გასასროლი ბურთულის მასა
და ა.შ.).
სამიზნე ცოდნის  რას ეწოდება მექანიკური ენერგია?
(დეკლარატიული,  როდის აქვს სხეულს მუშაობის შესრულების უნარი ნაშრომში ნაშრომის პრეზენტაციისას
პირობისეული,  როდის აქვს სხეულს კინეტიკური ენერგია? ხაზგასმით წარმოაჩინეთ:
პროცედურული)  როდის აქვს სხეულს პოტენციალური ენერგია?
 რა სახის ენერგია გააჩნია შეკუმშულ
კონსტრუირებაზე  რაზეა დამოკიდებული სხეულის დედამიწასთან ურთიერთქმედების
ზამბარას; (ენერგ.-მკვიდრ. N1)
ორიენტირებული პოტენციალური ენერგია?
 რა სახის ენერგია გააჩნია ბურთულას
შეკითხვები.  რაზეა დამოკიდებული ზამბარის პოტენციური ენერგია?
ლულიდან გამოვარდნის მომენტში;
ქვეცნება -მექანიკური  რა შემთხვევაში სრულდება მექანიკური ენერგიის მუდმივობის კანონი?
(ენერგ.-მკვიდრ. N1)
ენერგია, კინეტიკური
 ენერგიის როგორი გარდაქმნა
ენერგია, პოტენციალური
მიმდინარეობს სასხლეტის გამოკვრის
ენერგია.
შემდეგ ტყვიის ლულიდან გამოვარდნამდე;
(ენერგ.-მკვიდრ. N1)
ნაბიჯი 2.
 ენერგიის როგორი გარდაქმნა
 ენერგიის როგორი გარდაქმნა მიმდინარეობს სასხლეტის გამოკვრის შემდეგ ტყვიის ლულიდან
მიმდინარეობს ბურთულის ლულიდან
გამოვარდნამდე; (ენერგ.-მკვიდრ. N1)
გამოვარდნის შემდეგ, მაქსიმალურ
 ენერგიის როგორი გარდაქმნა მიმდინარეობს ბურთულის ლულიდან გამოვარდნის შემდეგ, მაქსიმალურ
სიმაღლეზე ასვლამდე და რა იწვევს
სიმაღლეზე ასვლამდე და რა იწვევს ენერგიის ამ გარდაქმნას; (ენერგ.-მკვიდრ. N 2)
ენერგიის ამ გარდაქმნას; (ენერგ.-მკვიდრ. N
 ენერგიის როგორი გარდაქმნა მიმდინარეობს ბურთულის მაქსიმალური სიმაღლიდან საწყის დონეზე
2)
დაშვებამდე და რა იწვევს ენერგიის ამ გარდაქმნას; (ენერგ.-მკვიდრ. N 2)
 ენერგიის როგორი გარდაქმნა
 რა პირობებში დაუბრუნდება ბურთულა საწყის დონეს იმავე სიჩქარით, რა სიჩქარითაც ლულიდან
მიმდინარეობს ბურთულის მაქსიმალური
გამოვარდა (ენერგ.-მკვიდრ. N 2)
სიმაღლიდან საწყის დონეზე დაშვებამდე
რესურსი/აქტივობა: და რა იწვევს ენერგიის ამ გარდაქმნას;
(ენერგ.-მკვიდრ. N 2)
რესურსი 1 - პარაგრაფი სახელმძღვანელოდან „თეორემა პოტენციალური ენერგიის შესახებ“ „თეორემა
 რა პირობებში დაუბრუნდება ბურთულა
კინეტიკური ენერგიის შესახებ“ და „ენერგიის მუდმივობის კანონი“
საწყის დონეს იმავე სიჩქარით, რა
აქტვობა 1. საკლასო ცდა: ჭერზე დაკიდებულ ძაფზე მიამარეთ პლასტილინის ბურთულა ისეთ სიმაღლეზე, სიჩქარითაც ლულიდან გამოვარდა
რომ ნიკაპთან გწვდებოდეთ. გადახარეთ ძაფი და ბურთულა მიიდეთ შუბლზე. ამ დროს ძაფი არ უნდა იყოს (ენერგ.-მკვიდრ. N 2)
მოშვებული. ბიძგის გარეშე გაათავისუფლეთ ბურთულა და თავი არ გაანძრიოთ. დააკვირდით, ბურთულა  დამკვეთის მოთხოვნის მიხედვით, რისი
კვლავ შეგეხებათ? ტოლი უნდა იყოს ბურთულის სიჩქარე
ლულიდან გამოვარდნის მომენტში? (ნუ
სამიზნე ცოდნის  რა სახის ენერგია გააჩნია შეკუმშულ ზამბარას?
 (დეკლარატიული,  რა ძალით მოქმედებს ერთი ბოლოთი დამაგრებული შეკუმშული ზამბარა გაითვალისწინებთ ჰაერის წინააღმდეგობის
პირობისეული, მის მეორე ბოლოზე მიმაგრებულ სხეულზე? ძალას) (ენერგ.-მკვიდრ. N 3)
პროცედურული)  რა სახის ენერგიას იძენს სხეული, როდესაც ზამბარას გავათავისუფლებთ?  დამკვეთის მოთხოვნის მიხედვით, რისი
