Chương 5:
QUAN HỆ PHÁP LUẬT
5.1 KHÁI NIỆM VÀ ĐẶC ĐIỂM CỦA QHPL
- QHPL là các quan hệ xã hội chịu sự điều
chỉnh của các quy phạm pháp luật tương
ứng, từ đó phát sinh quyền và nghĩa vụ pháp
lý của các bên chủ thể tham gia vào quan
hệ pháp luật và được đảm bảo thực hiện
bằng sức mạnh cưỡng chế của quyền lực
Nhà nước.
- Đặc điểm:
+ QHPL là 1 QHXH.
+ Là 1 QHXH có ý chí (Nhà nước và chủ thể).
+ QHPL được điều chỉnh bởi QPPL.
+ Các bên tham gia QHPL có các quyền và
nghĩa vụ pháp lý được NN đảm bảo thực
hiện.
5.2 PHÂN LOẠI QHPL
- Căn cứ vào tiêu chí phân chia các ngành
luật điều chỉnh quan hệ pháp luật:
+ Quan hệ pháp luật dân sự
+ Quan hệ pháp luật hình sự
+ Quan hệ pháp luật hành chính …
- Căn cứ vào tính chất của chủ thể quan hệ
pháp luật :
+ Quan hệ pháp luật công
+ Quan hệ pháp luật tư
- Căn cứ vào nội dung:
+ Quan hệ pháp luật nội dung
+Quan hệ pháp luật hình thức
5.3 THÀNH PHẦN CỦA QHPL
Gồm: chủ thể, nội dung, khách thể
5.3.1 CHỦ THỂ QHPL
- Cá nhân, tổ chức đáp ứng được các điều
kiện do pháp luật quy định và tham gia vào
quan hệ hệ pháp luật đó.
- Điều kiện: Năng lực chủ thể
- Năng lực chủ thể: Năng lực pháp luật +
Năng lực hành vi.
- Nhà nước là chủ thể đặc biệt của QHPL.
5.3.1.1 NĂNG LỰC CHỦ THỂ
- Năng lực pháp luật: là khả năng hưởng
quyền và thực hiện nghĩa vụ theo quy định
của pháp luật.
- Năng lực hành vi: là khả năng chủ thể bằng
hành vi của mình tham gia vào quan hệ pháp
luật để thực hiện các quyền và nghĩa vụ
pháp lý mà pháp luật quy định.
- Năng lực pháp luật là điều kiện cần, năng
lực hành vi là điều kiện đủ để cá nhân, tổ
chức trở thành chủ thể của quan hệ pháp
luật.
- Nếu chủ thể có năng lực pháp luật mà
không có hoặc mất năng lực hành vi hay bị
Nhà nước hạn chế năng lực hành vi thì họ
không thể tham gia một cách độc lập vào
các quan hệ pháp luật.
- Năng lực pháp luật là tiền đề của năng lực
hành vi. Nếu không có quan hệ pháp luật thì
không cần bàn tới năng lực hành vi.
- Năng lực pháp luật của cá nhân mở rộng
dần theo năng lực hành vi của họ.
- Năng lực pháp luật và năng lực hành vi
không phải là thuộc tính tự nhiên mà là những
thuộc tính pháp lí của chủ thể.
- Năng lực pháp luật và năng lực hành vi đều
được quy định cụ thể trong các văn bản quy
phạm pháp luật.
- Đối với các quốc gia khác nhau, hoặc trong
mỗi giai đoạn lịch sử khác nhau ở mỗi Nhà
nước, năng lực chủ thể của các nhân, tổ
chức được quy định khác nhau.
5.3.1.2 CÁC LOẠI CHỦ THỂ
CÁ NHÂN
Gồm: Công dân, Người nước ngoài, Người
không quốc tịch.
- Năng lực pháp luật của cá nhân: Phát sinh
từ khi người đó được sinh ra và chấm dứt khi
người đó chết.
+ Thời điểm phát sinh năng lực pháp
luật của các nhân: Năng lực pháp luật của
các nhân có từ khi cá nhân mới được sinh ra
và được mở rộng dần theo thời gian.
 + Thời điểm chấm dứt năng lực pháp
luật của cá nhân: Năng lực pháp luật của
các nhân chấm dứt khi người đó chết (chết
sinh học và chết pháp lí)
- Năng lực hành vi của cá nhân: quyết định
bởi độ tuổi và khả năng nhận thức, làm chủ
hành vi.
+ Thời điểm phát sinh: muộn hơn NLPL,
phát triển theo quá trình phát triển tự nhiên
của con người và khi cá nhân đáp ứng được
những điều kiện cơ bản:
 Về độ tuổi;
 Về khả năng nhận thức và điều khiển hành
vi; khả năng thực hiện nghĩa vụ và chịu trách
nhiệm pháp lý về hành vi;
 Những điều kiện khác: tùy thuộc vào đặc
điêm của từng lĩnh vực quan hệ pháp luật,
điều kiện cụ thể của năng lực hành vi cá
nhân còn có thể là sức khỏe, trình độ học vấn,
trình độ chuyên môn, nghề nghiệp, tài sản,…
+ Thời điểm chấm dứt: Đó là khi cá
nhân không còn tự mình xác lập và thực hiện
các quyền và nghĩa vụ pháp lý cũng như độc
lập chịu trách nhiệm về những hành vi của
mình được nữa.
 Khi cá nhân chết thì năng lực hành vi cũng
chấm dứt;
 Khi mất khả năng nhận thức.
