หน#วยที่ 2

ทฤษฎีการเรียนรู3และการสอน
 ความหมายและการจัดกลุ#มทฤษฎีการเรียนรู3
ทฤษฎีการเรียนรู- คือ แนวความคิดของนักจิตวิทยาที่
พยายามจะอธิบายเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม
ของมนุษย: และการเปลี่ยนแปลงนั้นเปBนผลของการฝEกฝน
ซ้ำซาก และเปBนไปในลักษณะถาวรซึ่งไมMสามารถมองเห็น
และสังเกตได-โดยตรง
ทฤษฎีการเรียนรู- แบ1งออกเป5น 3 กลุ1ม ได-แก1
1. กลุ1มเชื่อมโยงนิยม (associationists) หรือกลุ1มพฤติกรรม
นิยม (behaviorists)
2. กลุ1มปUญญานิยม (cognitive – field theories) หรือกลุ1ม
พุทธินิยม
3. กลุ1มมนุษยนิยม (humanists)
*ในปUจจุบันมีอีกหนึ่งกลุ1มคือ กลุ1มผสมผสาน (Eclecticism)*
กลุ1มเชื่อมโยงนิยม (associationists) หรือกลุ1มพฤติกรรมนิยม
(behaviorists)

สาระสำคัญในทัศนะกลุ0มพฤติกรรมนิยม คือ
1. การวางเงื่อนไข (conditioning)
2. พฤติกรรมของคนที่ปรากฏขึ้น ส0วนมากเกิดจากการ
เรียนรูTมากกว0าจะเปUนไปตามธรรมชาติ
3. การเรียนรูTของคนกับสัตวZไม0ต0างกันมาก
 กลุ;มป<ญญานิยม (cognitive – field theories)
• เน#นความสำคัญของกระบวนการคิด ซึ่งเกิดขึ้นในตัวบุคคลในช?วงของ
การเรียนรู#
• จุดเน#นของกลุ?มนี้อยู?ที่กระบวนการคิด ซึ่งเกิดขึ้นระหว?างสิ่งเร#าและการ
ตอบสนอง โดยจะมองธรรมชาติของมนุษยJว?าเปLน neutral –
interactive
• การเรียนการสอนจึงเปLนการสนองความต#องการของแต?ละบุคคล
• เปXดโอกาสให#เด็กได#ศึกษาค#นคว#าตามความสนใจภายใต#ความช?วยเหลือ
ของผู#สอน
 กลุ#มมนุษยนิยม (humanists)
1. เชื่อว*ามนุษย1 คือ สัตว1โลกประเภทหนึ่ง มีจิตใจ มีความตEองการความรัก ความ
อบอุ*น ฯลฯ
2. ชื่อว*ามนุษย1เราทุกคนต*างก็พยายามจะรูEจักตนเอง (self – actualization) และ
ยอมรับในสมรรถวิสัยของตนเอง
3. มีความเชื่อว*าในเมื่อมนุษย1เราทุกคนต*างก็เขEาใจผูEอื่น และยอมรับตัวเอง อยู*แลEว ต*าง
คนก็มุ*งสรEางความเป`นมนุษย1ที่สมบูรณ1ใหEแก*ตนเอง
4. มนุษย1ควรจะมีสิทธิ อิสระที่จะเลือกกระทำ เลือกประสบการณ1ของตนเอง ตัดสินใจ
เรื่องใดๆ ดEวยตนเอง
5. วิธีการคEนควEาและแสวงหาความรูE และขEอเท็จจริงต*างๆ เป`นสิ่งจำเป`นและมี
ความสำคัญกว*าตัวความรูEหรือขEอเท็จจริง
 ทฤษฎีการเรียนรู-และการสอนร3วมสมัย
• ทฤษฎีการสร*างความรู*ด*วยตนเอง (Constructivism)
• ทฤษฎีพหุปHญญา (Theory of Multiple Intelligences)
 ทฤษฏีการสร*างความรู* (Piaget & Vygotsky)
กระบวนการเรียนรู0

กระบวนการทางป8ญญา
(cognitive process)
การดูดซึม
(assimilation) ผลการเรียนรู0
สิ่งเร0า แสดงออก

โครงสร7างทางสติป<ญญา
(schema)

แผนภาพ กระบวนการเรียนรู*โดยการดูดซึม (assimilation)

8
 กระบวนการเรียนรู7

กระบวนการทางป<ญญา
(cognitive process)

ผลการเรียนรู7
สิ่งเร7า แสดงออก
โครงสร7างทางสติป<ญญา
สภาวะไมOสมดุล
(disequilibrium)

