რა აბინძურებს ჰაერს

2) რას იწვევს ჰაერის დაბინძურება?

ჰაერის დაბინძურება გამოწვეულია მთელი რიგი ფაქტორებით, როგორც ბუნებრივი, ისე ადამიანის მიერ შექმნილი. აქ არის ჰაერის დაბინძურების ძირითადი
მიზეზები:

1. სამრეწველო ემისიები: ინდუსტრიები, როგორიცაა ქარხნები, ელექტროსადგურები და გადამამუშავებელი ქარხნები, ათავისუფლებენ დამაბინძურებლებს
ჰაერში მათი წარმოების პროცესების მეშვეობით. ეს დამაბინძურებლები მოიცავს გოგირდის დიოქსიდს (SO2), აზოტის ოქსიდებს (NOx), ნახშირბადის
მონოქსიდს (CO) და ნაწილაკებს.

2. მანქანების გამონაბოლქვი: მანქანების, სატვირთო მანქანებისა და სხვა მანქანების გამონაბოლქვი ჰაერის დაბინძურების მნიშვნელოვანი წყაროა. ის
ათავისუფლებს დამაბინძურებლებს, როგორიცაა ნახშირბადის მონოქსიდი, აზოტის ოქსიდები, ნაწილაკების და აქროლადი ორგანული ნაერთები (VOCs).

3. ენერგიის წარმოება: წიაღისეული საწვავის წვა, როგორიცაა ქვანახშირი, ნავთობი და ბუნებრივი აირი ელექტროენერგიისა და სითბოს წარმოებისთვის,
წარმოქმნის ჰაერის დამაბინძურებლებს. ელექტროსადგურები და საცხოვრებელი სახლების გათბობის სისტემები ხელს უწყობენ გოგირდის დიოქსიდის,
აზოტის ოქსიდების და სათბურის აირების გამოყოფას, როგორიცაა ნახშირორჟანგი.

4. სასოფლო-სამეურნეო პრაქტიკა: ფერმერულმა საქმიანობამ, როგორიცაა ქიმიური სასუქებისა და პესტიციდების გამოყენება, პირუტყვის ნარჩენები და
მოსავლის ნარჩენების წვა, შეუძლია ჰაერში დამაბინძურებლების გამოყოფა. ამ დამაბინძურებლებს მიეკუთვნება ამიაკი, მეთანი და ნაწილაკები.

5. საცხოვრებელი და კომერციული საქმიანობა: შეშის, ქვანახშირის, ნავთობის ან გაზის დაწვა საცხოვრებელ და კომერციულ გარემოში გასათბობად და
მოსამზადებლად შეიძლება გამოყოფს დამაბინძურებლებს, როგორიცაა ნაწილაკები, ნახშირბადის მონოქსიდი და აზოტის დიოქსიდი.

6. ბუნებრივი მოვლენები: ბუნებრივი მოვლენები, როგორიცაა ტყის ხანძარი, ვულკანური ამოფრქვევები და მტვრის ქარიშხალი ჰაერში ათავისუფლებს
მნიშვნელოვანი რაოდენობით დამაბინძურებლებს. კვამლი, ფერფლი და გოგირდის დიოქსიდი ტყის ხანძრებისა და ვულკანური აქტივობის შედეგად
შეიძლება გამოიწვიოს ჰაერის მძიმე დაბინძურება.

7. ნარჩენების განთავსება: ნარჩენების არასწორმა მართვამ, მათ შორის ნარჩენების ღია წვის, ნაგავსაყრელის გამონაბოლქვისა და დაწვის ჩათვლით,
შეიძლება ჰაერში გამოუშვას ტოქსიკური აირები და ნაწილაკები.

ჰაერის დაბინძურების შემცირება მოითხოვს უფრო მკაცრი რეგულაციების ერთობლიობას, სუფთა ტექნოლოგიების მიღებას, განახლებადი ენერგიის
წყაროების ხელშეწყობას, სატრანსპორტო სისტემების გაუმჯობესებას და საზოგადოების ცნობიერების ამაღლებას მდგრადი პრაქტიკის მნიშვნელობის
შესახებ.
 როგორ შეგვიძლია შევამციროთ ჰაერის დაბინძურების საფრთხეები?

ჰაერის დაბინძურების საფრთხის შემცირება მოითხოვს კოლექტიურ ძალისხმევას და მრავალმხრივ მიდგომას. აქ არის რამოდენიმე გზა, რომლითაც შეგვიძლია
შევამციროთ ჰაერის დაბინძურება:

1. სუფთა ენერგიაზე გადასვლა: წიაღისეული საწვავიდან უფრო სუფთა და განახლებადი ენერგიის წყაროებზე გადასვლამ, როგორიცაა მზის, ქარის და
ჰიდროელექტროენერგია, შეიძლება მნიშვნელოვნად შეამციროს ჰაერის დაბინძურება ელექტროენერგიის გამომუშავებით.

