Malzeme ve Donanım I

Malzeme Bilgisi (Part 66 – 6)

Samsun Üniversitesi
Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi Uçak Bakım ve Onarım Bölümü
 12.10.2020
Malzeme Bilgisi (Part 66 – 6)
1. Malzeme Tanım ve Çeşitleri
Malzeme Yapıları

Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi

2.

3. Malzeme Özellikleri

2
 3.11.2020
Malzeme Tanım ve Çeşitleri
Mühendislik malzemesi nedir?
 Mühendislik ürün ve sistemlerin üretiminde kullanılan ve
mekanik, fiziksel ve kimyasal olarak arzu edilen özelliklere
sahip katılardır.

Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi

Malzeme Bilimi nedir?
 Malzemelerin yapısı ve özellikleri arasındaki ilişkiyi
inceleyen bilim dalıdır.
3
 3.11.2020
Malzeme Çeşitleri

 Metaller (Metals)
 Seramikler (Ceramics)
 Polimerler (Polymers)

Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi

 Kompozitler (Composites)

4
 3.11.2020
Proses, Yapı, Özellik ve Performans ilişkisi

Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi

Proses Yapı Özellik Performans
(Process) (Structure) (Property) (Performance)

5
 3.11.2020
Malzemelerin Yapısı
 Atomaltı seviyede: Elektronlar, çekirdeği oluşturan
protonlar / nötronlar ve bunların etkileşimi,
 Atomik seviyede: Atomların belirli bir düzende
dizilmeleri ve atomlar arası bağlar,
 Mikroskopik seviyede: Mikroskop kullanılarak

Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi

incelenen microyapı (tanecik boyutu ve şekli vs.)
 Makroskopik seviyede: Gözle görülebilen makro yapı,

6
 3.11.2020
 Atom yapısı (Atomic Structure)  Kristal Yapısı (Crystal Structure)

Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi

 Mikroyapı (Microstructure)  Makroyapı (Macrostructure) 7
 3.11.2020
Malzeme Özellikleri & Performans

• Özellik: Belirli bir etkiye karşı verilen cevap:

Mekanik özellikler: Dayanım, gevreklik, süneklik, tokluk,
yorulma, sürünme, vs.
Fiziksel özellikler: iletkenlik, ısıl özellikleri, özgül ağırlık,
optik özellikleri (şeffaflık), vs
Kimyasal özellikler : Bileşimi, ortamdan etkilenmesi-

Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi

korozyon, oksidasyon, vs.
• Performans: Herhangi bir ortamda istenilen fonksiyonları
yerine getirebilmesi.

8
 3.11.2020
Malzeme Teknolojisine Yüksek Derecede
İhtiyaç Duyan Endüstriler
Uzay-uçak endüstrisi: Hafif ve yüksek sıcaklığa
dayanıklı malzemeler
 Otomobiller: hafiflik ve ucuzluk
 Bilgisayar: yüksek hızda işlem ve bilgi-depolama

Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi

özelliği,
 Spor malzemeleri: hafiflik, estetik

9
 3.11.2020
Malzemelerde Kristal Yapı
 Her malzemenin atomlardan oluşur.
 Bu atomlar bir araya geldiğinde bir
birine bağlanmaları gerekir.
 Atomları birarada tutan faktör
“atomlar arası bağ – interatomic
bonding” dır.

Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi

 Atomların Birarada olduğu bu düzenli
yapıya “kristal yapı” denir.
 Tam bir düzenin olmadığı sınırlı
olduğu sistemlere yarı kristal veya hiç
olmadıklarına ise amorf veya camsı
yapılar denir.

10
 3.11.2020
Atomlar Arası Bağ
(Interatomic Bonding)
 Kuvvetli bağlar (primary)
 İyonik
 Kovalent

Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi

 Metalsel
 Zayıf bağlar (secondary)
 Van der Waals

11
 Malzeme ve Bağ İlişkisi

Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi 3.11.2020

12
 3.11.2020
Malzeme ve Kristal Yapı

• Metaller kristal yapıya sahiptirler.

• Seramikler daha kompleks kristal yapıya sahiptirler.
Seramik Camlar, kristal yapıya sahip değillerdir.

Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi

•
• Polimerler amorf veya kristal veya belli oranlarda iki
yapıya birden sahip olabilirler.

