ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΡΙΣΕΩΝ ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΩΝ

ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΟΥ ΑΜΑΛΙΑ

Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας

Department of
Communication and Digital Media
University of Western Macedonia

JEAN
MONNET
CHAIR
Risk and Crisis
Communication in EU
2022-2025
Chair Holder
Amalia Triantafillidou
Assistant Professor
jmchair.crisis@uowm.gr https://jmchair-criscom.uowm.gr
Τι είναι κρίση;
• Μεγάλο, ξαφνικό γεγονός που έχει πιθανώς αρνητικές
συνέπειες για έναν οργανισμό, τους υπαλλήλους του, τα
προϊόντα, τις υπηρεσίες, την οικονομική κατάσταση και
τη φήμη του οργανισμού (Barton, 1993).

• Κατάσταση που χαρακτηρίζεται από σοβαρή απειλή,

αβεβαιότητα (αιτία και συνέπειες) και αίσθηση του
επείγοντος (Rosenthal and Pijnenburg, 1991).

• Στρες και συναισθήματα: δυνατά συναισθήματα όπως

φόβος, σοκ, πανικός, θυμός, απελπισία, ψυχικό τραύμα.
– Θετικά συναισθήματα π.χ. ευγνωμοσύνη

• Σημαντική απειλή στις

βασικές δομές, αξίες,

Τι είναι νόρμες ενός

συστήματος, που
κάτω από την πίεση

κρίση; του χρόνο και την

αβεβαιότητα απαιτούν
σημαντικές αποφάσεις
(Rosenthal, Charles, &
‘t Hart, 1989, p. 10).
Χαρακτηριστικά κρίσεων
• Κρίσιμη κατάσταση
• Έντονη έλλειψη πόρων
–Προσωπικού
–Υλικών
–Χρόνου
• Απειλή σχετικά με τους πόρους και τους
ανθρώπους
• Απώλεια ελέγχου
• Ορατές ή/και αόρατες αλλά αβέβαιες συνέπειες σε
ανθρώπους, πόρους και οργανισμούς

MME

Σήμερα, μπορεί να
Προσοχή των μέσων
συνοδεύονται από
μαζικής ενημέρωσης
μεγάλης κλίμακας
και των κρατικών και
αντιδράσεις στα
ελεγκτικών μηχανισμών
κοινωνικά μέσα (social
του κράτους.
media).
 Περισσότερα για κρίσεις
• Μια κρίση αποτελεί απειλή για τις λειτουργίες μιας
επιχείρησης και μπορεί να οδηγήσει σε ανεπιθύμητες
επιπτώσεις αν τα στελέχη δεν τη διαχειριστούν σωστά.

• Οι ανεπιθύμητες επιπτώσεις μπορεί να αφορούν τον

οργανισμό αλλά και να επεκταθούν σε διάφορες
ομάδες ενδιαφερομένων αλλά και σε ολόκληρη τη
βιομηχανία.

• Οι βασικές επιπτώσεις μιας κρίσης σχετίζονται συνήθως

με:
– Τη δημόσια ασφάλεια
– Τις χρηματοοικονομικές ζημιές και
– Την καταστροφή της εταιρικής φήμης.

Επιπτώσεις
Τεχνικές συνέπειες: κρίσιμες υποδομές, συστήματα.

Φυσικές συνέπειες στο περιβάλλον

Οικονομικές συνέπειες

Ανθρώπινες και κοινωνικές συνέπειες.

Επωνυμία και φήμη οργανισμού

Νομική διάσταση (αγωγές)

Ηθική και δεοντολογική διάσταση

 Απώλειες

• Από τις κρίσεις μπορεί να προκύψουν σημαντικές απώλειες.

–σοβαρές απώλειες κερδών

–ανεπιθύμητη κριτική από κοινό και αρχές/κυβέρνηση
–πλήγμα στην ηθική, φήμη και όνομα της επιχείρησης
–απώλειες στην παραγωγικότητα των εργαζομένων, απώλειες
κεφαλαίου, και
–πεσμένο ηθικό των ανθρώπων.

Θετική Πλευρά των Κρίσεων

Ευκαιρίες και οφέλη:

• γεννιούνται ήρωες,
• επιταχύνονται οι αλλαγές,
• επιλύονται προβλήματα που προκάλεσαν την κρίση,
• ενισχύονται οι ατομικές και οργανωσιακές ικανότητες για την
αντιμετώπιση μελλοντικών κρίσεων,
• γεννιούνται νέες στρατηγικές,
• αναπτύσσονται συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης,
• δημιουργούνται νέα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα.
 Θετική Πλευρά των Κρίσεων

Ευκαιρία για:

• Ανάπτυξη λύσεων σε σύνθετα προβλήματα.

• Προετοιμασία και πρόληψη για μελλοντικές κρίσεις.

• Επικοινωνία με ενδιαφερόμενα μέρη για τον θετικό χαρακτήρα

και ταυτότητα του οργανισμού.

• Χτίσιμο σχέσεων με τα ενδιαφερόμενα μέρη.

Η ανθρώπινη πλευρά των

κρίσεων
Θύματα που επλήγησαν από την κρίση.

Οι ανταποκρινόμενοι: επαγγελματίες όπως αστυνομικούς, μέλη του προσωπικού ιατρικών

ομάδων, πυροσβέστες, μέλη από ένοπλες δυνάμεις, εθελοντές.

Θεατές: αυτοί που θα παρατηρούν την κρίση από κοντά αλλά δεν εμπλέκονται προσωπικά.
- Αυτούς που ήταν παρόντες
- Εικονικοί θεατές π.χ. από ένα τηλεοπτικό μέσο.
Κρίση (Crisis) – Καταστροφή (Disaster)

•Γεγονός που προκαλεί ανθρώπινες

απώλειες, οικολογικές καταστροφές ή
καταστροφές στις κρίσιμες υποδομές.
•Φυσικές καταστροφές: πλημμύρες,
τυφώνες, σεισμούς.
Διαφορές •Ανθρωπογενείς καταστροφές:
τρομοκρατικές επιθέσεις, εθνικές διαφορές,
οικονομικές κρίσεις, τεχνολογικά ατυχήματα.
•Μια κρίση μπορεί και να μην οδηγήσει σε
καταστροφή αν την διαχειριστείς σωστά –
crisis management.

Κρίση και Έκτακτη Κατάσταση (emergency)

 Έκτακτη ανάγκη: μη κανονική ή ανώμαλη αλλά γνωστή και
συγκεκριμένη κατάσταση που διαταράσσει τις συνήθεις διαδικασίες και
απαιτεί άμεσες ενέργειες για να περιορισθούν οι επιπτώσεις που
μπορεί να προκληθούν σε ένα ή περισσότερα από τα 3Π: Πρόσωπα,
Περιουσία, Περιβάλλον.
 Την έκτακτη ανάγκη αν δεν την διαχειριστείς σωστά μετατρέπεται σε
κρίση.
 Η κρίση έχει όλα τα χαρακτηριστικά της έκτακτης κατάστασης αλλά
διακρίνεται για την εξάπλωσή της, την επίπτωση στο «κοινό αίσθημα»
εντός και εκτός οργανισμού, την πρόκληση του αισθήματος του
γενικευμένου κινδύνου, της ανεπάρκειας κλπ
 Π.χ. μια χιονόπτωση αποτελεί μια έκτακτη κατάσταση που αν δεν την
χειριστείς σωστά μπορεί να μετατραπεί σε κρίση.
 Αιτίες κρίσεων
• Πολύπλοκες και περιλαμβάνουν πολλούς παράγοντες.
–Αποτυχίες και δυσλειτουργίες οργανισμών
• Έκρηξη από κακή συντήρηση
• Κουλτούρα οργανισμού
–Εξωτερικές απειλές
• Τρομοκρατικές επιθέσεις
• Φυσικά φαινόμενα
–Επιδείνωση λόγω κακής διαχείρισης
• Αργή απόκριση
• Προβλήματα συντονισμού
• Έλλειψη ευαισθησίας (π.χ. BP)

Αποτυχίες στο
οργανωσιακό σύστημα

• Ανταγωνιστική στρατηγική
• Βασική τεχνολογία και μέθοδοι παραγωγής.
• Οργανωσιακή δομή: εξουσία λήψης αποφάσεων, ροή
επικοινωνίας.
• Οργανωσιακή κουλτούρα: αξίες, πεποιθήσεις, κοινές
νόρμες, κοινές συμπεριφορές.
• Πρακτικές ανθρώπινου δυναμικού: πρόσληψη,
απόλυση, ανάπτυξη, ανταμοιβή ατόμων.
 BP - Πετρελαιοκηλίδα

• Κακές πρακτικές ασφάλειας και συντήρησης.

• Πίεση για παραγωγή και μείωση του κόστους
• Προβλήματα συντονισμού εργολάβων.
Η πετρελαιοκηλίδα της BP είναι μακράν η μεγαλύτερη διαρροή πετρελαίου
παγκοσμίως, σύμφωνα με τους πιο ακριβείς μέχρι σήμερα υπολογισμούς για το ρυθμό
διαρροής του πετρελαίου από την πηγή Deepwater Horizon στον Κόλπο του Μεξικού.

Όπως μεταδίδουν ξένα πρακτορεία, Αμερικανοί ερευνητές ανακοίνωσαν ότι περίπου

πέντε εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου έχουν διαχυθεί από την πηγή της BP από τις
20 Απριλίου, όταν έγινε η έκρηξη στην πλατφόρμα άντλησης πετρελαίου.

Τον Απρίλιο του 2010, εκρήγνυται εκτοξεύοντας μια φλογερή "μπάλα" με μια έκταση
64 χιλιομέτρων από εκείνο το σημείο. Επάνω στην εξέδρα εργαζόταν 126 άτομα, εκ
των οποίων οι 7 ήταν της BP, οι 79 της Transocean και οι υπόλοιποι ήταν από τις
υπόλοιπες εταιρίες. 94 άτομα σώθηκαν μέσω των εξωλέμβιων, και των διασωστικών
ελικοπτέρων, εκ των οποίων οι 17 ήταν τραυματίες. Η Αμερικανική
Ακτοφυλακή αναζήτησε 11 άτομα, τα οποία έπειτα από τρεις μέρες διαπιστώθηκε ότι
είχαν χάσει τη ζωή τους. Η εξέδρα βυθίστηκε στις 22 Απριλίου προκαλώντας
πετρελαιοκηλίδα.

Περίπτωση Volkswagen – εκπομπές ρύπων

• Στρατηγική επιδίωξης ανόδου στην κατάταξη των

αυτοκινήτων
• Αυταρχική κουλτούρα
• Χρήση βασικής τεχνολογίας – ανακριβείς μετρήσεις.

https://inefan.gr/volkswagen-%CF%84%CE%BF-
%CE%B8%CE%BF%CF%81%CF%85%CE%B2%CF%8E%CE%B4
%CE%B5%CF%82-
%CF%83%CE%BA%CE%AC%CE%BD%CE%B4%CE%B1%CE%B
B%CE%BF-%CF%84%CF%89%CE%BD-
%CF%81%CF%8D%CF%80%CF%89%CE%BD-
%CE%BA%CE%B1%CE%B9/
 Απειλές από το εξωτερικό περιβάλλον
• Τρομοκρατικές επιθέσεις
• Φυσικές καταστροφές
• Εμπλεκόμενους παράγοντες: πελάτες, ανταγωνιστές, προμηθευτές
(KFC Chicken).
• Οικονομικό, πολιτικό, νομικό περιβάλλον.
• Κοινωνικό περιβάλλον: πρότυπα και κουλτούρα μιας χώρας
#MeToo.

KFC is world’s second largest fast food restaurant chain, which mainly focus on fried
chicken industry. In 2018, KFC faced a major crisis in UK. KFC UK has run out of
chicken in most of its stores. Since, chicken was basic need for any KFC store to run its
operations, this shortage resulted in the closure of various KFC stores in UK. Apart from
this, KFC has got hit in terms of brand reputation as customers were very agitated by this
closure of stores. The primary reason for these troubles was inefficacy of the logistics
network. KFC contracted DHL to deliver the chicken but DHL was not able to deliver the
chicken in time to KFC stores. To improve the situation, KFC has gone back to DHL’s
predecessor i.e. Bidvest Logistics and issue various slogan on social media to improve
its brand image.

Στάδια κρίσεων
Πρόδρομη φάση
(Prodromal crisis stage)
Εκδήλωση της κρίσης –
κορύφωση (Acute crisis stage)
Στάδιο επιπτώσεων
(Chronic crisis stage)
Στάδιο ύφεσης-επίλυσης
(Crisis resolution stage)
 Πρόδρομη φάση
• Ενδείξεις για μια επερχόμενη κατάσταση.
• Απαραίτητο: σύστημα πληροφόρησης, εκπαιδευμένη ομάδα
διαχείρισης, ανάληψη δράσης.
• Βασικό: να εντοπισθούν αυτά τα σημάδια που εκπέμπονται από
διάφορες πηγές – να δημιουργηθούν οι κατάλληλοι δείκτες.
• Παραδείγματα: σταθερή αλλά με αυξανόμενη συχνότητα
ελαττωματικά προϊόντα τα οποία είτε εντοπίζονται είτε όχι από τον Σιδηροδρομικός Σταθμός King’s Cross

ποιοτικό έλεγχο.  κρίση-τελικός καταναλωτής-πλήγμα σε φήμη. Λονδίνο 1987

31 άτομα σκοτώθηκαν από φωτιά μαζί με

τον Αξιωματικό της Πυροσβεστικής και 20
τραυματίστηκαν σοβαρά.

Προέλευση Άνθρωποι Μέσα Υπήρχαν προειδοποιητικά σημάδια –

μέσα από καταθέσεις είχε διαπιστωθεί ότι,
Εσωτερικά Εκ των έσω Εσωτερικά τεχνικά υπήρχαν στατιστικά δεδομένα για 18
συλλογή σήματα πυρκαγιές τα τελευταία 45 χρόνια.
πληροφοριών
Η Μάρκαρετ Θάτσερ επισκέφθηκε τα
Εξωτερικά Εκ των έξω Εξωτερικά τεχνικά θύματα στο Πανεπιστημιακό νοσοκομείο
συλλογή σήματα για να μην κατηγορηθεί για αδιαφορία.
πληροφοριών Όμως, οι εργαζόμενοι στα νοσοκομεία
ήταν δυσαρεστημένοι καθώς οι μειώσεις
στον προϋπολογισμό για την Υγεία δεν
τους επέτρεπαν να ανταποκριθούν
ικανοποιητικά στις ανάγκες της κρίσης.

•Έχει αποτύχει η φάση διαχείρισης των

συμπτωμάτων.
•Η κρίση εκδηλώνεται.
•Ποιοι θα διαχειριστούν την κρίση,
Φάση
ποιες ενέργειες θα γίνουν, ποιες και
Εκδήλωσης-
πόσες οι απώλειες, πως μπορούμε
κορύφωση
να εκμεταλλευτούμε θετικά την κρίση.
•Αύξηση της διαχείρισης στην έναρξη.
•Συντομότερη χρονική διάρκεια αυτή η
φάση.

•Καταγραφή απωλειών
Φάση •Αυτό-αξιολόγηση στελεχών –
Επιπτώσεων αναζήτηση αιτιών
•Περίοδος συγχαρητηρίων
Φάση •Ανάκαμψη
Ύφεσης-
Επίλυσης
 Πορεία Κρίσης ως προς την Επικοινωνία

Τυχαία και μεμονωμένα περιστατικά.

Μικρές πιέσεις για διαχείριση

Η δύσκολη κατάσταση ξεκινά

Μαζικές επιστροφές, εκτεταμένες καταστροφές, διαδηλώσεις

Διαρροές πληροφοριών από

- στελέχη ή μέλη του οργανισμού λόγω αφέλειας, πλημμελούς
εκπαίδευσης, κακόβουλης πρόθεσης, εσωτερικών αντιπαραθέσεων.
- Ανταγωνιστές ή αντιπάλους
- Τελικούς δυσαρεστημένους καταναλωτές, χρήστες προϊόντων ή
υπηρεσιών.

Δημοσιοποίηση κρίσης στα ΜΜΕ – Social Media.

Επηρεασμός κοινής γνώμης
Ενδιαφέρον αρχών
Στα ΜΜΕ εμφανίζονται αυτόκλητοι επικριτές, σχολιαστές, ειδικοί και
παρατηρητές γεγονότων.
Απώλεια ελέγχου

Κρίσεις εντός της κοινότητας

– Μη βιομηχανικές κρίσεις
• Πολιτικές κρίσεις
– Εξωτερικές: πόλεμος, απειλές, προβλήματα σε
εξωτερικές σχέσεις, εμπάργκο, τρομοκρατία.
– Εσωτερικές: δικτατορίες, εσωτερικές διαμάχες (π.χ.
εθνικότητες, θρησκείες), απεργίες, σαμποτάζ,
εξεγέρσεις, απαγωγές, εχθρικές εξαγορές.

Τύποι • Μη συγκρουσιακές κρίσεις:

– Οικονομικές κρίσεις

κρίσεων
» Χρηματοοικονομικές
» Μη χρηματοοικονομικές: υγειονομικές
– Βιομηχανικές – επιχειρησιακές κρίσεις
Shaluf et al. • Επιμολύνσεις προϊόντων
• Φήμες
(2003) • Καρτέλ
• Δωροδοκίες
• Σεξουαλικές παρενοχλήσεις
• Μιμήσεις (copycats)
• Ανακλήσεις προϊόντων
• Ρατσισμός
• Απάτες
• Διαφθορά
– Φυσικές Καταστροφές
 Μορφές Κρίσεων
Tύπος κρίσης Παραδείγματα
Τεχνικές Κρίσεις Εκρήξεις, διαρροές, πυρκαγιές,
ατυχήματα μεταφοράς και
κυβερνοεπιθέσεις.
Οικονομικές κρίσεις Πτώχευση, εχθρικές εξαγορές, και
οργανωσιακός θάνατος.
Ανθρώπινες και κοινωνικές Τρομοκρατικές επιθέσεις,
κρίσεις δολιοφθορά, θάνατοι,
τραυματισμοί και βία στο χώρο Kovoor and Misra
εργασίας (1995)
Κρίσεις πολιτικής/φήμης Αρνητική δημοσιότητα – απώλεια
υποστήριξης ομάδων
ενδιαφερομένων
Ηθικές κρίσεις Διαφθορά, απάτες και
κατάχρηση εξουσίας
Νομικές κρίσεις Σοβαρές παραβιάσεις νόμων
Φυσικές και περιβαλλοντικές Φυσικές καταστροφές και βλάβες
κρίσεις στο φυσικό περιβάλλον

Τύποι Κρίσεων – Coombs 2012

Φυσικές Καταστροφές (natural disasters): όταν μια επιχείρηση/οργανισμός καταστρέφεται από «ενέργειες του
θεού» όπως σεισμούς, πλημμύρες, τυφώνες κλπ

Βία στο χώρο εργασίας (workplace violence): όταν ένας εργαζόμενος ή πρώην εργαζόμενος φέρεται βίαια
απέναντι σε άλλους εργαζομένους εντός της επιχείρησης.

Φήμες (rumors): όταν κυκλοφορούν πληροφορίες ψευδείς που παραπληροφορούν το κοινό για την επιχείρηση ή
τα προϊόντα της.

Επιθέσεις (malevolence): όταν ένας εξωτερικός παράγοντας ή αντίπαλος εφαρμόζει ακραίες τακτικές με σκοπό να
επιτεθεί στην επιχείρηση όπως παραποίηση προϊόντος, τρομοκρατία, απαγωγή, ή hacking σε υπολογιστές.

Προκλήσεις (challenges): όταν μια επιχείρηση αντιμετωπίζει δυσαρεστημένα μέλη από ενδιαφερόμενα μέρη που
υποστηρίζουν ότι, η επιχείρηση λειτουργεί με ακατάλληλο τρόπο.

Τεχνικά ατυχήματα (technical-error accidents): όταν η τεχνολογία που χρησιμοποιείται από μια επιχείρηση δεν
λειτουργεί σωστά και προκαλεί βιομηχανικά ατυχήματα.

Παραγωγή επιβλαβών προϊόντων λόγω τεχνικών προβλημάτων (technical error product harm): όταν η τεχνολογία
που χρησιμοποιείται από μια επιχείρηση δεν λειτουργεί σωστά και οδηγεί σε ελαττωματικά ή επιβλαβή προϊόντα

Ατυχήματα που οφείλονται σε ανθρώπινα λάθη (human-error accidents): όταν ανθρώπινα λάθη προκαλούν
ατύχημα.

Επιβλαβή προϊόντα λόγω ανθρωπίνων λαθών (human-error product harm): όταν ένα ανθρώπινο λάθος οδηγεί σε
ελαττωματικά ή επιβλαβή προϊόντα

Οργανωσιακά αδικήματα (organizational misdeeds): όταν η διοίκηση εφαρμόζει ενέργειες που μπορεί να θέσουν
σε κίνδυνο τα διάφορα ενδιαφερόμενα μέρη ή να παραβιάσουν την νομοθεσία και τους κανόνες.
 • To σύνολο των προληπτικών,
παρεμβατικών και συντονιστικών
Διαχείριση ενεργειών, οι οποίες
πραγματοποιούνται πριν, κατά τη
Κρίσης (Crisis διάρκεια, και μετά από μια
ανεπιθύμητη κατάσταση από
μεμονωμένα άτομα,
management) συγκροτημένες ομάδες και έχουν
ως στόχο την άμβλυνση των
δυσμενών αποτελεσμάτων και
επιπτώσεων για τον οργανισμό
και το περιβάλλον. (Φιλολία,
Παπαργυρίου, Στεφανάτος, 2005,
σελ. 46)

Διαχείριση Κρίσης (Crisis Management)

• Δεν υπάρχει μια συστηματική ή γενικά αποδεκτή

στρατηγική διαχείρισης μιας κρίσης.

• Υπάρχουν σημαντικές δυσκολίες κατά τη διάρκεια

διαχείρισης μιας κρίσης:
– αβεβαιότητα,
– λάθος χειρισμοί,
– ελλιπείς πληροφορίες,
– μεγάλος όγκος πληροφοριών,
– ανεπαρκείς επικοινωνίες,
– διαφορετικά συστήματα αξιών,
– πολιτικές παρεμβάσεις,
– διαφορετικοί στόχοι της διοίκησης,
– ελάχιστος σχεδιασμός,
– ελάχιστος χρόνος.
 Χαρακτηριστικά
Διαχείρισης Κρίσης
• Επείγουσα ανάγκη για λήψη άμεσων αποφάσεων – ανάγκη για
ταχύτατη αντίδραση. Πολύ περιορισμένος χρόνος μέσα στον οποίο
τα στελέχη πρέπει να αντιδράσουν

• Οι διαθέσιμες πληροφορίες φαίνονται αναξιόπιστες και ελλιπείς

• Επομένως υπάρχει:
– Ανάγκη για εύρεση περισσότερου χρόνου (Πως μπορούμε να κερδίσουμε
περισσότερο χρόνο;)
– Ανάγκη για συλλογή περισσότερων αξιόπιστων πληροφοριών (Πως μπορούμε
να κερδίσουμε περισσότερες πληροφορίες;)
– Ανάγκη για προστασία και αποτελεσματική διαχείριση διαθέσιμων πόρων (Πως
μπορούμε να μειώσουμε την απώλεια και το κόστος των πόρων;)

Διαχείριση Κρίσης Εντοπισμός

Προειδοποιητικών
Προετοιμασία/
Αποφυγή
Συγκράτηση/
Περιορισμός
Επιπτώσεων
Ανάκαμψη
Μηνυμάτων
Κρίσης
- Heath

Μάθηση

Προειδοποιητικά Αντίδραση Ανάκαμψη

Ελάττωση
Μηνύματα • Έναρξη Κρίσης • Να επανέλθει το
• -Χρόνος μεταξύ των • Ενέργειες για να περιβάλλον (τα
πρώτων εμποδίσουμε την συστήματα, η δομή,
προειδοποιητικών κρίση ή να οι άνθρωποι) σε
σημαδιών – ενδείξεων ελαχιστοποιήσουμε κανονικές συνθήκες
και σε μια λειτουργική

Ετοιμότητα
μέχρι και τον χρόνο τις επιπτώσεις
της κρίσης. • Επιπτώσεις Κρίσης κατάσταση.
• Επίλυση ζημιάς που
προήλθε
• Αντιμετώπιση των
πρώτων απωλειών

Αντιμετώπιση
και υλικές
επιδιορθώσεις.

