Professional Documents
Culture Documents
Lecture 2 Dinamika 1
Lecture 2 Dinamika 1
v 22−v12 m v 22 m v 21
A=FS=ma = −
2a 2 2
ეს გამოსახულება უჩვენებს, რომ ძალის (ან ძალების ტოლქმედის) მიერ
შესრულებული მუშაობა დაკავშირებულია სიჩქარის კვადრატის ცვლილებასთან (და არა
თვით სიჩქარესთან). ფიზიკური სიდიდეს, რომელიც სხეულის მასის მისი სიჩქარის
კვარატზე ნამრავლის ნახევრის ტოლია სხეულის კინეტიკურ ენერგიას უწოდებენ:
mv2
E კ=
2
კინეტიკური ენერგია – მოძრაობის ენერგიაა. სიჩქარით მოძრავი მასის სხეულის
კინეტიკური ენერგია იმ მუშაობის ტოლია, რომელიც უნდა შეასრულოს უძრავ სხეულზე
მოდებულმა ძალამ, სხეულისათვის ასეთი სიჩქარის მისანიჭებლად.
ფიზიკაში კინეტიკურ ანუ მოძრაობის ენერგიასთან ერთად მნიშვნელოვან როლს
ასრულებს პოტენციური ენერგიის ან ურთიერთქმედების ენერგიის ცნება.
პოტენციური ენერგია სხეულების ურთუერთგანლაგებით განისაზღვრება
(მაგალითად, სხეულის მდებარეობით დედამიწის ზედაპირის მიმართ). პოტენციური
ენერგიის ცნება მხოლოდ იმ ძალებისათვის შეიძლება იყოს შემოტანილი, რომელთა მიერ
შესრულებული მუშაობა ტრაექტორიაზე არ არის დამოკიდებული და მხოლოდ სხეულის
საწყისი და საბოლოო მდებარეობით განისაზღვრება.
ვთქვათ სხეული თავისუფლად ვარდება დედამიწის ზედაპირიდან h1 დონიდან h2
დონეზე, მაშინ სიმძიმის ძალა შეასრულებს მუშაობას, რომელიც გამოითვლება ფორმულით:
E კ 2−E კ1 =−¿ ¿
F =m ⃗a=m
⃗
( ⃗v ∆−⃗tv )
2 1
ან
F ∆ t=m ⃗v2 −m ⃗v 1=m ∆ ⃗v =∆ ( m ⃗v )
⃗
ფიზიკურ სიდიდეს, რომელიც სხეულის მასისა და მისი სიჩქარის ნამრავლის
ტოლია, სხეულის იმპულსი (ან სხეულის მოძრაობის რაოდენობა) ეწოდება. სხეულის
იმპულსი ვექტორული სიდიდეა. იმპულსის ერთეული SI სისტემაშიკილოგრამი-მეტრი/
წამშია (კგ.მ/წმ).
სხეულის იმპულსის (მოძრაობის რაოდენობის) ცვლილება ძალის იმპულსის ტოლია.
P–თი და მეორე კანონი შეიძლება ასე ჩაიწეროს:
ძალის იმპულსი აღვნიშნოთ ⃗
F ∆ t=∆ ⃗
⃗ P
სხეულების ურთიერთქმედებისას ერთი სხეულის იმპულსი შეიძლება, ნაწილობრივ
ან სრულად, გადაეცეს მეორე სხეულს. თუ სხეულიბის სისტემაზე სხვა სხეულიბის მხრიდან
გარე ძალები არ მოქმედებენ, მაშინ ასეთ სისტემას ჩაკეტილი სისტემა ეწოდება.
ჩაკეტილ სისტემაში შემავალი ყველა სხეულის იმპულსების ვექტორული ჯამი, ამ
სისტემის სხეულების ნებისმიერი ურთიერთქმედებისას უცვლელი რჩება.
ბუნების ამ ფუნდამენტალურ კანონს იმპულსის
მუდმივობის (შენახვის)
კანონს უწოდებენ. ის ნიუტონის მეორე და მესამე კანონების შედეგს წარმოადგენს.
განვიხილოთ ჩაკეტილ სისტემაში შემავალი რაიმე ორი სხეული. ამ სხეულების
ურთიერთქმედების ძალები აღვნიშნით ⃗ F 1 და ⃗ F 2 ნიუტონის მესამე კანონის
F 2=−⃗
თანახმად ⃗ F1 თუ ეს სხეულები t დროის განმავლობაში ურთიერთქმედებენ, მაშინ
ურთიერთქმედების ძალების იმპულსები მოდულით ტოლია და საპირისპიროდაა
მიმართული: ⃗ F 2 t=− ⃗
F 1 t . ამ სხეულიბის მიმართ გამოვიყენოთ ნიოტონის მეორე კანონი
⃗
F 1 t=m1 v́ 1−m2 ⃗v 1 ;
⃗
თვალსაჩინო მაგალითები:
სხეულის თვისებას შეინარჩუნოს საკუთარი სიჩქარე, თუ მასზე სხვა
სხეული არ მქმედებს, ინერცია ეწოდება.
სხეულებსს
ინერციის
თვისება რომ არ
ჰქონოდათ,
შეჯახების
შემდეგ კაცუნა
სქეითბორდზე
დარჩებოდა
ფეხზე მდგომი,
ხოლო მძღოლი
კი - საჭესთან
იჯდებოდა
უსაფრთხოდ .
(ამიტომ არის
უსაფღთხოების
ღვედის შეკვრა
აუცილებელი.)
გაიზომოს 3F , 4F
0 0
სქემის მიხედვით.
ნახ. 5. ძალის შედარება ეტალონურთან.
ერთეულთა საერთაშორისო სისტემაში ეტალონურ ძალას (ძალის
ერთეულს) ნიუტონი (ნ) ეწოდება.
1 ნ ძალა 1 კგ მასის სხეულს 1 მ/წმ აჩქარებას ანიჭებს.
2