ყველაფერ

ოზონის
შრის შესახებ
დაცვის
 XX საუკუნის
გამოგონებები
თვითმფრინავ 1903
ი
1926 ტელევიზია

ანტიბიოტიკი 1928

1957 ინტერნეტი
 ოზონის
ხვრელი
განსაკუთრებით
სტრატოსფეროში
აქტიურად ამ
მიმდინარე ქიმიურ
პრობლემის პროცესებზე
შესახებ საუბარი ანთროპოგენური
ზემოქმედების
1980-იან წლებში საშიშროებასთან და მასში
დაიწყო ოზონის საერთო
შემცველობის
შემცირებასთან.
 რა არის
ოზონი?
o
o
ატმოსფეროში o
ოზონის
მოლეკულების
ფორმირების და მათი ოზონი, ჟანგბადის მსგავსი
ჟანგბადის აირია, მაგრამ ჟანგბადის
მოლეკულებად მოლეკულისგან განსხვავებით,
დაშლის პროცესი ის ჟანგბადის სამი ატომისაგან
უწყვეტად შედგება
ოზონის მოლეკულები
ატმოსფეროს ზედა
შრეში -
სტრატოსფეროში
წარმოიქმნება და
მათი ერთობლიობა
ოზონის შრეს ქმნის.
ოზონის მაქსიმალური
კონცენტრაცია 25-30კმ
სიმაღლეზე
აღინიშნება
 სტრატოსფერული ოზონის შრე მზის მავნე ულტრაიისფერ
გამოსხივებას, რომელიც განსაკუთრებით საშიშია ცოცხალი
ორგანიზმებისთვის, სრულად შთანთქავს
გამოსხივება იწვევს
დამწვრობას, თვალის
კატარაქტას, კანის
სიმსივნეებს, აზიანებს
მცენარეების
გენეტიკურ მასალას
და ა.შ.

ოზონის შრის 10%-ით შემცირება

იწვევს მავნე ულტრაიისფერი
გამოსხივების 20%-ით ზრდას
ოზონის შრისტერმინია
ოზონის ხვრელი გათხელება
, რომელიც
პირდაპირი მნიშვნელობით
დაკავშირებულია არ უნდა მიერ
ადამიანის
გავიგოთ. ტერმინი გამოიყენება იმ ადგილის
გარკვეული ტიპისოზონის
აღსანიშნავად, სადაც ქიმიურიფენა
ნივთიერებების გამოყენებასთან
შეთხელებულია. ეს ის ,
უბნებია, სადაც ხდება
ოზონის წარმოქმნა
რომელთა -დაშლის პროცესის
გაფრქვევა
ბალანსის დარღვევა. შესაბამისად,
ატმოსფეროში და მათი , რაც
მცირდება ოზონის კონცენტრაცია
კონცენტრაციის მატება
ოზონის შრის შეთხელებას იწვევს.
ნეგატიურად აისახება ოზონის
შრეზე.

ასეთ ნივთიერებებს ოზონდამშლელ ნივთიერებებს, ანუ

ოდნ-ებს უწოდებენ.
ოზონდამშლელი ნივთიერებები
ხელოვნურად შექმნილი ქიმიური
ნივთიერებებია, ძირითადად
ქლორირებულ-ფტორირებული ან
ბრომირებული
ნახშირწყალბადები.
ოზონდამშლელი ნივთიერებების
სიცოცხლისუნარიანობა
ატმოსფეროში 50 - 100 წელია.
მეცნიერთა შეფასებით, ერთ ოდნ-ის
მოლეკულას შეუძლია 20 ათასამდე
ოზონის მოლეკულა დაშალოს.

ოდნ-ები ერთმანეთისგან აქტივობის ხარისხით

განსხვავდებიან. მათ ნაწილს ოზონის მოლეკულის
დაშლის უფრო მაღალი პოტენციალი ანუ უნარი აქვს. რაც
უფრო საშიშია ნივთიერება ოზონის შრისათვის, მით
მაღალია მისი ოზონდამშლელი პოტენციალის სიდიდე.
 ჰიდრო-ქლორ-ფტორ-ნახშირბადებს
გაცილებით ნაკლები ოზონის დაშლის
პოტენციალი აქვს, ვიდრე ქლორ-
ფტორნახშირბადებს. სწორედ ამიტომ
დაუშვეს მათი გამოყენება 1990-იან წლებში
ქფნ-ების დროებით ალტერნატივად, სანამ
ქიმიური მრეწველობა ახალ,
ოზონნეიტრალურ პროდუქტს შექმნიდა.