TỔ CHỨC
Gồm: Pháp nhân (pháp nhân thương mại,
pháp nhân phi thương mại), Tổ chức không
phải là pháp nhân
- Pháp nhân là tổ chức thỏa những yêu cầu
do pháp luật đặt ra:
+ Được thành lập một cách hợp pháp
+ Có cơ cấu tổ chức chặt chẽ
+ Có tài sản độc lập với cá nhân, tổ
chức khác và tự chịu trách nhiệm bằng tài
sản đó
+ Nhân danh mình tham gia các quan
hệ pháp luật một cách độc lập
- Năng lực pháp luật của pháp nhân:
+ Năng lực pháp luật của pháp nhân
phát sinh từ thời điểm được cơ quan Nhà
nước có thẩm quyền thành lập, cho phép
thành lập;
+ Đối với các pháp nhân phải đăng ký
hoạt động thì năng lực pháp luật của pháp
nhân phát sinh từ thời điểm được cấp giấy
phép hoạt động.
- Năng lực hành vi của pháp nhân:
+ Phát sinh và chấm dứt cùng thời
điểm với năng lực pháp luật của pháp nhân;
+ Năng lực hành vi của pháp nhân
được thể hiện thông qua hành vi của người
đại diện.
- Tổ chức không phải pháp nhân:
+ Là các tổ chức đang tồn tại thực tế
trong xã hội không đáp ứng đủ các điều
kiện để trở thành pháp nhân.
+ Ví dụ: Doanh nghiệp tư nhân, hộ gia
đình, tổ hợp tác
+ Thường chỉ cần đáp ứng yêu cầu
năng lực dân sự của cá nhân đại diện khi
tham gia thực hiện giao dịch.
NHÀ NƯỚC
-Chủ thể đặc biệt của quan hệ pháp luật.
5.3.2 KHÁCH THỂ QHPL
- Là những lợi ích mà các bên tham gia quan
hệ pháp luật mong muốn đạt được khi tham
gia QHPL.
- Là yếu tố thúc đẩy chủ thể tham gia QHPL.
- Có thể có 1 hoặc nhiều khách thể trong 1
QHPL.
- Lợi ích vật chất: nhà cửa, phương tiện sinh
hoạt,…
- Lợi ích phi vật chất: nghề nghiệp, học vị, tên
gọi,…
- Nhu cầu về hoạt động chính trị, xã hội…
5.3.3 NỘI DUNG
5.3.3.1 QUYỀN CHỦ THỂ
- Khái niệm: Là khả năng xử sự của chủ thể
được pháp luật cho phép trong QHPL.
- Đặc điểm:
+ Là khả năng của chủ thể xử sự theo
cách thức nhất định được pháp luật cho
phép;
+ Khả năng của chủ thẻ yêu cầu các
chủ thể có liên quan thực hiện đầy đủ nghĩa
vụ của họ hoặc yêu cầu họ chấm dứt những
hành vi cản trở nhằm đảm bảo việc thực hiện
quyền chủ thể của mình;
+ Khả năng của chủ thể yêu cầu các
cơ quan Nhà Nước có thẩm quyền bảo vệ
quyền, lợi ích hợp pháp của mình.
5.3.3.2 NGHĨA VỤ PHÁP LÝ
- Khái niệm: Là cách xử sự mà Nhà nước bắt
buộc chủ thể phải tiến hành theo quy định
của pháp luật nhằm đáp ứng việc thực hiện
quyền của chủ thể khác.
- Đặc điểm:
+ Chủ thể phải thực hiện cách xử sự
nhất định do pháp luật quy định (trong đó
bao gồm cả việc phải thực hiện những hành
vi nhất định hoặc phải kiềm chế không thực
hiện một số hành vi nhất định theo quy định
pháp luật) nhằm đáp ứng quyền của chủ thể
khác.
+ Chủ thể phải chịu trách nhiệm pháp
lý khi không thực hiện, thực hiện không đúng,
không đầy đủ nghĩa vụ của mình.
5.3.3.3 MỐI QUAN HỆ GIỮA QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ PHÁP LÝ
- Quyền và nghĩa vụ pháp lý là 2 vấn đề tồn
tại song song trong 1 QHPL.
- Quyền và nghĩa vụ pháp lý của chủ thể luôn
thống nhất, phù hợp với nhau.
+ 4: Quy phạm PL (lưu ý: cấu thành từ 3 bộ
phận, tuy nhiên không phải QPPL nào cũng
cấu thành từ cả 3 bộ phận, có thể khuyết đi
1 bộ phận nào đó.) Trong 1 điều luật có thể
có nhiều QPPL hoặc có 1 QPPL (tùy thuộc vào
điều luật đó thể hiện gì)
+ 5: QHPL (tập trung vào chủ thể - cá nhân:
năng lực chủ thể (NLPL và NLHV). NLPL và
NLHV xuất hiện từ khi nào? (khác nhau), chủ
thể tham gia QHPL 1 cách phổ biến và nhiều
nhất trong các QHPL ở Việt Nam là CÔNG
DÂN. Phân biệt công dân (>18t) và người
(người <18t, người mất NLHV dân sự…) Việt
Nam.
+ 6: VPPL: Mọi hành vi trái PL không đều là
VPPL. 1 hành vi trái PL chưa chắc được kết
luận là HV VPPL. Mọi hành vi vi phạm PL đều
là trái pháp luật. Lỗi: mặt chủ quan; các loại
lỗi cố ý, vô ý. (cố ý gián tiếp: sản xuất thuốc
giả). Lưu ý lỗi cố ý trực tiếp và cố ý gián tiếp.