Ανάκαμψη
 Φάσεις διαχείρισης κρίσεων

Πρόληψη Προετοιμασία Ανταπόκριση Ανάκαμψη

Η διαδικασία εξέλιξης και διαχείρισης μιας κρίσης-

Coombs 2012
• Στάδιο πριν την κρίση (pre-crisis):
–Διαδικασία αποτροπής κρίσης (crisis prevention process)
• Εντοπισμός ενδείξεων (signal detection):
–Αναγνώριση πηγών για εντοπισμό προειδοποιητικών
ενδείξεων
–Συλλογή πληροφοριών για τις ενδείξεις
–Ανάλυση πληροφοριών
• Διόρθωση
–Αποτροπή (prevention): ενέργειες ώστε να
αποτραπεί η μετατροπή προβλημάτων σε κρίσεις
–Αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της
διαδικασίας μείωσης της απειλής
 Πρόληψη
Μείωση των συνεπειών μια κρίσης ή έκτακτης κατάστασης

Προσδιορισμός ευπαθών σημείων του οργανισμού

Μελέτη και ανασκόπηση της παρούσας κατάστασης

(προσδιορισμός των πιθανών κινδύνων)
Εκτίμηση της σημαντικότητας των κινδυνων

Μελέτη χειρότερων σεναρίων (ανάλυση σεναρίων και μοντέλα

πρόβλεψης)
Μελέτη παλαιότερων καταστάσεων (παρόμοιων κρίσεων)

Εντοπισμός Ενδείξεων

- Οι πηγές μπορούν να
προέλθουν από τρία πεδία:
•Διαχείριση θεμάτων
•Διαχείριση κινδύνου
•Διαχείριση φήμης
 Θεωρίες 1 2 3
Διαχείρισης Διαχείριση Διαχείριση Διαχείριση
Κρίσεων Θεμάτων (issues
management)
Κινδύνου (risk
management)
Φήμης
(reputation
management)

Διαχείριση Θεμάτων

• Θέμα: μια τάση, ένα ζήτημα, ένα πρόβλημα που αν συνεχιστεί θα έχει
σημαντική επίπτωση στη λειτουργία της επιχείρησης.

• Τα θέματα πολλές φορές εξελίσσονται σε κρίσεις αν δεν αντιμετωπιστούν

σωστά.

• Αναγνώριση θεμάτων και ενεργειών για την αντιμετώπισή τους.

• Έμφαση στο εξωτερικό περιβάλλον: στα κοινωνικά και πολιτικά θέματα.

 Διαχείριση φήμης

•Φήμη: αξιολόγηση της επιχείρησης από ομάδες

ενδιαφερομένων.

•Διαχείριση σχέσεων

•Ομάδες ενδιαφερομένων:

•Πρωτεύουσες (οργισμένοι καταναλωτές)

•Δευτερεύουσες (αρνητική δημοσιότητα στα ΜΜΕ,
μηνύσεις ανταγωνιστών, ομάδες ακτιβιστών και
μποικοτάζ)

Διαχείριση φήμης

• Ανάγκη για χτίσιμο ενός κεφαλαίου φήμης

• Η δυνατή φήμη μπορεί να βοηθήσει στον περιορισμό των αρνητικών
συνεπειών μιας κρίσης.
• Έμφαση σε:
• Προϊόντα
• Απόδοση
• Ηγεσία
• Καινοτομία
• Κοινωνική Ευθύνη
• Εργασιακό Περιβάλλον
• Εταιρική Διακυβέρνηση
Διαχείριση Κινδύνου

• Σκοπός είναι να μειωθούν οι «αδυναμίες» μιας επιχείρησης.

• Εκτίμηση κινδύνου:

• να εντοπιστούν παράγοντες κινδύνου και αδυναμίες της επιχείρησης

• Να εκτιμηθεί η πιθανότητα να μετατραπεί η αδυναμία και ο κίνδυνος σε κρίση.

• Οι κίνδυνοι μιας επιχείρησης αφορούν συνήθως το εσωτερικό περιβάλλον της

επιχείρησης και συνήθως προέρχονται από:
• Προσωπικό (π.χ. ένας εργαζόμενος ασκεί βία σε έναν άλλο)
• Προϊόντα (π.χ. μούχλα σε προϊόντα)
• Παραγωγή (π.χ. έκρηξη)
• Εγκαταστάσεις
• Ανταγωνισμός
• Νομοθεσίες
• Πελάτες

Διαχείριση Κινδύνου

• Μόλις αναγνωριστούν οι πιθανοί κίνδυνοι θα πρέπει να παρθούν αποφάσεις

για την αποφυγή, περιορισμό και εξάλειψη αυτών των κινδύνων.

• Σύγκριση κόστους ενός κινδύνου (π.χ., κόστος θανάτων, ατυχημάτων,

καταστροφή περιουσίας) με κόστους μείωσης του κινδύνου (π.χ. αγορά
εξοπλισμού κλπ)

• Περίπτωση έκρηξης σε διυλιστήριο της BP στο Τέξας το 2005.

• Στρατηγικές
 Διαχείριση Κινδύνου

• Τρόποι διαχείρισης κινδύνου:

• Χρήση ασφαλέστερων πρακτικών.

• Εκπαίδευση (π.χ. κίνδυνος από ιούς στους υπολογιστές ????)

• Επικοινωνία κινδύνου (διάλογος ανάμεσα στην επιχείρηση που προκαλεί τον κίνδυνο
και τις ομάδες ενδιαφερομένων που ενδεχομένως θα υποστούν τον κίνδυνο)

• Οι επιχειρήσεις επικοινωνούν τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν και πως

σχεδιάζουν να προστατέψουν τις ομάδες ενδιαφερομένων που εμπλέκονται.

• Οι ομάδες ενδιαφερομένων εξηγούν τις ανησυχίες τους και τις αντιλήψεις τους για
τους κινδύνους.

BP
• Memo της BP σχετικά με την εκτίμηση κινδύνου στις
εγκαταστάσεις του διυλιστηρίου.

• Το κόστος κατασκευής blast resistant (ανθεκτικά στις εκρήξεις)

trailers ήταν μεγαλύτερο συγκριτικά με πιο φθηνά υλικά.

• Τα τρία γουρουνάκια και ο κακός λύκος…  κουλτούρα της BP.

• 15 εργαζόμενοι σκοτώθηκαν και 170 τραυματίστηκαν.

• «Η βρετανική πετρελαϊκή εταιρεία BP πρέπει να καταβάλει

πρόστιμο-ρεκόρ, ύψους 50 εκατομμυρίων δολαρίων, για την
έκρηξη που σημειώθηκε το 2005 σε ένα διυλιστήριό της στο
Τέξας, όπου έχασαν τη ζωή τους 15 άνθρωποι.
• Το πρόστιμο επιβλήθηκε στη βρετανική εταιρεία καθώς
διαπιστώθηκε ότι τα κριτήρια ασφαλείας είχαν παραβιαστεί κατ'
επανάληψη, πριν αλλά και μετά την έκρηξη στο Τέξας Σίτι, από
την οποία σκοτώθηκαν 15 άνθρωποι και τραυματίστηκαν 170.
• Στο πλαίσιο της συμφωνίας της με τις αμερικανικές αρχές, η
εταιρεία δεσμεύτηκε να επενδύσεις 500 εκατομμύρια δολάρια για
τη βελτίωση της ασφάλειας στις εγκαταστάσεις της. Επιπλέον, η
BP θα πρέπει να πληρώσει υψηλό πρόστιμο για την
ατμοσφαιρική ρύπανση που προκάλεσε η έκρηξη.
 • Παρακολούθηση περιβάλλοντος (environmental scanning): παρακολούθηση του περιβάλλοντος

Αναγνώριση
για τον εντοπισμό αλλαγών, τάσεων, γεγονότων, αλλά και κοινωνικών, πολιτικών θεμάτων και
θεμάτων υγείας.
• Παραδοσιακές πηγές:

πηγών μέσων • Εφημερίδες, Περιοδικά,

• Περιοδικά για Επιχειρήσεις,

της
• Δελτία Ειδήσεων,
• Τηλεοπτικές Εκπομπές,

διαδικασίας
• Μελέτες Περιπτώσεων άλλων εταιρειών που υπέστησαν κρίσεις,
• Κλαδικά περιοδικά,
• Περιοδικά με θέματα υγείας,

της • Επιστημονικά περιοδικά,

• Δημοσκοπήσεις - Έρευνες Κοινής Γνώμης για αλλαγές σε στάσεις, τρόπο ζωής, και αξίες του

διαχείρισης
κοινού
- Εκδόσεις ειδικού ενδιαφέροντος από ομάδες ακτιβιστών

θεμάτων
- Κυβερνητικές εκδόσεις
- Ευρύ κοινό: (α) ειδικοί σε θέματα κοινής γνώμης και (β) ομάδες ενδιαφερομένων της επιχείρησης
(πως αισθάνονται για τις επιχειρησιακές πρακτικές.
- Διαδικτυακές πηγές:
- Ομάδες συζητήσεων (discussion groups) και fora
- Ιστολόγια
- Διαδικτυακές σελίδες ενημέρωσης
- Social Media
- Anti-corporate websites: σελίδες που κριτικάρουν την επιχείρηση: wikileaks, Mini-Microsoft, Wal-
Mart Watch, and finally Apple Rumor Sites AppleInsider and MacRumors.
- Αναγνώριση εκείνων των social media που είναι περισσότερο σχετικά με την επιχείρηση (χρήση
μετρήσεων όπως Nielsen Buzzmetrics για συλλογή πληροφοριών από τα social media που
αφορούν την επιχείρηση).
- Εντοπισμός εκείνων των social media pages ή profiles που σχετίζονται με την επιχείρηση και που
δείχνουν το κλίμα και τα συναισθήματα των καταναλωτών.

Αναγνώριση πηγών μέσω της διαδικασίας της

διαχείρισης κινδύνου
• Διοίκηση Ολικής Ποιότητας (total quality management): έλεγχος της παραγωγικής διαδικασίας
ώστε να:
• βελτιωθεί η ποιότητα
• εντοπιστούν λάθη και ελαττώματα που θα οδηγήσουν σε προληπτικές ανακλήσεις προϊόντος
για αποφυγή κρίσεων.
• Εκτίμηση βαθμού έκθεσης σε περιβαλλοντική κρίση προκαλούμενη από την επιχείρηση
(environment crisis exposure):
• Έλεγχος δράσεων μείωσης της περιβαλλοντικής ρύπανσης
• Απειλές για το περιβάλλον λόγω λειτουργίας της επιχείρησης
• Έλεγχοι του βαθμού συμμόρφωσης με τη νομοθεσία για αποφυγή μηνύσεων και προστίμων.
• Έλεγχοι της χρηματοοικονομικής κατάστασης της επιχείρησης.
• Παραδοσιακές ασφαλιστικές καλύψεις:
• κίνδυνοι από υποχρεώσεις της επιχείρησης (liabilities),
• κίνδυνοι από εγκληματικές ενέργειες (κλοπές),
• κίνδυνοι από αποζημιώσεις εργαζομένων

• Κίνδυνοι από φυσικές καταστροφές (ποιες εγκαταστάσεις βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο λόγω
φυσικών καταστροφών)
 Αναγνώριση πηγών μέσων της διαδικασίας
της διαχείρισης κινδύνου
• Έλεγχος αρχείων συντήρησης, ελέγχων ασφάλειας, και ατυχημάτων μπορούν να αποκαλύψει μικρά
προβλήματα τα οποία ενδεχομένως να οδηγήσουν σε κρίσεις. Ειδικά τα επαναλαμβανόμενα. (π.χ.
μικροατυχήματα, μικροτραυματισμοί)

• Η (λάθος) χρήση του διαδικτύου και του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου από τους εργαζόμενους κρύβει πιθανούς
κινδύνους: διαρροές πληροφοριών, ιούς, μηνύσεις για διακρίσεις και παρενοχλήσεις διαδικτυακές, μειωμένη
ταχύτητα δικτύου.
• ΛΥΣΗ: ανάπτυξη και εφαρμογή πολιτικών χρήσης του διαδικτύου, ειδικά λογισμικά που παρακολουθούν τη
χρήση του διαδικτύου από τους εργαζόμενους, ή τον έλεγχο των emails για ακατάλληλο περιεχόμενο,
απαγόρευση πρόσβασης σε σελίδες που δεν σχετίζονται με επιχειρησιακές εργασίες.

• Έλεγχος της παραγωγικής διαδικασίας για εντοπισμό περιπτώσεων παραποίησης ή επιμόλυνσης του
προϊόντος (product tampering)

• Καταγραφή του συμπεριφορικού προφίλ των καταναλωτών (behavior profiling): εντοπισμός πιθανών
επικίνδυνων και βίαιων εργαζομένων.

• Έρευνες για το ηθικό κλίμα και την κουλτούρα της επιχείρησης (ethical climate surveys): έρευνα για τις
στάσεις και αξίες των στελεχών διοίκησης ώστε να εντοπιστεί ο βαθμός ροπής προς τα οργανωσιακά
αδικήματα (organizational misdeeds) (π.χ. απάτες, σεξουαλικές παρενοχλήσεις, φυλετικές διακρίσεις) –
Περίπτωση της Enron

Αναγνώριση πηγών μέσων της διαδικασίας

της διαχείρισης φήμης

• Σημασία ενδιαφερόμενων μερών όπως επενδυτές, πελάτες, ομάδες ακτιβιστών και τοπικές
κοινότητες.

• Καταγραφή παραπόνων και ερωτήσεων για εντοπισμό δυσαρέσκειας ή αρνητικών κριτικών.

• Εντοπισμός εκείνων των ενεργειών της επιχείρησης που θέτουν τους καταναλωτές σε κίνδυνο
(προειδοποιητικές ενδείξεις) ή τους δυσαρεστούν.

• Περίπτωση των χυμών Odwalla και το E-Coli βακτήριο.

• Προηγούμενοι έλεγχοι ποιότητας είχαν προτείνει άλλους τρόπους για καθαρισμούς από
βακτήρια
• 300 αναφορές για δηλητηρίαση από βακτήρια πριν από την κρίση του 1996.
• Ο Αμερικάνικος στρατός είχε απορρίψει την εταιρεία από διαγωνισμό για την προμήθεια
χυμών στο στρατό λόγω του εντοπισμού υψηλής περιεκτικότητας σε βακτήρια.
Αναγνώριση πηγών μέσων της διαδικασίας
της διαχείρισης φήμης

• Δημόσια κριτική (public criticism)

• Η έντονη δημόσια κριτική πρέπει να ενεργοποιεί τους οργανισμούς ώστε να
ελέγξουν (μέσω έρευνας) αν οι κατηγορίες είναι ΑΛΗΘΙΝΕΣ και αν οι ομάδες
ενδιαφερομένων ΤΙΣ ΠΙΣΤΕΥΟΥΝ.
• Παράπονα καταναλωτών
• Διαμαρτυρίες ομάδων ακτιβιστών
• Nestle: https://www.youtube.com/watch?v=1BCA8dQfGi0
• Ως απάντηση: χιλιάδες μηνύματα καταναλωτών στη σελίδα της Nestle στο
Facebook. (βλ. αρχείο συνημμένο)

• Παρακολούθηση consumer generated media ιστοσελίδων, ιστολογίων και

ομάδων συζητήσεων στο Διαδίκτυο σχετικά με την επιχείρηση για εντοπισμό
παραπόνων, διαμαρτυριών, αρνητικών κριτικών.

Συλλογή Πληροφοριών

• Μόλις εντοπιστούν οι πηγές από τις οποίες μπορούν να προβλεφθούν εν δυνάμει κρίσεις
τα στελέχη πρέπει να συλλέξουν τις απαραίτητες πληροφορίες.

• Καταγραφή των ομάδων ενδιαφερομένων μιας επιχείρησης και αναγνώριση εκείνων που
είναι πιο σχετικές με τις πιο πιθανές κρίσεις.

• Χρήσιμα εργαλεία:
• Ανάλυση περιεχομένου
• Συνεντεύξεις
• Έρευνες
• Ομάδες Εστίασης
• Ανεπίσημες επαφές
Συλλογή πληροφοριών

• Δημιουργία κατηγοριών κινδύνου και απειλών.

• Υπολογισμός συχνότητας εμφάνισης συγκεκριμένων κατηγοριών

ατυχημάτων ώστε να εντοπιστούν τάσεις (π.χ. αυξάνεται ο αριθμός των
ατυχημάτων).

• Εντοπισμός τύπου και αντικείμενο παραπόνων άλλα και συχνότητα

εμφάνισης.

Συλλογή Πληροφοριών

• Δημιουργία καταλόγων με πιθανούς κινδύνους και καταγραφή των πηγών

των κινδύνων.

• Ομαδοποίηση των κινδύνων σε ομάδες κοινών αιτιών

 Συλλογή Πληροφοριών

• Καταιγισμός ιδεών (brainstorming)

• Ομάδα 30 περίπου ατόμων
• Τα άτομα διατυπώνουν ιδέες για πιθανούς κινδύνους.
• Στατιστική ανασκόπηση
• Ιστορικά αρχεία γεγονότων που προκάλεσαν κινδύνους (αναφορές ατυχημάτων,
αναφορές αποτυχίας εξοπλισμού)
• Εξωτερικά αρχεία (αναφορές τοπικών εφημερίδων, τοπικά κυβερνητικά αρχεία,
δημόσιες αναφορές για κυβερνητικά και επιχειρηματικά ατυχήματα)
• Η ανάλυση των πληροφοριών
• Έρευνες - ερωτηματολόγια
• Περιήγηση στον χώρο ή το περιβάλλον του οργανισμού

Ανάλυση Πληροφοριών

• Το στάδιο της ανάλυσης των πληροφοριών αφορά τον υπολογισμό

• της πιθανότητας ένας κίνδυνος/θέμα/αδυναμία να μετατραπεί σε κρίση

- Το μέγεθος ή κλιμάκωση της κατάστασης

• την επίδραση που θα έχει η κρίση στις ομάδες ενδιαφερομένων (το μέγεθος που οι ομάδες θεωρούν ότι, έχει η κρίση)
και

• την επίδραση που θα έχει η κρίση στην επιχείρηση.

• Αξιολογούμε τα ανωτέρω βάζοντας βαθμούς:

1: Μικρή
2: Μεσαία
3: Μεγάλη

• Απειλή Κρίσης: Πιθανότητα Χ Μέγεθος Χ Επίδραση στην Επιχείρηση Χ Επίδραση στις Ομάδες Ενδιαφερομένων
 Φάση προετοιμασίας
• Όλα τα μέτρα που λαμβάνονται για την αποτελεσματική αντίδραση μιας επιχείρησης
σε περίοδο κρίσης.
• Προγραμματισμός λειτουργιών και επικοινωνίας, του τρόπου διαχείρισης, των πόρων
που απαιτούνται, της εκπαίδευσης και δοκιμαστικής εφαρμογής των σχεδίων
δράσης.
– Εντοπισμός αδυναμιών
– Αναπτύξτε το σχέδιο δράσης
– Συγκροτήστε την ομάδα
– Επιλογή εκπροσώπου τύπου
– Ανάπτυξη χαρτοφυλακίων κρίσεων
– Εξασφαλίστε τους απαραίτητους συνεργάτες
– Εγκαταστήστε τα συστήματα –
• Προκαθορισμένος τόπος εγκατάστασης ομάδας διαχείρισης κρίσης
• Εξοπλισμός επικοινωνιών
• Συστήματα αντιγραφών ασφαλείας
– Εκπαιδεύστε το προσωπικό
– Δοκιμές

Στάδιο ανταπόκρισης και ανάκαμψης

• Στάδιο κρίσης (crisis event):

• Αναγνώριση κρίσης (crisis recognition):
• τα στελέχη πρέπει να κατανοήσουν πως τα περιστατικά μετατράπηκαν σε κρίση)
• Τα στελέχη πρέπει να συλλέξουν πληροφορίες για την κρίση
• Περιορισμός Κρίσης - Επικοινωνιακή διαχείριση κρίσης:
• Αρχική επικοινωνία
• Follow up επικοινωνία (updates)

• Στάδιο μετά την κρίση (post-crisis event):

• Καλύτερη προετοιμασία για επόμενη κρίση
• Επιβεβαίωση ότι, οι ομάδες ενδιαφερομένων έχουν θετική εντύπωση σχετικά με τη διαχείριση της κρίσης
(follow up communication with stakeholders)
• Επιβεβαίωση ότι, η κρίση έχει τελειώσει
• Αξιολόγηση του τρόπου διαχείρισης της κρίσης – Διαδικασία μάθησης
 Οι ομάδες ενδιαφερομένων
σε μια κρίση

Προμηθευτές

Κοινότητα Ανταγωνιστές

Θύματα ΜΜΕ Κυβέρνηση/Αρχές Εθελοντές

Ομάδες Ενδιαφερομένων

Εχθροί Σύμμαχοι
Ενώσεις-Σωματεία Καταναλωτές

Διασώστες Ήρωες
Εργαζόμενοι Διοίκηση

Μέτοχοι

Επικοινωνία
Κρίσεων και
Συγκρούσεων
Μέρος Γ
Ομάδα Διαχείρισης Κρίσεων
● Διατμηματική ομάδα που αποτελείται απο στελέχη εντός της επιχείρησης και έχει
οριστεί για τη διαχείριση των κρίσεων που θα προκύψουν σε έναν οργανισμό

● Καθήκοντα:
○ Κατάρτιση του σχεδίου διαχείρισης κρίσεων (ΣΔΚ)
○ Εφαρμογή του ΣΔΚ σε περίπτωση κρίσης ή σε προσομοιώσεις
○ Διαχείριση των προβλημάτων που προκύπτουν από αυτό.

● Τα μέλη της ομάδας πρέπει να προέρχονται απο συγκεκριμένα τμήματα του οργανισμού
○ Δικηγόρος
○ Δημόσιες Σχέσεις – Εταιρική Επικοινωνία
○ Ειδικοί για τεχνικά θέματα (τηλεπικοινωνία, πληροφορική)
○ Διαχείριση Ανθρωπίνων Πόρων
○ Προϊστάμενος των οικονομικών
○ Μάρκετινγκ
○ Υπεύθυνος ασφάλειας
○ Διευθύνων Σύμβουλος ή Γενικός Διευθυντής

Ομάδα Διαχείρισης Κρίσεων

● Μέσα στην ομάδα πρέπει να ενσωματωθεί και ένα ανώτερο στέλεχος μέσα στην εταιρεία
που να μπορεί να αντέξει την πίεση.

