საქართველოს აგრარული უნივერსიტეტი

მძიმე მეტალებით დაბინძურებისას მცენარის პეროქსიდაზას

აქტივობისა და იზოფორმების პროფილის შესწავლა

(სენიორ პროექტი)

ანა შავშიშვილი
საქართველოს აგრარული უნივერსიტეტის
აგრარული და საბუნებისმეტყველო მეცნიერებების ფაკულტეტის
ქიმიის პროგრამის მე-4 კურსის სტუდენტი

სამეცნიერო ხელმძღვანელები:
პროფ. გია ხატისაშვილი
პროფ. მარიცა ყურაშვილი
 თბილისი
2023

სარჩევი
რეზიუმე 3
1. ლიტერატურული მიმოხილვა 5
1.1 მძიმე მეტალები, როგორც გარემოს დამაბინძურებლები 5
1.2 დარიშხანის, ტყვიისა და სპილენძის გავლენა მცენარეზე 5
2. ექსპერიმენტული ნაწილი 9
2.1 საკვლევი ობიექტები 9
2.2 ცილის კონცენტრაციის განსაზღვრა 10
2.3 პეროქსიდაზული აქტივობის განსაზღვრა 10
2.4 ელექტროფორეზი..............................................................................................10
3. შედეგების განსჯა......................................................................................................12
4. დასკვნა...................................................................................................................25
5. ლიტერატურა............................................................................................................26

2
 რეზიუმე

მძიმე მეტალებით გარემოს დაბინძურება არის გლობალური

გარემოსდაცვითი, სასოფლო-სამეურნეო და ჯანდაცვის პრობლემა მათი
ტოქსიკური და კანცეროგენული ბუნების გამო. ატმოსფეროში სხვადასხვა გზით
მოხვედრილი მძიმე მეტალის შემცველი ნაერთები ილექება მიწისა და წყლის
ზედაპირზე, სორბირდება მცენარეებზე და აღწევს მათში.
მძიმე მეტალების მცირე დოზით ზემოქმედების შემთხვევაშიც კი მცენარე
განიცდის მრავალ მორფოლოგიურ, ფიზიოლოგიურ და ბიოქიმიურ ცვლილებას.
შედეგად, ირღვევა მცენარის ნორმალური ფუნქციონირება, ჟანგვითი სტრესის
გამო ხდება ჟანგბადის აქტიური ფორმების ჭარბი რაოდენობით წარმოქმნა, რაც
იწვევს მცენარის ჟანგვა-აღდგენითი პროცესების დისბალანსს. წინამდებარე
ნაშრომის მიზანია ამ ცვლილებების საპასუხოდ გამოწვეული თავდაცვითი
რეაქციის, კერძოდ, მცენარის პეროქსიდაზული აქტივობის ცვლილების შესწავლა.
კვლევის ფარგლებში განხორციელდა დარიშხანის, ტყვიისა და სპილენძის
გავლენის შესწავლა მზესუმზირის (Helianthus annuus), იონჯას (Medicago sativa)
სიმინდისა (Zea mays) და ლობიოს (Phaseolus vulgaris L) პეროქსიდაზულ
აქტივობაზე. კვლევამ აჩვენა, რომ პეროქსიდაზას საპასუხო რეაქცია ვარირებს
ტოქსიკანტის, დაბინძურების დონისა და მცენარის სახეობის მიხედვით.
ელექტროფორეზის შედეგად მოხდა უფრო დეტალურად, პეროქსიდაზას
იზოფორმების რეაქციისუნარიანობაზე დაკვირვება, რომლის შეედეგადაც
დადგინდა, რომ სხვადასხვა ტიპის დაბინძურებასთან ასოცირდება სხვადასხვა
იზოპეროქსიდაზას ექსპრესიის სტიმულირება და ინჰიბირება. გამოთქმულია
ვარაუდი, რომ პეროქსიდაზული აქტივობა შესაძლებელია გამოყენებული იქნას,
როგორც მძიმე მეტალებით დაბინძურებული გარემოს ფიტორემედიაციისათვის
მცენარის შერჩევის ბიოქიმიური კრიტერიუმი.

საკვანძო სიტყვები: მძიმე მეტალები, იზოპეროქსიდაზა, პეროქსიდაზა, მძიმე

მეტალებით დაბინძურება.

abstract
Environmental contamination with heavy metals is a global environmental,
agricultural and health issue due to the its highly toxic and carcinogenic nature. Heavy
metal compounds that enter the atmosphere in different ways are deposited on the
surface of the soil and water and are absorbed by plants. Influence of heavy metals on
3
plants, even at very low concentration, can cause many morphological, physiological, and
biochemical changes, this disturbs the normal functioning in plants via excessive
generation of reactive oxygen species (ROS), a condition known as oxidative stress
leading to an imbalance in the redox system of the plant.
The aim of the presented work is to study the changes in the defense mechanisms of
plants, (namely peroxidase activity) that was induced in response to these biochemical
changes.
During the experiment, we investigated the influence of arsenate and arsenite on
peroxidase activity in sunflower (Helianthus annuus), alfalfa (Medicago sativa), corn (Zea
mays), and kidney bean (Phaseolus vulgaris L). Subsequently, electrophoresis was
conducted to assess the reactivity of isoperoxidases in these plants. The results revealed
that specific types of contamination stimulated the expression of certain isoperoxidases,
while others were inhibited. It is suggested that peroxidase activity can be used as a
biochemical criterion for plant selection in phytoremediation of arsenic-contaminated
environments.

Key words: Heavy metals, isoperoxidase, Peroxidase, Contamination with heavy metals.

4
 1. ლიტერატურული მიმოხილვა

1.1 მძიმე მეტალები, როგორც გარემოს დამაბინძურებლები

ადამიანი თავის სამრეწველო საქმიანობაში იყენებს 35 სხვადასხვა მეტალს,
რომელთაგან 23 მძიმე მეტალებს მიეკუთვნება. მძიმე მეტალები აერთიანებენ იმ
ქიმიურ ელემენტებს, რომელთა სიმკვრივე 5გ/სმ3-ს აღემატება: Ag, As, Au, Bi, Cd,
Ce, Cr, Co, Cu, Fe, Ga, Hg, Mn, Ni, Pb, Pt, Te, Th, Sb, Sn, U, V da Zn. ეს ელემენტები
განსაზღვრული, მცირე რაოდენობით ცოცხალი ორგანიზმისთვის აუცილებელ
კომპონენტებს წარმოადგენენ, მაგრამ ნებისმიერი მათგანის ჭარბი კონცენტრაცია
მწვავე ან ქრონიკულ მოწამვლას იწვევს. მათი გარემოში მოხვედრა შესაძლებელია
შემდეგი გზებით: მეტალების გამოდნობა, ქვანახშირის წვა, ინსექტიციდების,
დესიკანტებისა და ჰერბიციდების წარმოება, მეტალურგიული, მეტალ-
გადამამუშავებელი, მანქანათმშნებებლობის, ქიმიური, ქიმიურ-ფარმცავეტული,
ნავთობ-ქიმიური წარმოებები და სხვ. სხვადასხვა გზით მოხვედრილი მძიმე
მეტალების ნაერთები ილექება მიწისა და წყლის ზედაპირზე, სორბირდება
მცენარეებზე, აღწევს მათში და ამ გზით ხვდება კვებით ჯაჭვში [1].