แผนภาพ สภาวะไมFสมดุล (disequilibrium) ในกระบวนการเรียนรู*

9
 กระบวนการเรียนรู7

กระบวนการทางป<ญญา
(cognitive process)
โครงสร7างทางสติป<ญญา
(schema)
ผลการเรียนรู7
สิ่งเร7า แสดงออก

กระบวนการปรับ
สภาวะให7สมดุล
(accommodation)

แผนภาพ กระบวนการปรับสภาวะให*สมดุล (accommodation)

ในกระบวนการเรียนรู*
10
แผนภาพ ตัวอยFางกระบวนการเรียนรู*ที่มีการสร*างความหมาย
และการปรับโครงสร*างทางสติป_ญญาที่แตกตFางกัน
 ทฤษฎีพหุปLญญา
(Theory of Multiple Intelligences)
“ป\ญญา (intelligence) หมายถึง ความสามารถในการคTนหา
ความรูT แกTป\ญหาและสรTางสรรคZผลงานที่มีคุณค0าต0อสังคม”

ผูTคิดคTนทฤษฎีพหุป\ญญา คือ Howard Gardner

 ป_ญญาด*านภาษา
ป_ญญาด*าน
รู*จักตนเอง ป_ญญาด*านตรรก
และคณิตศาสตรc
ป_ญญา
ด*านความ ปั ญญาด้านภาษา
ปัปัปัปัปัญญญ
ทฤษฏี ญ พญาด้
ญญาด้ ญาด้
หุ
ญาด้ป
าานาานUญ
ญาด้าน
นน ญา ป_ญญาด*าน
สัมพันธc รู จ
้ ก
ั ตรรกตนเอง
มิต
ของการjดเนอรj
รอบรู สั
ส
ิ ดนตรี
ม
ั ธ
้ การ
พั
นธ์
รรมชาติ มิติสัมพันธc
ระหวFาง
บุคคล

ป_ญญาด*าน ป_ญญาด*าน
การเคลื่อนไหว รอบรู*ธรรมชาติ
รFางกาย
ป_ญญาด*านดนตรี
แผนภาพ ป_ญญาทั้ง 8 ด*าน ตามทฤษฎีพหุป_ญญาของการcดเนอรc
 การประยุกตjใช-ทฤษฎีพหุปUญญาในการเรียนการสอน
1. จัดกิจกรรมการเรียนรูTอย0างหลากหลาย สามารถส0งเสริม
เชาวนZป\ญญาหลายๆ ดTาน
2. จัดการเรียนการสอนใหTเหมาะสมกับขั้นพัฒนาการใน
แต0ละดTานของผูTเรียน
3. การสอนควรเนTนการส0งเสริมความเปUนเอกลักษณZของ
ผูTเรียน
4. การวัดและประเมินหลายๆ ดTาน ทั้งการแกTป\ญหาและการ
สรTางสรรคZผลงาน
ทฤษฏีการเรียนรู-แบบรMวมมือ (Slavin, Johnson&Johnson)
การเรียนรู#แบบร?วมมือ ซึ่งมีลักษณะสำคัญ 5 ประการ
1 มีการพึ่งพาอาศัยกัน (positive interdependence)
2 มีการปรึกษาหารือกันอย?างใกล#ชิด (face-to-face-promotive
interaction)
3 สมาชิกแต?ละคนมีบทบาทหน#าที่และความรับผิดชอบที่สามารถ
ตรวจสอบได# (individual accountability)
4 มีการใช#ทักษะการสัมพันธJระหว?างบุคคล และทักษะการทำงานกลุ?ม
(interpersonal and small group skills)
5 มีการวิเคราะหJกระบวนการกลุ?ม (group processing)
 แข?งขันกันในการเรียนรู#