○ Ένα άτομο με ευρεία και ουσιαστική γνώση για τον οργανισμό και τις λειτουργίες του
(ικανοποιητική κατανόηση των περίπλοκων μορφών του οργανισμού)

○ Στέλεχος που είναι διαθέσιμο και το οποίο χειρίζεται επιδέξια την εξουσία (επιβολή
οδηγιών για τη διαχείριση της κρίσης)

○ Οργανωσιακή Δύναμη (π.χ. Ο CEO για να παίρνει αποφάσεις)

○ Δεξιότητες (π.χ. Επικοινωνιακές, Σχέσεις με τα ΜΜΕ)

■ Προσοχή στις κρίσεις με CEO  τότε χρειάζεται να τοποθετηθεί ένας άλλος

εκπρόσωπος στην ομάδα που θα έχει δικαιοδοσία να λάβει αποφάσεις και να
τις εκτελέσει)

● Επίσης, καλό είναι η ομάδα να περιλαμβάνει ένα άτομο που δεν ανήκει στον οργανισμό και
το οποίο είναι γνώστης του είδους των εργασιών που αναλαμβάνει ο οργανισμός (να υπάρχει
ένα διαφορετικό σημείο άποψης από αυτό του οργανισμού)
 Ομάδα Διαχείρισης Κρίσεων

● Προσωπικά Χαρακτηριστικά

○ Ομαδικό και Συνεργατικό Πνεύμα

○ Ικανότητα να λάβει αποφάσεις

○ Ικανότητες να ακούει αποτελεσματικά (listening skills) και να επεξεργάζεται τις

πληροφορίες.

○ Ικανότητα να διαχειρίζεται καταστάσεις σε συνθήκες στρές

● Αποφάσεις για:

○ Τι θα πρέπει να μπεί στο ΣΔΚ

○ Πότε θα πρέπει να δράσει η ομάδα και πως;

○ Πως θα πρέπει να γίνει διαχείριση των πόρων;

Εκπαίδευση της
Ομάδας Διαχείρισης Κρίσεων
● Σεμινάρια Προσανατολισμού: ενημέρωση για τη διαδικασία διαχείρισης κρίσεων και
αναθεώρηση από την ομάδα των ρόλων, των καθηκόντων, των πολιτικών και του εξοπλισμού
διαχείρισης κρίσεων.
● Άσκηση: Διενέργεια ασκήσεων στην οποία γίνεται έλεγχος για μια ενέργεια που γίνεται στο
πλαίσιο διαχείρισης μιας κρίσης (π.χ. εκκένωση του χώρου, ειδοποίηση των εργαζομένων).
● Προσομοίωση μιας περίπτωσης κρίσης: Ο συντονιστής καθοδηγεί την ομάδα μέσω συζήτησης
σχετικά με το τι θα έκαναν σε μια συγκεκριμένη περίπτωση κρίσης.
● Λειτουργική άσκηση: Αυτή μπορεί να γίνει μέσα σε μια μεγάλη αίθουσα συναντήσεων. Με αυτή
την άσκηση ελέγχεται ολόκληρο το σύστημα διαχείρισης κρίσεων σε πραγματικό χρόνο και με
πίεση. Η ομάδα θα πρέπει να συνεργαστεί για τη διαχείριση της κρίσης. Τουλάχιστον μια φορά
το χρόνο πρέπει να γίνεται μια τέτοια άσκηση.
● Ολικής – κλίμακας άσκηση: Προσομοίωση μιας πραγματικής κρίσης αν αυτό είναι δυνατό. Ο
πραγματικός εξοπλισμός που θα χρειαστούν τα άτομα χρησιμοποιείται. Όλα τα άτομα είναι σε
δράση. Ψεύτικοι τραυματισμοί. Αυτές οι ασκήσεις κοστίζουν και απαιτούν χρόνο.
 Η δομή κέλυφος της
διαχείρισης της κρίσης

● Κεντρικός διευθυντής της κρίσιμης κατάστασης.

● Λαμβάνει τις αποφάσεις ενώ μπορεί να μεταβιβάσει εξουσία σε αντικαταστάτη
● Κεντρική εξουσία για γρηγορότερη λήψη αποφάσεων
● Χρησιμοποιεί συμβουλευτικές ομάδες και αναλυτές πληροφοριών για να προσδιορίσει
την εγκυρότητα των πληροφοριών και να συντονίσει καλύτερα.
● Πρέπει να είναι ικανός να διοικεί κρίσιμες καταστάσεις και να έχει την απαραίτητη
εκπαίδευση.
● Αν είναι μεσαίος ή υφιστάμενος τότε τα στελέχη και η ανώτερη διοίκηση πρέπει να
αποδεχτούν την εξουσία του για την περίοδο της κρίσης.
● Δρα στα κεντρικά γραφεία ή στο κέντρο διοίκησης (είτε μέσα είτε έξω από την
επιχείρηση ανάλογα με τη φύση της κρίσης)

Διαχειριστής Κρίσης
 Γραφείο Συνδέσμου Διοίκησης
● Διοικείται από έναν μικρό αριθμό ανθρώπων που αποτελούν τους
συνδετικούς κρίκους ανάμεσα στον Διαχειριστή και τις υπόλοιπες
μονάδες.

● Ανταλλαγή πληροφοριών

● Γραμματειακή υποστήριξη του Διαχειριστή

● Κατώτερα μέλη του προσωπικού που είναι εκπαιδευμένοι να

καταγράφουν πληροφορίες με ακρίβεια.

Γραφείο Ταξινόμησης
Πληροφοριών (ΤΑΠΛ)
● Αποτελείται από άτομα που ταξινομούν τις πληροφορίες και είναι οι
πραγματογνώμονες.

● Ξεδιαλέγουν, ταξινομούν, αξιολογούν, και καταγράφουν τις πληροφορίες για

την κρίσιμη κατάσταση.

● Βοηθούν στην ανταλλαγή των πληροφοριών μεταξύ των ομάδων της δομής
εκτός από το Γραφείο για το Κοινό και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (ΚΟΜΕ)

● Δρουν στο κέντρο διοίκησης ή στα κεντρικά γραφεία.

● Δεν επιτρέπεται η άμεση πρόσβαση στο ΚΟΜΕ

 Ανιχνευτές Πληροφοριών
● Μάτια και αυτιά της επιχείρησης κατά τη διάρκεια της κρίσης.
● Συλλέγουν πληροφορίες από εξειδικευμένες πηγές όπως ραδιόφωνο, τηλεόραση,
εφημερίδες, Ίντερνετ.
● Λειτουργούν ως παρατηρητές και αναζητητές πληροφοριών.
● Χρησιμοποιούν συστήματα επικοινωνίας που είναι ανεξάρτητα από εκείνα που
χρησιμοποιούνται από τις μονάδες αντιμετώπισης.
● Έχουν εκπαιδευτεί στη συλλογή και αναφορά αντικειμενικών πληροφοριών
(χρησιμοποιώντας μια πρότυπη φόρμα)
● Πρέπει να γίνονται αποδεκτοί από τα υπόλοιπα μέλη ως ισότιμα μέλη και όχι ως
κατάσκοποι.
● Δρουν κοντά στο ΤΑΠΛ αλλά μπορούν να μετακινηθούν σε συγκεκριμένες τοποθεσίες
σύμφωνα με το πλάνο διαχείρισης.

Γραφείο για το Κοινό και τα Μέσα Μαζικής

Ενημέρωσης (ΚΟΜΕ)
● Ασχολείται με τις ομάδες των ΜΜΕ και το γενικό κοινό.
● Παρέχουν βοήθεια και πληροφορίες στο κοινό που βρίσκεται εκτός της κρίσιμης κατάστασης.
● Μεταφέρουν πληροφορίες από τις επαφές τους με τον έξω κόσμο στο ΤΑΠΛ.
● Παρέχουν πληροφορίες και τακτικές ενημερώσεις στα ΜΜΕ
● Το ΚΟΜΕ μπορεί να μεταφέρει πληροφορίες στο ΤΑΠΛ αλλά δεν μπορεί να ζητήσει ή να λάβει
πληροφορίες από αυτό.
● Όλες οι πληροφορίες που παρέχονται στο ΚΟΜΕ πρέπει να ελέγχονται από τον διαχειριστή.
○ Διαχωρίζονται οι εξωτερικές από τις εσωτερικές πληροφορίες με αποτέλεσμα να
μειώνονται οι φήμες, οι ασυνεπείς πληροφορίες και οι διαρροές πληροφοριών.
○ Δημιουργείται ΜΙΑ κεντρική πηγή πληροφόρησης του εξωτερικού κόσμου.
○ Παρέχεται ταχύτερη πληροφόρηση στα ΜΜΕ και σε άλλες ομάδες που έχουν ειδικό
ενδιαφέρον για την κρίση.
● Πρέπει να είναι εκπαιδευμένοι στην αντιμετώπιση ατόμων που είναι αγχωμένοι ή
διαταραγμένοι.
● Πρέπει να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τις απαιτήσεις των ΜΜΕ και να οργανώνουν
συνεντεύξεις τύπου.
● Δρουν στο κέντρο διοίκησης ή στα κεντρικά γραφεία αλλά ξεχωριστά από το ΤΑΠΛ.
 Γραφείο Διαχείρισης Εικόνας
● Εξειδικευμένη μονάδα δημοσίων σχέσεων
● Αναλύει και συμβουλεύει για τα αποτελέσματα της κρίσης και της διαχείρισής της σχετικά με την
αντίληψη που έχει δημιουργηθεί στο κοινό.
● Διαχείριση εικόνας
● Παροχή συμβουλών στο ΚΟΜΕ και τον διαχειριστή για το πώς μπορούν να δοθούν αποτελεσματικά
πληροφορίες σε αυτούς που βρίσκονται εκτός της κρίσιμης κατάστασης.
● Βοηθάει τα στελέχη και τους διευθυντές να κάνουν πιο ισορροπημένες και κατάλληλες δηλώσεις.
● Συμβουλεύει για το πώς θα αντιμετωπιστούν φήμες και πιθανές εικασίες για τον οργανισμό.
● Πρέπει να είναι έμπειρο, να προλαμβάνει τα προβλήματα και να:

○ Αναλύει σχόλια και επικρίσεις

○ Να παρουσιάζει αληθινή και θετική πληροφόρηση

○ Να κερδίζει τις ομάδες με εχθρική διάθεση

○ Μα αντιμετωπίζει κακόβουλες γνώμες και δημόσιες απόψεις που βγαίνουν στον αέρα.
● Η ΔΕΙ πρέπει να είναι κοντά στον διαχειριστή και το ΚΟΜΕ αλλά μπορεί να λειτουργήσει και από
μακριά με την βοήθεια της τεχνολογίας.

 Παρέχουν εξειδικευμένες
συμβουλές στο ΔΚ.

Βασική  Δίνει τη δυνατότητα να αφιερωθεί

χρόνος σε περισσότερες απόψεις.

Συμβουλευτική  Τα μέλη της ΒΑΣΟ μπορεί να

αλλάξουν αλλά και να
Ομάδα (ΒΑΣΟ) ή μετακινηθούν σε άλλες ομάδες
κατά τη διάρκεια της κρίσης
αλλιώς ομάδα ανάλογα με τις ανάγκες της
κρίσιμης κατάστασης.

διαχείρισης κρίσης  Γίνονται συναντήσεις με τη ΒΑΣΟ

εκεί που είναι ο ΔΚ.
 ● Σε ορισμένες περιπτώσεις το Γραφείου Συνδέσμου Κανονικών Λειτουργιών συνδέει τις

ομάδες που έχουν πληγεί με τις ομάδες που δεν έχουν επηρεαστεί.

● Προστατεύει τις κανονικές λειτουργίες από εκείνες που επηρεάστηκαν από την κρίση.

● Συντονισμός και υποστήριξη των προμηθειών για τους πόρους

● Φροντίζει τις ανάγκες των ομάδων που δεν έχουν πληγεί

● Διατηρεί ισορροπίας λόγω της έντονης συγκέντρωσης της διαχείρισης της κρίσης.

● Βρίσκονται στα γραφεία του διαχειριστή της κρίσης.

Γραφείο Συνδέσμου Κανονικών

Λειτουργιών έξω από της Δομή

Γραφείο Διοίκησης και Συντονισμού

● Το προσωπικό ΔΙΣΥ μετατρέπει τις στρατηγικές του ΔΚ σε

καθήκοντα μέσα στην περιοχή και αναθέτει καθήκοντα στις
μονάδες τακτικής για την αντιμετώπιση.

● Επιβλέπει και διαχειρίζεται τους πόρους που καταμερίζονται σε

μια κρίση.

● Ο επικεφαλής στο ΔΙΣΥ είναι συνήθως αναπληρωτής του ΔΚ.

● Δρουν στα προσδιορισμένα κέντρα διοίκησης ή κεντρικά γραφεία.

 • Εφαρμόζουν τις
οδηγίες από το ΔΙΣΥ.

Μονάδες της • Οι μονάδες αυτές

έχουν το προσωπικό
Τακτικής για την
και τον εξοπλισμό
Αντιμετώπιση να διαχειριστούν
την κρίση.

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ
Θεωρητικές
προσεγγίσεις
 Στρατηγικές Απόκρισης
 Στρατηγικές Βάσης
 Στρατηγικές Διαχείρισης Φήμης ή Αποκατάστασης Εικόνας

Στρατηγικές Βάσης (Base Strategies)

○ Οδηγίες (Instructing Information): Ενημερώνουμε το κοινό για το τι

έγινε και τις ενέργειες πρέπει να κάνει ώστε να προστατευτεί από
την κρίση.

○ Διόρθωση (adjusting information): Πληροφορίες ώστε να βοηθήσουμε

το κοινό να ανταπεξέλθει ψυχολογικά στην κρίση. Συνήθως εδώ
αναφέρονται οι διορθωτικές ενέργειες που γίνονται από την πλευρά
της επιχείρησης για το πώς λύνει το πρόβλημα ή τα προβλήματα. Η
επιχείρηση εκφράζει το ενδιαφέρον της για όσους επηρεάζονται από
την κρίση αλλά και εξηγεί την κρίση.

○ Παροχή εσωτερικών πληροφοριών (internalising information):

πληροφορίες που προέρχονται από το εσωτερικό της επιχείρησης
π.χ. ποσό αποζημίωσης ή δωρεάς  Προσοχή: Οι Coombs and
Holladay (2002) προτείνουν να μην χρησιμοποιείτε αυτή η
στρατηγική καθώς μπορεί να κατηγορηθεί η επιχείρηση για
ιδιοτέλεια και να επηρεαστεί αρνητικά η φήμη.
 Ηθική βάση (Ethical Base Response)

● Απόκριση ηθικής βάσης:

○ συνδυασμός οδηγιών και διόρθωσης

○ η πρώτη απόκριση της επιχείρησης ειδικά όταν υπάρχουν

θύματα.

● Για κρίσεις όπου η επιχείρηση έχει χαμηλή ευθύνη η απόκριση

ηθικής βάσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί και μόνη της.

Στρατηγικές Αποκατάστασης Εικόνας

(Image Repair Restoration) (Benoit,
1995;1997)
● Στρατηγικές Άρνησης (Denial)

○ Απλή Άρνηση: η επιχείρηση αρνείται ότι, (α) το

γεγονός συνέβη, (β) διέπραξε το αδίκημα, (γ) το
γεγονός είχε αρνητικές συνέπειες και ζημιογόνο.

○ Μεταφορά της ευθύνης (shifting the blame): Η

επιχείρηση κατηγορεί άλλο άτομο ή ομάδα για την
κρίση.
 Στρατηγικές Αποκατάστασης Εικόνας
(Image Repair Restoration) (Benoit, 1995;1997)

● Evasion of Responsibility (Διαφυγής - Μείωση της Ευθύνης)

○ Πρόκληση (provocation): H επιχείρηση δηλώνει ότι, αντέδρασε σε ενέργεια άλλου.  μορφή

αποδιοπομπαίου τράγου.

○ Άγνοια (defeasibility): Η επιχείρηση αναφέρει ότι, δεν είχε τις απαραίτητες πληροφορίες ή ότι, δεν
γνώριζε για την κρίση ή ότι, δεν είχε τη δυνατότητα να ελέγξει την κατάσταση.

○ Ατύχημα (accident): Η κρίση ήταν αποτέλεσμα ατυχήματος.

○ Καλές προθέσεις (good intentions): Η επιχείρηση αναφέρει ότι, είχε καλές προθέσεις ή δεν είχε
πρόθεση για κακό

Στρατηγικές Αποκατάστασης Εικόνας

(Image Repair Restoration) (Benoit, 1995;1997)
● Στρατηγικές Μείωσης των Επιπτώσεων (reduce offensiveness of the event)

○ Υποστήριξη (bolstering): Η επιχείρηση επισημαίνει τα θετικά της χαρακτηριστικά.

○ Ελαχιστοποίηση (minimization): H επιχείρηση αναφέρει ότι, η κρίση δεν είναι τόσο σοβαρή ή οι επιπτώσεις
δεν είναι τόσο μεγάλες  μείωση των αρνητικών συναισθημάτων από την κρίση.

○ Διαφοροποίηση (differentiation): Η επιχείρηση παρουσιάζει άλλες πιο σοβαρές κρίσεις από άλλες
επιχειρήσεις.

○ Υπέρβαση (transcendence): (α) Η επιχείρηση αναφέρει ότι, η κρίση είναι το αποτέλεσμα ενέργειας ή
ενεργειών για κάποιο ανώτερο σκοπό, (β) τοποθέτηση της κρίσης σε ευρύτερο πλαίσιο π.χ. κοινωνικό
ζήτημα.

○ Επίθεση στον κατήγορο (attack accuser): η επιχείρηση προσπαθεί να μειώσει την αξιοπιστία του κατήγορου.

○ Αποζημίωση (compensation): η επιχείρηση αποζημιώνει τα θύματα ή όσους έχουν επηρεαστεί από την κρίση.
Στρατηγικές Αποκατάστασης Εικόνας
(Image Repair Restoration)
(Benoit, 1995;1997)

 Διορθωτικές ενέργειες (Corrective Action): η

επιχείρηση αναφέρει τις ενέργειες και το σχέδιο που
έχει για να λύσει το πρόβλημα και να μην
ξαναεμφανιστεί.

 Απολογία (Mortification): Η επιχείρηση

αναλαμβάνει ευθύνη και ζητά συγχώρεση.

Μερική Απολογία -
Μεταμέλεια
 Δηλώσεις σχετικά με την ανησυχία, το ενδιαφέρον, και τα
συναισθήματα συμπόνιας του οργανισμού για τα θύματα,
τραυματίες, κλπ.

 Δηλώσεις που δείχνουν μεταμέλεια. «Λυπούμαστε ….»

 «Αισθανόμαστε την ανάγκη να ζητήσουμε συγγνώμη»

 • Αποδοχή της κρίσης

• Ανάληψη ευθύνης

• Υπόσχεση ότι το περιστατικό δε

Ολική Απολογία θα ξανασυμβεί στο μέλλον

• Έκφραση ανησυχίας,
ενδιαφέροντος, συμπόνιας για
τα θύματα, τραυματίες, κ.λπ.

Apologetic
Discourse

Bentley et al. (2017)

 • Αληθινή
• Ειλικρινής
Χαρακτηριστικά • Έγκαιρη

απολογίας • Οικειοθελής
• Απευθύνεται σε όλες τις ομάδες
ενδιαφερομένων
• Πραγματοποιείται σε κατάλληλο
περιβάλλον

Αληθινή

- Αποκαλύπτονται όλες οι χρήσιμες

πληροφορίες και δεν αποκρύπτονται
στοιχεία.

- Βασικό στοιχείο να γίνεται «στρατηγική

αναφορά στο παράπτωμα.
 Ειλικρινής

- Καλή πίστη για δημιουργία σχέσης αμοιβαίας κατανόησης.

- Διορθωτικές ενέργειας για λύση του προβλήματος.

- Επιβεβαίωση ενεργειών από έναν ανεξάρτητο φορέα.

- Όχι απλά μια πράξη για να μειώσουμε τα φώτα της δημοσιότητας.

‘Εγκαιρη
• Δίλημμα
• Όχι πολύ αργά αλλά ούτε και πολύ νωρίς.
• Να μην πραγματοποιείται η απολογία επειδή το ζητούν οι ομάδες
ενδιαφερομένων.
• Να μην δίνεται η εντύπωση της αδιαφορίας και της έλλειψης «φροντίδας»
απέναντι στα θύματα.
• Η πολύ γρήγορη απολογία μπορεί να αντιμετωπιστεί σαν μια προσπάθεια να
«σβήσει η φωτιά γρήγορα».

• Πολλές φορές όμως η απολογία μπλοκάρεται λόγω έλλειψης πληροφοριών.

• Στρατηγική ασάφεια???? (strategic ambiguity)

 Οικειοθελής

Η απολογία θα πρέπει να συνοδεύεται και

από έκφραση μεταμέλειας και όχι θυμού.

All stakeholders

 Μια ηθική απολογία θα πρέπει να απαντά στις ανησυχίες

όλων των ομάδων ενδιαφερομένων.
 Ο τρόπος της απολογίας παίζει ρόλο:

○ Τόπος και

○ Μέσο
 Hearit et al. 2006

 Ρητά αναφέρεται το παράπτωμα

 Αποδοχή όλης της ευθύνης
 Έκφραση μεταμέλειας
 Ταύτιση με τα θύματα
 Δεύτερη ευκαιρία
 Εστίαση στη δημιουργία σχέσης αμοιβαίας εμπιστοσύνης
 Ολοκληρωμένη αποκάλυψη πληροφοριών
 Αναφορά στις αιτίες
 Διορθωτικές ενέργειες
 Αποζημίωση

Yang, A., & Bentley, J. (2017). A balance theory approach to stakeholder network and apology
strategy. Public Relations Review, 43(2), 267-277.
 Ψευδο-απολογίες

 Lazare (2004)

 Ασαφής και μη ολοκληρωμένη αναγνώριση της ευθύνης

 Χρήση παθητικής φωνής
 Προσπάθεια να παρουσιαστεί το παράπτωμα ως αποτέλεσμα των
συνθηκών.
 Αμφισβήτηση της ζημίας στα θύματα
 Ελαχιστοποίηση ζημιάς
 Χρήση της φράσης «λυπάμαι»
 Απολογία που αφορά μικρο-παραπτώματα
 Απολογία σε λάθος ομάδες ενδιαφερομένων.

Στρατηγικές Διαχείρισης Φήμης (Coombs, 2007)

Στρατηγικές Λεπτομέρειες
Στρατηγικές Άρνησης (Denial Επίθεση στον κατήγορο Αντιμετώπιση οποιουδήποτε διαδίδει
Posture) αρνητικές πληροφορίες

Άρνηση (Denial) Η επιχείρηση αρνείται την ύπαρξη

της κρίσης
Αποδιοπομπαίος τράγος Η επιχείρηση κατηγορεί κάποιον ή
(Scapegoating) μια ομάδα εκτός της επιχείρησης.

Στρατηγικές Μείωσης των Δικαιολογίες (Excuses) Η επιχείρηση επικαλείται ότι, δεν είχε
Επιπτώσεων (Diminishment Posture) πρόθεση να κάνει κακό ή δεν
μπορούσε να ελέγξει την κατάσταση.

Αιτιολογία (Justification) Η επιχείρηση προσπαθεί μειώσει τις

αντιλήψεις για το μέγεθος της ζημιάς
από την κρίση.
 Στρατηγικές Διαχείρισης Φήμης
(Coombs, 2007)
Στρατηγικές Λεπτομέρειες
Στρατηγικές Ανοικοδόμησης (Rebuild Αποζημίωση (compensation) Παροχή βοήθειας, χρημάτων, υλικών,
Posture) και υποστήριξης στα θύματα

Απολογία (apology) Η επιχείρηση αναλαμβάνει την

ευθύνη και ζητά συγγνώμη.
Στρατηγικές Υποστήριξης Υπενθύμιση (reminding) Η επιχείρηση υπενθυμίζει στο κοινό
(bolstering) τις καλές πράξεις της επιχείρησης στο
παρελθόν.

Καλόπιασμα (ingratiating) Η επιχείρηση επαινεί τις ομάδες

ενδιαφερομένων που βοηθούν στην
κρίση.

Θυματοποίηση (victimage) H επιχείρηση ανηαφέρει ότι, είναι και

αυτή θύμα της κρίσης

Στρατηγικές Διαχείρισης Φήμης (Coombs,

2007)

● Οι στρατηγικές υποστήριξης (bolstering) είναι δευτερεύουσες στρατηγικές και δεν

πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνες τους αλλά σε συνδυασμό με τις άλλες τρεις.
Situational Crisis Communication Theory
(SCCT)
Η SCCT αναφέρει ότι, οι κρίσεις είναι αρνητικά γεγονότα που
οδηγούν τους ανθρώπους να αποδίδουν ευθύνες στον οργανισμό
που σχετίζεται με την κρίση.