1.2 დარიშხანის, ტყვიისა და სპილენძის გავლენა მცენარეებზე

ფესვებიდან ნივთიერებათა შეღწევა მხოლოდ ახალგაზრდა ფესვების

ბუსუსების გაუკორპებელი უჯრედის კედლით ხდება,რომლსაც კუტიკულა არ
გააჩნია. ამითაა განპირობებული ფესვების მიერ ქსენობიოტიკთა შედარებით
დაბალი შერჩევითობით შეთვისება. ფესვებში ტოქსიკანტები, ბუნებრივ
ნივთიერებათა მსგავსად, წყლის უწყვეტ ნაკადთან ერთად შედიან. ისინი,
ძირითადად, თავისუფალი უჯრედშორისი სივრცის - აპოპლასტის გავლით
გადაადგილდებიან და სატრანსპორტო ქსოვილს - ქსილემას აღწევენ (ნახ.1).
ტოქსიკანტების შედარებით მცირე ნაწილი სიმპლასტური გზით უჯრედებისა და
მათი შემაერთებელი პლაზმოდერმების გავლით ფლოემაში ხვდება.
ქსენობიოტიკების ფესვებით შთანთქმა ორფაზიანობით გამოირჩევა: პირველ,
სწრაფ ფაზაში ხდება ნივთიერებათა დიფუზია გარემოდან ფესვებში, ხოლო მეორე
ფაზაში მცენარეულ ქსოვილებში მათი ტრანსფორმაციისა და დაგროვების
შენელებულ პროცესს მოიცავს, ამ დროს გამოიყენება ატფ-ის ჰიდროლიზისას
მიღებული ენერგია, რათა ნივთიერება გადაიტუმბოს კონცენტრაციის
გრადიენტის საპირისპიროდ. შთანთქმის ინტენსივობა დამოკიდებულია
ტოქსიკანტის მოლეკულურ მასაზე, კონცენტრაციაზე, მოლეკულურ
პოლარობაზე, pH-ზე, ტემპერატურაზე. რამდენადაც ტოქსიკანტის შთანთქმის
საწყის ეტაპზე აპოპლასტში დიფუზიური შეღწევა ხდება, ამდენად პროცესის
სიჩქარე ტოქსიკანტის კონცენტარციის პირდაპირპროპორციულია [2].

5
 ნახ.1. მცენარის ფესვში ქსენობიოტიკის შეღწევის შესაძლო გზები

დარიშხანის არაორგანული ნაერთები - არსენიტი (As+3) და არსენატი (As+5)

ადვილად შედიან მცენარის ფესვის უჯრედები. უჯრედში მოხვედრისთანავე As+5
არსენატ რედუქტაზას საშუალებით მალევე გარდაიქმნება უფრო ტოქსიკურ As+3-
ად. As+5-იც და As+3-იც არღვევს მცენარეთა მეტაბოლიზმს სხვადასხვა მექანიზმით.
არსენატი არის ფოსფატური ჯგუფის „ქიმიური ანალოგი“, რომელსაც შეუძლია
დაარღვიოს მეტაბოლიზმის, სულ მცირე, ფოსფატზე დამოკიდებული პროცესები.
არსენატი კონკურენციას უწევს მას და უჯრედებში შედის ფოსფატის
სატრანსპორტო ცილების საშუალებით. შედეგად, არსენატი იმ ფერმენტების
სუბსტრატი ხდება, რომლებიც ჩვეულებრივ ფოსფატს იერთებს. ამ ყველაფრის
შედეგად ხდება ჟანგვითი ფოსფორილირების პროცესის დარღვევა და As+5-ის
ადუქტების წარმოქმნა, რომლებიც ხშირად არასტაბილურია და ხანმოკლე
სიცოცხლისუნარიანობით ხასიათდება [3].
სპილენძის ტრანსპორტირება გარემოდან უჯრედშიდა სივრცეში ხდება P
ტიპის ატფ-აზათი, რომელიც ასევე ცნობილია, როგორც სპილენძის
ტრანსპორტერები ან სპილენძ-ატფ-აზა. ატფ-ის გამოყენებით სპილენძის იონები
პლაზმურ მემბრანას გადალახავენ კონცენტრაციის გრადიენტის საპირისპირო
მიმართულებით. სპილენძის ტრანსპორტერები მნიშვნელოვანია სპილენძის
ჰომეოსტაზისა და მისი მარაგის ადეკვატური რაოდენობის შესანარჩუნებლად
მნიშვნელოვანი ბიოქიმიური პროცესების წასამართად, თუმცა მისი
გადაჭარბებული დოზა იწვევს მცენარის ნორმალური ფუნქციონირების
დარღვევას: სპილენძი მონაწილეობს ფენტონის რეაქციაში, რომელიც
გულისხმობს მის წყალბადის ზეჟანგთან ურთიერთქმედებას და წარმოიქმენბა
მაღალაქტიური ჰიდრქოსილის რადიკალი (OH·). ამასთან ერთად, სპილენძი
ჩართულია ჰაბერ-ვაისის რექციაში (ნახ.2), რაც თავისუფალი რადიკალების
ფორმირების კიდევ ერთი წყაროა [4]:

6
 ფენტონი

ჰაბერ-ვაისი

ნახ.2. ფენტონისა და ჰაბერ-ვაისის რეაქციები.