13
 3.11.2020
Metaller (Metals)
 Kristal yapıdadırlar,
 Yüksek dayanım (strength),
 Yüksek süneklik (ductility),
 Yüksek elektrik ve ısı iletkenlik (conductivity) ,

Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi

 Yüksek tokluk (toughness),
 Şeffaf değil (opaque) ve parlak (shiny) görünüşe
sahip,
 Fe, Al, Mg, Ti, Ni, Zn, Cu, ve alaşımları (alloys).

14

Kristal yapıların karşılaştırılması:
(a) Aluminyum, (b) magnezyum.
kombinasyonu varken magnezyumda
3.11.2020
Çekme deneyinin (Tensile test)
sonuçlarına dayanan mekanik
Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi
davranışları açısından
karşılaştırılması: (a)
Aluminyum, (b) magnezyum.
(İç yapının bir sonucu olarak..)
Aluminyumda 12 adet yüksek
yoğunluklu düzlem / doğrultu
sadece 3 tanedir..
15
 3.11.2020
Seramikler (Ceramics)
 Metal ve metal dışı elementlerin yaptığı bağlarla
oluşur.
 Dolayısıyla iyonik ve/veya kovalent bağlara
sahiptirler.

Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi

 Yüksek erime sıcaklığı – refraktörlük (refractory)
 Kimyasal ve yüksek sıcaklıkta kararlılık
 Kırılganlık (Düşük kırılma tokluğu, fracture
toughness)

16
 3.11.2020
Seramikler iki grupta incelenebilir:
Kristal yapılı
Amorf yapılı
Seramiklermetal ve metal olmayan elementlerin
oluşturduğu kimyasal bileşiklerdir.
Farklı
türleri mevcuttur:

Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi

MX
MX2
M2X3 M: Metal element
M1M2X3 X: Metal olmayan element
M1M22X4
17
 3.11.2020
Polimerler (Polymers)
 Hafiflik (lightness),
 Korozyona ve kimyasallara karşı direnç,
 Düşük dayanım ve tokluk,
 Düşük rijitlik (rigidity), yüksek elastiklik

Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi

(elasticity),
 Tekrar kullanılabilirlik (Recyclable),
 Elektriksel yalıtkanlık (Insulation, low
conductivity).

18
 Polimer Yapısı

3.11.2020
Örnek: PE, Polietilen, -(C2H4)- yapısı
• C atomlarının oluşturduğu omurga:
her C atomuna 2 H atomu bağlı .
• Bütün bağlar kovalent.
(a) (b)

Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi

(a) Lineer dallanmamış
(Linear, non-
branched) ,

(b) Lineer
(branched)dallanmış,

19
 3.11.2020
•Polimer yapılarda: uzun zincirler
•Belirli bir düzen oluşturmaları
zor.
•Genelde kristal değillerdir.
•Bazı durumlarda zincirlerin
belirli bir düzen oluşturması ile
kristal yapı oluşabilir.
•Ayrıca, çapraz bağ oluşumu ve
 Kristal PE de birim hücre
dallı yalpı da olabilir. Bütün

Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi

bunlar özellikleri etkiler.

20
 3.11.2020
Kompozitler
Farklı malzemelerin üstün özelliklerini aynı malzemede
toplamak amacıyla iki veya daha fazla ana malzeme
grubuna ait malzemelerin bir araya getirilmesi ile elde
edilen malzeme grubudur. Örnek olarak :
•Cam takviyeli polimerler: Yüksek dayanım ve tokluk.
•Beton; çimento, nervür çelik, kum, çakıl.

Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi

• Üç ana grupta toplanırlar;
 Yapay Kompozit malzemeler
 Doğal kompozit malzemeler
 Parçacık takviyeli kompozit malzemeler

21
 3.11.2020
Kompozitleri Oluşturan Bileşenler
• Kompozit malzemeler iki bileşenden oluşur;
 Matris
 Takviye

• Kompozitler dayanımlarını genelde sert ve

gevrek olan takviyeden alırlar.

Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi

• Matris ise takviyeleri bir arada tutma ve
tokluk ve süneklik kazandırma görevi görür.

22
 3.11.2020
Matris Malzemeleri
• Polimer esaslı.
• Metal veya alaşım esaslı
• Seramik esaslı

Takviye Malzemeleri

Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi

• Seramik: Oksitler, karbürler, silikatlar,
nitrürler vs.
• Metal; Çelik, Titanyum, Bor,
• Polimer: Aramid, Naylon, vs.

23