Ευθύνη για την κρίση: σημαντικότερη μεταβλητή της SCCT.

H SCCT αναφέρει ότι, υπάρχει μια αρνητική σχέση ανάμεσα στην

ευθύνη της επιχείρησης και τη φήμη της.

Οι Ma and Zhan (2016) σε μια μελέτη μέτα-ανάλυσης σχετικών

ερευνών επιβεβαιώθηκε αυτή η αρνητική σχέση που μάλιστα
βρέθηκε να είναι ισχυρή.
 Situational Crisis Communication
Theory (SCCT)
● Σύμφωνα με τη θεωρία SCCT οι crisis managers
θα πρέπει να συνδυάσουν την κατάλληλη
στρατηγική ανάλογα με τον τύπο της κρίσης ως
προς την ευθύνη της κρίσης (crisis responsibility)
και το ιστορικό της επιχείρησης.
● Η φήμη επηρεάζεται από

○ Ευθύνη για κρίση

○ Ιστορικό κρίσης

○ Προηγούμενη σχέση των ομάδων

ενδιαφερομένων

○ Στρατηγικές απόκρισης
● Αισθήματα κοινού
● Συμπεριφορικές προθέσεις: φήμη και
συναισθήματα.

● Coombs (2007)

Τύποι Κρίσεων ανάλογα

με ευθύνη
 Η επιχείρηση ως θύμα (victim cluster – minimal responsibility)
○ Βία στο χώρο εργασίας
○ Επίθεση από μέρος/η εκτός της επιχείρησης (τρομοκρατία, προϊοντική επιμόλυνση)
○ Φυσικές καταστροφές
○ Παραπληροφόρηση (μετάδοση λανθασμένων πληροφοριών για την επιχείρηση)

 Η κρίση ως ατύχημα (accidental cluster – low crisis responsibility)

○ Προκλήσεις (challenges): οι ομάδες ενδιαφερομένων δηλώνουν ότι, η επιχείρηση δεν
φέρεται σωστά (θέματα ΕΚΕ)
○ Επιβλαβή προϊόντα από τεχνικό πρόβλημα.
○ Ατυχήματα από τεχνικά προβλήματα.

 Αποτρέψιμες κρίσεις (preventable crises)

○ Ατυχήματα από ανθρώπινο λάθος
○ Επιβλαβή προϊόντα από ανθρώπινο λάθος
○ Οργανωσιακά αδικήματα
 Στρατηγικές Ευθύνη – τύπος κρίσης Ιστορικό Σχέσεις με ομάδες κοινού

Στρατηγικές βάσης: οδηγίες - Ελάχιστη ευθύνη για κρίση – Δεν έχει ξανασυμβεί Ουδέτερες και θετικές
διόρθωση Κρίσεις που η επιχείρηση παρόμοια κρίση
Situational
Crisis
θεωρείται θύμα
Communication Theory (SCCT)
Θυματοποίηση Βία στο χώρο εργασίας –
επιμόλυνση – τρομοκρατικές
επιθέσεις – φυσικές καταστροφές

Στρατηγικές Μείωσης των
Επιπτώσεων
Στρατηγικές Μείωσης των Χαμηλή ευθύνη για κρίση – Κρίση
Επιπτώσεων
Ελάχιστη ευθύνη για κρίση Έχουν ξανασυμβεί Αρνητικές
(κρίσεις που η επιχείρηση παρόμοιες κρίσεις
θεωρείται θύμα) Δεν συνδυάζουμε στρατηγικές
άρνησης με μείωσηςΟυδέτερες
Δεν έχει ξανασυμβεί
επιπτώσεων
και θετικές
που θεωρείται ατύχημα και ανοικοδόμησης.
παρόμοια κρίση

Στρατηγικές Ανοικοδόμησης Χαμηλή ευθύνη για κρίση – Κρίση Έχουν ξανασυμβεί Αρνητικές
που θεωρείται ατύχημα παρόμοιες κρίσεις

Στρατηγικές Ανοικοδόμησης Ισχυρή ευθύνη για κρίση Ανεξάρτητα από το ιστορικό Ανεξάρτητα από τις σχέσεις με
(αποτρέψιμες κρίσεις) το κοινό

Στρατηγικές άρνησης Αρνητικές φήμες και επιθέσεις

Κριτικές της SCCT

1 2
Δεν έχει λάβει υπόψη τα Εστιάζει κυρίως στο στάδιο
social media που αλλάζουν της αντίδρασης μετά την
την επικοινωνιακή διαχείριση κρίση.
κρίσεων.
 Μέτα-Ανάλυση
(Arendt et al. 2017)
 Αναλύοντας 110 σχετικά άρθρα για στρατηγικές απόκρισης σε κρίσεις από το 1986
ως το 2016 διαπιστώθηκαν τα εξής:

○ Οι πιο συχνές στρατηγικές:

■ Άρνηση,

■ Μείωση επιπτώσεων (υποστήριξη και ελαχιστοποίηση)

■ Διορθωτικές ενέργειες

■ Μεταφορά της ευθύνης

Μέτα-Ανάλυση
(Arendt et al. 2017)
 Οι πιο αποδοτικές στρατηγικές:
○ Διορθωτικές ενέργειες
○ Διορθωτικές ενέργειες και μείωση επιπτώσεων (ελαχιστοποίηση, υπέρβαση)
○ Διορθωτικές ενέργειες και υποστήριξη
○ Μείωση ευθύνης (π.χ. Attack accuser)

 Οι λιγότερο αποδοτικές στρατηγικές:

○ Άρνηση
○ Άρνηση και μείωση επιπτώσεων
○ Άρνηση και μείωση ευθύνης
 Ρητορική της ανανέωσης
«renewal discourse»
▪ O Ulmer (2001) έστρεψε το ενδιαφέρον των ερευνητών από την
ρητορική της απολογίας στην ρητορική της ανανέωσης.
▪ Η ρητορική της ανανέωσης έχει τέσσερα βασικά συστατικά:

○ Οργανωσιακή μάθηση – πρόθεση για μάθηση, για γνώση από

τα λάθη, για αλλαγές λάθος πρακτικών και διαδικασιών,
δημιουργία οργανωσιακής γνώσης.

○ Ηθική επικοινωνία (ολική αποκάλυψη πληροφοριών και πριν

την κρίση)

○ Μελλοντικό όραμα και όχι αναδρομικό: αποφυγή απόδοσης

ευθυνών σε άλλους, παροχή ελπίδας και ανανέωσης.

○ Αποτελεσματική επικοινωνία

Restorative Rhetoric
▪ Επέκταση του renewal discourse.

▪ Εστιάζει όχι μόνο στη μείωση της «προσβολής» και την προβολή μιας θετικής
εικόνας αλλά και στην ενσωμάτωση του ευρύτερου κοινού που έχει επηρεαστεί και
τραυματιστεί (Seeger & Griffin-Padgett, 2010, p. 133).

▪ Ρητορική που μειώνει τον κίνδυνο, επαναφέρει την ασφάλεια, βοηθά τα θύματα να
καταλάβουν το τι συνέβη και να φανταστούν μια νέα πραγματικότητα (Griffin-Padgett
& Allison, 2010, p. 380).
▪ Διάλογο με το ευρύ κοινό.
▪ Διορθωτικές ενέργειες και ανοικοδόμηση (rebuilding)
▪ Επιστροφή στην κανονικότητα.

▪ https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/10510974.2017.1340901
 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΧΕΣΕΩΝ
ΜΕ ΜΜΕ

ΜΜΕ και Κρίσεις: Η άλλη όψη του νομίσματος

• Ελέγχουν τις πληροφορίες

• Το προσωπικό των ΜΜΕ μπορεί να εμποδίζει τις
προσπάθειες αντιμετώπισης της κρίσης.
• Ορισμένοι δημοσιογράφοι δεν ενδιαφέρονται να πουν την
αλήθεια αλλά να «πουλήσουν» με ενδιαφέροντα τρόπο
μια ιστορία.
• Σύγκρουση απόψεων: Οι crisis managers θεωρούν τους
εαυτούς τους σαν άτομα που κάνουν κάτι σημαντικό για το
οποίο επικρίνονται από άτομα που δεν κάνουν τίποτα και
μπλέκονται στα πόδια τους.
Πως επιλέγουν την ιστορία οι δημοσιογράφοι:

• Το ενδιαφέρον των ΜΜΕ προσελκύεται από καταστάσεις που

έχουν σημαντικές ανθρώπινες συνέπειες.

• Υπάρχει έντονο δραματικό στοιχείο.

• Έχει μεγάλη σημασία για το κοινό (τους επηρεάζει άμεσα)

• Είναι απρόβλεπτη και σπάνια

• Θεωρείτε σημαντική ιστορία από άλλα ανταγωνιστικά ΜΜΕ

• Αναφέρετε σε σημαντικούς ανθρώπους/celebrities

Πως μπορούν να βοηθήσουν οι

δημοσιογράφοι:
• Παρέχουν πληροφορίες ή εκπαιδεύουν το κοινό σχετικά
με το τι να κάνει, που να πάει, και με ποιόν να έρθουν
σε επαφή.
• Να ενημερώσουν το κοινό για τους κινδύνους και τις
απειλές που ίσως προκύψουν.
• Να προειδοποιήσουν το κοινό όταν μια κρίση απειλεί.
• Να ενημερώσουν τους οργανισμούς για τα συναισθήματα
και τις απόψεις των ομάδων ενδιαφερομένων που
επηρεάζονται.
• Να παρέχουν χρήσιμες πληροφορίες στους οργανισμούς
σχετικά με την κρίση.
Αναποτελεσματική Διαχείριση των ΜΜΕ
• Επιθετικές δηλώσεις Δημιουργούν αρνητική
• Ουδέν σχόλιο εικόνα και υπόνοιες ότι ο
οργανισμός προσπαθεί να
• Αδράνεια αποκρύψει στοιχεία

- Σε τέτοιες περιπτώσεις οι δημοσιογράφοι θα αναζητήσουν από αλλού

πληροφορίες για να φτιάξουν τη δική τους ιστορία:

- «Μάρτυρες» που είχαν κάποια εμπειρία σχετική με λάθος του οργανισμού

στο παρελθόν.

- Πρώην υπαλλήλους που είχαν προηγούμενα με τον οργανισμό.

- Άλλες πηγές που αποκαλύπτουν «μυστικά» της επιχείρησης.

Ελέγξτε την πρόσβαση των ΜΜΕ

• Προφυλάξτε τα θύματα και τα άτομα που διαχειρίζονται
την κρίση από την προσοχή των ΜΜΕ.
• Επιτρέψτε περιορισμένη πρόσβαση σε αντιπροσώπους
των ΜΜΕ που θα επιλεχθούν από τα ίδια (προσοχή για
μεροληπτική μεταχείριση με τα διαφορετικά ΜΜΕ)
Μορφές επαφής με ΜΜΕ κατά τη διάρκεια
μιας κρίσης
• Μέσα στην τοποθεσία
• Παροχή ειδικών χώρων (εξοπλισμένοι) που η πρόσβαση θα είναι
εύκολη από τα ΜΜΕ οι οποίοι θα επιλέξουν τους αντιπροσώπους τους.
• Απροετοίμαστες συνεντεύξεις:
• Οι δημοσιογράφοι έτσι εξασφαλίζουν αποκλειστικές δηλώσεις.
• Μπορείτε να διαχειριστείτε μια τέτοια απρόβλεπτη κατάσταση σε τρία
βήματα:
1. Δείξτε προθυμία να απαντήσετε αλλά ευλογοφανή ανικανότητα (π.χ. όχι
αρκετά στοιχεία «Θα ήθελα πραγματικά μα συζητήσω μαζί σας τα όσα
συνέβησαν σήμερα. Εντούτοις, σε αυτή τη φάση που βρισκόμαστε τώρα
πρέπει να είμαστε σίγουροι για τα γεγονότα που συνέβησαν σήμερα».
2. «Θα ήθελα πραγματικά, να συζητήσω μαζί σας τα όσα συνέβησαν, αλλά
εκείνο που προέχει αυτή τη στιγμή είναι περισσότερο οι άνθρωποι που
επλήγησαν από αυτή την κρίση και το να κάνουμε κάτι για να τους
βοηθήσουμε».
3. «Όλα όσα με ρωτάτε είναι πραγματικά σημαντικά θέματα που χρειάζονται
περισσότερο προσοχή όμως τώρα δεν μπορούμε να τα συζητήσουμε εδώ.
Θα μπορέσουμε να συζητήσουμε για όλα αυτά στην επίσημη ανακοίνωση
που θα κάνουμε στα ΜΜΕ η οποία θα γίνει ……»

Μορφές επαφής με ΜΜΕ κατά τη διάρκεια

της κρίσης
• Προκαθορισμένες συνεντεύξεις (εκπομπές, talk shows, κλπ)
• Αρκετός χρόνος για προετοιμασία

• Συνεντεύξεις τύπου
• Οι οργανισμοί έχουν τη δυνατότητα:
• Να δώσουν την δική τους εκδοχή για την κρίση
• Να εξηγήσουν τι έκαναν για τη διαχείριση και τι πρόκειται να κάνουν στο μέλλον.
• Να φανούν ως άνθρωποι με συναισθήματα που προβληματίζονται γι’ αυτούς που επηρεάστηκαν δυσμενώς από την
κατάσταση.

• Ο συντονιστής δεν πρέπει να είναι ο εκπρόσωπος τύπου

• Πρέπει να έχουμε διάφορους ομιλητές: ειδικούς, αυτόπτες μάρτυρες, κλπ

• Δώστε έμφαση στις εγκαταστάσεις (φωτισμός, φαγητό, τουαλέτες)

• Προσέξτε τα όρια της συνέντευξης

• Συμβουλές επικοινωνίας: Αφού εξεταστούν οι πληροφορίες που έχουν τα ΜΜΕ στη συνέχεια
επιλέγονται τα επικοινωνιακά μηνύματα.
• Δεν λέμε ψέματα
• Δεν αποκαλύπτουμε πρώιμα τις πληροφορίες
• Δεν αποκρύπτουμε στοιχεία.
• Δείχνουμε ότι, συμπάσχουμε με αυτούς που έχουν επηρεαστεί από την κρίση και ότι, εκτιμούμε θερμά αυτούς που
βοηθούν για την αντιμετώπιση της κρίσης.
• Μην παραποιείτε τα στοιχεία
Μορφές επαφής με ΜΜΕ κατά τη διάρκεια
της κρίσης
• Συνεντεύξεις τύπου
• Πως φεύγουμε… Με διακριτικό τρόπο «Σας ευχαριστώ που μου δώσατε τη δυνατότητα να βοηθήσω
εσάς και τους θεατές/ακροατές/αναγνώστες να κατανοήσουν την κατάσταση. Όπως καταλαβαίνετε θα
πρέπει να επιστρέψω στη διαχείριση της κρίσιμης κατάστασης..»

• Προσοχή στους αυτόπτες μάρτυρες καθώς πρέπει να επιλεχθούν σωστά:

• Μπορεί να αποκαλύψουν πρώιμα πληροφορίες
• Μπορεί να εκφραστούν με δυσμένεια απέναντι στην επιχείρηση

• Καλό είναι οι εκπρόσωποι να μην είναι πολύ περιποιημένοι και ούτε πολύ ακατάστατοι και κουρασμένοι.

• Να αποφεύγονται τα άσπρα ρούχα. Τα παστέλ προτιμώνται καθώς και το κόκκινο και το μπλε.

• Αυξήστε την αξιοπιστία χρησιμοποιώντας ως ομιλητές, ανεξάρτητους επιστήμονες και ανθρώπους με

κύρος.

• Μη δείχνετε το λογότυπο του οργανισμού ή τη μάρκα για να αποφύγετε τη σύνδεση της επιχείρησης με
την κρίσιμη κατάσταση.

• Προσπαθήστε να κάνετε τους πάντες να πουν πάνω κάτω την ίδια ιστορία.

• Αναφέρετε ξανά και ξανά τα θετικά βήματα που έχει κάνει ο οργανισμός για τη διαχείριση της κρίσης.

• Βεβαιώστε ότι, θα ενημερώσετε το κοινό για τις μελλοντικές πληροφορίες που θα έχετε και τηρείστε αυτή
τη συμφωνία.

Μορφές επαφής με ΜΜΕ κατά τη διάρκεια

της κρίσης
• Δελτίο Τύπου

• Ακριβής περίληψη του τι έγινε

• Σχολιασμός που να δείχνει ανθρώπινο ενδιαφέρον και κατανόηση

για τους ανθρώπους που εμπλέκονται

• Διατυπώστε μια ξεκάθαρη δήλωση σχετικά με το τι έχετε κάνει και τι

σκοπεύετε να κάνετε στο μέλλον

• Ξεκάθαρη δήλωση σχετικά με το πώς και που μπορούν να λάβουν

περισσότερες πληροφορίες και τις μελλοντικές ανακοινώσεις,
συνεντεύξεις τύπου κ.λπ
Video News Release
• Αποστέλλεται στα ΜΜΕ
• Ανεβαίνει στα social media του οργανισμού
• Οι ομάδες ενδιαφερομένων μπορούν να σχολιάσουν σχετικά με το
video.
• Απαραίτητο είναι το video να αντανακλά ειλικρίνεια,
αυθεντικότητα, και αξιοπιστία.
• Προσοχή: η επαφή με την κάμερα είναι απαραίτητη.

Τρομοκρατικές
επιθέσεις &
επικοινωνία
Οι τρομοκρατικές επιθέσεις

▪ Έχουν τη διάσταση της επικοινωνίας

▪ Εφαρμόζουν και στρατηγική επικοινωνία
▪ Τρομοκρατική επίθεση: βία με πολιτικούς στόχους εναντίον αθώων
πολιτών με τον σκοπό της δημιουργίας δημοσιότητας και της
επικοινωνίας μηνυμάτων (Nacos, 2002).
▪ Στόχοι
○ να προκληθεί φόβος και ανησυχία στο κοινό.
○ Να καταστραφούν οι αντίπαλοι και οι συμβολικοί στόχοι
○ Να ενισχυθεί η δημοσιότητα για ένα σκοπό
○ Να υποβαθμιστούν οι αντίπαλοι
○ Κινητοποίηση και ενίσχυση υποστήριξης (Schmid & de Graaf,
1982; Nacos 2002; Tuman 2003)

Είναι η τρομοκρατική επίθεση κρίση?

▪ Μια κρίση αφορά μια δύσκολη κατάσταση έκτακτης ανάγκης,

συμφοράς, καταστροφής που διακόπτει την ομαλή λειτουργία ενός
οργανισμού (Hagan, 2007).
▪ Κάθε τρομοκρατική επίθεση διακρίνεται από αβεβαιότητα για τη φύση
του προβλήματος, τους εμπλεκόμενους, την ευθύνη και τις διορθωτικές
ενέργειες που πρέπει να γίνουν.
▪ Μια τρομοκρατική επίθεση επίσης επηρεάζει και τη φήμη των
οργανισμών που εμπλέκονται στη διαχείριση της έκτακτης ανάγκης π.χ.
δημόσιοι οργανισμοί, αστυνομία, υπουργεία, διασώστες, δήμαρχος,
τοπικές αρχές.
 Αντίδραση αρχών μετά από τρομοκρατική επίθεση

 Φροντίδα για τα θύματα και τις οικογένειες

 Εντοπισμός δραστών
 Διατήρηση της ασφάλειας
 Παροχή πληροφοριών
 Συμβολική επικοινωνία για εμψύχωση του κοινού και ενίσχυση της ανθεκτικότητας.

Περίπτωση της Μαδρίτης – ήττα στις

εκλογές
● Μάρτιος 2004 – Μαδρίτη
● Προαστιακός σιδηρόδρομος της πόλης
● 192 άτομα σκοτώθηκαν – 1800 τραυματίστηκαν
● Τρεις μέρες πριν τις βουλευτικές εκλογές
● Ισπανός πρωθυπουργός - Χοσέ Μαρία Αθνάρ κατηγόρησε αμέσως την ΕΤΑ (Βάσκικη αυτονομιστική
οργάνωση) για τις επιθέσεις.
● Επικοινωνιακή στρατηγική του διαχωρισμού (strategy of division)  η κυβέρνηση, με το Σύνταγμα και τον
Λαό εναντίον μιας τρομοκρατικής οργάνωσης.
● Όμως, νέες πληροφορίες έδειχναν ότι, ΕΤΑ δεν ευθυνόταν για τις επιθέσεις  αναγκάζοντας την
κυβέρνηση να αλλάξει το αφήγημα για το ποιος ευθύνεται:
“although the main hypothesis continues to be that ETA is responsible, I have given instructions so that
other possibilities are not ruled out.”
● Τα κόμματα της αντιπολίτευσης – κινητοποίησαν το κοινό και κατηγόρησαν την κυβέρνηση ότι ψεύδεται.
● Τελικά αποδείχθηκε ότι, η Αλ Κάιντα ευθυνόταν για τις επιθέσεις. Η αφορμή ήταν η συμμετοχή ισπανικών
στρατευμάτων στον πόλεμο του Ιράκ (κάτι που δεν είχε εγκριθεί από το ισπανικό κοινοβούλιο).
 Ηνωμένο Βασίλειο

▪ Τρομοκρατική επίθεση στο Λονδίνο το 2005 μετά την απόφαση να γίνουν οι

Ολυμπιακοί αγώνες στο Λονδίνο το 2012.
▪ 52 άτομα και εκατοντάδες τραυματίστηκαν
▪ Το απόγευμα μια ομάδα συνδεδεμένη με την Al Qaeda ανέλαβε την ευθύνη.
▪ Οι βομβιστές είχαν ως κίνητρο την εμπλοκή της Βρετανίας στον Πόλεμο του Ιράκ.
▪ Ο Tony Blair δεν έριξε την ευθύνη σε καμία ομάδα όμως μέσω της επικοινωνίας
του διαχώρισε την ιδεολογία ομάδων που τρομοκρατούν μέσω επιθέσεων και του
Βρετανικού τρόπου ζωής και αξιών της ελευθερίας. Κάλεσε επίσης σε ενότητα και σε
αντίσταση αλλά και σε συνέχεια της κανονικής λειτουργίας της πόλης.
▪ Επίσης, ανέφερε ότι μπορεί οι δράστες να εξαπολύουν επιθέσεις στο όνομα του
ισλάμ, αλλά η συντριπτική πλειοψηφία των μουσουλμάνων είναι άνθρωποι
αξιοπρεπείς που απεχθάνονται την τρομοκρατία.
▪ Οι αξίες των Βρετανών, η ενότητα, η συμπόνοια στα θύματα, η ανθεκτικότητα και
η συνέχεια ήταν οι βασικοί άξονες της επικοινωνίας της κυβέρνησης.

Στρατηγική διαχωρισμού «εμείς»

εναντίον «εκείνων»

● “It is important that those engaged in terrorism realize that our determination to
defend our values and our way of life is greater than their determination to cause
death and destruction to innocent people in a desire to impose extremism on the
world. Whatever they do, it is our determination that they will never succeed in
destroying what we hold dear in this country and in other civilized nations throughout
the world” (Blair 2005b).