კონსტრუირებაზე ტოლი უნდა იყოს დამბაჩის ზამბარის
 რა მოსდის ამ დროს ზამბარის ენერგიას?
ორიენტირებული სიხისტე, თუ ზამბარას ლულაში მაქსიმუმ
 რა სახის ენერგია გააჩნია პლასტილინის ბურთულას, როდესაც იგი 5 სმ-ით შეკუმშვა შეუძლია?
შეკითხვები.
ქვეცნება -მექანიკური შუბლზე გაქვთ მიდებული? (მხედველობაში ნუ მიიღებთ ბურთულის
ენერგია, კინეტიკური  რა სახის ენერგიას იძენს ბურთულა, როდესაც მას გაათავისუფლებთ? პოტენციალური ენერგიის ცვლილებას
ენერგია, პოტენციალური  რა მოსდის პლასტილინის ბურთულის კინეტიკურ და პოტენციალურ ლულაში მოძრაობისას); (ენერგ.-მკვიდრ. N
ენერგია. ენერგიას როდესაც იგი ტრაექტორიის ყველაზე დაბალი წერტილისაკენ 3)
მოძრაობს?  რომელ შემთხვევაში უფრო მეტი სიჩქარით
გაისვრის ბურთულას ასეთი დამბაჩა,
 როგორ იცვლება პლასტილინის ბურთულის კინეტიკური და
ჰორიზონტალურად გასროლისას, თუ
პოტენციალური ენერგიები, როდესაც იგი ტრაექტორიის უმაღლესი ვერტიკალურად ზევით ასროლისას;
წერტილისკენ მოძრაობას დაიწყებს? (ენერგ.-მკვიდრ. N 1,2)
 უკან დაბრუნებისას, შეგეხოთ თუ არა ბურთულა შუბლზე? რა არის ამის
მიზეზი?
 როგორ ასახავ შენს მიერ მიღებულ შედეგებს კვლევით ნაშრომში?
 როგორი სახით მოახდენ აღნიშნული მოვლენების ილუსტრაციას შენს მაკროცნება და მასთან დაკავშირებული
ნაშრომში? კრიტერიუმები:
 რა გარემო ფაქტორები უნდა
ნაბიჯი 3.
გაითვალისწინოთ და როგორ უნდა
 დამკვეთის მოთხოვნის მიხედვით, რისი ტოლი უნდა იყოს ბურთულის სიჩქარე ლულიდან გამოვარდნის შეცვალოთ (გაზარდოთ, თუ შეამციროთ)
მომენტში? (ნუ გაითვალისწინებთ ჰაერის წინააღმდეგობის ძალას) (ენერგ.-მკვიდრ. N 3) ზამბარის სიხისტე, რომ რეალურ
 დამკვეთის მოთხოვნის მიხედვით, რისი ტოლი უნდა იყოს დამბაჩის ზამბარის პირობებშიც დაკმაყოფილდეს დამკვეთის
სიხისტე, თუ ზამბარას ლულაში მაქსიმუმ 5 სმ-ით შეკუმშვა შეუძლია? მოთხოვნა; (კვლევა.-მკვიდრ. N 2)
(მხედველობაში ნუ მიიღებთ ბურთულის პოტენციალური ენერგიის ცვლილებას  კვლევის რომელი მეთოდები გამოიყენეთ
ლულაში მოძრაობისას); (ენერგ.-მკვიდრ. N 3) დავალებაზე მუშაობისას; (კვლევა.-მკვიდრ.
 რომელ შემთხვევაში უფრო მეტი სიჩქარით გაისვრის ბურთულას ასეთი დამბაჩა, N1,)
ჰორიზონტალურად გასროლისას, თუ ვერტიკალურად ზევით ასროლისას;
(ენერგ.-მკვიდრ. N 1,2)
რესურსი/აქტივობა:
რესურსი 1. https://phet.colorado.edu/sims/html/projectile-motion/latest/projectile-
motion_en.html
ვირტუალური ლაბორატორიით დავადგინოთ ბურთულის სიჩქარე ლულიდან
გამოვარდნის მომენტში. ვირტუალურ ლაბორატორიაში შეარჩიეთ სხეულის მასა, მიმართეთ საწყისი
სიჩქარე 450-იანი კუთხით და ცვალეთ გასროლის სიჩქარე.
რესურსი 2 - ვირტუალური ლაბორატორიაში დეფორმირებული ზამბარის პოტენციალური ენერგიის
შესწავლა.
გადადით ბმულზე: https://phet.colorado.edu/sims/html/hookes-law/latest/hookes-law_en.html;
 აირჩიეთ წარწერა „energy” ;
 გააქტიურეთ სურათზე მითითებული ფუნქციები;
 შეარჩიეთ თქვენს მიერ გამოთვლილი სიხისტის მნიშვნელობა;
 შეარჩიეთ თქვენს ამოცანაში მოყვანილი წაგრძელების მნიშვნელობა;
 ამოიწერეთ ზამბარის პოტენციალური ენერგიის მნიშვნელობა და შეადარეთ თქვენს მიერ მიღებულ
შედეგს;