სპილენძისგან განსხვავებით ტყვია არ წარმოადგენს მცენარისთვის საჭირო

ელემენტს, მისი ტრანსპორტირების ზუსტი მექანიზმი ცნობილი არაა, თუმცა
არსებობს მოსაზრება, რომ მათ უჯრედშიდა სივრცეში მოხვედრაზე
პასუხისმგებელია ზოგიერთი P ტიპის ატფ-აზები, კონკრეტულად კი მძიმე
მეტალთა ატფ-აზები (HMA). მცენარეში მოხვედრილი ტყვია იწვევს
მიტოქონდრიული ფუნქციის რღვევას, რომლის დროსაც ხდება ელექტრონების
„გაჟონვა“: ელექტრონთა გაჟონვა ხდება ნაადრევად, მანამ სანამ მიაღწევენ
საბოლოო აქცეპტორს- ჟანგბადს. გაჟონილი ელექტრონები ურთიერთქმედებენ
მოლეკულურ ჟანგაბადთან და ამგვარად წარმოიქმნება სუპეროქსიდის
რადიკალები (O2·-). ტყვია ირიბი გზითაც იწვევს ჯანგვით სტრესს: ის
ურთიერთქმედებს სხვა მეტალურ იონებთან, მაგალითად ცილაში არსებულ
რკინა-გოგირდის კლასტერებთან, შედეგად გამოიყოფა რკინა თავისუფალი
სახით, რომელიც მონაწილეობს ფენტონის რეაქციაში:
Fe2+ + H2O2 → Fe3+ + ·OH + OH- [4][5].

ამგვარად, ზემოთხსენებული მეტალების ზემოქმედების შედეგად

გამოწვეული ჟანგვითი სტრესის პირობებში ხდება ჟანგბადის აქტიური ფორმების
(ROS) წარმოქმნა, რაც იწვევს უჯრედის მემბრანის ჟანგვას, მის დაზიანებას და
შესაძლოა უჯრედის სიკვდილსაც. ამის საპასუხოდ აქტიურდება
ანტიოქსიდანტური საპასუხო მექნიზმი. მაღალაქტიური სუპეროქსიდი ფერმენტ
სუპეროქსიდ დისმუტაზას საშუალებით (SOD), გადადის ნაკლებად აქტიურ H2O2-
ში (ნახ.3). დარიშხანით გამოწვეული SOD-ის აქტივობის მატება შეიძლება
გამოწვეული იყოს O2- -ის ჭარბი რაოდენობით ან As-ის პირდაპირი მოქმედებით
SOD-ზე. მცენარეებში, როგორც მოხსენებულია, დარიშხანი ზრდის ან ამცირებს
SOD-ის კატალიზურ აქტივობას: მაგალითად, სიმინდში (Zea mays) ამ ფერმენტის
ინდუქცია დარიშხანის ძალიან მცირე რაოდენობით ზემოქმედების შედეგადაც კი
იზრდება, თუმცა მაღალი კონცენტრაციისას იკლებს მისი აქტივობა ან იგივე
რჩება. SOD-ის მიერ წარმოქმნილი H2O2 ხშირად, ფერმენტ კატალაზას მეშვეობით
ნეიტრალდება. ამ პროცესში ასევე ერთვებიან არაფერმენტული
ანტიოქსიდანტები, როგორიცაა: გლუტათიონი (GSH), ასკორბატი,
კაროტინოიდები და სხვ. წარმოქმნილი სუპეროქსიდი და ჰიდროქსილის
რადიკალი ერთ შემთხვევაში პირდაპირ ჟანგავს GSH-ს და ასკორბატს, ხოლო
მეორე შემთხვევაში SOD-ის მიერ წარმოქმნილი H2O2 ჟანგავს მათ
პეროქსიდაზების საშუალებით, ასე რომ, ხშირად, SOD-ის და კატალაზას მსგავსად
პეროქსიდაზას რნმ ტრანსკრიფტის რაოდენობა და აქტივობაც იზრდება. [6] [7]

7
ნახ.3. სუპეროქსიდ დისმუტაზას, კატალაზასა და პეროქსიდაზას მიერ ჟანგბადის
აქტიური ფორმების გაუვნებელყოფა.

8
 2. ექსპერიმენტული ნაწილი
2.1 კვლევის ობიექტები
მოცემული ნაშრომის კვლევის ობიექტებია: მზესუმზირა (Helianthus
annuus), იონჯა (Medicago sativa), სიმინდი (Zea mays) და ლობიო (Phaseolus vulgaris
L). მათ ვზრდიდით ჰიდროპონური მეთოდით.
პირველ რიგში, ვახდენდით სიბნელეში მცენარეების ონკანის წყალში
დალბობას 24 საათის განმავლობაში. ზოგიერთი მათგანის (იონჯას, ლობიო)
თესლს ვაყოვნებდით KMnO4-ის შემცველ ხსნარში, 15-20 წთ-ის განმავლობაში,
რათა მცენარეზე მავნე სოკოებისა და ბაქტერიების გავლენა გამოგვერიცხა.
დაყოვნების შემდეგ ვრეცხავდით და ვათავსებდით წყალში 1 დღე-ღამის
განმავლობაში. მეორე დღეს, მცენარეების თესლები გადაგვქონდა კონტეინერში,
რომელშიც მოთავსებული იყო წყლით გაჯერებული ფილტრის ქაღალდი.
რამდენიმე დღის განმავლობაში, პერიოდულად დანოტივების პირობებში,
ხდებოდა მათი დაფესვიანება. დაფესვიანების შემდეგ, მცენარეები გადაგვქონდა
წყლიან კონტეინერებზე, სადაც იზრდებოდნენ რამდენიმე დღის განმავლობაში (5-
7 დღე) 14 სთ-იან სინათლის რეჟიმში. ამის შემდეგ, დაფესვიანებული თესლების
ერთი ნაწილი გადაგვქონდა ონკანის წყალზე (კონტროლი), ხოლო დანარჩენ ორი-
დარიშხანის ((NaAsO2 და Na2HAsO4 · 7H2O), ტყვიის (Pb(NO3)2) და სპილენძის
(CuSO4 · 5H2O) სხვადასხვა კონცენტრაციის ხსნარებზე (მოცემულია ცხრილი 1-ში).

ცხრილი 1. მცენარეების დაბინძურება მძიმე მეტალების ნაერთების სხვადასხვა

კონცენტრაციით.

