 Dược lý lâm sàng của corticosteroid

Vai trò của Corticosteroid là hormone steroid được tuyến thượng thận tiết ra dưới sự kiểm soát của vùng
dưới đồi và tuyến yên ( trục hạ đồi- tuyến yên) ( CRH và ACTH)để điều chỉn quá trình sinh lý, bao gồm
chuyển hóa, chức năng miễn dịch, tăng trưởng hệ xương, chức năng tim mạch, sinh sản và nhận thức…

Glucocorticoid (cortisol ở người và corticosterone ở loài gặm nhấm) là các hormone steroid được tuyến
thượng thận tổng hợp và giải phóng theo chu kỳ sinh học, để đáp ứng với các tín hiệu sinh lý và căng
thẳng. Tuyến thượng thận được điều chỉnh bởi trục hạ đồi-tuyến yên-thượng thận (HPA). Đầu vào từ
nhân thượng thất (SCN) kích thích vùng dưới đồi để giải phóng hormone giải phóng corticotrophin (CRH)
và arginine vasopressin (AVP). Các hormone này hoạt động trên thùy trước tuyến yên, nơi chúng kích
hoạt các tế bào corticotroph tiết ra hormone vỏ thượng thận (ACTH) vào tuần hoàn chung. Sau đó, ACTH
tác động lên vỏ thượng thận để kích thích tổng hợp và giải phóng glucocorticoid. Sau khi được giải
phóng từ tuyến thượng thận vào tuần hoàn máu, glucocorticoid tiếp cận các mô đích để điều chỉnh vô số
quá trình sinh lý, bao gồm chuyển hóa, chức năng miễn dịch, tăng trưởng hệ xương, chức năng tim
mạch, sinh sản và nhận thức…

 Nhịp bài tiết ACTH và cortisol: Mỗi ngày cơ thể tiết độ 15-25 mg cortisol, khi có stress lượng này
tăng gấp 2-3 lần nồng độ này cao nhất vào khoảng 4 h đến 8 h sau đó giảm dần đến 12 h đêm là
thấp nhất. nếu sử dụng dài ngày thì nên sử dụng 1 lần trên ngày vào khoảng từ 6-8 h sáng để có
tác dụng sinh lý như tuyến thượng thận

Khi mức cortisol trong máu tăng là yếu tố ức chế vùng dưới đồi và tuyến yên làm ngưng tiết CRH và
ACTH. Đó là cơ chế feedback nhằm giữ mức hormon ổn định.

Mỗi ngày cơ thể tiết độ 15-25 mg cortisol, khi có stress lượng này tăng gấp 2-3 lần, thậm chí đến mười
lần so với bình thường. Vì vậy, khi ta đưa GC vào cơ thể trong thời gian dài theo cách nào đó làm duy trì
nồng độ GC huyết bằng hoặc trên mức sinh lý sẽ ức chế tiết CRH và ACTH gây teo vỏ thượng thận.

Về nhịp bài tiết ngày đêm, cortisol trong máu tăng từ 4 giờ sáng đạt tới mức cao nhất lúc 8 giờ sáng, sau
đó giảm đến 12 giờ đêm là thấp nhất. Vậy tuyến thượng thận “ngủ” về đêm, nếu ta uống thuốc vào buổi
chiều tối tuyến thượng thận bị ức chế suốt ngày và nếu tình trạng ấy kéo dài nhiều ngày sẽ gây suy teo vỏ
thượng thận.Vì vậy, khi sử dụng GC kéo dài chỉ nên uống vào buổi sáng hoặc dùng thuốc cách ngày.

Corticoid tác dụng toàn thân tác dụng nhanh hơn tác dụng tại chỗ do gắn vào bộ gen của tế bào gây thay
đổi protein gây viêm

Đích của corticoid là gen của tế bào gắn vào các thụ thể tạo viêm

Cơ chế ngoài gen

Có nhiều thuốc kháng viêm trên thị trường như NSAID, kháng viêm dạng men ( kháng thể đơn dòng )
(trypsin, papain, bromelain...) nhưng Corticoid là có tác dụng kháng viêm mạnh nhất.

Tác dụng kháng viêm: Glucoid tác dụng trên nhiều giai đoạn khác nhau của quá trình viêm,
không phụ thuộc vào nguyên nhân gây viêm

- Ức chế sự di chuyển của BC về ổ viêm. Giảm sản xuất và giảm hoạt tính của các chất trung gian
hóa học (như histamin, serotonin, bradykinin), ức chế phospholipase A2, ức chế giải phóng các
 enzym tiêu thể,giảm hoạt động thực bào của đại thực bào, bạch cầu đa nhân, giảm sản xuất các
sytokin.

Tác dụng chống dị ứng: Phản ứng dị ứng xảy ra do sự gắn của các IgE hoạt hóa trên các recepter đặc
hiệu ở dưỡng bào (Mastocyte) và bạch cầu ưa base dưới tác dụng của dị nguyên hoạt hóa
phospholipase C phóng thích ra các chất trung gian hóa học Histamin và serotonin

Tác dụng ức chế miễn dịch: tác dụng của Glucocorticoid chủ yếu trên miễn dịch tế bào, ít ảnh hưởng
đến miễn dịch thể dịch. Thể hiện ở tác dụng ức chế tế bào Lympho T và ức chế sản xuất TNF( yếu tố
hoại tử u)

- Dược lý: Corticoid có cần sử dụng nhiều loại trong bệnh viện hay không trả lời cần vì khi sử dụng
corticoid dài ngày > 14 ngày thì nên dùng nghiệm pháp cai corticoid : sử dụng corticoid có tác
dụng sinh lý
- Sự khác nhau giữa các corticoid
- tác dụng giữ muối nước là tác dụng sinh lý của corticoid
- tác dụng kháng viêm: mỗi thuốc corticoid có tác dụng kháng viêm khác nhau ví dụ như viêm
màng não mủ, viêm thanh quản cấp sử dụng tác dụng kháng viêm mạnh như dexamethasol và
beta, dùng kéo dài nên sử dụng methyl và predni vì tác dụng trung bình
- thời gian tác dụng kéo dài sẽ gây ra tác dụng phụ nhiều hơn

Corticoid đường khí dung có vào máu không?

Corticoid trong điều trị phản vệ.

Tác dụng của corticoid trong phản vệ: giúp giảm nguy cơ sốc 2 pha và không sử dụng thay thế cho
adrenalin