სამიზნე ცოდნის  არის თუ არა დამოკიდებული კუთხით გასროლილი სხეულის ასვილს

(დეკლარატიული, მაქსიმალური სიმაღლე სხეულის მასაზე?
პირობისეული,  რა სიჩქარით უნდა გავისროლოთ სხეული ჰორიზონტისადმი 450-იანი
პროცედურული)
კუთხით, რომ მან 2,5 მ სიმაღლეს მიაღწიოს (რესურსი 1)?
კონსტრუირებაზე
 დაემთხვა თუ არა თეორიულად გამოთვლილი და ლაბორატორიაში
ორიენტირებული
შეკითხვები. მიღებული შედეგები?
ქვეცნება -მექანიკური  როგორ გამოითვლება სხეულის კინეტიკური ენერგია?
ენერგია, კინეტიკური  თუ ცნობილია, რა კინეტიკური ენერგია მიანიჭა სხეულს ზამბარამ, რისი
ენერგია, პოტენციალური ტოლი ყოფილა ზამბარის პოტენციალური ენერგია?
ენერგია.  როგორ გამოითვლით ზამბარის სიხისტეს, თუ მისი დეფორმაცია და
პოტენციალური ენერგია ცნობილია?
 როგორ შეარჩევ ვირტუალურ ლაბორატორიაში ზამბარის სიხისტეს,
როდესაც წინასწარ იცი სამბარის დეფორმაცია და მისი პოტენციალური
ენერგია (რესურსი 2)?
 როგორ ასახავ შენს მიერ მიღებულ შედეგებს კვლევით ნაშრომში?

მასწავლებლის მიერ პრეზენტაციის შემდგომ დასმული კითხვები:

 აღწერე, როგორ წარიმართა დავალებაზე მუშაობის პროცესი;
 აღწერე რა პროდუქტი შექმენი;
 რა საკითხს შეეხება შენს მიერ მომზადებული დავალება?
 ახსენი, რატომ შექმენი კვლევითი ნაშრომი? რისი გაგება შეიძლება მისი საშუალებით?