● Αυτή η δήλωση από την αρχή περιλαμβάνει τη στρατηγική του διαχωρισμού -

εκείνοι: τρομοκράτες vs εμείς
Tony Blair δηλώσεις
Σε δεύτερη δήλωση:

- Συλλυπητήρια:
“grieving so unexpectedly and tragically tonight,”
- Διαχωρισμός
Αυτοί - εκείνοι
 “they try to intimidate us,”
 “they seek to change our country, our way of life,”
 “they try to divide our people or weaken our resolve”
- Εμείς
 “we will not be changed,”
 “we will not be divided and our resolve will hold firm.”
- Έμφαση σε αξίες όπως:
“We will show by our spirit and dignity and by a quiet and true strength that there is in the British
people, that our values will long outlast theirs”

Norway attacks 22 July 2011 –

Falkheimer (2013)
● Έκρηξη βόμβας σε αυτοκίνητο στο Όσλο στο Regjeringskvartalet, την κυβερνητική
συνοικία της Νορβηγίας. Η βόμβα ήταν τοποθετημένη μέσα σε ένα φορτηγό δίπλα στο
πύργο που στέγαζε το γραφείο του τότε πρωθυπουργού Γενς Στόλτενμπεργκ.
● Επιθέσεις του μοναχικού λύκου από τον Άντερς Μπέρινγκ Μπρέιβικ κατά της κυβέρνησης
● 8 νεκροί και πάνω από 200 τραυματίες
● Η δεύτερη επίθεση πραγματοποιήθηκε λιγότερο από δύο ώρες αργότερα σε μια θερινή
κατασκήνωση στο νησί Οτόγια στο Τυριφιόρντεν της περιφέρειας Βίκεν.
 Η επικοινωνιακή
διαχείριση της επίθεσης

 Δεν είχε ξαναδεχθεί η Νορβηγία τρομοκρατική επίθεση

 Η επίθεση έγινε όταν η επικοινωνιακή ομάδα της κυβέρνησης ήταν διακοπές
 Η ομάδα διαχείρισης της κρίσης δεν είχε πρόσβαση στα σχέδια διαχείρισης
κρίσεων γιατί έπρεπε να μεταφερθούν σε άλλη περιοχή.
 Το βασικό πρόβλημα που ανέφεραν τα στελέχη ήταν η δυσκολία στη ροή των
πληροφοριών από τους οργανισμούς έκτακτης ανάγκης, την αστυνομία, την
κυβέρνηση και το γραφείο του πρωθυπουργού.

Η διαχείριση από την αστυνομία

 Υπήρχαν σχέδια διαχείρισης αλλά δεν ήταν αναθεωρημένα

 Άλλο βασικό πρόβλημα ήταν η έλλειψη επαγγελματιών
επικοινωνιολόγων ειδικά στην κοινότητα της Utøya
 Έλλειψη συνεργασίας με τα κεντρικά της αστυνομίας στο Όσλο.
 Η αστυνομία δεν δημοσίευσε από την αρχή τον πραγματικό αριθμό
των νεκρών ενώ ήξερε για τον υψηλό αριθμό των θυμάτων.
 Δεν χρησιμοποιήθηκαν τα κοινωνικά μέσα για την επικοινωνία της
επίθεσης
 Δεν υπήρχε έγκαιρη ενημέρωση.
 Ο δράστης
 Δίλημμα: μπορεί να θεωρηθεί η επίθεση από ένα άτομο – τρομοκρατική επίθεση?
 Ενώ στην αρχή τα ΜΜΕ εμμέσως κατηγόρησαν την Al Qaeda στη συνέχεια μόλις
εντοπίστηκε ο δράστης άλλαξαν την πλαισίωση.
 Πριν την αποκάλυψη του δράστη οι λέξεις τρόμος, επίθεση τρόμου
χρησιμοποιήθηκαν από τα ΜΜΕ: “Terror Attack in Oslo City: Seven Dead Confirmed”
 Στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκαν λέξεις όπως σφαγή, μαζική δολοφονία και
τραγωδία.
 Από τα 924 άρθρα το 5% έκανε αναφορά στο δράστη με συνδέσεις και στο
Μανιφέστο του.
 Οι επιθέσεις ήταν ένα συμβολικός τρόπος τις απόψεις του.

Ruggiero, A., & Vos, M. (2015). Communication challenges in CBRN

terrorism crises: Expert perceptions.
Journal of Contingencies and Crisis Management, 23(3), 138-148.
 Ρόλος της δημόσιας επικοινωνίας για
κινδύνους τρομοκρατίας

 Πριν την κρίση: προετοιμασία του κοινού μέσω εκπαίδευσης (Ruggiero

et al., 2013) και ενίσχυση της κατανόησης των κινδύνων και κατ’
επέκταση ενίσχυση της ανθεκτικότητας του κοινού (Sheppard, 2011).

 Κατά τη διάρκεια της επίθεσης στόχος είναι η προώθηση έγκαιρης και

αξιόπιστης πληροφορίας για το περιστατικό, η παροχή οδηγιών για μέτρα
προστασίας (Wray, Kreuter, Jacobson, Clements, & Evans, 2004).

 Στη φάση της ανάκαμψης ο σκοπός είναι να επανέλθει η

εμπιστοσύνη, η κατανόηση, η μάθηση και η επούλωση των ψυχικών
τραυμάτων (Griffin-Padgett & Allison, 2010).

Τρομοκρατικές επιθέσεις
 Επηρεάζουν και το κοινό που δεν είχε άμεση ανάμιξη με το περιστατικό.

 Επηρεάζουν και τον τρόπο που οι άνθρωποι βλέπουν τον κόσμο και τις βασικές τους
αξίες (Rubin, Brewin, Greenberg, Hughes, Simpson, & Wessely, 2007; Griffin-Padgett et
al., 2010; Ulmer & Sellnow, 2002)

 Επομένως, υπάρχει ανάγκη για ψυχολογική υποστήριξη και επικοινωνία

(MacGeorge, Samter, Feng, Gillihan, & Graves, 2007
 Βασικά προβλήματα στην
επικοινωνιακή διαχείριση
● Έρευνα σε 28 διαχειριστές κρίσεων στην Ευρώπη.

○ 10 άτομα λένε ότι, ο οργανισμός τους είχε μέτριο βαθμό προετοιμασίας ως

προς την επικοινωνία τους και ότι υπάρχουν σχέδια και κανάλια
επικοινωνίας που όμως δεν έχουν εφαρμοστεί σε πραγματικές καταστάσεις
ή έλλειψη εκπαίδευσης και άσκησης.

○ 8 άτομα δήλωσαν έλλειψη προετοιμασίας που σχετιζόταν με έλλειψη

σχεδίων, εκπαίδευσης, εξειδίκευσης.

○ Η πολύ χαμηλή προετοιμασία σχετιζόταν και με τις αντιλήψεις σχετικά με

την ένταση του κινδύνου για τρομοκρατική επίθεση στη χώρα τους.

Προκλήσεις

 Αδυναμία αντίληψης και εντοπισμού του κινδύνου

 Έλλειψη χρόνου για αντίδραση
 Πολύ γρήγορες αλλαγές της κατάστασης (π.χ. άνεμος)
 Παγκόσμια διάσταση και αδυναμία πρόβλεψης
 Έλλειψη πόρων, ικανότητες,
συνεργασία στην αντίδραση

 Έλλειψη πόρων σε προσωπικό και εξοπλισμό

 Έλλειψη εμπειρίας και τεχνικής γνώσης για θέματα σχετικά με την τρομοκρατία.
 Λίγοι διαθέσιμοι ειδικοί επικοινωνίας και οι αρχές και οργανισμοί δεν επενδύουν
στο πεδίο της επικοινωνίας κρίσεων.
 Οι κρίσεις τρομοκρατίας δεν είναι εθνική και τοπική προτεραιότητα.
 Δεν είναι εύκολη η συνεργασία με τους υπόλοιπους φορείς λόγω της δομής τους
και τη ροή των εντολών.
 Μεγάλος αριθμός εμπλεκόμενων δημιουργεί περισσότερη σύγχυση και αδυναμία
συντονισμού.
 Ανάγκη να εμπλακούν και τα σχολεία στον προγραμματισμό της διαχείρισης
τρομοκρατικών επιθέσεων.

Άλλα προβλήματα

▪ Οι αντιδράσεις των πολιτών οι οποίες είναι κυρίως

○ ψυχολογικές όπως ανησυχία λόγω της αδυναμίας κατανόησης και
ελέγχου στη διαχείριση της κρίσης.
○ συμπεριφορικές αντιδράσεις του κοινού που δεν ακολουθεί τις
οδηγίες ή αδιαφορεί.
▪ Πανικός λόγω της παραπληροφόρησης
▪ Έλλειψη εκπαίδευσης του κοινού
▪ Αδυναμία συνεργασίας με τους πολίτες για λήψη πληροφοριών. (στην
επίθεση στην Αυστρία το 20 οι πολίτες αναρτούσαν σε ιστοτόπους κοινωνικής
δικτύωσης βίντεο που έδειχναν έναν ένοπλο να τρέχει σε έναν πλακόστρωτο
δρόμο, πυροβολώντας και φωνάζοντας. Η αστυνομία ζήτησε από τους πολίτες
να μην αναρτούν βίντεο και φωτογραφίες στα σόσιαλ μίντια, αλλά να της τα
παραδώσουν ώστε να την βοηθήσουν στο έργο της.
Καλές πρακτικές
▪ Διαφάνεια και επικοινωνία της αβεβαιότητας και των κινδύνων
▪ Γρήγορη επικοινωνιακή αντίδραση και τακτή ενημέρωση από τις αρχές.
▪ Συνέπεια και όχι αντιφάσεις (να μιλούν όλοι με μια φωνή)
▪ Φροντίδα
▪ Ανάλυση κοινωνικών μέσων και άμεση επικοινωνία
▪ Χρήση όλων των μέσων (παραδοσιακών και μη) και των κινητών τηλεφώνων και
μηνυμάτων.
▪ Χρήση ιστοσελίδων, εκπροσώπων τύπου, influencer, συστήματα έγκαιρης
προειδοποίησης.
▪ Να γίνεται αναφορά στο καλύτερο και στο χειρότερο σενάριο
▪ Ανάμιξη ουδέτερων φορέων στην επικοινωνία
▪ Προσοχή στην εμφάνιση των ανθρώπων που βρίσκονται στη διαχείριση της κρίσης
αλλά και τα σημαντικά πρόσωπα που επισκέπτονται τις περιοχές της κρίσης π.χ. χρήση
προστατευτικών ρούχων και μασκών (π.χ. ραδιο-ακτινοβολία)
▪ Οι πολίτες θα πρέπει εντοπίζουν άμεσα τις ενέργειες που πρέπει να κάνουν και να
προστατευτούν.

Ζητήματα ηθικής

▪ Προσπάθεια αποφυγής γενικεύσεων και στερεοτύπων

▪ Στίγμα σε συγκεκριμένες πολιτικές και θρησκευτικές ομάδες

▪ Η επικοινωνία θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τα ανθρώπινα δικαιώματα και να

σέβεται τα πολιτισμικά και θρησκευτικά αισθήματα των ανθρώπων.

▪ Η επικοινωνία για την τρομοκρατία θα πρέπει να βασίζεται όσο το δυνατό

περισσότερο σε στοιχεία.

▪ Το κοινό θα πρέπει να ενημερώνεται για ΌΛΟΥΣ τους πιθανούς κινδύνους

2016 Βέλγιο – Ομάδα D5
▪ Μέχρι τώρα οι θεωρίες επικοινωνιακής διαχείρισης κρίσεων
εστιάζουν στην προφύλαξη της φήμης του οργανισμού.

▪ Μια εναλλακτική προσέγγιση προτείνει την αποκατάσταση της

εμπιστοσύνης του κοινού μέσω της μείωσης του άγχους και του στρες
των θυμάτων και των ομάδων ενδιαφερομένων ως βασικό άξονα της
επικοινωνιακής διαχείρισης.

▪ Σύμφωνα με τις θεωρίες της ψυχο-κοινωνικής συμπεριφοράς η

αρνητική αντίληψη του κοινού ενισχύεται λόγω:
○ Έλλειψης πληροφοριών
○ Απουσίας οδηγιών για το πως πρέπει να συμπεριφερθεί το
κοινό
○ Μη αναγνώρισης της ψυχολογικής κατάστασης του κοινού

Διαχείριση κρίσεων

▪ Belgian Federal Crisis Center

○ Belgian Legislative Framework: 5 disciplines during crisis
communication

■ D1: fire fighters

■ D2: medical

■ D3: police

■ D4: logistics

■ D5: Communication
○ Team D5: δεν εργάζεται στο χώρο της κρίσης αλλά πλαισιώνει το
έργο των άλλων τεσσάρων πεδίων. Δεν φορούν στολές.
Team D5

 30 επαγγελματίες επικοινωνίας που δουλεύουν σε εθελοντική βάση (εθελοντικό

δίκτυο) βοηθώντας το Federal Crisis Center
 Οι επαγγελματίες αυτοί εργάζονται σε κυβερνητικούς και άλλους δημόσιους
φορείς
 Έχουν λάβει εκπαίδευση (συλλογική) για την επικοινωνιακή διαχείριση κρίσεων
 Κάνουν τακτικές συναντήσεις για εκπαίδευση
 Σκοπός είναι να προσφέρουν στρατηγική και τακτική υποστήριξη σε άλλες ομάδες
επικοινωνίας τοπικές, περιφερειακές, κυβερνητικές
 Βοηθούν είτε με την αποστολή ομάδας ατόμων στην περιοχή της κρίσης, είτε με
διαδικτυακή υποστήριξη είτε με συνδυασμό.

Πλαίσιο

▪ Crisis Communication Work Process

○ Να λάβουν εντολή
○ Παροχή στρατηγικής συμβουλής βάσει σωστής πληροφόρησης
○ Προσέγγιση: η επικοινωνία είναι αποτελεσματική όταν λειτουργεί
βάσει των γνωστικών και νοητικών λειτουργιών των ατόμων.
○ Η επικοινωνία κρίσεων είναι ένα ξεχωριστό σημαντικό πεδίο στη
διαχείριση κρίσεων που έχει πολλές επιμέρους εξειδικεύσεις.
▪ Βασικές δραστηριότητες της D5 την ημέρα της επίθεσης (Mάρτιος 22 2016)
○ Δημοσίευση δημοσίων μηνυμάτων στα κοινωνικά μέσα και στην
ιστοσελίδα
○ Απαντήσεις σε ερωτήματα πολιτών
○ Ερωτήσεις και απαντήσεις που αφορούν την ομάδα
Σκοπός της D5
 Η Crisis Communication Work Process αναγνωρίζει

 το κενό ανάμεσα στην πραγματικότητα και της αντίληψη (reality vs perception)

 Τη διαφορά ανάμεσα στην έλλειψη πληροφορίας και στην έντονη ζήτηση από ΜΜΕ, πολίτες για
πληροφορίες.
 Πρώτο βήμα είναι η αναγνώριση των αντιλήψεων του κοινού (perception of the outside world) μέσω αναλύσεων
των κοινωνικών μέσων και άλλων δημοσίων συζητήσεων

 Ανάλυση μέσω του πλαισίου IBSE (όλα π.χ. τα ποστ κατηγοριοποιούνται σε αυτές τις τέσσερις κατηγορίες)

 Information: ανάγκες για πληροφορίες

 Behavior: θέματα για τη συμπεριφορά του κοινού, πως πρέπει να αντιδράσουν, τη συμπεριφορά
πρέπει να υιοθετήσουν

 Sensemaking: Θέματα που αφορούν τα προβλήματα του κοινού ως προς την κατανόηση της
κατάστασης που συνήθως εκφράζονται μέσω συναισθηματικών αντιδράσεων ανησυχίας κλπ

 Expectations: θέματα που αφορούν την ανάγκη για παροχή επικαιροποιημένων ανακοινώσεων για
την κατάσταση.

Επιθέσεις στο Βέλγιο – 22 Μαρτίου 2016

▪ 7:58 στο αεροδρόμιο των Βρυξελλών

▪ 9:11 στο Μετρό στο κέντρο των Βρυξελλών
▪ 35 άτομα σκοτώθηκαν – 340 τραυματίστηκαν
▪ Συμπτωματικά εκείνη την ημέρα η Team D5 είχε προγραμματίσει άσκηση
στo FCC
▪ Αμέσως, η Team D5 ενώθηκε με την ομάδα επικοινωνίας του FCC
▪ O πρωθυπουργός, οι υπουργοί και οι σύμβουλοί τους συγκεντρωθήκαν στο
FCC
▪ Τρεις ομάδες:
○ Ομάδα λήψης στρατηγικών αποφάσεων (strategic decision manager)
○ Ομάδα επικοινωνίας
○ Ομάδα λειτουργικής ανταπόκρισης (διαχειριστές έκτακτης ανάγκης)
Δράση D5
 Η D5, με την ομάδα επικοινωνίας του FCC, και τις επιμέρους επικοινωνιακές ομάδες (π.χ.
εισαγγελία, μεταφορικά μέσα, κλπ)
 Επικοινωνιακή Στρατηγική
 Τακτικές
 Λειτουργία
 Αναγνώριση ενδιαφερόμενων ομάδων: γενικό κοινό, ηγέτες, τοπικοί άρχοντες κλπ.
 Ανάλυση: σκοπός είναι να εντοπιστούν στρατηγικές μέσα από την ανάλυση δεδομένων
από διάφορες πηγές.
 Ανάλυση περιεχομένου
 Ανάλυση γεωγραφικού περιεχομένου(geolocated data)
 Ανάλυση δικτύων
 Χρονολογικές αναλύσεις (time/trend analysis)
 Συνεργασία με το τηλεφωνικό κέντρο (call center), την Ομάδα Επικοινωνίας Κρίσης
(Crisis Communication Team) ώστε η D5 να μπορεί να εντοπίζει και να αναλύει τα τηλέφωνα
από τα θύματα, τις οικογένειες και τους άλλους εμπλεκόμενους. Επίσης, ενημερώνει και τις
άλλες ομάδες με τα αποτελέσματα της ανάλυσης των κοινωνικών μέσων.
 Παραγωγή αναφορών (reports) σε τακτά χρονικά διαστήματα για τις ανησυχίες του
κοινού και τις προτεινόμενες στρατηγικές:
 Θέματα ανησυχίας
 Περιεχόμενο και τόνος επικοινωνίας
 Κενά πληροφοριών για το περιστατικό

Δράση D5
● H προτεινόμενη στρατηγική επικοινωνίας συνεχώς ανανεωνόταν και
ευθυγραμμιζόταν με το Τμήμα Πολιτικής του FCC που αποτελούνταν από τον
πρωθυπουργό, τους υπουργούς της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, και τους
συμβούλους τους.

● Άρα η ομάδα επικοινωνίας της D5 είχε θέση στο “war room” και έφερνε στο
τραπέζι της ανησυχίες του κοινού και συμμετείχε στις στρατηγικές συζητήσεις
(ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ)
 IBSE ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ
Information Behavior Sensemaking Expectations

Πως και από που οι Δίκτυα επικοινωνίας εκτός Φόβος, ανησυχία Υψηλές προσδοκίες για το
συγγενείς μπορούν να βρουν λειτουργίας Crisis Center Communication
πληροφορίες (κοινωνικά μέσα, επαφές με
μμε, και συνεντεύξεις)

Που και πως γίνονται οι Θέματα κινητικότητας (π.χ. οι Ανησυχία για τα παιδιά
εκκενώσεις ταξιδιώτες πως θα
μετακινηθούν)

Τηλεφωνικοί αριθμοί Πως μπορούν να Αλληλεγγύη για τα θύματα

οργανωθούν οι εθελοντές

Επίδραση και μέτρα εθνικής Αβεβαιότητα για το μέλλον

ασφάλειας

ΚΑΝΑΛΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
 Μηνύματα κειμένου στο Twitter  εκείνη την ημέρα έστειλαν 226 μηνύματα – τα περισσότερα ήταν αντιδράσεις σε
μηνύματα χρηστών
 43 μηνύματα στο Facebook και 72 προσωπικά μηνύματα
 Στο FCC τέσσερα άρθρα ανέβηκαν με κείμενο, infographic, στοιχεία και γραφήματα
 Προσωπικό ύφος στην επικοινωνία και αίσθημα συμπόνοιας
 Όπως αναφέρει ο συντονιστής της D5 δεν μπορούμε να επικοινωνούμε μόνο στοιχεία και δεδομένα χωρίς συναίσθημα.
Το συναίσθημα πρέπει να αποτελεί μέρος της επικοινωνίας μας.
 Μια ομάδα από 120 τηλεφωνητές απάντησε σε 12,542 κλήσεις.
 Συνεντεύξεις και συνεντεύξεις τύπου
 Κάθε μήνυμα ήταν βασισμένο στα εξής:

 Ξέρουμε (information)

 Πράττουμε (behaviour)

 Νοιαζόμαστε (sensemaking)

 Θα επανέλθουμε (προσδοκίες)
 Όταν εντόπιζαν ψευδείς πληροφορίες αμέσως επικοινωνούσαν με τον αντίστοιχο συντάκτη  Διατήρηση ελέγχου
 Προληπτικά επικοινωνούσαν και με τους διαχειριστές του Twitter και του Facebook στο Βέλγιο για να δημοσιεύονται
κεντρικά ειδοποιήσεις στα κέντρα κρίσεων των κοινωνικών μέσων.
Αξιολόγηση

▪ Αξιολόγηση της λειτουργίας και επικοινωνίας του Crisis Center

▪ Κοινωνικά μέσα
○ Ανάλυση σχολίων χρηστών για την επικοινωνία – έπρεπε να
υπάρχει σαφής αναφορά στο κέντρο
○ Αναρτήσεις που αφορούσαν αντιδράσεις χρηστών στην
επικοινωνία και απάντηση από την ομάδα (Team D5 web care
team)
○ Υποστήριξη των επικοινωνιακών ενεργειών (π.χ. Retweets των
updates)
▪ ΜΜΕ
○ Αποδελτίωση – σαφής αναφορά στην επικοινωνία του κέντρου
και της ομάδας

Τρομοκρατική επίθεση Βιέννη –

Νοέμβριος 2020

▪ Έξι σημεία στο κέντρο της πόλης αργά το βράδυ της Δευτέρας

▪ Η επίθεση ξεκίνησε από σημείο κοντά στη συναγωγή της Βιέννης.

▪ Η επίθεση σημειώθηκε λίγες ώρες προτού η Αυστρία επιβάλει lockdown για την

αντιμετώπιση της πανδημίας του κορονοϊού.

▪ Πολλοί άνθρωποι είχαν βγει έξω να διασκεδάσουν στο κέντρο της Βιέννης, καθώς ήταν η

τελευταία μέρα που λειτουργούσαν μπαρ και εστιατόρια, τα οποία θα παραμείνουν κλειστά

από την Τρίτη μέχρι τα τέλη Νοεμβρίου.

 Καγκελάριος Αυστρίας
● Ο Αυστριακός Καγκελάριος Σεμπάστιαν Κουρτς δήλωσε ότι οι πυροβολισμοί που σημειώθηκαν
στη Βιέννη αργά το βράδυ της Δευτέρας αποτελούν μια "αποκρουστική τρομοκρατική επίθεση",
προσθέτοντας ότι ο στρατός θα αναλάβει τη φρούρηση στρατηγικών σημείων της αυστριακής
πρωτεύουσας, ώστε η αστυνομία να μπορεί να επικεντρωθεί στις αντιτρομοκρατικές
επιχειρήσεις.

● «Η αστυνομία μας θα λάβει αποφασιστικά μέτρα εναντίον των δραστών αυτής της φρικτής
τρομοκρατικής επίθεσης. Χαίρομαι που οι αστυνομικοί μας έχουν ήδη καταφέρει να εξαλείψουν
έναν δράστη. Δεν θα επιτρέψουμε ποτέ στον εαυτό μας να εκφοβιστεί από την τρομοκρατία και
να καταπολεμήσουμε αυτές τις επιθέσεις με όλα τα μέσα”, δήλωσε ο καγκελάριος της Αυστρίας.

