แบบฝกหัด รายว�ชาเพิ่มเติมว�ทยาศาสตร

แบบฝกหัด รายว�ชาเพิ่มเติมว�ทยาศาสตร

เคมี
ม.5
เคมี
เล่ม 1

แบบฝกหัด รายว�ชาเพิ่มเติมว�ทยาศาสตร
ชั้นมัธยมศึกษาปที่ 5 เลม 1

เนน กิจกรรมที่ใชความรู ทักษะ และประสบการณ

ตามผลการเร�ยนรู กลุมสาระการเร�ยนรูว�ทยาศาสตร (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560)
ที่ถูกตองลึกซ�้ง เพื่อเปนพื้นฐานในการศึกษาตอ ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551
และประกอบอาช�พเฉพาะทาง

เคมี ม.5 เลม 1

สรฉัตร ธารมรรค
พัฒนา ทักษะการคิดขั้นสูง และนำไปใชไดจร�ง

พรอมดวย ขอสอบ และ แบบบันทึกแสดงผลการเร�ยน

สรฉัตร ธารมรรค
เพิ่ม STEM Project ตามแนวคิดสะเต็มศึกษา

บฝ. เคมี ม.5 ล.1

บริษทั อักษรเจริญทัศน์ อจท. จำกัด

142 ถนนตะนาว เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร 10200 8 858649 143082
โทร. /แฟกซ์. 02 6222 999 (อัตโนมัติ 20 คูส
่ าย) www.aksorn.com
70.-
 สำรบัญ
หน่วยกำรเรียนรู้ที่ แกส 2-37

1. สมบัติของแกส 2
2. ความสัมพันธ์ของปริมาตร ความดัน และอุณหภูมิของแกส 4
3. การแพร่ของแกส 23
4. เทคโนโลยีที่เกี่ยวข้องกับสมบัติของแกส 27
Science in Real Life 29
H.O.T.S. 30
Unit Test 1 31

หน่วยกำรเรียนรู้ที่ อัตรำกำรเกิดปฏิกิริยำเคมี 38-67

1. ความหมายของอัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมี 38
2. แนวคิดเกี่ยวกับการเกิดปฏิกิริยาเคมี 44
3. พลังงานกับการดำาเนินไปของปฏิกิริยาเคมี 48
4. ปจจัยที่มีผลต่ออัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมี 52
Science in Real Life 57
H.O.T.S. 58
Unit Test 2 59

หน่วยกำรเรียนรู้ที่ สมดุลเคมี 68-99

1. การเปลี่ยนแปลงที่ผันกลับได้ 68
2. การเปลี่ยนแปลงที่ภาวะสมดุล 68
3. ความสัมพันธ์ระหว่างความเข้มข้นของสารต่าง ๆ ณ ภาวะสมดุล 74
4. ปจจัยที่มีผลต่อภาวะสมดุล 83
5. สมดุลเคมีในชีวิตประจำาวัน 89
Science in Real Life 91
H.O.T.S. 92
Unit Test 3 93