ปฏิสัมพันธj
ต?างคนต?างเรียน
ระหว1างผู-เรียน
ร?วมมือกันหรือช?วยกัน
ในการเรียนรู#
 การประยุกต[ใช3ทฤษฎีในการเรียนการสอน
1. ให#ผู#เรียนช?วยกันในการเรียนรู# โดยมีกิจกรรมที่ให#ผู#เรียนมีการพึ่งพา
อาศัยกันในการเรียนรู#
2. มีการปรึกษาหารือกันอย?างใกล#ชิด
3. มีการสัมพันธJกัน
4. มีการทำงานร?วมกันเปLนกลุ?ม
5. มีการวิเคราะหJกระบวนการของกลุ?ม
6. มีการแบ?งหน#าที่รับผิดชอบงานร?วมกัน
 ทฤษฎีที่เกี่ยวขRองกับการเรียนการสอน
• ทฤษฎีเกี่ยวกับแรงจูงใจ
- ทฤษฎีความต#องการ
- ทฤษฎีการเสริมแรง
• ทฤษฎีเกี่ยวกับพัฒนาการ
- ทฤษฎีพัฒนาการทางสติปyญญาของเพียเจตJ (Piaget’s Theory
of Intellectual Development)
- ทฤษฎีพัฒนาการทางสติปyญญาของบรุนเนอรJ (Bruner’s
Cognitive Development)
 ทฤษฎีลำดับขั้นความตRองการของมาสโลว:
( Maslow’s Hierarchical Theory of Motivation )
1. ความต#องการทางร?างกาย (Physiological Needs)
2. ความต#องการความมั่นคงปลอดภัย (Safety and Security
Needs)
3. ความต#องการความรักและความเปLนเจ#าของ (Belongingness
and Love needs)
4. ความต#องการได#รับการนับถือยกย?อง (Self-Esteem Needs)
5. ความต#องการรู#จักตนเอง/เข#าใจตนเองอย?างแท#จริง (Self-
Actualization Needs)
 ทฤษฎีความตRองการกับการจัดการเรียนการสอน

1. การจัดสภาพหTองเรียนที่มีบรรยากาศไม0ตึงเครียด
2. การแสดงใหTเด็กมีความรูTสึกว0าไดTรับความสนใจและเปUน
สมาชิกของหTองเรียน
3. ครูไม0ควรลงโทษเมื่อเด็กทำแบบฝsกหัดไม0ไดT
4. การจัดประสบการณZการเรียน ที่ส0งเสริมเด็กใหTประสบ
ความสำเร็จในการเรียน
 ทฤษฎีการเสริมแรง
Skinner แบ0งการเสริมแรง ออกเปUน 2 ประเภท คือ
1. การเสริมแรงทางบวก ไดTแก0 สิ่งที่ทำใหTเด็กเกิดความพึงพอใจ
ตัวอย0างเช0น คำชมเชย การพยักหนTา การยิ้ม การสนใจ
เปUนตTน
2. การเสริมแรงทางลบ คือ การขจัดสิ่งที่ทำใหTไม0สบายใจออกไป
เช0น การตำหนิ การดุ การว0ากล0าว การไม0ยอมรับ
และการวิจารณZ เปUนตTน
 ทฤษฎีการเสริมแรงกับการจัดการเรียนการสอน

1. ใช#กระบวนการเสริมแรงเข#าไปช?วยสร#างพฤติกรรมที่ต#องการ
2. จัดลำดับเนื้อหาที่มีความสำคัญหรือมีความยาวไว#ในตอนท#าย
3. หลีกเลี่ยงการบีบบังคับหรือทำให#หวาดกลัว
4. การเรียนการสอนและการเรียนรู# ควรเปLนไปตามกฎเกณฑJของธรรมชาติ
และอาศัยความสนใจของผู#เรียนเปLนหลัก
 ทฤษฎีพัฒนาการทางสติปUญญาของเพียเจตj
(Piaget ’s Theory of Intellectual Development)
ขั้นที่ 1 ขั้นการรับรู#ด#วยประสาทสัมผัส (sensorimotor period) ช?วงอายุ
0 – 2 ป‹
ขั้นที่ 2 ขั้นก?อนปฏิบัติ (pre – operational period) ช?วงอายุ 2 – 7 ป‹
• ขั้นก?อนเกิดความคิดรวบยอด (pre – conceptual intelligence)
• ขั้นการคิดด#วยความเข#าใจของตนเอง (intuitive thinking)
ขั้นที่ 3 ปฏิบัติการที่เปLนรูปธรรม (concrete – operational period)
ช?วงอายุ 7 – 11 ป‹
ขั้นที่ 4 ขั้นปฏิบัติการปกติ (formal operational period)
ช?วงอายุ 11 – 15 ป‹
 แนวความคิดของเพียเจตjที่มีผลต1อการเรียนการสอน

1. เปXดโอกาสให#เด็กได#สำรวจและมีปฏิสัมพันธJกับสิ่งแวดล#อมมากที่สุด
2. กระตุ#นให#เด็กเปLนผู#แสวงหาความรู#ค#นคว#าด#วยตนเอง
3. การสอนภาษาจะต#องให#เด็กรับรู#เกี่ยวกับส?วนรวมก?อน จึงแยกสอน
ส?วนย?อย
4. การสอนคณิตศาสตรJจะต#องคำนึงความพร#อมของผู#เรียน และการ
เข#าใจในการคงสภาพ (conservation)
 ทฤษฎีพัฒนาการทางสติปUญญาของบรุนเนอรj
(Bruner’s Cognitive Development)