● «Αυτή τη στιγμή βιώνουμε δύσκολες στιγμές για τη δημοκρατία μας. Θα ήθελα να ευχαριστήσω
όλες τις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης που διακινδυνεύουν τη ζωή τους για την ασφάλειά μας,
ειδικά σήμερα. Όλη η χώρα έχει τη σκέψη της στα θύματα, τους τραυματίες και τις οικογένειές
τους, στους οποίους εκφράζω τη βαθύτατη συμπάθειά μου», είπε ο κ. Κουρτς. Παράλληλα,
ευχαρίστησε τους ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τους διεθνείς εταίρους για την αλληλεγγύη
που εξέφρασαν.

Ομοσπονδιακός πρόεδρος
▪ Βαθιά συγκλονισμένος δήλωσε ο Αυστριακός ομοσπονδιακός
πρόεδρος Αλεξάντερ Βαν ντερ Μπέλεν, τονίζοντας:

«οι σκέψεις μας και η συμπάθειά μας είναι στα θύματα, τους τραυματίες και τις
οικογένειές τους».

«Θα υπερασπιστούμε την ελευθερία και τη δημοκρατία μας μαζί,

αποφασιστικά, με κάθε τρόπο», σημείωσε ο ομοσπονδιακός πρόεδρος, ενώ
ταυτόχρονα ευχαρίστησε αρχηγούς άλλων κρατών και κυβερνήσεων εξ
ονόματος της δημοκρατίας για τις δηλώσεις υποστήριξης».
 Υπουργός εσωτερικών
 Η ένοπλη επίθεση που σημειώθηκε σήμερα βράδυ στο κέντρο της Βιέννης πιστεύεται ότι είναι μια
τρομοκρατική επίθεση, δήλωσε ο υπουργός Εσωτερικών της Αυστρίας Καρλ Νέχαμερ στο
τηλεοπτικό δίκτυο ORF.

 Ο Νέχαμερ ανέφερε ότι υπάρχουν πολλοί τραυματίες και πιθανώς νεκροί.

 Η επίθεση, τόνισε ο υπουργός, φέρεται να διαπράχθηκε από πολλούς δράστες, αναφέροντας ότι
υπάρχουν πολλοί τραυματίες και πιθανώς νεκροί.

 «Πιστεύουμε ότι υπάρχουν αρκετοί δράστες, δυστυχώς, υπήρχαν και αρκετοί τραυματίες, πιθανώς και
νεκροί. Οι εγκληματίες χρησιμοποίησαν μακρύκαννα όπλα, οπότε αποτελούν μεγάλη απειλή», δήλωσε ο
Νέχαμερ αργά το βράδυ στο τηλεοπτικό δίκτυο ORF 1.

 «Συνενώσαμε διάφορες μονάδες των ειδικών δυνάμεων, που αναζητούν από κοινού τους φερόμενους
ως τρομοκράτες», σημείωσε ο Νιχάμερ, υπογραμμίζοντας ότι η επιχείρηση των διωκτικών αρχών «δεν
περιορίζεται σε κάποια συγκεκριμένη περιοχή της Βιέννης», διότι οι δράστες βρίσκονται «εν κινήσει», σε
δηλώσεις του στο δημόσιο τηλεοπτικό δίκτυο ÖRF.

 Ο υπουργός προέτρεψε τους κατοίκους της Βιέννης να παραμείνουν στα σπίτια τους και να αποφύγουν
ανοιχτούς χώρους στην πόλη, ενώ δήλωσε πως ο ίδιος μαζί με τον καγκελάριο Σεμπάστιαν Κουρτς
βρίσκεται σε κέντρο διαχείρισης κρίσεων για την αντιμετώπιση των ένοπλων επιθέσεων.

Δήμαρχος
● Δήμαρχος της Βιέννης Μίκαελ Λούντβιγκ

● «Μέχρι τώρα τίποτα δεν είναι γνωστό για τις ταυτότητές τους ή τα κίνητρά τους, αλλά
ελπίζουν οι αρχές ότι θα μάθουν περισσότερα όταν εξακριβώσουν την ταυτότητα του
δράστη που σκοτώθηκε. Αυτό που γνωρίζουμε μέχρι τώρα», είναι ότι οι δράστες
κινήθηκαν από την περιοχή Seitenstettengasse προς το κέντρο της πόλης
πυροβολώντας αδιακρίτως κατά θαμώνων εστιατορίων ή παμπ. Ζήτησε από τους
πολίτες να παραμείνει στα σπίτια του, κάνοντας λόγο για «φρικτό έγκλημα».
Ευρωπαίοι ηγέτες

▪ «Είμαι σοκαρισμένη και συγκλονισμένη από τη βίαιη επίθεση που

πραγματοποιήθηκε στη Βιέννη. Οι σκέψεις μου βρίσκονται με τις
οικογένειες των θυμάτων και τον αυστριακό λαό. Η Ευρώπη στέκεται
πλήρως αλληλέγγυα με την Αυστρία. Είμαστε ισχυρότεροι από το μίσος
και τον τρόμο», διαμήνυσε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής
Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.

Ευρωπαίοι ηγέτες
▪ «Η Ευρώπη καταδικάζει έντονα αυτή τη
δειλή πράξη που παραβιάζει τη ζωή και τις
ανθρώπινες αξίες μας», τόνισε ο πρόεδρος του
Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ. «Oι
σκέψεις μου είναι με τα θύματα και τους
ανθρώπους στη Βιέννη μετά την τρομερή
επίθεση απόψε. Στεκόμαστε στο πλευρό της
Αυστρίας» έγραψε ο Σαρλ Μισέλ σε ανάρτησή
του στο Twitter.

▪ Ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής

διπλωματίας, Ζοζέπ Μπορέλ, δήλωσε
«σοκαρισμένος και συντετριμμένος» από τις
επιθέσεις, τις οποίες χαρακτήρισε «δειλή
πράξη βίας και μίσους».
Ευρωπαίοι ηγέτες

▪ Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν.

«Εμείς, οι Γάλλοι, συμμεριζόμαστε το σοκ και τον πόνο

του αυστριακού λαού που χτυπήθηκε απόψε από την
τρομοκρατική επίθεση στην καρδιά της πρωτεύουσας,
της Βιέννης. Μετά τη Γαλλία, μια φίλη χώρα δέχεται
επίθεση. Είναι η Ευρώπη μας. Οι εχθροί μας οφείλουν
να γνωρίζουν με ποιους έχουν να κάνουν. Δεν θα
κάνουμε πίσω σε τίποτα».

Μέρκελ

▪ «Σε αυτές τις τρομερές ώρες που η Βιέννη έχει γίνει στόχος
τρομοκρατικής βίας, οι σκέψεις μου είναι με τους ανθρώπους εκεί και τις
δυνάμεις ασφαλείας που αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο», ανέφερε η
Μέρκελ σε δήλωση που δημοσίευσε ο εκπρόσωπός της στο Twitter
σήμερα Τρίτη.

▪ «Εμείς οι Γερμανοί στεκόμαστε με συμπαράσταση και αλληλεγγύη

στους Αυστριακούς φίλους μας. Ο αγώνας ενάντια στην ισλαμική
τρομοκρατία είναι ο κοινός μας αγώνας», πρόσθεσε.
 Γερμανικό υπουργείο εξωτερικών
"Τρομακτικές, δυσάρεστες ειδήσεις μας έρχονται απόψε από την

Βιέννη. Ακόμη κι αν το μέγεθος της τρομοκρατίας δεν μπορεί ακόμη

να προσδιοριστεί: Η σκέψη μας αυτές τις δύσκολες ώρες βρίσκεται

με τους τραυματίες και τα θύματα. Δεν πρέπει να υποχωρήσουμε

μπροστά στο μίσος που θέλει να διασπάσει τις κοινωνίες μας",

Αστυνομία
▪ Η αστυνομία της Βιέννης ανέφερε μέσω του
Twitter ότι υπάρχουν πολλοί ύποπτοι και ότι
εκδηλώθηκαν επιθέσεις σε έξι διαφορετικά
σημεία, πολύ κοντά στον δρόμο όπου βρίσκεται
η κεντρική συναγωγή.

▪ Με tweet η αστυνομία ανέφερε πως αρκετοί

άνθρωποι τραυματίστηκαν στο κέντρο της
αυστριακής πρωτεύουσας από την ανταλλαγή
πυρών. «Πυροβολισμοί στην περιοχή του κέντρου
της πόλης - υπάρχουν τραυματίες - ΜΕΙΝΕΤΕ
ΜΑΚΡΙΑ από όλους τους δημόσιους χώρους και τις
δημόσιες συγκοινωνίες», ανέφερε η αστυνομία στο
Twitter, καθώς είναι σε εξέλιξη η επιχείρησή της
στην καρδιά της πόλης, στην Ίνερε Στατ.
 Ισραηλινή κοινότητα
● Ο επικεφαλής της εβραϊκής κοινότητας της Αυστρίας με tweet του τόνισε
πως δεν είναι ξεκάθαρο αν η συναγωγή της Βιέννης ή τα γειτονικά γραφεία
ήταν στόχος της ένοπλης επίθεσης, λέγοντας πως ήταν κλειστά την ώρα του
συμβάντος.

● Η ισραηλινή θρησκευτική κοινότητα στην Αυστρία κάλεσε όλους τους

Εβραίους πολίτες να μην εγκαταλείψουν τα διαμερίσματα ή τα σπίτια τους,
σύμφωνα με την Kronen Zeitung.

Polizei Wien
 Polizei Wien

Δρ. ΔΟΜΝΑ ΜΙΧΑΗΛ

ΚΑΕΗΓΗΤΡΙΑ
ΑΝΕΡΩΠΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ & ΤΩΝ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΡΙΣΕΩΝ ΚΑΙ

ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΩΝ
Μεταναστευτικζς σπουδζς
▪ Θτο πεδλο των Μεταναστευτικϊν Θπουδϊν η μελζτη του φαινομζνου
της σύγχρονης μετανάστευσης εστιάζει κυρλως στις ανισότητες, τις
αντιθζσεις, διλθμματα, και αδικίες που μπορελ να ελναι οι αιτλες αλλά
και το αποτζλεσμα των μεταναστεύσεων.

▪ -Ευρωπαμκθ Ένωση-θεσμολ-μετανάστες-πρόσφυγες
▪ ΜΜΕ και κάλυψη της προσφυγικθς κρλσης-
▪ Η προσφυγικθ κρλση -ζητθματα ενσωμάτωσης-εθνικισμός-
πολιτειότητα και άνοδος της ακροδεξιάς στην Ευρϊπη

ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ: διαχρονικό φαινόμενο

▪ Οι Μεταναστεύσεις αποτελούν μζρος της ανθρϊπινης ιστορλας από

αρχαιοτάτων χρόνων.
▪ Η Διεθνθς Μετανάστευση πθρε διαστάσεις από το 1945 και ιδιαλτερα
από τα μζσα της δεκαετλας του ’80.
▪ Η διασυνοριακθ Μετανάστευση για εποχιακθ θ μακράς διάρκειας
παραμονθ για οικονομικούς λόγους ελναι ζνα φαινόμενο παγκόσμιο που
εντελνεται λόγω των οικονομικϊν ανισοτθτων και διευκολύνεται από την
ευκολλα των μετακινθσεων και της επικοινωνλας.
▪ Για τους λδιους τους μετανάστες, τις οικογζνειζς τους, τους
εργαζόμενους στις χϊρες υποδοχθς η μετανάστευση μπορελ να λάβει
πολλαπλζς νοηματοδοτθσεις και να ζχει διάφορες συνζπειες.
ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ: διαχρονικό φαινόμενο

▪ «Μετανάστευση» ελναι ζνας γενικός όρος που περιγράφει την

μετακλνηση ανθρϊπων από τον τόπο τους για περλοδο μεγαλύτερη από
μια επλσκεψη.
▪ Μπορελ να ελναι προσωρινθ, μόνιμη θ εποχιακθ για προσωρινθ
εργασλα
▪ Μπορελ να γλνει οικειοθελϊς (voluntary) θ εξ αναγκασμού (forced) αν
και συχνά αυτός ο διαχωρισμός δεν ελναι ξεκάθαρος (Αλβανικθ
περλπτωση)
▪ Η Μετανάστευση μπορελ να ελναι εσωτερικθ θ διεθνθς

Σύγχρονη Μετανάστευση
▪ Ένα από τα καθοριστικά χαρακτηριστικά της μετά-ψυχροπολεμικθς
εποχθς ελναι η συνεχθς αύξηση της διεθνούς μετανάστευσης σε όλο τον
κόσμο.
▪ Οι μετακινθσεις πληθυσμϊν αποτελούν δυναμικό χαρακτηριστικό της
παγκοσμιοποίησης και εντάθηκαν από την δεκαετλα του ’70 και μετά.
▪ Τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά της παγκοσμιοπολησης ελναι:
η συνεχθς αύξηση των διασυνοριακϊν ροϊν με ποικλλες
μορφζς: επενδύσεις, εμπόριο, πολιτισμικά αγαθά, ανθρϊπους
και ιδζες.
Αλλά και η ανάπτυξη διεθνικϊν δικτύων με κόμβους ελζγχου σε
πολλαπλά γεωγραφικά σημελα (Castells, 1996; Heild et al.,
1999). Τα δίκτυα αυτά μπορεί να είναι επιχειρηματικά,
οικονομικά, κοινωνικά αλλά και πολιτικά ή εξτρεμιστικά (πχ
Al-Qaida)
Σύγχρονη Μετανάστευση/αίτια

▪ Συγκρούσεις, φτϊχεια, υποβάθμιση του περιβάλλοντος, ζλλειψη τροφθς,

μειωμζνες εργασιακζς ευκαιρίες, πολιτικθ και εθνοτικθ καταπίεση αποτελούν
κάποια από τα αλτια της μετανάστευσης.
▪ Η Διεθνθς Μετανάστευση μπορελ να ελναι το αποτζλεσμα αλλά και η αιτλα
διαφόρων μορφϊν συγκρούσεων ανάμεσα θ μζσα σε εθνικά κράτη. Θυγκρούσεις με
εθνικιστικό, θρησκευτικό, γεωπολιτικό, οικονομικό θ άλλο ζρεισμα.

▪ Η Μετανάστευση εξελλσσεται ως φαινόμενο καθϊς οι οικονομικζς ανισότητες

Βορρά –Νότου προκαλούν ολοζνα και μεγαλύτερες ροζς ανθρϊπων σε αναζθτηση
καλύτερων συνθηκϊν διαβλωσης.

▪ Ηολιτικζς, περιβαλλοντικζς και δημογραφικζς πιζσεις εξαναγκάζουν τους

ανθρϊπους να μετακινηθούν σε άλλες περιοχζς/χϊρες.

▪ Η διατροφικθ ανασφάλεια και η ζλλειψη νερού με ότι αυτό συνεπιφζρει μπορελ

επλσης να οδηγελ πληθυσμούς σε μετανάστευση.

Μετανάστευση και ανισότητες

▪ Οι ανισότητες ελναι μια από τις αιτλες της Μετανάστευσης ωστόσο
ανισότητες μπορελ επλσης να προκύψουν από τη μετανάστευση.

▪ Όσοι μεταναστεύουν ενδζχεται να αντιμετωπλσουν άνιση πρόσβαση

σε δικαιϊματα και κοινωνικούς πόρους, συμπεριλαμβανομζνου του
δικαιϊματος αναζθτησης προστασλας σε περιπτϊσεις φυγθς από
συγκρούσεις, βλα και διϊξεις.

▪ Καθϊς υπάρχουν συχνά συνεχιζόμενες αναπτυξιακζς ανισότητες σε

συνδυασμό με διακριτά πρότυπα μετανάστευσης εντός των λδιων των
χωρϊν και των κοινοτθτων, πρζπει επλσης να εξεταστελ εάν και πϊς η
μετανάστευση συμβάλλει θ αντισταθμλζει τη συγκζντρωση ανθρϊπων
και πόρων σε ορισμζνες περιοχζς μιας χϊρας θ περιοχθς.
ΠΟΙΟΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΟΥΝ
▪ Η Μετανάστευση αφορά πλούσιους και φτωχούς, ανεξαρτθτως
μόρφωσης, και κοινωνικθς προζλευσης.
▪ Οι άνθρωποι μεταναστεύουν ως ανειδλκευτοι εργάτες, εξειδικευμζνοι
με υψηλά προσόντα, επιχειρηματλες, πρόσφυγες θ μζλη οικογενειϊν
προηγούμενων μεταναστϊν, φοιτητζς κλπ.
▪ Τα μεταναστευτικά δλκτυα που αναπτύσσονται συνδζουν τους τόπους
προζλευσης με τους τόπους υποδοχθς, επιφζροντας αλλαγζς και στους
μεν και στους δε.
▪ Η Μετανάστευση επιφζρει δημογραφικζς, οικονομικζς και κοινωνικζς
αλλαγζς και στον τόπο προζλευσης και στον τόπο υποδοχθς.
▪ Επλσης μπορελ να δημιουργθσει νζες ταυτότητες αλλά και αιτθματα
για απόδοση ιδιότητας του πολλτη (citizenship) των χωρϊν υποδοχθς.

ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΕΣ ΡΟΕΣ
2014-2017
▪ Το 2015, ο αριθμός των μεταναστϊν που ζφτασαν στην ΕΕ μζσω της
οδού της Ανατολικθς Μεσογελου θταν 17 φορζς μεγαλύτερος σε σχζση με
το 2014.
▪ Η πλειοψηφλα ζφθασε σε ελληνικά νησιά, κυρλως στη Λζσβο.
▪ Μεταξύ Ιανουαρλου και Νοεμβρλου 2017, εκτιμάται ότι
πραγματοποιθθηκαν 37.961 παράνομες διελεύσεις των συνόρων μζσω
αυτθς της διαδρομθς. Οι περισσότεροι μετανάστες σε αυτθ τη διαδρομθ
το 2015 κατάγονταν από τη Θυρλα και ακολουθούν το Αφγανιστάν και η
Θομαλλα.

▪ Ηηγθ: Frontex

ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΗ ΚΡΙΣΗ
▪ ΓΕΩΗΟΛΙΤΙΚΑ
▪ ΑΘΙΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΘΥΝΟΡΑ ΤΗΘ ΕΥΡΩΗΗΘ
▪ ΔΙΕΕΝΕΘ ΔΙΚΑΙΟ
▪ ΡΑΤΘΙΘΜΟΘ –ΖΕΝΟΙΟΒΙΑ
▪ ΑΝΕΡΩΗΙΘΜΟΘ
▪ ΕΥΡΩΗΑΙΚΟΙ ΕΕΘΜΟΙ
▪ ΗΟΛΙΤΙΚΕΘ ΤΗΘ ΕΕ ΓΙΑ ΤΟΥΘ ΜΕΤΑΝΑΘΤΕΘ
Πρόσφυγες & Μετανάστες
ΕΕΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΘΕ ΘΧΕΘΗ ΜΕ ΤΟΥΘ ΗΡΟΘΙΥΓΕΘ ΚΑΙ
ΜΕΤΑΝΑΘΤΕΘ:

▪ Ηαράτυπη μετανάστευση
▪ Ηαράνομη διακλνηση
▪ Οι ανθρϊπινες ζωζς που χάνονται στην προσπάθεια να περάσουν σε
ευρωπαμκό ζδαφος
▪ Θυνθθκες διαβλωσης στα κζντρα φιλοξενλας/κράτησης
▪ Ασφάλεια των τοπικϊν κοινωνιϊν
▪ Ζητθματα ρατσισμού και της ξενοφοβλας
▪ Επαναπροϊθηση
▪ Άσυλο

Πρόσφυγες στον κόσμο

Ο αριθμός των ανθρϊπων που εγκαταλελπουν τη χϊρα τους λόγω

διϊξεων, συγκρούσεων και βλας αγγλζει τα 89,3 εκατομμύρια σε όλο τον
κόσμο. Τα παιδιά αντιπροσωπεύουν περλπου το 36,5% του παγκόσμιου
πληθυσμού προσφύγων.

Οι χϊρες που φιλοξενούν τον μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων ελναι η

Τουρκλα, η Κολομβία, το Πακιστάν, η Ουγκάντα ​και η Γερμανία. Μόνο
το 17% των προσφύγων παγκοσμλως φιλοξενούνται σε ανεπτυγμζνες
χϊρες.

https://www.europarl.europa.eu/news/el/headlines/society/20170629STO78630/prosfugiki-krisi-kai-ee-stoicheia-
kai-arithmoi
https://www.europarl.europa.eu/infographic/asylum-migration/index_el.html#filter=2021-el
…
▪ Η ρωσικθ επίθεση κατά της Ουκρανίας και κρίσεις όπως η
πανδημία COVID-19 είχαν σημαντικό αντίκτυπο στις
μεταναστευτικζς ροζς προς την ΕΕ.

▪ Οι περιορισμολ που επιβλθθηκαν λόγω της πανδημλας του κορονομού

οδθγησαν στην ελάττωση των μεταναστευτικϊν ροϊν προς την ΕΕ. Ο
αριθμός των αφλξεων άρχισε όμως και πάλι να αυξάνεται το 2021 και το
2022 λόγω, εν μζρει, του πολζμου της Ρωσλας κατά της Ουκρανλας.
▪ Η κλιματικθ αλλαγθ και οι επιπτϊσεις της αναμζνεται να παλξουν
ολοζνα και σημαντικότερο ρόλο.
Αδυναμίες του ευρωπαϊκού συστθματος
ασύλου/δυσκολία σε κοινθ συμφωνία των κ-μ

▪ Η προσφυγικθ κρλση από το 2015 και μετά ανζδειξε τις αδυναμλες του συστθματος
ασύλου της ΕΕ.
▪ Το 2017 αποφασλστηκε να αναθεωρηθελ το ισχύον καθεστϊς για το Άσυλο, λόγω
των αδιεξόδων που δημιούργησε. Ζεκλνησαν διαπραγματεύσεις.
▪ Τον Θεπτζμβριο του 2020, λόγω της ζλλειψης προόδου στις διαπραγματεύσεις για
τις μεταρρυθμλσεις της κοινθς πολιτικθς για το άσυλο, η Επιτροπθ πρότεινε ζνα νζο
Θύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο που στοχεύει στη βελτλωση της
αποτελεσματικότητας του τωρινού συστθματος μζσω της δλκαιης κατανομθς ευθύνης
και αλληλεγγύης μεταξύ των κρατϊν μελϊν.
▪ Το νζο σύμφωνο αποτελελ αναθεϊρηση του κανονισμού Δουβλλνο.
▪ Μζχρι στιγμθς δεν ζχουν καταλθξει τα κ-μ σε κοινθ συμφωνλα.
▪ Οι διαπραγματεύσεις θα συνεχιστούν τον Ιεβρουάριο του 2023. Το Κοινοβούλιο
και τα κράτη μζλη (Θυμβούλιο) θα πρζπει να καταλθξουν σε συμφωνλα σχετικά με τις
νζες προτάσεις της Επιτροπθς.