STEM Project 100

ข้อสอบวัดผลสัมฤทธิ์ทำงกำรเรียน 105
หน่วยการเรียนรู้ที่

1 แกส

1. สมบัติของแก๊ส
ทฤษฎีจลน์ของแก๊ส ใช้อธิบายสมบัติบางประการของแก๊สได้ ดังนี้
• โมเลกุลของแก๊สมีขนาดเล็กมาก และไม่มีแรงยึดเหนี่ยวระหว่างกันและกัน หรือน้อยมาก
จนมีคา่ เป็นศูนย์ ดังนัน้ จึงท�าให้ไม่วา่ จะบรรจุแก๊สไว้ในภาชนะใด โมเลกุลของแก๊สจะเคลือ่ นทีก่ ระจาย
เต็มพื้นที่ภาชนะ แก๊สจึงมีรูปร่างและปริมาตรเท่ากับภาชนะที่บรรจุ
• โมเลกุลของแก๊สอยู่ห่างกันมาก ท�าให้แรงดึงดูดและแรงผลักระหว่างโมเลกุลน้อยมาก
สารที่อยู่ในสถานะแก๊สจึงมีความหนาแน่นน้อยกว่าสารที่อยู่ในสถานะของเหลวและของแข็ง
• ที่อุณหภูมิเดียวกัน แก๊สทุกชนิดจะมีพลังงานจลน์เฉลี่ยเท่ากัน แต่แก๊สแต่ละชนิดมี
มวลโมเลกุลไม่เท่ากัน จึงท�าให้ความเร็วเฉลีย่ ของแก๊สไม่เท่ากัน แก๊สจึงมีอตั ราการแพร่แตกต่างกัน
แก๊สที่มีสมบัติเป็นไปตามทฤษฎีจลน์ของแก๊สทุกประการ เรียกว่า แก๊สสมบูรณ์หรือแก๊สใน
อุดมคติ ส่วนแก๊สที่อยู่ในธรรมชาติจะไม่เป็นไปตามทฤษฎีจลน์ของแก๊ส เรียกว่า แก๊สจริง
ลักษณะ แก๊สจริง แก๊สสมบูรณ์
ขนาดของโมเลกุล ขนาดเล็กเมือ่ เทียบกับระยะห่างระหว่างโมเลกุล ขนาดเล็กมากจนถือว่าไม่มีปริมาตร
ปริมาตร ปริมาตรภาชนะ ปริมาตรแก๊ส เท่ากับภาชนะที่บรรจุ
แรงระหว่างโมเลกุล แรงแวนเดอร์วาลส์ ไม่มแี รงกระท�าต่อกัน
ลักษณะการชนกัน การชนแบบไม่ยดื หยุ่น การชนแบบยืดหยุ่น
การควบแน่น เกิดได้ เมื่อลดอุณหภูมิ ไม่เกิด

2
 แบบฝึกหัดที่ 1.1
ตอบคําถามเกี่ยวกับทฤษฎีจลนของแกสและสมบัติของแกส
1. การเคลื่อนที่ของแกสตามทฤษฎีจลนของแกสเปนอยางไร
...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

2. แกสสมบูรณและแกสจริงมีความเหมือนกันหรือแตกตางกัน อยางไร
...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

3. แกสชนิดตาง ๆ จะมีอัตราการแพรเทากันหรือไม อยางไร

...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

4. เพราะเหตุใดสารในสถานะแกสจึงมีรูปรางและปริมาตรไมแนนอน ขึ้นอยูกับภาชนะที่บรรจุ
...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

5. เพราะเหตุใดสารในสถานะแกสจึงมีความหนาแนนนอยกวาสารในสถานะของเหลวหรือของแข็ง
...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