ჰქფნ-ებს ამიტომ გარდამავალ

ოზონდამშლელ ნივთიერებებსაც
უწოდებენ. მათი წარმოებიდან და
ხმარებიდან სრული ამოღება
მსოფლიოში ეტაპობრივად ხდება
და 2030 წელს დასრულდება.
 სად ვიყენებთ ოდნ-
o ებს
სამაცივრო, ჰაერის ?
კონდიცირების და თბური ტუმბოს მოწყობილობებში (მაცივრები,
საყინულეები, საშრობები, წყლის გამაგრილებლები, ყინულ-გენერატორები,
კონდიციონერები)

o აეროზოლურ პროდუქტებში, როგორებიცაა ლაქები, აეროზოლები, საპარსი ქაფები,

სუნამოები, მწერების საწინააღმდეგო ნივთიერებები, ფანჯრისა და ქურების
საწმენდები, ფარმაცევტული პროდუქტები, საღებავები, წებოები, შესაზეთი
ნივთიერებები და ზეთები.

o პორტატულ ცეცხლმაქრობებში

o საიზოლაციო პანელებსა და მილების თბოიზოლაციაში

o ქიმწმენდაში გამხსნელ და გამწმენდ საშუალებად

o ფუმიგანტებში და პესტიციდებში

o როგორც გამბერი აირი ქაფის წარმოებაში

 ოდნ-ებოდნ-ების დიდი ნაწილი ნარევების სახით არის
წარმოდგენილი ბაზარზე. ნარევები რამდენიმე ქიმიური
ნივთიერების ნაზავია, რომლის შემადგენლობაში შეიძლება
შედიოდეს ოდნ-ებიც.
ოდნ-ების ხმარებიდან ამოღებამ ოზონუსაფრთხო
ნივთიერებების შექმნის საჭიროება გააჩინა, რათა
მომხდარიყო მათი ჩანაცვლება უსაფრთხო
ალტერნატივებით.

იმის გამო, რომ ოდნ-ების

ამოღება ძირითადად
განვითარებულ ქვეყნებში
უკვე დიდი ხანია
მიმდინარეობს, ისინი
თითქმის მხოლოდ
განვითარებად ქვეყნებში
გვხვდება
 ოზონდამშლელი ნივთიერებების
უსაფრთხო ალტერნატივები

სამაცივრო დანადგარებსა და ჰაერის

კონდიციონერებში მაცივარაგენტების
გამოყენებისას მნიშვნელოვანია ისეთი
კრიტერიუმების გათვალისწინება, როგორიც
არის მათი უსაფრთხოება. უსაფრთხოებაში
იგულისხმება ამ ნივთიერების აალებადობის და
ტოქსიკურობის ხარისხი.
 ბუნებრივი მაცივარაგენტები ოზონ და კლიმატნეიტრალური
ნივთიერებებია. ეს ნივთიერებებია: ამიაკი (NH3), ნახშირორჟანგი
(CO2), ნახშირწყალბადები (HC), როგორიცაა პროპანი და
იზობუტანი. მაცივარაგენტად გამოყენება ასევე წყალი და ჰაერი.
სამწუხაროდ, ბუნებრივი მაცივარაგენტების ნაწილი (HC და ამიაკი)
მაღალი აალებადობით ხასიათდება და ამდენად, მათი
გამოყენება უსაფრთხოების მაღალ სტანდარტებს საჭიროებს.

მაგალითად, იზობუტანი, რომელიც დღესდღეობით

ფართოდ გამოიყენება მაცივრებში,
მაღალაალებადი ნივთიერებაა, თუმცა
საყოფაცხოვრებო მაცივრებში მისი რაოდენობის
შემცირებით აალების პრობლემა მოიხსნა.
 ოზონის შრის
დაცვა
ოზონის შრის დასაცავად ცალკეული
ქვეყნების ძალისხმევა, შეაჩერონ
ოზონდამშლელი ნივთიერებების
წარმოება და მოხმარება, არ იქნება
საკმარისი მიზნის მისაღწევად. შედეგი
მხოლოდ ყველა ქვეყნის ერთობლივი
ძალისხმევით შეიძლება დადგეს.
მოგვიანებით, 1987 წელს,
სახელმწიფოებმა მონრეალში
მიიღეს უმნიშვნელოვანესი
დოკუმენტი - ოქმი „ოზონის შრის
დამშლელი ნივთიერებების
შესახებ“, რომელიც მონრეალის
ოქმის სახელით არის ცნობილი.
სწორედ ამ მიზნით, 1985 წელს, ქ.
ვენაში მიღებული იქნა კონვენცია
„ოზონის შრის დაცვის შესახებ“,
რომელიც ვენის კონვენციად
მოიხსენიება. კონვენციის მხარე-
ქვეყნები შეთანხმდნენ, რომ
ითანამშრომლებდნენ სამეცნიერო
კვლევებში, ოდნ-ების წარმოებისა და
ემისიების შესახებ ინფორმაციის
გაცვლასა და ოდნ-ების ემისიების
კონტროლის პრევენციული ზომების
განხორციელებაში.
 მადლობა
ყურადღებისთვი
ს
ლიზა კურცხალია