დაბინძურების ხანგრძლივობა იცვლებოდა მცენარეებისა და მეტალის

მიხედვით, საშუალოდ გრძელდებოდა 5-7 დღე. შემდეგი ეტაპი ფესვებისგან
ჰომოგენატის მიღება იყო. ამისათვის ვჭრიდით მცენარის ფესვებს, ვწონიდით,
ვამატებდით ფოსფატურ ბუფერს 1:1 თანაფარდობით. შემდეგ, ვახდენდით
ჰომოგენიზაციას. ერთგვაროვანი მასის მიღების შემდეგ ვწურავდით დოლბანდში
და გადაგვქონდა ეპენდორფის სინჯარაში, რის შემდეგაც ვათავსებდით
ცენტრიფუგაში 5 წუთის განმავლობაში 5000 rpm-ზე. მიღებულ სინჯებში

9
ვზომავდით ცილის კონცენტრაციასა და პეროქსიდაზულ აქტივობას.
მოგვიანებით მოხდა სიმინდისა და ლობიოს პეროქსიდაზული იზოპროფილისა
და მათი აქტვიბობების ცვლილების ასახვა ელექტროფორეზის მეთოდით.

2.2 ცილის კონცენტრაციის განსაზღვრა.

თავდაპირველად, მოხდა საკალიბრო მრუდის აგება 0,1 %-იანი ალბუმინის
შემცველი ხსნარით. საკალიბრო მრუდიდან მიღებული ფორმულის (y = 0,1058x +
0,0452 ; R² = 0,986) მიხედვით ხდებოდა კონკრეტული ჰომოგენატის სინჯში ცილის
კონცენტრაციის განსაზღვრა. ცილის კონცენტრაციას ვსაზღვრავდით
სპექტროფოტომეტრულად, 595 ნმ ტალღის სიგრძეზე ბრედფორდის მეთოდით
[7]. სინჯარაში ვათავსებდით სინჯის გარკვეულ მოცულობას, 1,5 მლ
ბრედფორდის რეაქტივსა და 1,5 მლ გამოხდილ წყალს, ვაყოვნებდით
დაახლოებით 5 წუთი და სპექტროფოტომეტრით ვზომავდით შთანთქმას. ეს
პროცესი მეორდებოდა სამჯერ თითოეული სინჯისთვის.

2.3 პეროქსიდაზული აქტივობის განსაზღვრა

სინჯში პეროქსიდაზულ აქტივობას ვსაზღვრავდით
სპექტროფოტომეტრულად 470 ნმ ტალღის სიგრძეზე გვაიაკოლის ჟანგვის
სიჩქარის მიხედვით [8]. ამისათვის ორ კიუვეტაში ვათავსებდით 2,7 მლ
ფოსფატურ ბუფერს (საკონტროლო კიუვეტაში 2,8 მლ ბუფერი), 0,1 მლ გვაიაკოლს
და გარკვეული მოცულობის ნიმუშს. სპექტროფოტომეტრში მოთავსების შემდეგ
ნიმუშს ვუმატებდით 0,1 მლ 0,3 %-იან წყალბადის ზეჟანგს და 1 წუთის შემდეგ
ვიღებდით ანათვალს.

ნახ.4. გვაიაკოლის ჟანგვა ფერმენტ პეროქსიდაზას საშუალებით.

2.4 NATIVE PAGE ელექტორფორეზი

პირველი ეტაპია მინის სენდვიჩში პოლიაკრილამიდის გელის ჩამოსხმა,
ცილების ელექტროფორეზისათვის გამოვიყენეთ Laemli-ს მიერ შემუშავებულ

10
სისტემა, სადაც გელი 2 ეტაპად პოლიმერიზდება - ქვედა ე.წ. დამყოფი გელი (10%
აკრილამიდი) და ზედა მაკონცენტრირებელი გელი (5% აკრილამიდი).
1. ქვედა დამყოფი გელი (10% აკრილამიდი):
i. წყალი - 4,0 მლ
ii. 30% აკრილამიდ/ბისაკრილამიდის ხსნარი - 3.3მლ
iii. 1.5 M Tris-HCl-ის ბუფერი (pH 8.8) - 2.5 მლ
iv. TEMED - 0.012 მლ
v. 10% APS- 0,1 მლ
მიღებული ხსნარის 6 მლ მოვათავსეთ მინის სენდვიჩში და დავაყოვნეთ 20-30
წუთი, მანამ არ დასრულდა პოლიმერიზაცია
2. ზედა გელი (5% აკრილამიდი)
i. წყალი - 3.0 მლ
ii. 30% აკრილამიდ/ბისაკრილამიდის ხსნარი - 0,67 მლ
iii. 1.5 M Tris-HCl-ის ბუფერი (pH 6.8) - 0,33 მლ
iv. TEMED - 0.01 მლ
v. 10% APS- 0,04 მლ
პოლიმერიზაციის დრო: 20 წთ.
აწყობილ კომპლექსში ჩავსხით 200 მლ ელექტროდის (ტრის-გლიცინის) ბუფერი :
Tris- 3 გ
გლიცინი - 14.4 გ
SDS -1 გ
წყალი- 1 ლ-მდე
და ანაწყობი მოვათავსეთ დიდ რეზერვუარში. შემდეგი ეტაპია ნიმუშების არევა
დასატან ბუფერში:
0.5 M Tris-HCl, pH 6.8 – 3.75 მლ
50% გლიცეროლი - 24 მლ
1% ბრომოფენოლის ლურჯი - 0.3 მლ
წყალი - 30 მლ-მდე
ნიმუშები დავიტანეთ გელის ფოსოებში. დიდ რეზერვუარში ჩავასხით 800 მლ
ელექტროდის ბუფერი. სისტემა დავაკავშრეთ დენის წყაროსთან და გავუშვით
ელექტროფორეზი ჯერ 80 ვოლტზე, ნიმუშის ქვედა გელში შეღწევის შემდეგ 200
ვოლტზე. ელექტროფორეზი დამთავრებულად ითვლება, როდესაც ბუფერში
არსებული საღებავი (ბრომოფენოლის ლურჯი) გელის ბოლოს მიაღწევს.
ელექტროფორეზის დამთავრების შემდეგ გელს, ფრთხილად მოვაშორეთ
მინის ფირფიტა და მოვათავსეთ გვაიაკოლის საინკუბაციო სტანდარტულ ხსნარში
[10].

11
 3. შედეგების განსჯა
3.1 არსენატის სხვადასხვა კონცენტრაციის გავლენა მცენარეების ფესვების
პეროქსიდაზულ აქტივობაზე.

