კომპლექსური დავალება

საგანი:ქიმია
საკითხი:
ჰაერის შედგენილობა და მასზე მოქმედი ფაქტორები
მოსწავლე:ახალაია ლუკა
რა არის ჰაერი?
და მისი შედგენილობა

 ჰაერი არის ბუნებრივ აირთა ნარევი, რომელიც ჩვენი დედამიწის ატმოსფერულ შრეს
წარმოქმნის. იგი აუცილებელია ორგანიზმთა სიცოცხლისთვის, მას ყოველთვის
ჩაისუნთქავენ ორგანიზმები და მისი საშუალებით ცოცხლობენ. მისი შედგენილობა
ცვალებადია სეზონების მიხედვით და გეოგრაფიული ადგილმდებარეობით. როგორც
ვახსენეთ ჰაერი აირთა ნარევია, განვიხილოთ ცხრილის საშუალებით, თუ რომელი
აირები შედის მასში და რა რაოდენობით:
ნივთიერება მისი შემცველობა
შემცველობა მასით %
მოცულობით %
აზოტი 78% 75%
ჟანგბადი 21% 23.1%
არგონი 0.93% 1.3%
ნახშიროჟანგი 0.03% 0.05%
 როგორც 0.04
სხვა დავინახეთ ჰაერის შედგენილობაში 0.05%
ყველაზე მეტი აზოტია
კომპონენეტები
კიდევ როგორაა შესაძლებელი ჰაერის შედგენილობის
შეცვლა?
საზიანოა თუ არა ეს ჩვენთვის?
 ადამიანის ყოველდღიურმა ცხოვრებამ გამოიწვია ჰაერის დაბინძურება , ამას ადამიანი მრავალი
გზით აღწევს, იქნება ეს:გამონაბოლქვის გამოყოფა, ნარჩენებისა და საწვავის წვა , ქარხანა
ფაბრიკების მუშაობა, გარემოს დაბინძურება და მრავალი სხვა. ამას გარდა ეს შესაძლოა მოხდეს
ბუნებრივადაც: ვულკანური ამოფრქვევებითა და მისი გაზებით, ქარის მტვრით, ნაცრით გოგირდის
დიოქსიდით, მიწისქვეშა ოზონით და სხვა.

 ჰაერის მთავარი დამაბინძურებელი არის, ადამიანის საქმიანობის შედეგად დიდი რაოდენობით

წარმოქმნილი ნახშიროჟანგი (CO2). იგი წარმოიქმნება წვის პროცესების შედეგად და არის
მომწამვლელი მისმა არსებობამ ადამიანის ორგანიზმში მცირე რაოდენობითაც კი , შეიძლება
შეაფერხოს ჟანგბადის გადატანა. ჰაერის დაბინძურებამ შესაძლოა ადამიანის ორგანიზმში
გამოიწვიოს დაავადებები, ალერგიები და სიკვდილიც. ასევე, შეუძლია ზიანი მიაყენოს სხვა ცოცხალ
ორგანიზმებსა და სურსათს.

 შესაძლოა გამჩდარიყო კითხვა: ნახშიროჟანგს ხომ ხეები შთანთქავენ, მაშინ საიდან გროვდება ის ?
აქაც ადამიანის საქმიანობაა ჩარეული. ადამიანი დაუდევრად იქცევა ჭრის ხეებს ,
რომლებიც ჟანგბადს (O2) გამოყოფენ, და ნახშიროჟანგს შთანთქავენ. ხეებს თუ
მოვჭრით ჰაერის დაბინძურებას ვერაფერი შეაჩერებს, და აირები გადააეკვრებიან
დედამიწას, ამით კი ისინი ერთგვარ სათბურს ეგრედწოდებულ „სათბური ეფექტს“
წარმოქმნიან.
რა არის სათბურის ეფექტი?

 სათბური ადამიანის ყოფა

ცხოვრებაში არის პატარა შენობა
რომელიც დახურულია მინით, მასში
შედის სითბო და გარეთ აღარ გადის.
ეს გამოიყენა ადამიანმა თავის
საკეთილდღეოდ და შექმნა სათბური
სადაც მცენარეებს ზრდის
 დედამიწის შემთხვევასიც საქმე
მსგავსადაა, დედამიწა მზისგან
მიღებულ სითბოს გარკვეულ ნაწილს
ინახავს დანარჩენს კი კოსმოსში
აბრუნებს. ნახშიროჟანგის მომატება
იწვევს იმას, რომ იგი მეტ სითბოს
აკავებს დედამიწაზე და რომელსაც
დედამიწა უკან აბრუნებდა ისიც რჩება
პლანეტაზე. ამ ყველაფრით ირღვევა
ჩვენს პლანეტაზე სითბური ბალანს
იგი გამოიწვევს ტემპერატურის
მატებასა და გლობალურ დათბობას.
ოზონის შრე და ოზონის ხვრელი

