BÀI 1:

ĐẠI CƢƠNG VỀ DƢỢC LIỆU HỌC

 I. Mục tiêu học tập:

• Nêu được nội dung môn học, vị trí và tác

dụng của Dược liệu học

• Kể được sơ lược lịch sử phát triển dược liệu

ở nước ta

• Thực hiện được phương châm kế thừa và

phát triển nền Y – Dược học cổ truyền dân tộc
 II. Nội dung chính:

1. Định nghĩa:

Dược liệu học là môn khoa học nghiên cứu về

các bộ phận của cây, của động vật dùng làm
thuốc
 2. Mục tiêu môn học:
 Trình bày được nội dung cơ bản về DL

 Trình bày được cấu trúc hoá học của các nhóm hợp
chất có trong DL

 Nhận dạng, mô tả ĐĐTV của những cây thuốc được

học

 Nắm được các BPD, cách thu hái, chế biến, TPHH
chính, công dụng, cách dùng của DL
 3. Nội dung môn học:
• Phần lý thuyết:

 Giới thiệu về những kiến thức cơ bản của DL: thu hái, các
hợp chất trong DL

 Giới thiệu về những cây thuốc, vị thuốc lấy từ thực vật, động
vật

• Phần thực hành:

 Chiết xuất, định tính, định lượng các hợp chất từ DL

 Nhận biết các cây thuốc, vị thuốc

4.Vị trí và tác dụng của dƣợc liệu học

 Ở các nước phát triển thuốc từ dược liệu chiếm 20 -30%

 Nước ta dùng nhiều thuốc cổ truyền dân tộc

 Y học hiện đại dùng nhiều thuốc chiết xuất từ thực vật:

Strychnine từ mã tiền

Morphin từ cây thuốc phiện

Quinin, quinidin từ cây canhkina

4. Lịch sử phát triển DL ở nƣớc ta:

• Thời vua Hùng dựng nước:

 Sử dụng bột đao, bột báng để ăn

 Dùng gừng giúp tiêu hóa tốt hơn.

• Đời Thục An Dương Vương, lương y Thôi Vỹ dùng phép

châm cứu để chữa bệnh

• Nhà Lý đã trồng thuốc nam ở Đại Yên – Hà Nội. Nghĩa

Trai – Văn Lâm – Hưng Yên.

4. Lịch sử phát triển DL ở nước ta

• Nhà Trần: Thái Y viện, tìm cây thuốc ở núi Yên Tử

• 1417, Nguyễn Bá Tĩnh viết “Nam dƣợc thần hiệu” gồm

11 cuốn và có 579 – 630 loài cây với 3.875 bài thuốc
chữa 184 bệnh.

• 1772, Lê Hữu Trác: bộ sách “Hải thƣợng Y tông tâm

lĩnh”: lý luận Đông Y của nước ta và đã đề cập đến đạo
đức của người làm thuốc chữa bệnh.
 4.Lịch sử phát triển DL ở nƣớc ta

• 1954 đến nay, nhiều cuốn sách về dược liệu như:

- 450 cây thuốc nam của Phó Đức Thành, Văn Đức Tôn, Trần
Quan Hy(1963)
- Dược liệu học – Đỗ Tất Lợi, Ngô Văn Thu
• 1957: Thành lập Viện Nghiên Cứu Đông y, các công ty Dược
Trung ương
• 1961 Viện Dược Liệu có các vườn thuốc ở Văn Điển, Tam
Đảo, Ba Vì…
Nguyên tắc thu hái DL gồm mấy
nguyên tắc?
 Thu hái dược liệu
Bộ phận dùng Thời điểm Ví dụ

Rễ, rễ củ, thân rễ Nghệ. Gừng, tam thất,...

Thân gỗ Tô mộc,...

Toàn cây Sài đất, diệp hạ châu,...

Vỏ cây Quế, đỗ trọng,...

 Thu hái dược liệu
Bộ phận dùng Thời điểm Ví dụ

Lá cây Dương địa hoàng,

muồng trâu

Búp cây Ổi, trà

Hoa Kim ngân, cúc hoa

Quả Thảo quả, táo, ...

Hạt Keo giậu, bí ngô

Làm cách nào để bảo quản DL
sau khi thu hái?
 Phơi, sấy DL

Phơi, sấy

Phơi Sấy

Nắng trên sân

Trong bóng râm 40-70OC
Trên giàn
Trên cao
• Nêu các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng
DL?
 KỸ THUẬT BẢO QUẢN DƯỢC LIỆU

• Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng DL:

Thời gian
tồn kho

Độ ẩm Nấm mốc

Nhiệt độ Côn trùng

Bao bì
đóng gói