สมบัติของแกส แก๊ส 3
www.aksorn.com/interactive3D/RBB13
 2. ความสัมพันธ์ของปริมาตร ความดัน และอุณหภูมขิ องแก๊ส
ปริมาตร คือ ปริมาตรของภาชนะที่บรรจุแก๊สนั้น
ความดัน คือ แรงที่กระท�ำต่อหน่วยพื้นที่ที่ตั้งฉากกับแรงนั้น
อุณหภูมิ คือ มาตราส่วนที่ใช้บอกระดับความร้อน-เย็นของสาร
กฎของแก๊ส
• กฎของบอยล์ : เมื่ออุณหภูมิและมวลของแก๊สคงที่ ปริมาตรของแก๊สใด ๆ จะแปรผกผันกับความดัน
ของแก๊สนั้น ๆ
P1V1 = P2V2 = P3V3  =  … = PnVn
• กฎของชาร์ล : เมือ่ ความดันและมวลของแก๊สคงที่ ปริมาตรของแก๊สจะแปรผันตรงกับอุณหภูมเิ คลวิน
V1 V2 V3 Vn
T1  =  T2  =  T3   =  … =  Tn
• กฎของเกย์-ลูสแซก : เมือ่ ปริมาตรและมวลของแก๊สคงที่ ความดันของแก๊สจะแปรผันตรงกับอุณหภูมิ
เคลวิน
P1 P2 P3 Pn
T1  =  T2  =  T3   =  … =  Tn
• กฎของอาโวกาโดร : ที่ความดันและอุณหภูมิคงที่ ปริมาตรของแก๊สจะแปรผันตรงกับจ�ำนวนโมเลกุล
หรือจ�ำนวนโมลของแก๊สนั้น
V1 V2 V3 Vn
n1  =  n2  =  n3   =  … =  nn
•
กฎรวมแก๊ส : เป็นการศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างปริมาตร ความดัน และอุณหภูมิของแก๊ส
- เมื่อมวลมีค่าคงที่
P1V1 P2V2 P3V3 PnVn
T1  =  T2  =  T3  = … =  Tn
- เมื่อมวลมีค่าไม่คงที่
P1V1 P2V2 P3V3 PnVn
n1T1  =  n2T2  =  n3T3  = … =  nnTn
• กฎแก๊สสมบูรณ์ : เป็นการรวบรวมกฎที่เกี่ยวกับแก๊สที่กล่าวมาทั้งหมด จะได้ความสัมพันธ์ ดังนี้
PV = nRT
•
กฎความดันย่อยของดอลตัน : ความดันของแก๊สผสมที่ไม่ท�ำปฏิกิริยาเคมีต่อกันจะเท่ากับผลบวก
ของความดันย่อยต่าง ๆ ที่เป็นองค์ประกอบของแก๊สผสมนั้น
Pรวม = P1 + P2 + P3 + … + Pn
4
 แบบฝึกหัดที่ 1.2
ตอบค�ำถามและค�ำนวณเกี่ยวกับกฎของบอยล์
1. ทฤษฎีจลน์ของแก๊สสามารถน�ำมาอธิบายกฎของบอยล์ได้ว่าอย่างไร
....................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................

2. เขียนกราฟแสดงความสัมพันธ์ระหว่าง P และ V1 โดยค่า n คงที่ และให้ในกราฟมี 2 อุณหภูมิ

โดย T1 < T2 (ก�ำหนดให้ แกน Y แทน P และแกน X แทน V1 )

3. แก๊สในอุดมคติชนิดหนึ่งมีปริมาตร 5,600 ลูกบาศก์เซนติเมตร ที่ความดัน 0.8 บรรยากาศ

เมื่อปริมาตรเปลี่ยนไปเป็น 8,400 ลูกบาศก์เซนติเมตร แก๊สนี้จะมีความดันเท่าใด ก�ำหนดให้
อุณหภูมิของระบบคงที่
....................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................

แก๊ส 5
4. ลูกโป่งใบหนึ่งบรรจุแก๊สมีเทนมีปริมาตรเท่ากับ 6.0 ลิตร ภายใต้ความดัน 1.0 บรรยากาศ
ที่ระดับน�้าทะเล ถ้าน�าลูกโป่งใบนี้ลงไปใต้มหาสมุทรซึ่งมีความดันมากกว่าที่ระดับน�้าทะเล
380 มิลลิเมตรปรอท ลูกโป่งใบนีจ้ ะมีปริมาตรเท่าใด ก�าหนดให้อณ
ุ หภูมคิ งทีต่ ลอดการทดลอง
...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

5. ท�าการทดลอง ดังรูป โดยให้ขวดทั้ง 2 ใบ บรรจุแก๊สชนิดเดียวกัน จ�านวนอนุภาคเท่ากัน

ท�าการทดลองที่อุณหภูมิเดียวกัน ถ้าขวดใบที่ 1 มีปริมาตร 3 ลิตร ขวดใบที่ 2 มีปริมาตร
2 ลิตร ความดันในขวดใบใดมีค่ามากกว่ากัน เพราะเหตุใด พร้อมแสดงวิธีค�านวณว่า
มีความดันมากกว่ากันกี่เท่า

ขวดใบที่ 1 ขวดใบที่ 2
...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................
6
 แบบฝึกหัดที่ 1.3
ตอบคําถามและคํานวณเกี่ยวกับกฎของชารล
1. ตามกฎของชารลกลาวไววา เมื่อลดอุณหภูมิเปน 0 เคลวิน แกสจะมีปริมาตรเทากับ 0
แตในทางปฏิบัติไมสามารถทําได เพราะเหตุใด
...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