1. การเรียนรู#ด#วยการกระทำ (enactive representation)

2. การเรียนรู#ด#วยการลองดูและจินตนาการ (iconic representation)
3. การเรียนรู#โดยการใช#สัญลักษณJ (symbolic representation)
 แนวความคิดของบรุนเนอรjที่มีผลต1อการเรียนการสอน

1. มุ?งพัฒนาความคิดของคน ก?อให#เกิดการจัดหลักสูตรแบบเกลียววน
(spiral curriculum)
2. เน#นความสำคัญของนักเรียน ส?งเสริมการมีส?วนร?วมและมีบทบาท
ในการเรียนการสอน
3. คำนึงถึงทฤษฎีการสอน ทฤษฎีการเรียนรู# และทฤษฎีพัฒนาการ
4. ไม?ต#องรอความพร#อมของผู#เรียน
5. การจัดวัสดุอุปกรณJที่กระตุ#นผู#เรียนและง?ายต?อการสร#างภาพในใจ
ของผู#เรียน
 รูปแบบการเรียนรู3
รูปแบบการเรียนรูTหรือลีลาการเรียนรูT (Learning style)
หมายถึง ลักษณะทางกายภาพ ความคิด และความรูTสึกที่บุคคล
ใชTในการรับรูT ตอบสนอง และมีปฏิสัมพันธZกับสภาพแวดลTอม
ทางการเรียนอย0างค0อนขTางคงที่

(Keefe, 1979 อ0างใน Hong & Suh, 1995)

 รูปแบบการเรียนรู3 (ต#อ)

ประสาท อิศรปรีดา (2547) การรับรู0ข0อมูล

(Perceive)

รูปแบบการ
เรียนรูT
กระบวนการ การจัดระเบียบ
ประมวลผลข0อมูล ข0อมูล
(Information (Organized)
Processing)
 รูปแบบการเรียนรู3

กลยุทธJการ
รูปแบบการคิด
เรียนรู#
(cognitive
(learning
style)
strategy)
 รูปแบบการคิด (cognitive style)
หมายถึง หนทางหรือวิธีการที่บุคคลชอบใชTในการรับรูT
เก็บรวบรวม ประมวล ทำความเขTาใจ จดจำข0าวสารขTอมูลที่
ไดTรับ และใชTในการแกTป\ญหา โดยรูปแบบการคิดของแต0ละ
บุคคลมีลักษณะค0อนขTางคงที่
 กลยุทธ'การเรียนรู. (learning strategy)
หมายถึง วิธีการที่ผูTเรียนใชTการจัดการหรือตอบสนองใน
การทำกิจกรรมการเรียน เพื่อใหTเหมาะสมกับสถานการณZและ
งานในขณะนั้นๆ
ความแตกต;างระหว;างบุคคลมีผลต;อ
รูปแบบการเรียนรูRหรือลีลาการเรียนรูR
 ความแตกต;างระหว;างบุคคล
(Individual Differences)
ความแตกต?างระหว?างบุคคลมีประโยชนJต?อผู#สอน ดังนี้
1. ช?วยให#ผู#สอนทราบวิธีการเรียนรู#ที่ผู#เรียนชอบ
2. ทำให#ผู#สอนตระหนักว?าไม?มีวิธีสอนใดที่ดีที่สุด
3. ผู#เรียนมีความสุข พึงพอใจและตั้งใจเรียน
4. ผู#เรียนประสบความสำเร็จแสดงให#เห็นถึงความเปLนมืออาชีพของผู#สอน
 เส3นทางการรับรู3ข3อมูลของมนุษย[

การรับรู0ทางสายตาโดยการ
มองเห็น (Visual percepters)

การรับรู0ทางโสตประสาทโดยการ
ได0ยิน (Auditory percepters)

การรับรู0ทางรlางกายโดยการ
เคลื่อนไหวและการ
รู0สึก (Kinesthetic percepters)
 ประเภทของรูปแบบการเรียนรู3
(แบFงตามเส*นทางการรับรู*ข*อมูล)
2. ผูTที่เรียนรูTทาง
1. ผูTที่เรียนรูTทางสายตา
โสตประสาท
(Visual learner)
(Auditory Learner)

3. ผูTที่เรียนรูTทางร0างกาย
และความรูTสึก
(Kinesthetic learner)
 ประเภทของรูปแบบการเรียนรู3
(แบFงตามเส*นทางการรับรู*ข*อมูลและสภาวะของบุคคลขณะที่รับรู*ข*อมูล )

1. V-A-K 2. V-K-A 3. A-K-V

4. A-V-K 5. K-V-A 6. K-A-V