5.4 SỰ KIỆN PHÁP LÝ

5.4.1 KHÁI NIỆM
- Sự kiện pháp lý là những sự kiện xảy ra trong
thực tế đã được pháp luật dự liệu trong quy
phạm pháp luật có tác dụng làm phát sinh,
thay đổi, chấm dứt quan hệ pháp luật cụ thể.

5.4.2 PHÂN LOẠI

- Căn cứ theo yếu tố ý chí, sự kiện pháp lý
được chia thành 2 loại:
+ Sự biến pháp lý: Là những sự kiện
khách quan phát sinh không phụ thuộc vào ý
muốn chủ quan của con người nhưng lại làm
phát sinh, thay đổi, chấm dứt một quan hệ
pháp luật do đã được pháp luật dự liệu trước.
Ví dụ: thiên tai, dịch bệnh, cái chết tự nhiên,…
+Hành vi pháp lý: Là những sự kiện
xuất hiện phụ thuộc vào ý chí của con người
và sự hiện diện của chúng đưa đến những
hậu quả pháp lý nhất định theo quy định của
pháp luật.
Ví dụ: ký kết hợp đồng, lập di chúc.
Hành vi pháp lý được chia thành hành động
hoặc không hành động

Nhận định: chương 4,5,6 (6 câu, 2

câu/chương)