Αδυναμία του Ευρωπαϊκού συστθματος

ασύλου
▪ Η προσφυγικθ κρλση στο απόγειο της το 2015 οδθγησε εκατοντάδες
χιλιάδες ανθρϊπους να εγκαταλελψουν τις χϊρες τους αναζητϊντας μια
καλύτερη και ασφαλζστερη ζωθ στην Ευρϊπη. Το ευρωπαμκό σύστημα
ασύλου πολύ γρθγορα αποδελχθηκε αναποτελεσματικό καθϊς δεν
κατάφερε να διαχειριστελ μια τόσο μεγάλη εισροθ μεταναστϊν. Οι
αδυναμλες του ευρωπαμκού συστθματος ασύλου που ανζδειξε η άφιξη
σχεδόν ενός εκατομμυρλου αιτούντων άσυλο και προσφύγων στην
Ευρϊπη το 2015 παραμζνουν. Η ΕΕ αποφάσισε να απαντθσει στην
προσφυγικθ κρλση με αναθεϊρηση των κανόνων ασύλου, προκειμζνου
να διασφαλλσει ότι η κατανομθ των προσφύγων θα γλνει δλκαια μεταξύ
των κρατϊν μελϊν.
Ποια η διαφορά μεταξύ αιτούντων άσυλο και
προσφύγων;

▪ Πρόσφυγας ελναι κάποιος που ζχει εγκαταλελψει τη χϊρα του

εξαιτλας δικαιολογημζνου φόβου διϊξεως λόγω φυλθς, θρησκελας,
εθνικότητας, κοινωνικθς τάξης θ πολιτικϊν πεποιθθσεων δεν δύναται θ
δεν επιθυμελ να απολαμβάνει την προστασλα της χϊρας αυτθς, θ εξαιτλας
φόβου διϊξεως, να επιστρζψει σε αυτθν. Θτην ΕΕ η οδηγλα περλ
ελάχιστων προδιαγραφϊν θζτει τους όρους χορθγησης διεθνούς
προστασλας σε όσους τη χρειάζονται. Τον Μάρτιο του 2022, το
Κοινοβούλιο υποστθριξε για πρϊτη φορά την ενεργοποληση της Οδηγλας
περλ Ηροσωρινθς Ηροστασλας από τότε που τζθηκε σε ισχύ από το 2001,
παρζχει άμεση προστασλα στους πρόσφυγες από την Ουκρανλα.

Ποια η διαφορά μεταξύ αιτούντων άσυλο

και προσφύγων;
▪ Αιτϊν άσυλο ελναι ο πολλτης τρλτης χϊρας θ ανιθαγενθς που ζχει
υποβάλει αλτηση παροχθς διεθνούς προστασλας, στην οπολα ζητά άσυλο θ
επικουρικθ προστασλα. Οι πολλτες τρλτων χωρϊν πρζπει να κάνουν
αλτηση για προστασλα στην πρϊτη χϊρα μζσω της οπολας εισθλθαν στην
ΕΕ. Κάνοντας την αλτηση αυτθ μπορούν αυτόματα να γλνουν αιτούντες
άσυλο. Οι τελευταλοι μπορούν να αναγνωριστούν ως πρόσφυγες θ να
τύχουν άλλης διεθνούς προστασλας μόνο εφόσον δϊσουν το πράσινο
φως οι εθνικζς αρχζς του κράτους μζλους όπου εξετάστηκε η αλτησθ
τους.
Τι είναι ο κανονισμός του Δουβλίνου;

Θτην καρδιά του ευρωπαμκού συστθματος ασύλου βρλσκεται το σύστημα

του Δουβλλνου - το οπολο καθορλζει τη χϊρα που ελναι υπεύθυνη για τη
διαχελριση των αιτθσεων ασύλου - συνθθως η πρϊτη χϊρα εισόδου στην
ΕΕ.
Το Δουβλίνο ΙΙ υποχρεϊνει τις χϊρες που βρλσκονται στα εξωτερικά
σύνορα της ΕΕ, όπως η Ελλάδα και η Ιταλλα, να φζρουν το μεγαλύτερο
βάρος της μεταναστευτικθς κρλσης.

Η Σύμβαση του Δουβλίνου υπογράφτηκε το 1990, μπθκε σε ισχύ το 1997

(από 12 μζλη). Ο Κανονισμός Δουβλίνο ΙΙ υιοθετθθηκε το 2003
αντικαθιστϊντας την Θύμβαση, δε προζβλεπε τη διανομθ των αιτθσεων
ασύλου μεταξύ των κρατϊν μελϊν. Για αυτό το 2015 που ο αριθμός των
προσφύγων που εισθλθαν στην ΕΕ αυξθθηκε, χϊρες όπως η Ελλάδα και η
Ιταλλα αντιμετϊπισαν μεγάλες δυσκολλες στη διαχελριση των
μεταναστευτικϊν ροϊν και των αιτθσεων ασύλου.

Αναθεϊρηση του κανονισμού του Δουβλίνου

▪ Ο κανονισμός του Δουβλλνου θζτει τα κριτθρια και τους μηχανισμούς που

καθορλζουν ποιο κράτος μζλος της ΕΕ ελναι αρμόδιο για την εξζταση μιας αλτησης
χορθγησης ασύλου. Βασικθ αρχθ του κανονισμού ελναι ότι η αρμοδιότητα εξζτασης
μιας αλτησης βαρύνει κατά κύριο λόγο το κράτος μζλος που μετελχε σε μεγαλύτερο
βαθμό στην ελσοδο του αιτούντα στην ΕΕ, δηλαδθ στις περισσότερες περιπτϊσεις το
κράτος μζλος πρϊτης εισόδου.
▪ Το σύστημα που δημιουργθθηκε το 2003, δε προζβλεπε τη διανομθ των αιτθσεων
ασύλου μεταξύ των κρατϊν μελϊν. Για αυτό το 2015 που ο αριθμός των προσφύγων
που εισθλθαν στην ΕΕ αυξθθηκε, χϊρες όπως η Ελλάδα και η Ιταλλα αντιμετϊπισαν
μεγάλες δυσκολλες στη διαχελριση των μεταναστευτικϊν ροϊν και των αιτθσεων
ασύλου.
▪ Τον Θεπτζμβριο του 2020, η Επιτροπθ πρότεινε το νζο Σύμφωνο Ασύλου και
Μετανάστευσης που αποτελελ αναθεϊρηση του κανονισμού του Δουβλλνου και
ορλζει βελτιωμζνες και ταχύτερες διαδικασλες στα πλαλσια του ευρωπαμκού
συστθματος ασύλου και μετανάστευσης.

Ηηγθ:
https://www.europarl.europa.eu/resources/library/images/20180620PHT06241/20180620PHT06241_original.jpg
Η θζση του Κοινοβουλίου θταν η εξθς:

Ήδη στις 6 Νοεμβρλου του 2017, το ΕΚ ενζκρινε την ζκθεση του για συνολικθ
μεταρρύθμιση των κανόνων του Δουβλλνου και την ζναρξη των διαπραγματεύσεων
με τις κυβερνθσεις της ΕΕ.

Αποφάσισε:
Η χϊρα στην οπολα ο αιτϊν άσυλο φθάνει πρϊτα δεν θα ελναι πλζον αυτόματα
υπεύθυνη για τη διεκπεραλωση της αλτησης ασύλου.
▪ Οι αιτούντες άσυλο με πραγματικθ σύνδεση με μια συγκεκριμζνη χϊρα της ΕΕ
πρζπει να μεταφζρονται εκελ.
▪ Όσοι δεν ζχουν σύνδεση με μια χϊρα της ΕΕ πρζπει να μοιράζονται δλκαια μεταξύ
όλων των κρατϊν μελϊν. Οι χϊρες που αρνούνται να συμμετάσχουν στη μεταφορά
αιτούντων άσυλο ενδζχεται να χάσουν τα κονδύλια της ΕΕ.
▪ Ηρζπει να ενισχυθούν τα μζτρα ασφαλελας και όλοι οι αιτούντες άσυλο πρζπει να
καταγράφονται κατά την άφιξθ τους με τα δακτυλικά τους αποτυπϊματα και να
ελζγχονται στις σχετικζς βάσεις δεδομζνων της ΕΕ.
▪ Ηρζπει να ενισχυθούν οι διατάξεις για τους ανηλλκους και να επιταχυνθούν οι
διαδικασλες οικογενειακθς επανζνωσης.
Ωστόσο, η αδυναμλα του Θυμβουλλου και των αρχηγϊν των κρατϊν μελϊν, να
διαμορφϊσουν κοινθ θζση για το ζθτημα, ζχει προκαλζσει την καθυστζρηση.

νζο Σύμφωνο Ασύλου και Μετανάστευσης

▪ Τον Θεπτζμβριο του 2020, η Επιτροπθ πρότεινε το νζο Σύμφωνο

Ασύλου και Μετανάστευσης που αποτελελ αναθεϊρηση του κανονισμού
του Δουβλλνου και ορλζει βελτιωμζνες και ταχύτερες διαδικασλες στα
πλαλσια του ευρωπαμκού συστθματος ασύλου και μετανάστευσης.

▪ Ηαράλληλα το European Asylum Support Office (Υπηρεσλα

Υποστθριξης της ΕΕ για το Άσυλο) γλνεται
European Union Agency for Asylum (Οργανισμός της ΕΕ για το Άσυλο)
στο πλαλσιο του New Pact on Migration and Asylum στοχεύει στην
οικοδόμηση εμπιστοσύνης μζσω πιο αποτελεσματικϊν διαδικασιϊν και
την επλτευξη μιας νζας ισορροπλας μεταξύ συλλογικθς ευθύνης και
αλληλεγγύης μεταξύ των κ-μ της ΕΕ.
Κατόπιν εγκρλθηκαν και τα απαραλτητα κονδύλια:
https://www.europarl.europa.eu/news/el/headlines/society/20170627STO78418/metarruthmisi-tou-
koinou-europaikou-sustimatos-asulou
▪ Θε ψθφισμα που υιοθετθθηκε τον Ιούλιο του 2021, το Κοινοβούλιο ενζκρινε το
Ταμελο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης για την περλοδο 2021-2027, ύψους 9,88
δισ. ευρϊ. Το νζο ταμελο θα ενισχύσει την κοινθ πολιτικθ ασύλου της ΕΕ, θα
αναπτύξει τη νόμιμη μετανάστευση λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες των κρατϊν
μελϊν, θα στηρλξει την ζνταξη υπηκόων τρλτων χωρϊν και θα συμβάλει στην
καταπολζμηση της παράτυπης μετανάστευσης. Τα χρθματα θα χρησιμοποιηθούν
επλσης με τζτοιο τρόπο ϊστε τα κράτη μζλη να μοιραστούν πιο δλκαια την ευθύνη
υποδοχθς προσφύγων και αιτούντων άσυλο σε ολόκληρη την ΕΕ.
▪ Οι ευρωβουλευτζς ενζκριναν επλσης τη δημιουργλα του νζου Ταμελου
Ολοκληρωμζνης Διαχελρισης των Θυνόρων, με προϋπολογισμό ύψους 6,24 δισ. ευρϊ.
Το ανανεωμζνο ταμελο προορλζεται για την ενλσχυση της διαχελρισης των εξωτερικϊν
συνόρων της ΕΕ, διασφαλλζοντας παράλληλα το σεβασμό στα θεμελιϊδη δικαιϊματα.
Το ταμελο θα συμβάλει επλσης σε μια κοινθ, εναρμονισμζνη πολιτικθ θεωρθσεων
(«βλζα») και θα θεσπλσει προστατευτικά μζτρα για τα ευάλωτα άτομα που
καταφθάνουν στην Ευρϊπη, ιδλως τα ασυνόδευτα παιδιά.

Μεικτζς οι αντιδράσεις των ευρωβουλευτϊν για

το νζο Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου

▪ Αμφιβολίες εξζφρασαν τα μζλη της επιτροπθς πολιτικϊν

ελευθεριϊν για την αποτελεσματικότητα του νζου Συμφϊνου για τη
Μετανάστευση και το Άσυλο που πρότεινε η Επιτροπθ (Επιτροπθ
Ηολιτικϊν Ελευθεριϊν, Δικαιοσύνης και Εσωτερικϊν Υποθζσεων)

▪ Κατά τη διάρκεια της συζθτησης με τον αντιπρόεδρο της Επιτροπθς,

Μαργαρλτη Θχοινά, και την επλτροπο εξωτερικϊν υποθζσεων, Ύλβα
Γιόχανσον, οι ευρωβουλευτζς ζθτησαν πιο ξεκάθαρες πληροφορλες για
την πρακτικθ εφαρμογθ των προτάσεων. Κάποιοι ευρωβουλευτζς
χαρακτθρισαν την πρωτοβουλλα "βθμα προς την σωστθ κατεύθυνση" για
να ενισχυθούν οι χϊρες που βρλσκονται στην πρϊτη γραμμθ του
προβλθματος, άλλοι παραδζχθηκαν ότι αυτός ελναι λσως ο μόνος τρόπος
να σημειωθελ πρόοδος, δεδομζνης της στάσης αρκετϊν χωρϊν της ΕΕ και
άλλοι ότι το Νζο Θύμφωνο καθιστά το άρθρο 33 κενό γράμμα.
Ηηγθ: https://www.europarl.europa.eu/news/el/headlines/society/20200924STO87803/meiktes-oi-antidraseis-sto-
ek-gia-to-neo-sumfono-metanasteusis-kai-asulou
…
▪ Αναφερόμενοι στην πυρκαγιά που ξζσπασε στη Μόρια, ορισμζνοι ευρωβουλευτζς
αναρωτθθηκαν αν οι νζοι κανόνες θα μπορζσουν να αποτρζψουν μια επανάληψη
μιας παρόμοιας ανθρωπιστικθς καταστροφθς κι αν οι νζες διαδικασλες ελζγχου
ατόμων και φύλαξης των συνόρων θα γλνουν με σεβασμό στα θεμελιϊδη δικαιϊματα.
Αρκετοί ευρωβουλευτζς αποδοκίμασαν τη μη αφαίρεση από τον κανονισμό του
Δουβλίνου της αρχθς ότι η χϊρα εισόδου πρζπει να εξετάζει τις αιτθσεις ασύλου
που υποβάλλονται.
▪ Θε αντλθεση με την προηγούμενη πρόταση της Επιτροπθς, η νζα πρόταση δεν
προβλζπει την επιβολθ υποχρεωτικϊν ποσοστϊσεων μετεγκατάστασης, η οπολα ελχε
προκαλζσει αμφιλεγόμενες αντιδράσεις στο παρελθόν. Οι χϊρες της ΕΕ θα ζχουν τη
δυνατότητα να επιλζξουν ανάμεσα στη μεταφορά των προσφύγων στο ζδαφός
τους θ στη χρηματοδότηση της επιστροφθς όσων δεν δικαιούνται να
παραμείνουν στην ΕΕ. Οι ευρωβουλευτζς αναρωτθθηκαν τι θα συμβελ αν οι
περισσότερες χϊρες επιλζξουν αυτό το δρόμο και ζθτησαν διευκρινλσεις ως προς τον
τρόπο πρακτικθς εφαρμογθς των προτεινόμενων κανόνων και την αποτελεσματικθ
συνεργασλα με τρλτες χϊρες.

Πηγθ:https://www.europarl.europa.eu/news/el/headlines/society/20200924STO87803/meiktes-oi-
antidraseis-sto-ek-gia-to-neo-sumfono-metanasteusis-kai-asulou

2 πολύ σημαντικά άρθρα

▪ Σύμβαση για τους Πρόσφυγες, άρθρο 33:

Υποχρζωση του Κράτους να μην επιστρζφει τους πρόσφυγες σε περιοχζς
που θα υφλσταται κλνδυνος διϊξεως

▪ Σύμβαση των Ηνωμζνων Εθνϊν κατά των Βασανιστηρίων (1984),

άρθρο 3:
Απαγόρευση βασανιστηρλων και κάθε ελδους απάνθρωπης θ
ταπεινωτικθς θ εξευτελιστικθς μεταχελρισης θ τιμωρλας.

Η θζση, επομζνως, της Ύπατης Αρμοστελας των Ηνωμζνων Εθνϊν για τους
Ηρόσφυγες ελναι ότι η υποχρζωση του Κράτους, σύμφωνα με το Άρθρο 33(1) της
Θύμβασης για τους Ηρόσφυγες, να μην επιστρζφει τους πρόσφυγες σε περιοχζς που
θα υφλσταται κλνδυνος διϊξεως εφαρμόζεται οπουδθποτε το εν λόγω Κράτος ασκελ
αποτελεσματικθ δικαιοδοσλα. Η προστασλα μάλιστα στο πλαλσιο των ανωτζρω
Θυμβάσεων δεν περιορλζεται στους «πρόσφυγες» κατά τη Θύμβαση της Γενεύης, αλλά
εκτελνεται σε όλα τα πρόσωπα υπό τη δικαιοδοσλα των συμβαλλόμενων μερϊν.
Το Νομικό και Επιχειρησιακό Πλαίσιο της
FRONTEX
▪ Η Ευρωπαμκθ Ένωση στο πλαλσιο των αρμοδιοτθτων στο «χϊρο
ελευθερλας, ασφάλειας και δικαιοσύνης» δύναται να αναπτύσσει
«πολιτικθ με στόχο: να εξασφαλλζεται ο ζλεγχος των προσϊπων και η
αποτελεσματικθ εποπτελα της διζλευσης των εξωτερικϊν συνόρων».

▪ Το 2004 ιδρύεται ο «Ευρωπαϊκός Οργανισμός για τη Διαχείριση της

Επιχειρησιακθς Συνεργασίας στα Εξωτερικά Σύνορα των Κρατϊν
Μελϊν της Ευρωπαϊκθς Ένωσης», όπως ελναι η επλσημη ονομασλα της
FRONTEX, με αποστολθ τη διευκόλυνση της επιχειρησιακθς συνεργασλας
των κρατϊν μελϊν της Ε.Ε. για τη διαχελριση των κοινϊν εξωτερικϊν
συνόρων.

Αρμοδιότητες της FRONTEX

▪ Θύμφωνα με τους ιδρυτικούς της Κανονισμούς, η FRONTEX ζχει
αρμοδιότητα να συντονλζει διάφορα ελδη δράσεων, όπως κοινζς
επιχειρθσεις στα θαλάσσια και χερσαλα σύνορα κρατϊν μελϊν της Ε.Ε.,
και να κινητοποιελ, αν της ζητηθελ, ομάδες ταχελας επζμβασης στα
σύνορα (RABIT), που απαρτλζονται από εθνικούς συνοριοφύλακες, στα
κράτη μζλη της Ε.Ε. τα οπολα αντιμετωπλζουν επελγουσες και ζκτακτες
πιζσεις στα εξωτερικά τους σύνορα.
▪ Η FRONTEX διατηρελ επλσης επαφζς με αρχζς διαχελρισης των
συνόρων σε χϊρες εκτός Ε.Ε., με στόχο την ανταλλαγθ πληροφοριϊν
σχετικά με κοινζς απειλζς.
▪ Τα καθθκοντα τους ελναι όλα όσα προβλζπονται στον Κϊδικα
Θυνόρων Θζνγκεν και περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, συνοριακούς
ελζγχους, επιτθρηση των συνόρων, συνεντεύξεις με τους παράτυπους
μετανάστες, τθρηση βάσεων δεδομζνων.
…
▪ η FRONTEX και κατά συνζπεια η λδια η Ένωση ζχουν γλνει στόχος
ζντονης κριτικθς για ζλλειψη αποτελεσματικθς προστασίας των
ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά τη διάρκεια των επιχειρθσεων της.
▪ Τα δικαιϊματα που θεωρελται ότι δεν τυγχάνουν αποτελεσματικθς
προστασλας ελναι κατά βάση η απαγόρευση επαναπροϊθησης (non-
refoulement) και το παρεπόμενο δικαίωμα ζνδικης προστασίας
(effective remedy), καθϊς και το δικαίωμα της ζωθς υπό την ζννοια της
παράλειψης διάσωσης ανθρϊπινης ζωθς στη θάλασσα.
▪ Το ζθτημα λοιπόν ελναι κατά πόσο δεσμεύονται και τα κράτη-μζλη
αλλά και η λδια η Ένωση από την υποχρζωση σεβασμού των ως άνω
δικαιωμάτων.

FRONTEX
▪ Το ερϊτημα τϊρα είναι εάν η ίδια η Ένωση δεσμεύεται από τις
ίδιες υποχρεϊσεις ζτσι ϊστε να οφείλει η FRONTEX να τις τηρεί όταν
συντονίζει τις επιχειρθσεις των κρατϊν-μελϊν.

▪ Η απάντηση ελναι πζραν πάσης αμφιβολλας καταφατικθ. Αρκελ να

σημειϊσουμε εδϊ ότι το άρθρο 6 (3) της Θυνθθκης της Ε.Ε. προβλζπει
ρητά ότι:
«Τα θεμελιϊδη δικαιϊματα, όπως κατοχυρϊνονται από την
Ευρωπαϊκθ Σύμβαση για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του
Ανθρϊπου και των Εεμελιωδϊν Ελευθεριϊν και όπως απορρζουν
από τις κοινζς συνταγματικζς παραδόσεις των κρατϊν μελϊν,
αποτελούν μζρος των γενικϊν αρχϊν του δικαίου της Ένωσης».
2 σημαντικζς οδηγίες/δευτερεύον Ευρωπαϊκό
Δίκαιο

▪ Οδηγία σχετικά με τις Διαδικασίες Παροχθς Ασύλου

η οπολα προβλζπει ότι οποιοδθποτε πρόσωπο βρεθελ εντός της εδαφικθς
επικράτειας των κρατϊν μελϊν, περιλαμβανομζνης της αιγιαλλτιδας
ζϊνης, δεσμεύεται από την εν λόγω αρχθ. Μάλιστα, η Οδηγλα αυτθ
απαγορεύει και τη λεγόμενη «ζμμεση» θ «αλυσιδωτθ» επαναπροϊθηση
(indirect or chain refoulement), θτοι την προστασλα όχι μόνο από το
πρϊτο κράτος που μπορελ να σταλελ ο παράτυπος μετανάστης, αλλά και
από επόμενους τυχόν προορισμούς τους.

▪ Οδηγία περί Επιστροφϊν

απαγόρευση επαναπροϊθησης (non-refoulement) και το παρεπόμενο
δικαλωμα ζνδικης προστασλας (effective remedy), καθϊς και το δικαλωμα
της ζωθς υπό την ζννοια της παράλειψης διάσωσης ανθρϊπινης ζωθς
στη θάλασσα.

…
▪ Αιτϊν άσυλο ελναι ο πολλτης τρλτης χϊρας θ ανιθαγενθς που ζχει
υποβάλει αλτηση παροχθς διεθνούς προστασλας, στην οπολα ζητά άσυλο θ
επικουρικθ προστασλα. Κάνοντας την αλτηση αυτθ μπορούν αυτόματα να
γλνουν αιτούντες άσυλο.

▪ Οι υπθκοοι τρίτων χωρϊν πρζπει να κάνουν αλτηση για προστασλα

στην πρϊτη χϊρα μζσω της οπολας εισθλθαν στην Ένωση. Αυτολ μπορούν
να αναγνωριστούν ως πρόσφυγες θ να τύχουν άλλης διεθνούς
προστασλας μόνο εφόσον δϊσουν το πράσινο φως οι εθνικζς αρχζς του
κράτους μζλους όπου εξετάστηκε η αλτησθ τους.
Αιτθσεις για άσυλο στην ΕΕ
▪ Το 2021 καταγράφηκαν 632.315 αιτθσεις ασύλου στην ΕΕ,
περισσότερες κατά 33,8% σε σχζση με το 2020, τη χρονιά που ξζσπασε η
πανδημλα.
▪ Το 2019, ελχαν καταγραφελ 744.810 αιτθσεις
▪ Το 2015-2016 ελχαν καταγραφελ ζνα εκατομμύριο αιτθσεις

▪ Ιδιαλτερα μεγάλες αυξθσεις παρατηρθθηκαν στη Βουλγαρλα (212%),

στην Ηολωνλα (179,9%) και στην Αυστρλα (170,3%) το 2021. Ο αριθμός
αιτθσεων μειϊθηκε στην Ουγγαρλα (65,2%), στη Μάλτα (38,9%), στην
Ελλάδα (30%), στην Ισπανλα (26,2%), στη Ιιλανδλα (20,8%) και στη
Θουηδλα (13,7%).
▪ Οι αιτούντες άσυλο που ζθτησαν για πρϊτη φορά διεθνθ προστασλα το
2021 προερχόντουσαν κυρλως από τη Συρία (πάνω από 98.000 άτομα,
δηλαδθ το 18% του συνόλου), το Αφγανιστάν (83.700, δηλαδθ το 16%
του συνόλου) και το Ιράκ (περλπου 26.000, δηλαδθ το 5% του συνόλου).
eurobarometer
Eurobarometer/Ελλάδα/αλληλεπίδραση

Eurobarometer/Ελλάδα/ενσωμάτωση
Η θζση της Ελλάδας στον Ευρωπαϊκό χάρτη

▪ Η Ελλάδα λόγω της γεωγραφικθς της θζσης αποτελελ μια από τις
κύριες πύλες εισόδου σε Ευρωπαμκό ζδαφος. Όλες οι χϊρες του
ευρωπαμκού νότου (Ισπανλα, Ιταλλα αλλά και η Γαλλλα) αποτελούν πύλες
εισόδου για πρόσφυγες και μετανάστες από διάφορες προελεύσεις.
▪ Η θζση της Ελλάδας λοιπόν την φζρνει στο επλκεντρο του
ενδιαφζροντος και του προβληματισμού.
▪ Η Ελλάδα σθεναρά υποστηρλζει, ότι η παράτυπη μετανάστευση
αποτελελ κατά κύριο και βασικό λόγο ζνα Ευρωπαμκό πρόβλημα και ως
τζτοιο πρζπει να εξετάζεται και όχι ως θζμα των χωρϊν πρϊτης εισόδου
στην Ευρϊπη.