თავდაპირველად, შესწავლილ იქნა იონჯას ფესვების პეროქსიდაზულ

აქტივობაზე არსენატის სხვადასხვა კონცენტრაციის (25 ppm, 50 ppm) გავლენა.
შედეგებიდან ჩანს, რომ პეროქსიდაზას აქტივობა 25 ppm-ზე არსენატით
დაბინძურებისას გაზრდილია დაახლოებით 30 %-ით, ანუ პეროქსიდაზა
აქტიურადაა ჩართული დარიშხანის ზემოქმედების მიმართ მცენარის საპასუხო
რეაქციაში. რაც შეეხება, 50 ppm-ზე არსენატით დაბინძურებას, პეროქსიდაზული
აქტივობა საგრძნობლადაა შემცირებული (დაახლოებით 44 %-ით), ანუ იონჯა ვერ
უმკლავდება ამ კონცენტრაციით დაბინძურებას, რაც არა მარტო პეროქსიდაზული
აქტივობის შემცირებით, არამედ გარეგნული მახასიათებლებითაც ვლინდება:
მცენარის ფესვებიც და ფოთლებიც მოყავისფრო შეფერილობისაა და
დეჰიდრატირებული, ასევე შეინიშნებოდა მცენარის ზრდის ტემპის შემცირება.

პეროქსიდაზული აქტივობა , %
140.00% 130.33%
120.00%
100.00%
100.00%

80.00%

60.00% 55.73%

40.00%

20.00%

0.00%
კონტროლი 25 ppm 50 ppm

ნახ.5. იონჯას ფესვებში პეროქსიდაზული აქტივობის ცვლილება არსენატის

სხვადასხვა კონცენტაციით დაბინძურებისას. დაბინძურებულ არეზე მცენარის
ზრდის ხანგრძლივობა- 6 დღე.

ასევე, შესწავლილ იქნა მზესუმზირის ფესვებში პეროქსიდაზულ

აქტივობაზე არსენატის სხვადასხვა კონცენტრაციის (25 ppm, 50 ppm) გავლენა
(ნახ.6.). შედეგებიდან ჩანს, რომ 25 ppm კონცენტარციით დაბინძურებისას
პეროქსიდაზული აქტივობა იმატებს დაახლოებით 19 %-ით, ხოლო 50 ppm-ზე
იკლებს დაახლოებით 20 %-ით, რაც ნიშნავს, რომ იონჯას მსგავსად, პირველ
შემთხვევაში პეროქსიდაზა მონაწილეობს არსენატის ზემოქმედების მიმართ
საპასუხო რეაქციაში, ხოლო მეორე შემთხვევაში ვერ უმკლავდება მას.

12
 პეროქსიდაზული აქტივობა , %
140%
118.71%
120%
100.00%
100%
80.02%
80%

60%

40%

20%

0%
კონტროლი 25 ppm 50 ppm

ნახ.6. მზესუმზირის ფესვებში პეროქსიდაზული აქტივობის ცვლილება არსენატის

სხვადასხვა კონცენტაციით დაბინძურებისას. დაბინძურებულ არეზე მცენარის
ზრდის ხანგრძლივობა- 6 დღე.

შემდეგ ეტაპზე მოხდა მზესუმზირის ფესვების პეროქსიდაზული

აქტივობის ცვლილებაზე დაკვირვება არსენატის 10 ppm და 50 ppm
კონცენტრაციებით დაბინძურებისას (ნახ.7.). ამ შემთხვევაშიც იგივე ტენდენცია
აღინიშნება: 50 ppm კონცენტრაციით დაბინძურებისას საგრძნობლად იკლებს
პეროქსიდაზული აქტივობა, ხოლო 10 ppm- ით დაბინძურებისას პეროქსიდაზა
მონაწილეობს დარიშხანის გავლენის მიმართ საპასუხო რეაქციაში.

პეროქსიდაზული აქტივობა , %
140.00%
122.99%
120.00%
100.00%
100.00%

80.00%

60.00%
38.44%
40.00%

20.00%

0.00%
კონტროლი 10 ppm 50 ppm

ნახ.7. მზესუმზირის ფესვებში პეროქსიდაზული აქტივობის ცვლილება

არსენატის სხვადასხვა კონცენტაციით დაბინძურებისას. დაბინძურებულ არეზე
მცენარის ზრდის ხანგრძლივობა- 7 დღე.

შესწავლილ იქნა სიმინდის ნაზარდების პეროქსიდაზულ აქტივობაზე

არსენატის სხვადასხვა კონცენტრაციის (10 ppm და 50 ppm) გავლენა. (ნახ.8.).
მიღებულ მონაცემებზე დაყრდნობით შეიძლება ითქვას, რომ 10 ppm
კონცენტრაციით დაბინძურებისას პეროქსიდაზული აქტივობა იმატებს

13
დაახლოებით 35 % -ით, ხოლო 50 ppm კონცენტრაციით დაბინძურებისას იკლებს
დაახლოებით 38 % -ით.

პეროქსიდაზული აქტივობა , %
160.00%
140.00% 135.26%

120.00%
100.00%
100.00%
80.00%
61.52%
60.00%
40.00%
20.00%
0.00%
კონტროლი 10 ppm 50 ppm

ნახ.8. სიმინდის ფესვებში პეროქსიდაზული აქტივობის ცვლილება არსენატის

სხვადასხვა კონცენტაციით დაბინძურებისას. დაბინძურებულ არეზე მცენარის
ზრდის ხანგრძლივობა- 7 დღე.

3.2. არსენიტის სხვადასხვა კონცენტრაციის გავლენა მცენარეების ფესვებში

პეროქსიდაზულ აქტივობაზე.

მოცემული ცდის პირობებში მოხდა ლობიოს, სიმინდისა და მზესუმზირის

ფესვების პეროქსიდაზული აქტივობის ცვლილებაზე დაკვირვება არსენიტის
სხვადასხვა კონცენტრაციებით დაბინძურებისას (10 ppm, 25 ppm, 50 ppm).
თავდაპირველად, მზესუმზირა იზრდებოდა არსენიტის 25 და 50 ppm
კონცენტრაციით დაბინძურებულ ხსნარებზე 5 დღის განმავლობაში (ნახ.9.).
შედეგებიდან ირკვევა, რომ 25 ppm დაბინძურებისას პეროქსიდაზული აქტივობა
იმატებს დაახლოებით 56 %-ით, ხოლო 50 ppm კონცენტრაციისას პრაქტიკულად
არ იცვლება. შეიძლება დავასკვნათ, რომ პირველ შემთხვევაში მზესუმზირის
პეროქსიდაზა აქტიურადაა ჩართული დარიშხანის გავლენის მიმართ საპასუხო
რეაქციაში, ხოლო მეორეში - ნაკლებად.