2. ტრანსპორტირების გაუმჯობესება: საზოგადოებრივი ტრანსპორტის გამოყენების წახალისება, მანქანით მგზავრობა, ველოსიპედით სიარული და ფეხით
სეირნობა ხელს შეუწყობს მანქანების გამონაბოლქვის შემცირებას. ელექტრო მანქანების პოპულარიზაცია და დამტენი ინფრასტრუქტურის განვითარების
ხელშეწყობა ასევე ხელს უწყობს სუფთა ჰაერს.

3. სამრეწველო პრაქტიკის გაღრმავება: ინდუსტრიებმა უნდა მიიღონ უფრო სუფთა ტექნოლოგიები, დანერგონ ემისიების კონტროლის ეფექტური სისტემები და
პრიორიტეტი მიანიჭონ ენერგოეფექტურობას. გარდა ამისა, უფრო მკაცრი რეგულაციები და აღსრულება შეუძლია მრეწველობის სტიმულირებას შეამციროს
მათი დაბინძურების დონე.

4. ნარჩენების მართვის გაძლიერება: ნარჩენების მართვის სათანადო პრაქტიკის დანერგვამ, მათ შორის გადამუშავებისა და კომპოსტირების ჩათვლით,
შეიძლება მინიმუმამდე დაიყვანოს დამაბინძურებლების გამოყოფა ნარჩენებისგან. ღია წვის დაუკარგავად და ნარჩენების ენერგიაზე გადაყვანის
ტექნოლოგიების ხელშეწყობა ასევე შეიძლება დაგვეხმაროს.

5. მდგრადი სოფლის მეურნეობის ხელშეწყობა: მდგრადი მეურნეობის პრაქტიკის წახალისება, როგორიცაა ორგანული მეურნეობა, ზუსტი სოფლის მეურნეობა
და სასუქებისა და პესტიციდების ეფექტური გამოყენება, ამცირებს სასოფლო-სამეურნეო ემისიებს და აუმჯობესებს ჰაერის ხარისხს.

6. ცნობიერების ამაღლება და განათლება: საზოგადოების განათლება ჰაერის დაბინძურების საფრთხისა და სუფთა პრაქტიკის მიღების მნიშვნელობის შესახებ
გადამწყვეტია. ცნობიერების ამაღლების კამპანიების ხელშეწყობა, ჰაერის ხარისხის შესახებ ინფორმაციის მიწოდება და პიროვნებების წახალისება
ეკოლოგიურად შეგნებული არჩევანის გაკეთებისთვის შეიძლება ჰქონდეს დადებითი გავლენა.

7. მხარდაჭერის პოლიტიკის ზომები: მთავრობებს შეუძლიათ გადამწყვეტი როლი შეასრულონ ჰაერის ხარისხის მკაცრი სტანდარტების დანერგვით და
აღსრულებით, ემისიის შემცირების მიზნების ხელშეწყობით, სუფთა ტექნოლოგიების წახალისებით და ინოვაციური გადაწყვეტილებების კვლევისა და
განვითარების ძალისხმევის მხარდაჭერით.

მნიშვნელოვანია გვესმოდეს, რომ ჰაერის დაბინძურების შემცირება მოითხოვს ინდივიდების, ბიზნესის, თემებისა და მთავრობების ერთობლივ ძალისხმევას.
ამ ღონისძიებების განხორციელებით ჩვენ შეგვიძლია ვისწრაფოდეთ სუფთა ჰაერისა და ჯანსაღი გარემოსკენ ყველასთვის.
 ჰაერში ხვდება უამრავი ნივთიერება,
რომელიც ცვლის მის შემადგენლობას
მოაქვს უსიამოვნო სუნი, ზემოქმედებს კლიმატზ
გარემოსა და ჯანმრთელობაზე. ჰაერისთვის უცხო
შემადგენელი ნაწილაკებია მაგ. გვიმრის სპორები,
ბაქტერიები,მტვრის ნაწილაკები,ქვიშისა და ვულკანის
მტვერი , მავნე ქიმიური ნივთიერები. ეს ყველაფერი
აბინძურებს ჰაერს.
 ნივთიერებას, რომელიც ატმოსფეროში ხვდება მყარი, თხევადი და აირადი
ფორმით და იწვევს მის დაბინძურებას ჰაერის დამაბინძურებელი ნივთიერება
ეწოდება.