Ευρωπαϊκό και διεθνζς θεσμικό πλαίσιο

Ηεριλαμβάνει:

▪ την Ευρωπαμκθ Θύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρϊπου (1950)

▪ την Θύμβαση της Γενεύης για το Καθεστϊς των Ηροσφύγων (1951)
▪ τον Χάρτη Εεμελιωδϊν Δικαιωμάτων της Ευρωπαμκθς Ένωσης (2000)
▪ την Θύμβαση των Ηνωμζνων Εθνϊν για το Δλκαιο της Εάλασσας
(1982)
▪ την Θύμβαση κατά του Διεθνούς Οργανωμζνου Εγκλθματος και τα
Ηρωτόκολλα της σχετικά με την Καταπολζμηση της Ηαράνομης
Διακλνησης Μεταναστϊν και της Εμπορλας Ανθρϊπων (2000)
▪ Καθϊς και σειρά Κανονισμϊν και Οδηγιϊν της Ε.Ε.
▪ Το 2015 εντοπλστηκαν 1.83 εκατομμύρια περιστατικά παράνομης
διζλευσης των εξωτερικϊν συνόρων της ΕΕ.
▪ Ηαρόλο που ο αριθμός αυτός μειϊθηκε σε 125.100 περιστατικά το
2020, τα τελευταλα χρόνια το Ευρωπαμκό Κοινοβούλιο ζχει υποβάλει μια
σειρά από προτάσεις για την πλθρωση των κενϊν της ευρωπαμκθς
πολιτικθς σε θζματα ασύλου και μετανάστευσης που περιλαμβάνει από
τη μεταρρύθμιση του συστθματος ασύλου και την ενλσχυση της
ασφάλειας των συνόρων μζχρι την ζνταξη των προσφύγων.

Η απάντηση της ΕΕ στην μεταναστευτικθ

πρόκληση
▪ Η μεταναστευτικθ πρόκληση ζχει αναδείξει τις ελλείψεις στο
ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου και ζχει αναγκάσει την ΕΕ να κάνει
περαιτζρω βθματα.
Ευρωπαϊκθ Ένωση (Ε.Ε.) & σύνορα

Μζτρα ενλσχυσης των συνόρων της και αποτροπθς της παράνομης

εισόδου μεταναστϊν:

▪ κυρϊσεις για την λαθρομεταφορά μεταναστϊν και διεξαγωγθ

ελζγχων σε χϊρες διζλευσης και καταγωγθς
▪ δημιουργλα Ευρωπαμκού Οργανισμού για τη διαχελριση των
εξωτερικϊν συνόρων της Ένωσης (FRONTEX).
▪ από το 1999 καταβάλλει προσπάθειες για τη δημιουργλα ενός κοινού
ευρωπαμκού συστθματος ασύλου (ΚΕΘΑ), το οπολο θα εναρμονλζει
ορισμζνες πτυχζς των εθνικϊν διαδικασιϊν ασύλου και θα διασφαλλζει
ότι αυτζς ελναι ασφαλελς, δλκαιες και αποτελεσματικζς.

…
▪ Πρωτόκολλο για την Πρόληψη, Καταστολθ και Τιμωρία της Διακίνησης
Προσϊπων, ιδιαλτερα γυναικϊν και παιδιϊν, που συμπληρϊνει τη Θύμβαση των
Ηνωμζνων Εθνϊν κατά του Διεθνικού Οργανωμζνου Εγκλθματος και Πρωτόκολλο
κατά της Λαθραίας Διακίνησης Μεταναστϊν από τη Γη, τη Εάλασσα και τον
Αζρα, που συμπληρϊνει τη Θύμβαση των Ηνωμζνων Εθνϊν κατά του Διεθνικού
Οργανωμζνου Εγκλθματος. Και τα 2 Ηρωτόκολλα υιοθετθθηκαν στις 15 Νοεμβρλου
2000 μαζλ με τη Θύμβαση και άρχισαν να ισχύουν 25 Δεκεμβρλου 2003. Η Ελλάδα
κύρωσε τη Θύμβαση και τα ως άνω Ηρωτόκολλα με το Ν. 3875/2010 (ΙΕΚ 158, τ. Α΄).

▪ Κανονισμός (Ε.Ε.) αριθ. 656/2014 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του

Συμβουλίου, της 15ης Μακου 2014, περί κανόνων επιτηρθσεως των εξωτερικϊν
θαλάσσιων συνόρων στο πλαλσιο της επιχειρησιακθς συνεργασλας που συντονλζεται
από τον Ευρωπαμκό Οργανισμό για τη Διαχελριση της Επιχειρησιακθς Θυνεργασλας στα
Εξωτερικά Θύνορα των Κρατϊν Μελϊν της Ευρωπαμκθς Ένωσης.
Πρόσφυγες & Μετανάστες
ΕΕΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΘΕ ΘΧΕΘΗ ΜΕ ΤΟΥΘ ΗΡΟΘΙΥΓΕΘ ΚΑΙ
ΜΕΤΑΝΑΘΤΕΘ:

▪ Ηαράτυπη μετανάστευση
▪ Ηαράνομη διακλνηση
▪ Οι ανθρϊπινες ζωζς που χάνονται στην προσπάθεια να περάσουν σε
ευρωπαμκό ζδαφος
▪ Θυνθθκες διαβλωσης στα κζντρα φιλοξενλας/κράτησης
▪ Ασφάλεια των τοπικϊν κοινωνιϊν
▪ Ζητθματα ρατσισμού και της ξενοφοβλας
▪ Επαναπροϊθηση
▪ Άσυλο

The journal of Gender, Race & Justice

Ενσωμάτωση και πολιτειότητα των

παράτυπων μεταναστϊν σε συνοριακά
κράτη: μια κοινωνιο-νομικθ προσζγγιση
σε ζνα ζθτημα ανθρωπίνων
δικαιωμάτων

Ηλίας Μπαντζκας & Δόμνα Μιχαήλ

Πολιτειότητα & εθνικά κράτη
Θτη μελζτη αυτθ εστιάζουμε στο ζθτημα της ιθαγζνειας/εθνικότητας
ως μορφθ της ιδιότητας του πολλτη στο πλαλσιο του σύγχρονου ζθνους-
κράτους και πως οι θεωρθσεις του εθνικισμού στα διάφορα ε-κ
επηρεάζουν την ενσωμάτωση μεταναστϊν και προσφύγων σε αυτά.

Εξετάζονται δύο βασικά μοντζλα στην προσζγγιση της ιδιότητας του

πολλτη - το πολιτειακό/εδαφικό (civil/territorial) και το
εθνοτικό/γενεαλογικό (ethnic/genealogical) – που συνδζονται με δύο
διαφορετικζς διαδικασλες απόδοσης πολιτειότητας (citizenship) – του
δικαίου του εδάφους (jus soli) και του δικαίου του αίματος (jus
sanguinis).

Προσζγγιση του ζητθματος

▪ από την Ανθρωπολογία

&
▪ από το Διεθνζς Δίκαιο

εστιάζουμε στους μετανάστες αλλά και σε άλλες

κατηγορλες αλλοδαπϊν που αντιμετωπλζουν
αποκλεισμούς από εθνικά κράτη, όπως για
παράδειγμα οι αναζητούντες πολιτικό άσυλο.
Πολυπολιτισμικότητα vs εθνικισμός

Υποστηρλζουμε ότι αν και η «πολυπολιτισμικότητα» ζχει γλνει πολιτικθ

ζκφραση μιας πιο πλουραλιστικθς προσζγγισης της εκάστοτε εθνικθς
κοινότητας, παρόλα αυτά η πολιτικζς του ζθνους-κράτους ζχουν
διαμορφϊσει διάφορες θεωρθσεις του εθνικισμού που επηρεάζουν την
μεταναστευτικθ πολιτικθ με ποικλλους τρόπους.

Επιπλζον, η ζννοια της «πολυπολιτισμικότητας» φαλνεται να βγαλνει

πλζον από την ατζζντα της Ευρωπαμκθς Ένωσης ενϊ και η
«μετανάστευση» ενλοτε χαρακτηρλζεται ως «κινητικότητα» μζσα σε
ζνα διεθνοποιημζνο οικονομικο-κοινωνικό περιβάλλον.

2 μοντζλα εθνικθς κοινότητας

2 διαδρομζς χορθγησης ιθαγζνειας/εθνικότητας

A. Smith (1997)

τo δυτικό μοντζλο, το οπολο ελναι θεμελιωδϊς πολιτειακό/αστικό (civic)

και εδαφικό και το συναντάμε τόσο σε δυτικά όσο και σε μη δυτικά
κράτη, και

το ανατολικό μοντζλο, το οπολο ελναι εθνοτικό και γενεαλογικό που το

και το συναντάμε στην Ανατολικθ Ευρϊπη και την Ασλα.
πολιτειακό/αστικό (civic) μοντζλο
jus soli
▪ όπως υποστηρλζει ο εθνοσυμβολιστθς Α. Smith, «το εθνικό κράτος
ελναι μια εδαφικά καθορισμζνη οντότητα, συμπαγθς και ενιαλα. *…] μια
ζνωση που βασλζεται σε κοινούς νόμους και θεσμούς *όπου αν και] τα
άτομα μπορούν να προζρχονται από διάφορα ζθνη, πρζπει να ανθκουν
σε ζνα εθνικό κράτος. Επιπλζον, τα μζλη του ελναι κατ’ αρχθν λσα
ενϊπιον του νόμου: ζχουν κοινά δικαιϊματα και υποχρεϊσεις ως
πολλτες *και] η ιδιότητα του πολλτη του εθνικού κράτους απονζμεται από
τη συμμετοχθ σε μια κοινθ ‘πολιτειακθ’ κουλτούρα θ ‘πολιτειακθ
θρησκελα’ που εκφράζεται μζσα από ζνα δημόσιο, ενιαλο, μαζικό
εκπαιδευτικό σύστημα» (1997:717-18).

εθνοτικό/γενεαλογικό μοντζλο
jus sanguinis
▪ στο δεύτερο εθνοτικό/γενεαλογικό μοντζλο εθνικού κράτους, «η
ζμφαση δλνεται στους τεκμηριωμζνους δεσμούς κοινθς καταγωγθς και
τους συνδεόμενους μύθους γενεαλογικθς προζλευσης. Μια τζτοια
αντλληψη δλνει περισσότερο βάρος στην λαμκθ κουλτούρα, μητρικζς
γλϊσσες, τελετουργλες και ζθιμα» (1997:718).
▪ Μια τζτοια εθνο-θρησκευτικθ κοινότητα θταν και αυτθ που
συγκροτθθηκε από τους ορθόδοξους Έλληνες υπό την Οθωμανικθ
κυριαρχλα, όπου «ζνα σχζδιο σωτηρλας μζσω της θρησκελας με τα ιερά
κελμενα, τις λειτουργλες και τα ιερατελα της, μεταδλδει από γενιά σε γενιά
τις αξλες, τις μνθμες και τις παραδόσεις του προνεωτερικού συλλογικού
μορφϊματος που ο Smith ονομάζει ‘ethnie’ και λειτουργελ ως ο κύριος
μηχανισμός της εθνικθς επιβλωσης» (Smith 1997:719).
…
▪ μπορούν κάλλιστα να λειτουργούν ενισχύοντας το ζνα το άλλο και
όντας λειτουργικά σε διάφορα επλπεδα: το εθνοτικό/γενεαλογικό στο
πολιτισμικό και ιδιωτικό επλπεδο, και το πολιτειακό/ εδαφικό στο
πολιτικό και δημόσιο επλπεδο.

▪ μπορούν επλσης να ελναι και αντικρουόμενα, με το πρϊτο να

στρζφεται «προς τα μζσα, προς τις μοναδικζς πολιτισμικζς αξλες της
κοινότητας αναζητϊντας ταυτόχρονα τα οφζλη της δυτικθς
νεωτερικότητας, και το δεύτερο, να αντιμετωπλζει το δλλλημα: πόσο
ικανοποιητικά μπορούν το ‘ζδαφος’ και η ‘ιδιότητα του πολλτη’ να
δημιουργθσουν κοινωνικθ συνοχθ και την αλσθηση μιας διακριτθς
ταυτότητας;

Οι πολιτειακολ/αστικολ εθνικισμολ, όπως ο Γαλλικός, θεωρούν την

εθνοτικθ/γενεαλογικθ μορφθ πολιτειότητας αντλθετη ως προς το
‘πολιτειακό ιδεϊδες’ (civic ideal), ανελεύθερη και αντιδημοκρατικθ,

ενϊ ο Γερμανικός και Ελληνικός εθνικισμός υπθρξαν στην σύλληψθ τους

βαθιά εθνοτικολ.
…
▪ Η εισροθ μεταναστϊν, αναζητούντων ασύλου, προσφύγων, πρϊην
απολκων και εργατϊν (Gastarbeiter) σε πολλά Ευρωπαμκά εθνικά κράτη,
δημιούργησαν την ανάγκη για μια διαφορετικθ πιο πλουραλιστικθ
προσζγγιση της εθνικθς κοινότητας σε αυτά τα κράτη, μεταβάλλοντας
τη συζθτηση περλ της ιδιότητας του πολλτη.

Ιθαγζνεια & ιδιότητα του πολίτη

Το μεγαλύτερο ζθτημα σε σχζση με την ιθαγζνεια ελναι τα δικαιϊματα
και τα προνόμια που απορρζουν από αυτθ και ποιος πληρολ τα προσόντα
για να την αποκτθσει.

▪ Έτσι πολλζς μελζτες για την σύγχρονη ‘ιδιότητα του πολίτη’ ζχουν
εστιάσει στις εντάσεις και αντιφάσεις σε σχζση με την ιθαγζνεια και το
κράτος όπως επλσης τον εθνικισμό και τον καπιταλισμό, όσον αφορά
στην συμμετοχθ και τον αποκλεισμό, στα δικαιϊματα και τις
υποχρεϊσεις, στην κοινωνικθ συνοχθ και συσσϊρευση (Isin & Turner
2007).
▪ Ιστορικά η ‘ιδιότητα του πολίτη’ καθορλζεται από τη μορφθ
συμμετοχθς που απολαμβάνει κάποιος/α σε ζνα συγκεκριμζνο εθνικό-
κράτος, ενϊ τα κριτθρια συμμετοχθς διαφζρουν κάθε φορά σύμφωνα με
τον τύπο του εθνικισμού.
Post nationalism
▪ τα συμβολικά όρια της συμμετοχθς στο μετα-εθνικό (post -national)
μοντζλο ιδιότητας του πολίτη, όπως αναφζρει η Soysal, ελναι μάλλον
ρευστά με ζναν ολοζνα αυξανόμενο αριθμό απόκτησης διπλθς
εθνικότητας, στο πλαλσιο της διεθνοτικότητας (transnationalism), που
σχηματοποιελ κάπως αυτθ τη ρευστότητα (2003:293).

▪ Τα εθνικά κράτη παραμζνουν οι πρωταρχικολ παράγοντες των

δημόσιων λειτουργιϊν αλλά η φύση και οι παράμετροι αυτϊν των
λειτουργιϊν καθορλζονται σε μεγάλο βαθμό σε διεθνζς επλπεδο» (Soysal,
2003:296).

multiculturalism
▪ Θτις μζρες μας ζχει ανολξει η συζθτηση για το κατά πόσο οι πολιτικζς
που στόχευαν στην κοινωνικθ δικαιοσύνη και ισότητα ανθρϊπων
προερχόμενων από διαφορετικζς εθνοτικζς ομάδες, αυτόχθονων και
μεταναστϊν μζσω του κινθματος της πολυπολιτισμικότητας
(multiculturalism) πζτυχαν τους σκοπούς τους.

▪ Η ‘πολυπολιτισμικότητα’ βζβαια, ως πολιτικθ θεωρλα, ζχει τους

υποστηρικτζς και τους πολζμιούς της. Ιδιαλτερα την τελευταλα δεκαετλα
σε ορισμζνες ευρωπαμκζς χϊρες πολιτικολ ηγζτες, όπως η Γερμανλδα
καγκελάριος Angela Merkel και ο Βρετανός Ηρωθυπουργός David
Cameron, δθλωσαν δημόσια ότι η πολυπολιτισμικότητα απζτυχε και σε
ορισμζνες περιπτϊσεις οδθγησε σε πολιτειακθ αποσύνθεση (Kymlicka,
2012· Malik, 2013).
Η Ολλανδικθ περίπτωση
▪ Θτην Ολλανδλα ο θεσμός των χρηματοδοτούμενων από το κράτος
ξεχωριστϊν Ισλαμικϊν σχολελων στο πλαλσιο παροχθς πολυπολιτισμικθς
εκπαλδευσης ζχει αμφισβητηθελ καθϊς συνδζθηκε με την άνοδο της
ακροδεξιάς στις εκλογζς σε μια χϊρα γνωστθ για την ανοχθ της σε
διαφορετικζς κουλτούρες (Driessen & Merry, 2006· Kymlicka, 2010·
Laurence, 2008).
▪ Δύο συμπεράσματα μπορούν να διατυπωθούν από την Ολλανδικθ
περλπτωση. Πρϊτον, ότι δεν μπορούμε a priori να ισχυριστούμε ότι κάθε
πολιτικθ που στοχεύει να διαχειριστελ την πολιτισμικθ διαφορετικότητα,
κάτω από τη σημαλα της πολυπολιτισμικότητας, ελναι απαραλτητα σωστθ
και αποτελεσματικθ, και δεύτερον, ότι δεν ζχει ακόμη βρεθελ η σωστθ
συνταγθ διαχελρισης σύνθετων, πλουραλιστικϊν κοινωνιϊν.

Ενσωμάτωση & πολιτισμικζς διαφορζς

Το κεντρικό ζθτημα της σύγχρονης

πολυπολιτισμικότητας ελναι το πως οι πολιτισμικζς
διαφορζς μπορούν να συμβιβαστούν με την
πολιτειακθ/αστικθ ενότητα θ την πολιτειακθ
ενσωμάτωση ϊστε να προκύψουν νζοι τύποι
πολυπολιτισμικθς, δημοκρατικθς ιδιότητας του
πολλτη (Heywood, 2012· Kymlicka, 2012)
Πολίτες και ξζνοι, ενσωμάτωση και
αποκλεισμός
▪ Η ρύθμιση της διεθνούς μετανάστευσης και η επλδραση της
αυξανόμενης εθνοτικθς πολυμορφλας πάνω στις κοινωνλες των χωρϊν
υποδοχθς, αποτελούν κεντρικά ζητθματα στην μεταναστευτικθ θεωρλα
όσον αφορά στη μελζτη των μαζικϊν μετακινθσεων πληθυσμϊν στις
μζρες μας (Castles & Miller 2003:14).
▪ Το κοινωνικό νόημα της εθνοτικθς πολυμορφλας εξαρτάται από την
προηγούμενη εμπειρλα της χϊρας υποδοχθς στη μετανάστευση καθϊς
και τις πολιτικζς ενσωμάτωσης και αποκλεισμού που εφαρμόζονται για
τους μετανάστες σε σχζση με τις άδειες παραμονθς, την ιθαγζνεια την
πολιτογράφηση και τα δικαιϊματα.

Ενσωμάτωση & μεταναστευτικθ

πολιτικθ
▪ η διαδικασλα ενσωμάτωσης θ/και αποκλεισμού, ελναι μια διαδικασλα
απόδοσης θ άρνησης απόδοσης δικαιωμάτων πλθρους μζλους η οπολα
καταλθγει στο να υπάρχουν από τη μια, πλθρη μζλη μιας νζας
παγκόσμιας τάξης κι από την άλλη, φτωχολ, παράνομοι,
περιθωριοποιημζνοι μετανάστες (2008:13).

▪ Οι χϊρες ανάλογα με την μεταναστευτικθ πολιτικθ που εφαρμόζουν

κυμαλνονται ανάμεσα σε δύο άκρα: εκελνες που αναγνωρλζουν τη μόνιμη
διαμονθ και αποδλδουν πολιτικά και πολιτισμικά δικαιϊματα στις
μειονότητες, κι εκελνες που αρνούνται την προοπτικθ της μόνιμης
διαμονθς (Castles & Miller 2003:14-15). Οι τελευταλοι βλζπουν τους
μετανάστες ως απειλθ για την εθνικθ ενότητα και σ’ αυτζς τις χϊρες η
ενσωμάτωση των μεταναστϊν ελναι μια δύσκολη χρονοβόρα διαδικασλα
η οπολα σπάνια οδηγελ σε πλθρη ζνταξη.
Ενσωμάτωση & ιθαγζνεια
▪ Η δυναμικθ της ζνταξης και του αποκλεισμού των μεταναστϊν ως
διαδικασλα εντός της Ευρϊπης ζχει εκφραστελ μζσα από τα ζητθματα της
πολιτικθς και οικονομικθς ενσωμάτωσης και της ιθαγζνειας. Έτσι,
σθμερα όπου δεν υπάρχει ανάγκη για μαζικθ μετανάστευση ανειδλκευτου
εργατικού δυναμικού, η πρακτικθ του αποκλεισμού ασκελται για
οικονομικούς λόγους αλλά και εξ αιτλας μιας ρατσιστικθς αντλληψης της
‘ετερότητας’ (Miles και Thränhardt, 1995:3-5).

▪ Oι πολζμιοι της μετανάστευσης στις χϊρες υποδοχθς φοβούνται τις

προφανελς πολιτισμικζς και δομικζς μεταβολζς που προκαλελ η
μετανάστευση. «Οι φόβοι που εκφράζονται από τους αντιπάλους της
μετανάστευσης συχνά επικαλούνται ζνα *...] κλνημα που ξεκινάει από τις
φτωχότερες χϊρες τριϊν ηπελρων και συντρλβει τα κοινωνικά συστθματα
και τον πολιτισμό του ανεπτυγμζνου κόσμου» (Portes, 2010:1545).

Μετανάστευση/πολιτισμικζς αλλαγζς

▪ φαινόμενο της μετανάστευσης ζχει αναλυθελ ως η αιτία πολιτισμικϊν

αλλαγϊν (δλνοντας ζμφαση στις δυνατότητες που προκύπτουν από αυτθ
για αξιακό/κανονιστικό μετασχηματισμό), καθϊς και δομικϊν αλλαγϊν
(τονλζοντας τη δημογραφικθ και οικονομικθ της σημασλα).

▪ Επιπλζον επισημαλνει ότι «το εύρος των διαδικασιϊν αλλαγθς που

αποδλδονται στην μετανάστευση, ποικλλει από εκελνες που επηρεάζουν
ελάχιστα τις κοινωνλες ζως εκελνες που μπορελ να εισχωρθσουν βαθιά
μζσα στην κουλτούρα μεταβάλλοντας το σύστημα αξιϊν, θ μζσα στις
κοινωνικζς δομζς μεταβάλλοντας τις σχζσεις εξουσλας» (Portes,
2010:1544).