14
 პეროქსიდაზული აქტივობა , %
180.00%
160.00% 155.70%

140.00%
120.00%
100.00% 102.39%
100.00%
80.00%
60.00%
40.00%
20.00%
0.00%
კონტროლი 25 ppm 50 ppm

ნახ.9. მზესუმზირის ფესვებში პეროქსიდაზული აქტივობის ცვლილება

არსენიტის სხვადასხვა კონცენტაციით დაბინძურებისას. დაბინძურებულ არეზე
მცენარის ზრდის ხანგრძლივობა- 5 დღე.

ასევე, მოხდა მზესუმზირის გამოზრდა არსენიტის 10 ppm და 50 ppm

კონცენტრაციის ხსნარებში 7 დღის განმავლობაში (ნახ.10.). მიღებული
მონაცემების მიხედვით, შეიძლება ითქვას, რომ 10 ppm კონცენტრაციით
დაბინძურებისას საგრძნობლად იმატებს პეროქსიდაზული აქტივობა, ხოლო 50
ppm-ზე იკლებს.

პეროქსიდაზული აქტივობა , %
350.00%
308.51%
300.00%

250.00%

200.00%

150.00%
100.00%
100.00%
67.12%
50.00%

0.00%
კონტროლი 10 ppm 50 ppm

ნახ.10. მზესუმზირის ფესვებში პეროქსიდაზული აქტივობის ცვლილება

არსენიტის სხვადასხვა კონცენტაციით დაბინძურებისას. დაბინძურებულ არეზე
მცენარის ზრდის ხანგრძლივობა- 7 დღე.

მოცემული ცდის პირობებში, ასევე, მოხდა სიმინდის გამოზრდა არსენიტის

25 და 50 ppm კონცენტრაციის ხსნარებით 5 დღის განმავლობაში (ნახ.11).

15
მიღებული შედეგების თანახმად, 25 ppm კონცენტრაციით დაბინძურებისას
პეროქსიდაზული აქტივობა მცირდება დაახლოებით 23 %-ით, ხოლო 50
ppm კონცენტრაციით დაბინძურებისას მცირდება დაახლოებით 39 %-ით. ანუ,
შეიძლება ითქვას, რომ სიმინდის პეროქსიდაზა არსენიტის მიერ გამოწვეულ
სტრესს ვერ უმკლავდება მოცემულ კონცენტრაციებზე.

პეროქსიდაზული აქტივობა , %
120.00%

100.00%
100.00%

80.00% 76.55%

61.45%
60.00%

40.00%

20.00%

0.00%
კოტროლი 25 ppm 50 ppm

ნახ.11. სიმინდის ფესვებში პეროქსიდაზული აქტივობის ცვლილება არსენიტის

სხვადასხვა კონცენტაციით დაბინძურებისას. დაბინძურებულ არეზე მცენარის
ზრდის ხანგრძლივობა- 5 დღე.

მოხდა სიმინდის პეროქსიდაზული აქტივობის ცვლილებების შედარება

მცენარის არსენიტის 10 და 50 ppm კონცენტრაციის ხსნარებზე 7 დღით
დაყოვნების შემდეგ (ნახ.12.). მიღებული მონაცემების თანახმად, 10 ppm-
კონცენტრაციით დაბინძურებისას პეროქსიდაზული აქტივობა შემცირებულია
დაახლოებით 37 %-ით, ხოლო 50 ppm კონცენტრაციით დაბინძურებისას
დაახლოებით 58 %-ით. ამ მონაცემებით შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ სიმინდის
პეროქსიდაზა ვერც 10 ppm კონცენტრაციის არსენიტით დაბინძურებისას
მონაწილეობს აქტიურად დარიშხანის გავლენის მიმართ საპასუხო რეაქციაში.

16
 პეროქსიდაზული აქტივობა , %
120.00%

100.00%
100.00%

80.00%
62.83%
60.00%
42.09%
40.00%

20.00%

0.00%
კონტროლი 10 ppm 50 ppm

ნახ.12. სიმინდის ფესვებში პეროქსიდაზული აქტივობის ცვლილება არსენიტის

სხვადასხვა კონცენტაციით დაბინძურებისას. დაბინძურებულ არეზე მცენარის
ზრდის ხანგრძლივობა- 7 დღე.

ცდის პირობებში მოხდა სიმინდის გამოზრდა არსენიტის 1 და 10 პპმ

კონცენტრაციის ხსნარებზე, მოგვიანებით კი მოხდა მის ფესვებში შემავალი
პეროქსიდაზას სპექტროფოტომეტრული ანალიზი და მისი იზოფორმების ასახვა
ელექტროფორეზით. შედეგად ვხედავთ, რომ რაც უფრო იზრდება დაბინძურების
დონე მით უფრო იკლებს პეროქსიდაზული აქტივობა (ნახ.13). ელექტროფორეზის
შედეგად მიღებულ სურათსა და მის შესაბამის დენსიტოგრამაზე (ნახ.14)
დაყრდნობთ ვასკვნით, რომ თითოეული იზოფორმის ინტენსივობა მცირდება 1
და 10 ppm დაბინძურების შემთხვევაში. შეგვიძლია ვთქვათ, რომ სიმინდის
პეროქსიდაზა არაა ჩართული ჟანგვითი სტრესის საპასუხო რეაქციაში.

17
 პეროქსიდაზული აქტივობა, %
120%
100.00%
100%

78.85%
80%
60.02%
60%

40%

20%

0%
0 ppm 1 ppm 10 ppm

ნახ.13. სიმინდის ფესვებში პეროქსიდაზული აქტივობის ცვლილება

არსენიტის სხვადასხვა კონცენტაციით დაბინძურებისას. დაბინძურებულ
არეზე მცენარის ზრდის ხანგრძლივობა- 6 დღე.

250

200

150

100

50

0
POD1 POD2 POD3 POD4 POD5 POD6 POD7

0 ppm 1 ppm 10 ppm

a. b.
ნახ.14. a. პეროქსიდაზას იზოფორმების ინტენსივობის ცვლილება სიმინდის
ფესვებში დარიშხანის (As(III)) სხვადასხვაკონცენტრაციით დაბინძურებისას.
b. დენსიტოგრამა

იგივე პროცესი განმეორდა ლობიოს შემთხვევაშიც: შედეგად მიღებული

მონაცემების თანახმად შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ტოქსიკანტის ზემოქმედების
შედეგად გააქტიურდა პეროქსიდაზა: 1 ppm კონცენტრაციით დაბინძურებისას
მისი აქტივობა დაახლოებით 25%-ით იმატებს, ხოლო 10 ppm-ის შემთხვევაში
18%-ით (ნახ15). გელზე ასახული POD1 და POD2 იზოფორმები აისახა მხოლოდ
არსენიტის შემცველ ხსნარებში გაზრდილ მცენარეებში, რაც ნიშნავს, რომ ისინი
შესაძლოა პოტენციური ბიომარკერები არიან. ასევე, აღსანიშნავია POD3-ისა და

18
POD5-ის შესაბამისი ზოლების შეფერილობის მკვეთრი გამუქება დაბინძურების
პირობებში, რაც მიუთითებს იმაზე, რომ მათი ექსპრესიის სტიმულირება მოხდა
(ნახ.16).