2. เขียนกราฟแสดงความสัมพันธระหวาง V และ T ในหนวย Cํ โดยคา n คงที่ และใหในกราฟ

มี 2 ความดัน โดย P1 < P2 (กําหนดให แกน Y แทน V และแกน X แทน T)

3. ที่อุณหภูมิหนึ่ง แกสไนโตรเจนมีปริมาตร 2 ลิตร ถาอุณหภูมิเพิ่มขึ้นเปน 3 เทาของอุณหภูมิ

เดิม แกสไนโตรเจนจะขยายตัวหรือหดตัว และมีปริมาตรเทาใด โดยที่ความดันของระบบคงที่
...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................

การประยุกตใชกฎของชารล แก๊ส 7
www.aksorn.com/interactive3D/RBB14
4. ที่อุณหภูมิ 27 องศาเซลเซียส แก๊สนีออนมีปริมาตรเท่ากับ 100 ลูกบาศก์เซนติเมตร จะต้อง
เพิม่ อุณหภูมเิ ป็นกีอ่ งศาฟาเรนไฮต์ แก๊สนีออนจึงจะมีปริมาตรเท่ากับ 250 ลูกบาศก์เซนติเมตร
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

5. แก๊สชนิดหนึ่งมีปริมาตร 300 ลูกบาศก์เซนติเมตร ที่อุณหภูมิ 127 องศาเซลเซียส จะต้อง

ลดอุณหภูมิลงกี่องศาเซลเซียส แก๊สชนิดนี้จึงจะมีปริมาตรเท่ากับ 0.075 ลิตร
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

8
 แบบฝึกหัดที่ 1.4
ตอบค�ำถามและค�ำนวณเกี่ยวกับกฎของเกย์-ลูสแซก
1. เพราะเหตุใดจึงไม่ควรน�ำถังแก๊สหุงต้มไปวางไว้กลางแดด หรือวางไว้ในที่ร้อนจัด อธิบายโดย
ใช้กฎของเกย์-ลูสแซก
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. ถัง 2 ใบ มีปริมาตรเท่ากัน ถังใบที่ 1 บรรจุแก๊สชนิดหนึ่ง ที่อุณหภูมิ 100 องศาเซลเซียส

และถังใบที่ 2 บรรจุแก๊สชนิดเดียวกัน ปริมาตรเท่ากัน ที่อุณหภูมิ 0 องศาเซลเซียส
แก๊สในถังใดจะมีความดันสูงกว่า เพราะเหตุใด
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. เขียนกราฟแสดงความสัมพันธ์ระหว่าง P และ T ในหน่วย K โดยค่า n คงที่ และให้ในกราฟ

มี 2 ปริมาตร โดย V1 < V2 (ก�ำหนดให้ แกน Y แทน P และแกน X แทน T)

แก๊ส 9
4. แก๊สชนิดหนึ่งมีปริมาตร 750 ลูกบาศก์เซนติเมตร ที่อุณหภูมิ 35 องศาเซลเซียส ความดัน
760 มิลลิเมตรปรอท ถ้าอุณหภูมเิ พิม่ เป็น 45 องศาเซลเซียส โดยปริมาตรเท่าเดิม แก๊สชนิดนี้
จะมีความดันกี่บรรยากาศ
....................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................

5. ถังระบบปิดถังหนึ่งมีความดันภายในเท่ากับความดันบรรยากาศ บรรจุการบูร 20 กรัม

ปล่อยให้ระเหิดกลายเป็นไอจนหมดที่อุณหภูมิ 37 องศาเซลเซียส เมื่อเพิ่มอุณหภูมิเป็น
137 องศาเซลเซียส พบว่า ความดันมีค่าเท่ากับ 1,200 มิลลิเมตรปรอท ขณะที่การบูร
ระเหิดกลายเป็นไอจนหมดที่อุณหภูมิ 37 องศาเซลเซียส ความดันภายในถังจะเพิ่มขึ้นจาก
ความดันบรรยากาศกี่มิลลิเมตรปรอท
...........................................................................................................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

10