Paano Magsulat ng Balita?
Step-by-Step Isang mahalagang tip: Kung hindi magkasya
Tutorial sa Pagbuo ng Balita 2023
Paano gumawa ng headline ng balita?
Madalas, ito ang sinusundan kong
formula: Subject (sinusundan ng comma) + Action
Verb + Saan / Ng Ano?
Kapag naisapuso mo itong formula na ito,
magandang springboard mo ito para lalo pang
matuto at masanay sa paggawa ng balita.
Halimbawa ng mga headline na umaayon sa
formula na ito ay ang mga sumusunod:
Libreng concert, isinagawa sa Tuguegarao City
Eroplano, bumagsak sa baybayin ng Aparri
UP grad, nag-top sa NLE - UP grad (subject,
sinusundan ng comma) + nag-top (verb) + sa
NLE (saan)
Downstyle ang ginagamit sa pagbubuo ng
headline at hindi nagsisimula sa malaking letra
ang bawat salita sa headline, maliban na lang
kung proper noun.Sige nga, maglagay ka nga ng
halimbawang headline mo sa ibaba gamit ang
nasa itaas na formula.
INVERTED PYRAMID
Ang ibig sabihin nito, ang mahahalagang
detalye ay nasa itaas na bahagi ng balita, at ang
mga hindi gaanong importanteng detalye ay
nakalagay lang sa ibabang bahagi -- ito yung
mga pwedeng tapyasin ng editor kung sakaling
kulang sa espasyo sa news page.
Paano gumawa ng lead paragraph?
Ang nasa itaas na bahagi ng balita ay ang lead
paragraph, ito yung parang summary ng buong
pangyayari, kung gayon, dito nakalagay ang
pinakamahahalagang detalye ng balita.
Halimbawa, naririto ang sinasabing 5Ws at 1H
(Who, What, When, Where, Why, at How).
ang mga detalye (ang lahat ng Ws at H) sa unang
paragraph ng iyong lead, huwag isiksik rito.
Pwede namang ilagay mo ang ilang mga
mahahalagang detalye sa ikalawang paragraph,
para hindi ma-compromise ang ganda ng
istruktura ng iyong balita. Kapag sa tingin mo
ay "awkward" na ang flow ng iyong lead
paragraph, at nakakahingal nang basahin,
ilagay mo na ang ilang detalye sa susunod na
paragraph. Sana malinaw ito. Isa pang bonus na
tip: Kung hindi naman sikat ang subject ng
iyong balita, huwag mo munang ilagay ang
pangalan sa headline, pati na sa lead paragraph,
at i-reveal na lang sa ikalawang paragraph ang
pagkakakilanlan nito.
Simpleng halimbawa:
Isang gradweyt ng Cagayan National High
School ang nag-top sa idinaos na March 2023
Licensure Examination for Teachers. Si Juan A.
Dela Cruz, 21, ay tubong...
Pero, kapag sikat na tao, sa headline at lead
paragraph pa lang, inilalagay na ang pangalan.
Kapag sa school publication naman, ang
halimbawang mga sikat na tao ay ang principal,
SSG President, at iba pa.
One Sentence, One Paragraph
Kadalasan din, ang ginagawa ko kapag
nagsusulat ako ng balita ay isang sentence lang
sa isang paragraph lang. Bakit? Kasi, hindi ito
nakapapagod basahin. Hindi ka hihingaling
basahin ang balita, at hindi tatamarin,
halimbawa, ang judge na magbasa ng iyong
ginawang balita. Resulta nito, hindi sayang ang
iyong ginawa. May tiyansa ka pang makakuha
ng medalya sa kumpetisyon
Ang balita, may quotes
Dapat pagsalitain mo ang mga taong "involved"
sa iyong balita, halimbawa ang iyong subject.
Kadalasan, isinisingit ko ito sa artikulo, para
bang nagsisilbing patalastas sa loob ng news
report mo. Ito rin ay para mas maging totoo ang
iyong balita at hindi nagmumukhang gawa-
gawa lang, dahil nagsasalita ang iyong subject.
Kadalasang mga ginagamit kong variations sa
Filipino ay ang mga sumusunod: "sabi ni; ika ni;
ani; aniya; ika niya."
Halimbawa:
"Masaya ako na nagbigay ako ng pride sa aking
school," sabi ni dela Cruz sa isang panayam.
"Sigurado ako, tuwang-tuwa ang mga magulang
ko," dagdag pa niya.
Pansinin na nasa loob ng quotation ang comma,
hindi sa labas. Dahil ito ang tama. Okay?
Maganda ring i-emphasize na boring ang news
article kapag walang quote. Pero, make sure, be
truthful sa mga quotes na nilalagay mo, hindi
lang yung basta naglalagay na lang ng quote na
hindi naman talaga sinabi ng subject para lang
may mailagay ka. Hindi ito naaayon sa tamang
pagbabalita kung ganoon.
Rule sa paglalagay ng pangalan
Siya nga pala, kapag na-establish mo na ang
buong pangalan ng subject sa itaas na bahagi ng
balita, huwag mo nang ulitin sa ibaba. Maaari
mo na lang gamitin ang last name (kung walang
kapangalan) at pronoun (ika niya, dagdag pa
niya, at marami pang iba).
Simpleng mga salita
Tandaan na mas conversational, mas simpleng
mga salita ang ginagamit sa balita, mas
malinaw na naihahatid ang impormasyon sa
nagbabasa. Mas babasahin din ito ng mga
mambabasa, dahil mas nakaka-relate sila sa
artikulo mo.
Tandaan na hindi naman ito lathalain o literary
piece na pwede kang maglagay ng mga
metaphor o 'di kaya gumamit ng flowery
language. Mas simple, mas swabe kapag sa
pagsusulat ng balita.
Exception lang, kung ito ay isang sports news
article, dito, talagang mas maigi naman na
maaaksiyon ang mga ginagamit mong salita,
pero naiintindihan pa rin dapat ng iyong
reader.
Walang conclusion o concluding paragraph
Hindi parang sanaysay ang balita na nilalagyan
ng conclusion. Kung saan ka magtatapos, kung
naibahagi mo na ang "least important details"
ng iyong balita sa parteng ibaba, hanggang dun
ka lang. Kapag nag-editorialize ka pa o
nagbahagi ka ng iyong komento sa ibaba,
malaking kabawasan ito sa iyong puntos kapag
nasa kumpetisyon ka, o baka nga walang chance
na makakuha ka ng pwesto.
Kumbaga, nababalewala nito ang kabuuang
ganda ng iyong balita, kahit pa sumunod ka sa
ibang mga tuntunin sa pagsusulat nito.
Gandahan ang sulat, tama ang gramatika
Kadalasan din, malaking "ganda / pogi points"
sa isang news article, lalo na kapag
kumpetisyon, kapag tama na ang grammar mo,
maganda pa ang sulat. Kaya gandahan mo ang
iyong sulat, mas malinaw, mas may chance. 
Ugaliin ding basahin nang paulit-ulit ang iyong
balita nang medyo malakas (pero, make sure,
hindi naririnig ng iyong kakumpetisyon).
Epektib ito para makita mo ang mga mali. Rule:
kapag may mali sa pandinig, ibig sabihin, may
mali sa buong sentence.
Samantala / Sa iba pang balita
Kadalasan, ito yung senyales na nasa ibabang
bahagi ka na ng inverted pyramid mo -- ibig
sabihin, naririto na yung mga least important
details. Dito, pwedeng ilagay ang related na mga
balita. Huwag lang maglagay rito ng wala
namang koneksyon sa subject mo.
Halimbawa, dito mo ilagay na noong nakaraang
taon, kampeon din si Juan dela Cruz sa region-
wide debate competition.

Sa pamamagitan ng mga tips sa itaas,

siguradong mas madali na lang sa iyo ngayon
ang pagsusulat ng balita -- sa kumpetisyon
man, sa school publication, o sa paggawa mo ng
iyong sariling blogsite o channel na ang niche
ay pagbabalita. Good luck sa iyo!

Nagustuhan mo ba ang ating tutorial kung

paano magsulat ng balita? Nawa ay nakatulong
ito sa iyo. I-share mo ito sa taong kilala mong
gustong matutong gumawa ng balita o
nagsasanay para sa susunod na kumpetisyon sa
paggawa ng balita.