პეროქსიდაზული აქტივობა, %
140%
125.43%
117.79%
120%
100.00%
100%

80%

60%

40%

20%

0%
0 ppm 1 ppm 10 ppm

ნახ. 15. ლობიოს ფესვებში პეროქსიდაზული აქტივობის ცვლილება არსენიტის

სხვადასხვა კონცენტაციით დაბინძურებისას. დაბინძურებულ არეზე მცენარის
ზრდის ხანგრძლივობა- 6 დღე.

180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
POD1 POD2 POD3 POD4 POD5 POD6 POD7 POD8 POD9

0 ppm 1 ppm 10 ppm

a. b.
ნახ.16. a. პეროქსიდაზას იზოფორმების ინტენსივობის ცვლილება ლობიოს
ფესვებში დარიშხანის (As(III)) სხვადასხვაკონცენტრაციით დაბინძურებისას.
b. დენსიტოგრამა

19
3.3 ტყვიის სხვადასხვა კონცენტრაციის გავლენა მცენარეების ფესვებში
პეროქსიდაზულ აქტივობაზე.
თავდაპირველად, შესწავლილ იქნა ლობიოს პეროქსიდაზას საპასუხო
რეაქცია ტყვიის 10 და 100 ppm კონცენტრაციით დაბინძურებისას.
სპექტროფოტომეტრული ანალიზის შედეგად ჩანს, რომ 1 ppm დაბინძურებისას
პეროქსიდაზა უმკლავდება ტყვიით გამოწვეულ ჟანგვით სტრესს, ხოლო, 100 ppm
კონცენტრაციისას მცირე კლება აღინიშნება (ნახ.17). ელექტროფორეზის შედეგად
მიღებული სურათის თანახმად,
ძირითად შემთხვევაში, ზოლების ინტენსივობის მატებას ვხედავთ 10 ppm
დაბინძურებისას, ამავე სვეტში ვხედავთ, „ზედმეტ“, POD5 იზოპეროქსიდაზას,
რაც ასევე შესაძლოა პოტენციური ბიომარკერი იყოს (ნახ.18).

პეროქსიდაზული აქტივობა, %
115.00% 113.34%

110.00%

105.00%

100.00%
100.00%
97.14%

95.00%

90.00%

85.00%
0 ppm 10 ppm 100 ppm

ნახ.17. ლობიოს ფესვებში პეროქსიდაზული აქტივობის ცვლილება ტყვიის

სხვადასხვა კონცენტაციით დაბინძურებისას. დაბინძურებულ არეზე მცენარის
ზრდის ხანგრძლივობა- 6 დღე.

20
 a. b.
ნახ.18. a. პეროქსიდაზას იზოფორმების ინტენსივობის ცვლილება ლობიოს ფესვებში
ტყვიის (Pb(II)) სხვადასხვა კონცენტრაციით დაბინძურებისას.
b. დენსიტოგრამა

შემდეგ, იგივე პროცედურა გამეორდა სიმინდის პეროქსიდაზას საპასუხო

რეაქციის შესასწავლად:
მოცემულ შემთხვევაში ტყვიის კონცენტრაციის ზრდასთან ერთად იკლებს
პეროქსიდაზას აქტივობა: 10 ppm-ზე დაახლოებით 18%-ით, ხოლო 100 ppm--ზე
20%-ით (ნახ.19). ელექტროფორეზის შედეგების მიხედვითაც ვხედავთ იგივე
ტენდენციას- იზოპეროქსიდაზების ზოლების ინტენსივობა მცირდება, თუმცა
აღსანიშნავია POD4, რომლის ინდუცირებაც მოხდა ტოქსიკანტის ზემოქმედების
შედეგად (ნახ.20).

პეროქსიდაზული აქტივობა, %
120.00%

100.00%
100.00%
88.07%
79.87%
80.00%

60.00%

40.00%

20.00%

0.00%
0 ppm 10 ppm 100 ppm

ნახ.19. სიმინდის ფესვებში პეროქსიდაზული აქტივობის ცვლილება ტყვიის

სხვადასხვა კონცენტაციით დაბინძურებისას. დაბინძურებულ არეზე მცენარის

21
ზრდის ხანგრძლივობა- 6 დღე.

a. b.
ნახ.20. a. პეროქსიდაზას იზოფორმების ინტენსივობის ცვლილება ლობიოს ფესვებში
ტყვიის (Pb(II)) სხვადასხვა კონცენტრაციით დაბინძურებისას.
b. დენსიტოგრამა

22
3.4 სპილენძის სხვადასხვა კონცენტრაციის გავლენა მცენარეების ფესვებში
პეროქსიდაზულ აქტივობაზე.

ცდის პირობებში მოხდა სპილენძის 10 და 100 ppm კონცენტრაციის ხსნარებზე

ლობიოს გამოზრდა. შედეგად ჩანს, რომ სპილენძის 10 ppm დაბინძურებისას
მოხდა პეროქსიდაზას აქტივობის ზრდა დაახლოებით 10%-ით, ხოლო 100 ppm-ზე
16%-ით (ნახ.21). დენსიტოგრამიდან ჩანს, რომ 10 ppm-ზე გამოჩნდა ორი
იზოფორმა მასებით 214 kD, 178 kD (POD1, POD2), რომელიც არ გვხვდება
კონტროლში, POD2-ის ექსპრესია არ აღინიშნება 100 ppm-ზე (ნახ22).

პეროქსიდაზული აქტივობა, %
120.00%
115.76%
115.00%

110.17%
110.00%

105.00%

100.00%
100.00%

95.00%

90.00%
0 ppm 10 ppm 100 ppm

ნახ.21. ლობიოს ფესვებში პეროქსიდაზული აქტივობის ცვლილება სპილენძის

სხვადასხვა კონცენტაციით დაბინძურებისას. დაბინძურებულ არეზე მცენარის
ზრდის ხანგრძლივობა- 6 დღე.

160
140
120
100
80
60
40
20
0
POD POD POD POD POD POD POD POD POD POD POD
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
1 ppm 10 ppm
a. b.