ჰაერის დაბინძურების თვალსაზრისით ქვეყნებს შორის ზღვარი არ არსებობს ,

რადგან ჰაერის ფენები მუდმივად მოძრაობს ერთი გარკვეული ტერიტორიიდან
მეორეზე განაცვლდება. ამიტომ ჰაერის დაბინძურების პრობლემა გლობალური
პრობლემა.
ჰაერის დაბინძურების წყაროები

ბუნებრივი ადამიანის ჩარევით ადამიანის საქმიანობის

გამოწვეული დაბინძურება შედეგად გამოწვეული
დაბინძურება
დაბუნძურება
 ბუნებრივი დაბინძურება
🔴 ვულკანის ამოფრქვევის შედეგად
ატმოსფეროში ხვდება : ნახშირბადის
დიოქსიდი , გოგირდის დიოქსიდი,
ქლორწყალბადისა და
ფთორწყალბადის მნიშვნელოვანი
ნაწილი
🔴რქოსანი პირუტყვები
საკვები მონელებისას
წარმოქმნიან მეთანს.
რომელიც ატმოსფეროში
იფანტება
 ჭექა - ქუხილის დროს ელვის
განმუხვტის ზონაში
სადაც ტემპერატურა ძალიან მაღალია
წარმოიქმნება აზოტის ოქსიდი
 ადამიანის ჩარევით,მისი
საქმიანობის შედეგად
გამოწვეული დაბინძურება
ჰაერის დაბინძურების ანთროპოგენულ შორის ყველაზე მთავარი
საწვავის წვას, ეს ხდება ინდუსტრილ საწარმოებში, ტრანსპორტის მუშაობისას,
საოჯახო მეურენობაში.ამ დროს უპირველეს ყოვლისა წარმოიქმნება
ნახშირბადის, აზოტის და გოგირდის ოქსიდები.
 ატმოსფერული ჰაერის ცირკულაცია
გავლენას ახდენს:
🟢 ნიადაგწარმომქმნელ პროცესებზე
🟢 ადგილობრივ კლიმატურ პირობებზე
🟢 მდინარეზე
🟢 ნიადაგურ-მცენარეულ საფარზე
🟢 ცოცხალი ორგანიზმების არსებობაზე
მავნე ნივთიერებები ბუნებრივი წყაროები ანთოპროგენული
წყაროები

მტვერი ვულკანი, ტყის ხანძარი , ქარიშხალი საწვავის წვა,

მეტალურგია,
ტრანსპორტი

ნახშირბადის ვულკანი, ტყის ხანძარი, ბიოლოგიური პროცესები საწვავის წვა

ტრანსპორტი
დიოქსიდი კირის წვა

ჭაობები, ტალახი,ოკეანე
ბრინჯის მინდვრები
მეთანი მციხნელები
მარაროს აირები
ნაგავსაყრელი

ნახშირწყალბედები ნავთობი ბუნებრივი აირები ტრანსპორტი

გამხსნელები
გოგირდის ნაერთები ვულკანი, ოკეანე , ბუნებრივი აირები, ჭაობები საწვავის წვა, ტრანსპორტი,
ნავთობი ,ნაკელი
აზოტის ნაერთები
ქლორწყლაბადი ტყის წვა, ბიოლოგიურად დამუშავება, ვულკანი
ცხოველები,საწარმო ნარჩენები
საწვავის წვა, ტრანსპორტი
ჰაერის დაბინძურების ერთ-ერთი შედეგია მჟავა წვიმა. მჟავა წვიმა ნალექია,
რომლის pH დაბალია და მჟავა არეს შეესაბამება. ასეთი წვიმა შესაძლოა
ველური ბუნებისთვის დამანგრეველი იყოს. მჟავა წვიმა ანადგურებს ტყეებს,
მტკნარი წყლის ორგანიზმებს, ნიადაგს, შეუძლია დახოცოს მწერები. მისი
დამაზიანებელი მოქმედების მიზეზი ძალიან დაბალი pH-ია. გოგირდის და
აზოტის ოქსიდები გარდაიქმნებიან ძლიერ მჟავებად და იწვევნ მჟავა წვიმას.
გოგირდის ოქსიდები გამოიყოფა ქვანახშირზე მომუშავე
ელექტროსადგურებიდან. აზოტის ოქსიდები ძრავების მიერ საწვავის
მოხმარების დროს გამოიყოფა.
 ჰაერის დამაბინძურებლების მოქმედების ერთ-ერთი შედეგია გლობალური
დათბობა. გლობალური დათბობა დედამიწის ზედაპირის, ოკეანის წყლის და
ატმოსფეროს ტემპერატურის ზრდაა. გლობალური დათბობის ძირითადი მიზეზი
სათბურის აირების, მაგალითად ნახშირორჟანგის რაოდენობის ზრდა. სათბური
აირები გამოიყოფა ქარხნებში საწვავის წვის შედეგად. დაახლოებით 20 წლის
განმავლობაში გამოყოფილი ნახშირორჟანგის საერთო რაოდენობის 3/4
ადამიანის საქმიანობას უკავშირდება. ამ აირის რაოდენობის ზრდას ტყის
საფარის განადგურებაც უწყობს ხელს. ხემცენარეები ნახშირორჟანგის
რაოდენობის სტაბილურობას განაპირობებენ ფოტოსინთეზის უნარით. მოჭრილ
ხე ვეღარ ახდენს გლუკოზის სინთეზს, შესაბამისად ნახშირორჟანგსაც არ
მოიხმარს და ატმოსფეროში მისი რაოდენობა იზრდება
გადავარჩინოთ ჩვენი პლანეტა ჰაერის
დაბინძურებისგან