 ოზონის შრე  ღონისძიებები რომლებიც

ჩატარდა/ტარდება ოზონის
 იგი იკავებს სივრცეს დედამიწის ზედაპირიდან და
ვრცელდება ზღვის დონიდან 70–80 კმ-მდე. უფრო
ვიწრო გაგებით, ოზონის შრეს ან ოზონოსფეროს
უწოდებენ მთლიანად სტრატოსფეროს ან მის ფენას 20- ხვრელის შესავებად
იდან 30 კმ-მდე, სადაც წარმოდგენილია ოზონის
ყველაზე დიდი რაოდენობა. ოზონის შრე წარმოადგენს
ბუნებრივ ეკრანს და იცავს დედამიწას და  1985 წელს 20 ქვეყანამ მოაწერა ხელი
მთელ ბიოსფეროს მზის ულტრაიისფერი გამოსხივების ოზონის შრის დაცვის შესახებ ვენის
მავნე ზემოქმედებისაგან.
კონვექცია, მოგვიანებით კი მას მთელი
მსოფლიო შეუერთდა. ახლა ამოღებულია
 ოზონის ხვრელი დღეს ყველაზე აგრესიული ქლორ–ფტორ–
 დედამიწის ატმოსფეროს ზედა ნახშირწყალბადები ხმარებიდან,
ფენაში, სტრატოსფეროში, ოზონის კონცენტრაციის
მკვეთრი შემცირების ფენომენი. ბოლო
ათწლეულებში გაძლიერდა, სავარაუდოდ
ანთროპოგენური ზემოქმედების შედეგად. ოზონის
ხვრელი დიამეტრით 1000 კმ პირველად
აღმოაჩინეს 1986 წელს სამხრეთ
ნახევარსფეროში ანტარქტიკის თავზე . ოზონის
საფარის შეთხელების შედეგად იზრდება
დედამიწის ზედაპირზე მოხვედრილი
ულტრაიისფერი გამოსხივების ინტენსივობა ,
რაც თავის მხრივ იწვევს კანის დაავადებათა
ალბათობის ზრდასაც.
  ჰაერის მთავარი დამაბინძურებლები

ნახშიროჟანგის გამოყოფა წვით 4 სურათზე სმოგი-შავი სქელი ნისლი,

რომელიც წარმოიქმნება ბოლისა და
ჭვარტლისაგან დიდ ქალაქებსა და
სამრეწველო ცენტრებში
რა გზას შევსთავაზებდი ბებოს პრობლემის გადასაჭრელად?

 როგორ დასაწყისში ვახსენეთ ჰაერის ერთ-ერთი მთავარი დამაბინძურებელი

არის წვა, ხისა თუ ნარჩენების, ამიტომ მე ბებოს ვურჩევდი, რომ არ მიმართოს
ფოთლების მოცილების ასეთ ხერხს, ავუხსნიდი მისი არ დაწვის მნიშვნელობას
და ვურჩევდი, რომ სადმე დამარხოს ისინი, გარკვეული დროის შემდეგ
ფოთლები ბუნებრივ სასუქად გადაიქცევა, მათ ამოთხრის და გამოიყენებს
თავისი მცენარეებისთვის.

არ დავწვათ ფოთლები!
რა გზებს მივმართოთ ჰაერის დაბინძურების შესამცირებლად?

 დავრგოთ მეტი ხე
 ავირიდოთ ფეირვერკების
გამოყენება რადგან ისინიც
აბინძურებენ ჰაერს
 გამოვიყენოთ უფრო მეტად
საზოგადოებრივი ტრანსპორტი
 რეგულარულად
შევაკეთოთ/შევამოწმოთ ჩვენ
მანქნების გამართულობა
 აღიჭურვოს ქარხნები ქიმიური
ფილტრებით
 იგივე სატრანსპორტო
საშუალებებზეც
 ენერგიისთვის საჭირო საწვავის
წვის ოდენობის შემცირება
შევამციროთ ჰაერის
მივმართოთ სხვადასხვა გზებს!
დაბინძურება!
გმადლობთ ყურადღებისთვის!
რესურსები:ინტერნეტი/WIKIPEDIA,
სახელმძღვანელო ქიმიი-მეერვე
კლასი, Youtube.com