ნახ.22. a. პეროქსიდაზას იზოფორმების ინტენსივობის ცვლილება ლობიოს ფესვებში

სპილენძის (Cu(II)) სხვადასხვა კონცენტრაციით დაბინძურებისას.

23
b. დენსიტოგრამა
ცდის პირობებში შესწავლილ იქნა სიმინდის ნაზარდების პეროქსიდაზულ
აქტივობაზე სპილენძით დაბინძურების დროს. 10 ppm კონცენტრაციაზე
აღინიშნება პეროქსიდაზული აქტივობის მატება დაახლოებით 19%-ით, ხოლო 100
ppm-ზე 25%-ით, რაც ნიშნავს, რომ, ამ შემთხევავში, სიმინდის პეროქსიდაზა
უმკლავდება ტოქსიკანტით გამოწვეულ სტრესს. ელექტროფორეზიც ამოწმებს ამ
ფაქტს და ვხედავთ, რომ POD6-ის გარდა ყველა იზოფორმის ინტენსივობა
ტოქსიკანტის კონცენტრაციის ზრდასთან ერთად იმატებს. აღსანიშნავია POD3
(მასით 132 kD) და POD4 (მასით 104 kD) იზოფორმების ექსპრესიის მკვეთრი
სტიმულირება ტოქსიკანტის ზემოქმედების შედეგად.

პეროქსიდაზული აქტივობა, %
140.00%
124.80%
119.39%
120.00%
100.00%
100.00%

80.00%

60.00%

40.00%

20.00%

0.00%
0 ppm 10 ppm 100 ppm

ნახ.23. სიმინდის ფესვებში პეროქსიდაზული აქტივობის ცვლილება სპილენძის

სხვადასხვა კონცენტაციით დაბინძურებისას. დაბინძურებულ არეზე მცენარის
ზრდის ხანგრძლივობა- 6 დღე.

180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
POD 1 POD 2 POD 3 POD 4 POD 5 POD 6

0 ppm 1 ppm 10 ppm

a. b.
ნახ.23. a. პეროქსიდაზას იზოფორმების ინტენსივობის ცვლილება სიმინდის ფესვებში
სპილენძის (Cu(II)) სხვადასხვა კონცენტრაციით დაბინძურებისას.

24
b. დენსიტოგრა

4. დასკვნა
მძიმე მეტალების გავლენით მცენარე განიცდის ჟანგვით სტრესს,
რომლის შედეგად წარმოიქმნება ჟანგბადის აქტიური ფორმები, ჭარბი
რაოდენობით H2O2 და OH-ის რადიკალები. ამ პროცესის საპასუხო
რეაქციაში ერთვებიან ანტიოქსიდანტი ფერმენტები, რომელთაგან ერთ-
ერთი პეროქსიდაზაა.სპექტროფოტომეტრული მეთოდით ვადგენთ
სხვადსხვა სახის დაბინძურებისას პეროქსიდაზული აქტივობის
ცვლილებას მცენარის ფესვებში, ხოლო ელექტროფორეზის მეთოდით
ვახდენთ ამ ფერმენტის იზოფორმების ერთმანეთისგან განცალკევებას და
ვასკვნით, ჟანგვითი სტრესის ქვეშ, ტოქსიკანტის სხვადასხვა
კონცენტრაციით დაბინძურებისას რომელი იზოფერმენტის ექსპრესია
სტიმულირდება და რომლის ინჰიბირდება ზოლის ფერის ინტენსივობის
მიხედვით. მოცემული მეთოდებით მიღებული შედეგები და აღმოჩენილი
პოტენციური ბიომარკერები შესაძლებელია გამოყენებული იქნას, როგორც
მძიმე მეტალებით დაბინძურებული გარემოს ფიტორემედიაციისათვის
მცენარის შერჩევის ბიოქიმიური კრიტერიუმი.

25
 5. ლიტერატურა

1. გორდეზიანი მ., ხატისაშვილი გ., ვარაზი თ., ყურაშვილი მ., ფრუიძე მ.

ქსენობიოქიმია ეკოლოგიური ქიმიის საფუძვლებით, 2011, გვ. 51.
2. გორდეზიანი მ., ხატისაშვილი გ., ვარაზი თ., ყურაშვილი მ., ფრუიძე მ.
ქსენობიოქიმია ეკოლოგიური ქიმიის საფუძვლებით, 2011, გვ. 82.
3. Singh N., Ma L.Q. Arsenic speciation, and arsenic and phosphate distribution in
arsenic hyperaccumulator Pteris vittata L. and non-hyperaccumulator Pteris
ensiformis L. Environ. Pollut. 2006;141:238–246. doi:
10.1016/j.envpol.2005.08.050.
4. José Rodrigues Cruz, Flávio, Raphael Leone da Cruz Ferreira, Susana Silva
Conceição, Edson Ugulino Lima, Cândido Ferreira de Oliveira Neto, Jessivaldo
Rodrigues Galvão, Sebastião da Cunha Lopes, and Ismael de Jesus Matos Viegas.
2022. ‘Copper Toxicity in Plants: Nutritional, Physiological, and Biochemical
Aspects’. Advances in Plant Defense Mechanisms. IntechOpen.
doi:10.5772/intechopen.105212.
5. Keunen E, Remans T, Bohler S, Vangronsveld J, Cuypers A. Metal-induced
oxidative stress and plant mitochondria. Int J Mol Sci. 2011;12(10):6894-918. doi:
10.3390/ijms12106894. Epub 2011 Oct 18. PMID: 22072926; PMCID:
PMC3211017.
6. Mylona P. V., Polidoros A. N., Scandalios J. G. (1998). Modulation of antioxidant
responses by arsenic in maize. Free Radic. Biol. Med.
7. Srivastava M., Ma L. Q., Singh N., Singh S. (2005). Antioxidant responses of hyper-
accumulator and sensitive fern species to arsenic.
8. Bradford, M.M. (1976), "Rapid and sensitive method for the quantitation of
microgram quantities of protein utilizing the principle of protein-dye binding",
Anal. Biochem., 72 (1–2): 248–254
9. Mika A, Lüthje S. Properties of guaiacol peroxidase activities isolated from corn
root plasma membranes. Plant Physiol. 2003 Jul;132(3):1489-98. doi:
10.1104/pp.103.020396. PMID: 12857829; PMCID: PMC167087.
10. Thierry Rabilloud, Variations on a theme: Changes to electrophoretic separations
that can make a difference, Journal of Proteomics, Volume 73, Issue 8, 2010, Pages
1562-1572.

26