გრძელვადიანი მიზანი
სამიზნე ცნება და მასთან
დაკავშირებული მკვიდრი
წარმოდგენები
მოძრაობა
ფიზ.საბ. 2,3
მოსწავლემ უნდა
გააცნობიეროს, რომ:
1) მოძრაობა შესაძლებელია
განსხვავდებოდეს ტრაექტორიის
ფორმით, სიჩქარით ან სიჩქარის
ცვლილების ხასიათით. მოძრაობის
ძირითადი სახეებია: გადატანითი
 შენი აზრით, ვინ უნდა დაინტერესდეს შენს მიერ შექმნილი კომპლექსური დავალებით და რატომ?
 რა დაბრკოლებებს წაააწყდი დავალებაზე მუშაობის პროცესში?
 რას გააკეთებდი სხვაგვარად ახლა რომ იწყებდე დავალებაზე მუშაობას?
 მსგავსი ფორმის, ან შინაარსის დავალება სხვა დროს თუ შეგისრულებია?
 შენი აზრით, რით ჰგავს და რით განსხვავდება შენი დავალება შენი თანაკლასელების ნაშრომებისგან?
საკითხი/ქვესაკითხები საკვანძო შეკითხვა / შუალედური სასწავლო მიზანი
 მსოფლიო მიზიდულობის ძალა შეკითხვები
 თანაბარი მოძრაობა წრეწირზე, როგორ არის
 პირველი კოსმოსური სიჩქარე შესაძლებელი, რომ
გეოსტაცოიონარული კომპლექსური დავალების პირობა
ქვეცნებები: სადგური უძრავი იყოს
ბრუნვა, კუთხური სიჩქარე, მყისი სიჩქარე, ცენტრისკენული აჩქარება, პერიოდი, დედამიწის მიმართ, და
სიხშირე, ინერცია, თავისუფალი ვარდნა ამასთანავე,
მოძრაობდეს
დედამიწის ღერძის
გარშემო?
კომპლექსური დავალების დამუშავების ეტაპზები (რესურსები, აქტივობები):
I ეტაპი: კომპლექსური დავალების ფორმა გეოსტაციონარული სადგური
ნაბიჯი 1. როგორ უნდა წარმოვადგინო საკუთარი ცოდნა შესასწავლ საკითხთან დაკავშირებით?
შეგიძლიათ წარმოიდგინოთ ისეთი
რესურსი ინფორმაცია კოსმოსური ლიფტის შესახებ.
ლიფტი, რომელიც 36 000 კმ სიმაღლეზე
https://ka.kyaaml.org/how-a-space-elevator-would-work-4147230-14642
აგიყვანთ?
აქტივობა:
 აიღეთ სათამაშო გლობუსი და ეკვატორზე დაყენეთ სათამაშო კაცუნა. ატრიალეთ გლობუსი და
https://ka.kyaaml.org/how-a-space-elevator-
დააკვირდით ფეხების და თავის ტრაექტორიებს. ერთნაირი წირითი სიჩქარეები აქვს ფეხებს და თავს?
would-work-4147230-14642
მოძრაობა და ბრუნვა.  წარმოიდგინეთ რომ არარეალურად მაღალი ხართ, თქვენი სიმაღლე 36000 კმ-ია! დგახართ დედამიწაზე
2) მოძრაობის მახასიათებელ (ეკვატორზე) უძრავად. დღის განმავლობაში დედამიწის ცენტრის მიმართ რა ტრაექტორიას შემოწერს კოსმოსური ლიფტის იდეა ჯერ კიდევ
ფიზიკურ სიდიდეებს შორის ან/და თქვენი თავი ? ფეხის ტერფები? ერთი და იგივე წირითი სიჩქარით მოძრაობენ ისინი? 1895 წელს დაიბადა, როდესაც რუსმა
ამ სიდიდეებისა და მათი მეცნიერმა კონსტანტინ ციოლკოვსკიმ
ცვლილების მიზეზებს შორის სამიზნე ცოდნის (დეკლარატიული,  როდის ვამბობთ, რომ სხეული მოძრაობს? ეიფელის კოშკი იხილა. მან წამოაყენა
დამოკიდებულება შესაძლებელია პირობისეული, პროცედურული)  არსებობს თუ არა აბსოლუტურად უძრავი სხეული? ორბიტაზე გეოსტაციონარული
აღვწეროთ ანალიზურად, კონსტრუირებაზე ორიენტირებული  შეიძლება თუ არა, სხეული უძრავი იყოს ერთი სადგურის მოწყობის იდეა, რომელსაც
გრაფიკულად, დიაგრამებით, შეკითხვები. ქვეცნება -ბრუნვა, კუთხური სხეულის მიმართ, ხოლო სხვა სხეულის მიმართ კი მეცნიერები კოშკისა და მასში
ცხრილებით ან სხვა ფორმით. სიჩქარე, მყისი სიჩქარე, ცენტრისკენული მოძრავი? მოთავსებული ლიფტის საშუალებით
3) მოძრაობის მახასიათებელი აჩქარება, პერიოდი, სიხშირე, ინერცია,  დედამიწაზე უძრავად რომ ვდგავართ, ვმოძრაობთ მიაღწევდნენ. ეს იმ დროისთვის
ზოგიერთი ფიზიკური სიდიდე და თავისუფალი ვარდნა თუ არა მზის მიმართ? უაღრესად ფანტასტიკური იდეა
მოძრაობის ტრაექტორია შესაძლოა  როგორ დაამზადებთ კოსმოსური ლიფტის მოდელს, მომავალში შეიძლება რეალობად იქცეს.
განსხვავებული იყოს სხვადასხვა თუ ცნობილია, რომ იგი უძრავად უნდა NASA უკვე ფიქრობს კოსმოსური
ათვლის სისტემის მიმართ, ხოლო დაუკავშირდეს დედამიწის ეკვატორის წერტილსა ლიფტის პროექტის შემუშავებაზე,
ერთსა და იმავე ათვლის სისტემაში და გეოსტაციონარულ სადგურს? რომელიც ადამიანებს
მოძრაობის მახასიათებელ  მოდელის დამზადებისას რა მასალას/ რესურსებს გეოსტაციონარურლ სადგურში აიყვანს.
სიდიდეებს/მათ ცვლილებებს გამოიყენებთ? წარმოიდგინეთ, რომ ასეთი სადგური
განსაზღვრავს გარეგანი ისე ბრუნავს დედამიწის გარშემო, რომ
ფაქტორების არსებობა. ყოველთვის ერთსა და იმავე წერტილის
II ეტაპი: კომპლექსური დავალების შინაარსი ზემოთ იმყოფება. იგი ბრუნავს
ნაბიჯი 1. რა თანაფარდობაშია დედამიწის ეკვატორის წერტილისა და გეოსტაციონარული დხთ-ს პერიოდები, ეკვატორის სიბრტყეში და მისი ბრუნვის
წირითი სიჩქარეები, კუთხური სიჩქარეები. (მოძრაობა 1,2, 3; კვლევა 1) პერიოდი ზუსტად ემთხვევა დედამიწის
რესურსი ბრუნვის პერიოდს თავისი ღერძის
 სახელმძღვანელო: მრუდწირული მოძრაობა. თანაბარი მოძრაობა წრეწირზე. კუთხური სიჩქარე. გარშემო. ასე რომ, გეოსტაციონარული
ცენტრისკენული აჩქარება. სადგური თითქოს „დაკიდებულია“ ერთ
 ვიდეოგაკვეთილი -წრეწირზე მოძრაობა წერტილში.
https://www.youtube.com/watch?v=BvaY_8EezgA&t=103s
 აქტივობა: გამოიანგარიშეთ რა რადიუსის წრეწირებს შემოწერს დედამიწის ეკვატორის წერტილი ცნობილია, რომ თუ დედამიწიდან
და დედამიწის ზედაპირიდან 36000 კმ-ით დაშორებული წერტილი (გს), თუ მათ უძრავად რაიმე სიმაღლეზე სხეულს პირველ
დავაკავშირებთ? (დედამიწის რადიუსი 6380 კმ-ია.) კოსმოსურ სიჩქარეს მივანიჭებთ, ის
 შეადარეთ საათის ისრის ორი ნებისმიერი წერტილის რადიუსები, პერიოდები, წირითი სიჩქარეები, გახდება დედამიწის თანამგზავრი. დხთ-
აჩქარებები. წარმოიდგინეთ, რომ წარმოსახვითი „საათის“ ისრის ცენტრი დედამიწის ცენტრშია, ს სიჩქარე სიმაღლის ზრდასთან ერთად
ხოლო მისი ერთი წერტილი დედამიწის ზედაპირზეა, ეკვატორის წერტილში, ხოლო მეორე მცირდება. გეოსტაციონარული სადგური
დედამიწის ზედაპირიდან 36000 კმ-ზეა. გამოიანგარიშეთ „საათის“ ისრის ამ ორი წერტილის უფრო მაღალ ორბიტაზე ბრუნავს. მისი
სიჩქარეები. რამდენჯერ განსხვავდება ისინი ერთმანეთისგან (შეადარეთ რადიუსების შეფარდებას)? დაშორება დედამიწის ცენტრიდან არის
42180 კმ. საინტერესოა, როგორ არის
სამიზნე ცოდნის (დეკლარატიული, როგორ მოძრაობას განეკუთვნება წრეწირზე შესაძლებელი, რომ გეოსტაცოიონარული
 პირობისეული, პროცედურული)
კონსტრუირებაზე ორიენტირებული
შეკითხვები. ქვეცნება -ბრუნვა, კუთხური
სიჩქარე, მყისი სიჩქარე, ცენტრისკენული
აჩქარება, პერიოდი, სიხშირე, ინერცია,
თავისუფალი ვარდნა
მოძრაობა?
 შეიძლება თუ არა სხეული წრეწირზე მუდმივი სადგური უძრავი იყოს დედამიწის
სიჩქარით მოძრაობდეს? მიმართ, და ამასთანავე, მოძრაობდეს
 მოდულით მუდმივი სიჩქარით მოძრაობდეს? დედამიწის ღერძის გარშემო?
 საით არის ამ დროს მიმართული სხეულზე მოქმედი
ძალა? აჩქარება? პილოტირებულია თუ არა
 შეგვიძლია თუ არა, დედამიწის ცენტრი, ეკვატორის გეოსტაციონარული სადგური? მოიძიეთ
წერტილი და გს პირობითად მონაკვეთით ინფორმაცია პილოტირებული
შევაერთოთ და საათის ისრად წარმოვიდგინოთ? სადგურის (საერთაშორისო კოსმოსური
 თუ გეოსტაციონარული სადგური ინარჩუნებს სადგური) პარამეტრების შესახებ.
პოზიციას დედამიწის მიმართ, როგორია მისი და
ეკვატორის წერტილის პერიოდები? კუთხური დაამზადეთ დედამიწისა და
სიჩქარეები? კოსმოსური ლიფტის მოდელი,
 როგორ გავიგოთ დედამიწის ეკვატორის წერტილის რომელიც ნათლად გვიჩვენებს
წირითი სიჩქარე? გეოსტაციონარული სადგურის
 რამდენჯერ შორს არის დედამიწის ცენტრიდან გს? მოძრაობას დედამიწის ღერძის გარშემო
 რამდენჯერ მეტი სიჩქარე ექნება გეოსტაციონარულ და ამასთანავე მის უძრაობას დედამიწის
სადგურს? ეკვატორის წერტილის მიმართ
(სასურველია ჩაწეროთ ვიდეოს სახით).

ნაბიჯი 2. მატრიის რომელი ფორმა აიძულებს დხთ-ს მოძრაობას და რა სახის მოძრაობას ასრულებს იგი? თქვენს მიერ დამზადებული მოდელის
შეადარეთ დხთ-ს მოძრაობა თავისუფალ ვარდნას. იმსჯელეთ, მნიშვნელოვანია თუ არა ამ დროს დხთ-ს მასა? სურათები/ ნახაზები,
(მოძრაობა 1, 2, 3) არგუმენტირებული მსჯელობა და
რესურსი/აქტივობა: კითხვებზე პასუხები წარმოადგინეთ
 სახელმძღვანელო: მსოფლიო მიზიდულობის კანონი. პრეზენტაციის სახით, თქვენთვის
 ვიდეოგაკვეთილი - მსოფლიო მიზიდულობის ძალა სასურველი ფორმით.
https://www.youtube.com/watch?v=3C3YPamJ51A
 სიმულაცია- გრავიტაცია და ორბიტები დავალებაში ნათლად წარმოაჩინეთ:
https://phet.colorado.edu/sims/html/gravity-and-orbits/latest/gravity-and-orbits_en.html
1. რა თანაფარდობაშია დედამიწის
ეკვატორის წერტილისა და
გეოსტაციონარული დხთ-ს პერიოდები,
წირითი სიჩქარეები, კუთხური
სიჩქარეები. (მოძრაობა 1,2, 3; კვლევა 1)

2. მატრიის რომელი ფორმა აიძულებს

 სამიზნე ცოდნის (დეკლარატიული,
პირობისეული, პროცედურული)
კონსტრუირებაზე ორიენტირებული
შეკითხვები. ქვეცნება -ბრუნვა, კუთხური
სიჩქარე, მყისი სიჩქარე, ცენტრისკენული
აჩქარება, პერიოდი, სიხშირე, ინერცია,
თავისუფალი ვარდნა
 რა არის მსოფლიო მიზიდულობის ძალა?
 რაზეა იგი დამოკიდებული? დხთ-ს მოძრაობას და რა სახის
 რაში გამოიხატება მისი უნივერსალურობა? მოძრაობას ასრულებს იგი? შეადარეთ
 როგორ მოძრაობენ პლანეტები მზის გარშემო? დხთ-ს მოძრაობა თავისუფალ ვარდნას.
 რა ძალა მოქმედებს მათზე და საით არის იგი იმსჯელეთ, მნიშვნელოვანია თუ არა ამ
მიმართული? დროს დხთ-ს მასა? (მოძრაობა 1, 2, 3)
 საით არის მათი აჩქარება მიმართული?
 რა არის თავისუფალი ვარდნა? 3. განსაზღვრეთ გეოსტაციონარული
 თავისუფალი ვარდნის აჩქარება დამოკიდებულია სადგურის მოძრაობის წირითი სიჩქარე
თუ არა მასაზე? პირველი კოსმოსური სიჩქარის
 რატომ არ ვარდება დხთ? რა ძალა მოქმედებს მასზე? ფორმულიდან და შეადარეთ
 მნიშვნელოვანია თუ არა დხთ-ს მასა? წარმოსახვითი „საათის“ ისრის ბოლო
 რატომ არ „ვარდება“ მთვარე დედამიწაზე? წერტილის სიჩქარეს, რომელიც
 რა არის საერთო მთვარესა და დხთ-ს შორის? გამოთვილი გაქვთ ნაბიჯ 1-ში.
 რისი ტოლია მთვარის ორბიტული პერიოდი? შეადარეთ ეს სიჩქარეები და იმსჯელეთ
 გამოითვალეთ მთვარის ორბიტული სიჩქარე. მიღებულ შედეგზე და შესაძლო
(მთვარის ორბიტის რადიუსია 380 000კმ) განსხვავების მიზეზებზე. (მოძრაობა 2)

4. მოიძიეთ ინფორმაცია
პილოტირებული დხთ-ს -
საერთაშორისო კოსმოსური სადგურის
შესახებ. თქვენი აზრით, სჭირდება თუ
არა დროთა განმავლობაში დხთ-ს
ორბიტას კორექტირება? რა არის ამის
მიზეზი? (მოძრაობა 1, 2, 3)
მაკროცნება და მასთან დაკავშირებული
კრიტერიუმი:

ნაბიჯი 3. განსაზღვრეთ გეოსტაციონარული სადგურის მოძრაობის წირითი სიჩქარე პირველი კოსმოსური

სიჩქარის ფორმულიდან და შეადარეთ წარმოსახვითი „საათის“ ისრის ბოლო წერტილის სიჩქარეს, რომელიც
გამოთვილი გაქვთ ნაბიჯ 1-ში. შეადარეთ ეს სიჩქარეები და იმსჯელეთ მიღებულ შედეგზე და შესაძლო
განსხვავების მიზეზებზე. (მოძრაობა 2)

რესურსი/აქტივობა:
 სახელმძღვანელო: პირველი და მეორე კოსმოსური სიჩქარე. დედამიწის ხელოვნური თანამგზავრები.
  ხელოვნური თანამგზავრები
https://ka.warbletoncouncil.org/satelites-artificiales-10316

სამიზნე ცოდნის (დეკლარატიული,  როგორ გამოითვლება პირველი კოსმოსური სიჩქარე

პირობისეული, პროცედურული)
კონსტრუირებაზე ორიენტირებული
შეკითხვები. ქვეცნება -ბრუნვა, კუთხური
სიჩქარე, მყისი სიჩქარე, ცენტრისკენული
აჩქარება, პერიოდი, სიხშირე, ინერცია,
თავისუფალი ვარდნა
(ფორმულა)?
 რა სიჩქარე უნდა მივანიჭოთ სხეულს დედამიწის
ზედაპირიდან h სიმაღლეზე, რომ გახდეს დხთ
(ფორმულა)?
 რა მოსდის ამ სიჩქარეს სიმაღლის ზრდასთან
ერთად?
 თუ დხთ-ს სიჩქარე სიმაღლის ზრდასთან ერთად
მცირდება, ხოლო წარმოსახვითი „საათის“ ბოლო
წერტილის სიჩქარე ისრის სიგრძის ზრდასთან
ერთად იზრდება, რომელიმე სიმაღლეზე ხომ არ
გაუტოლდება ისინი ერთმანეთს?
 რომელ სიმაღლეზე მოხდება ეს?
 გამოიანგარიშეთ პირველი კოსმოსური სიჩქარე
დედამიწასთან ახლოს.
 გამოიანგარიშეთ თანამგზავრის (გეოსტაციონარული
სადგურის) სიჩქარე დედამიწის ზედაპირიდან h =
36000 კმ სიმაღლეზე.
 შეადარეთ ამ გზით მიღებული გს სიჩქარე
წარმოსახვითი „საათის“ ისრის ბოლო წერტილის
სიჩქარეს, (გამოანგარიშებული ნაბიჯი 1-ში) და
გამოიტანეთ დასკვნა.
 დაემთხვა თუ არა ეს სიჩქარეები?
 იმსჯელეთ მათ შორის განსხვავების მიზეზებზე.

ნაბიჯი 4. მოიძიეთ ინფორმაცია პილოტირებული დხთ-ს - საერთაშორისო კოსმოსური სადგურის შესახებ.

თქვენი აზრით, სჭირდება თუ არა დროთა განმავლობაში დხთ-ს ორბიტას კორექტირება? რა არის ამის მიზეზი?
(მოძრაობა 1, 2, 3)
რესურსი/აქტივობა:
მოსწავლეებს ევალებათ მოიძიონ ინფორმაცია. გამოიყენეთ საძიებო სიტყვები: „საერთაშორისო კოსმოსური
სადგური“.
 სამიზნე ცოდნის (დეკლარატიული, პირობისეული,
პროცედურული) კონსტრუირებაზე
ორიენტირებული შეკითხვები. ქვეცნება -ბრუნვა,
კუთხური სიჩქარე, მყისი სიჩქარე, ცენტრისკენული
აჩქარება, პერიოდი, სიხშირე, ინერცია, თავისუფალი
ვარდნა
 რომელი დხთ არის პილოტირებული?
 რა სიმაღლეზე მოძრაობს იგი?
 ამ სიმაღლეზე არის თუ არა ატმოსფერო და
როგორია იგი?
 ხარჯავს თუ არა ენერგიას დხთ ორბიტაზე
მოძრაობისას?
 სჭირდება თუ არა დროთა განმავლობაში დხთ-ს
ორბიტას კორექტირება?
 თქვენი აზრით, რა არის ამის მიზეზი?
 გამოიანგარიშეთ რა სიჩქარით მოძრაობს
საერთაშორისო კოსმოსური სადგური?

მასწავლებლის მიერ პრეზენტაციის შემდგომ დასმული კითხვები

 აღწერე, როგორ წარიმართა დავალებაზე მუშაობის პროცესი;

 აღწერე რა პროდუქტი შექმენი;
 რა საკითხს შეეხება შენს მიერ მომზადებული დავალება?
 ახსენი, რატომ შექმენი კოსმოსური ლიფტის მოდელი? რისი გაგება შეიძლება მისი საშუალებით?
 შენი აზრით, ვინ უნდა დაინტერესდეს შენს მიერ შექმნილი კომპლექსური დავალებით და რატომ?
 რა დაბრკოლებებს წაააწყდი დავალებაზე მუშაობის პროცესში?
 რას გააკეთებდი სხვაგვარად ახლა რომ იწყებდე დავალებაზე მუშაობას?
 მსგავსი ფორმის, ან შინაარსის დავალება სხვა დროს თუ შეგისრულებია?
 შენი აზრით, რით ჰგავს და რით განსხვავდება შენი დავალება შენი თანაკლასელების ნაშრომებისგან?