ĐỀ CƯƠNG ÔN THI MÔN NGỮ VĂN THPTQG 2022-2023

(Nguyễn Hương Ly - 12 văn 2 - THPT Chuyên Bắc Ninh)

A. GIỚI THIỆU TÁC GIẢ+TÁC PHẨM
1. Người lái đò sông Đà – Nguyễn Tuân
- Tác giả:
+ Nguyễn Tuân là một trong những cây bút có sức sáng tạo dồi dào của nền văn
học Việt Nam với những thành tựu xuất sắc ở cả hai giai đoạn trước và sau Cách
Mạng tháng Tám.
+ Ông là một người nghệ sĩ tài ba, uyên bác (hơn người), có cá tính độc đáo (khác
người), phong cách văn chương của ông được gói gọn trong một chữ “Ngông”.
+ Biểu hiện phong cách nghệ thuật của ông qua 4 phương diện:
 Nhìn con người, sự vật ở phương diện văn học, thẩm mĩ.
 Cảm hứng khác lạ, phi thường.
 Kho từ vựng giàu có, phong phú. Ông đã huy động kiến thức của nhiều
ngành khoa học nghệ thuật và khoa học kĩ thuật trong việc sáng tác của mình
=> UYÊN BÁC
Ông được coi là “phù thủy ngôn từ” từ những sáng tạo ngôn từ mới mẻ, câu
văn độc đáo, co duỗi nhịp nhàng vừa mang lại sắc thái trang trọng, cổ kính
nhưng cũng rất hiện đại.
 Sáng tác ở nhiều thể loại nhưng đặc biệt thành công ở thể tùy bút (tiêu biểu
là “Người lái đò sông Đà”.

- Tác phẩm:
+ Tùy bút “NLĐSĐ” ra đời sau chuyến đi thực tế gian khổ đầy hào hứng tới miền
Tây Bắc xa xôi, rộng lớn của Nguyễn Tuân. Bài được in trong tập “Sông Đà” xuất
bản năm 1960.
 Viết thành văn: “Sông Đà” là thành tựu nghệ thuật đẹp dễ mà Nguyễn Tuân
đã thu hoạch được trong chuyến đi gian khổ tới miền Tây Bắc rộng lớn,
hoang vu nhưng ẩn chứa nhiều vẻ đẹp hoang dại, kì bí của thiên nhiên nơi
đây. Ông đã tìm thấy trong sương khói Tây Bắc ẩn hiện lên chất vàng của
thiên nhiên nơi đây, và thứ “vàng mười” đã qua thử lửa của tâm hồn con
 người Tây Bắc. Vẻ đẹp ấy hội tụ và tỏa sáng trong “Người lái đò sông Đà”
tác phẩm được viết và được in trong tập “Sông Đà” in năm 1960.
2. Ai đã đặt tên cho dòng sông? – Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Tác giả:
+ Hoàng Phủ Ngọc Tường là một trong những nhà văn tiêu biểu của nền văn học
Việt Nam hiện đại, ông là một trí thức yêu nước luôn tích cực tham gia các phong
trào đấu tranh chống Mĩ-Ngụy ở miền Nam, Việt Nam trước 1975.
+ Phong cách nghệ thuật:
 Ông chuyên viết về bút kí và tản văn.
 Nét đặc sắc trong sáng tác của ông là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất trí
tuệ và chất trữ tình, giữa nghị luận sắc bến với suy tư đa chiều được tổng
hợp từ vốn kiến thức phong phú về triết học, văn hóa, lịch sử, địa lý..
 Những sáng tác của ông thường gắn liền với tình yêu quê hương, đất nước,
con người, đặc biệt là văn hóa Huế. Và, tùy bút “Ai đã đặt tên cho dòng
sông?” thực sự là một trong những trang viết hay nhất của HPNT về dòng
sông mang một huyền thoại đẹp – sông Hương.

- Tác phẩm:
+ Được viết ở Huế vào năm 1981, in trong tập sách cùng tên mang đậm chất sư thi
về cảnh sắc thiên nhiên, qua đó bộc lộ sự gắn bó với quê hương đất nước, đặc biệt
mảnh đất kinh thành Huế.
+ Với bút ký, tác giả đã đem đến cho người đọc những cảm nhận đầy chất thơ về
sông Hương theo dòng chảy của nó từ dãy Trường Sơn chảy qua thành phố Huế rồi
xuôi về biển cả.
3. Vợ chồng A Phủ - Tô Hoài.
- Tác giả:
+ Tô Hoài là nhà văn lớn của nền văn học Việt Nam hiện đại. Ông sớm bước vào
đời, vào nghề văn và cũng sớm tham gia hoạt động cách mạng.
+ Ông viết ở nhiều thể loại và thể loại nào cũng gặt hái được những thành công rực
rỡ. Đặc biệt là những tác phẩm viết về hiện thực đời sống và con người miền núi
Tây Bắc, bởi ông rất am hiểu về phong tục tập quán cũng như văn hóa nhiều vùng
miễn khác nhau.
 - Tác phẩm:
+ Truyện ngắn “Vợ chồng A phủ” được rút trong tập “Tuyện Tây Bắc” viết năm
1952, là truyện ngắn xuất sắc nhất của tập sách này.
+ Nội dung: Tác phẩm vừa là một bức tranh chân thực về số phận bi thảm của
Người dân nghèo miền núi dưới ách áp bức, thống trị dã man tàn bạo của bọn chúa
đất thực dân phong kiến, vừa là một bài ca về sức sống và khát vọng tự do, hạnh
phúc của con người.
4. Vợ Nhặt – Kim Lân.
- Tác giả:
+ Kim Lân là cây bút truyện ngắn xuất sắc chuyên viết về đề tài nông thôn.
Những sáng tác của ông phản ánh một cách chân thật, xúc động về cuộc sống và
người dân quê mà ông am hiểu sâu sắc cảnh ngộ cũng như tâm lí của họ- những
con người gắn bó tha thiết với quê hương và cách mạng.
+ Nhà văn Nguyên Hồng từng nhận xét: “Kim Lân là nhà văn một lòng đi về với
đất, với người, với thuần hậu nguyên thủy.” Ông là mẫu nhà văn “ Qúy hồ tinh, bất
quý hồ đa”,” viết kĩ lưỡng, viết từ gan ruột không chấp nhận sự nhạt nhẽo, giả tạo”
(Đỗ Kim Hồi).
- Tác phẩm:
+Sự nghiệp sáng tác của KL ko nhiều nhưng những tác phẩm ông để lại đều mang
giá trị to lớn, truyện ngắn “Vợ nhặt” là một tác phẩm như thế! Truyện ngắn “VN”
in trong tập “Con chó xấu xí” (1962) ra đời dựa theo cốt truyện cũ với nhan đề
“Xóm ngụ cư” mà KL còn viết dang dở trước CM, nhưng bị mất bản thảo. Truyện
được coi là một kiệt tác trong sự nghiệp sáng tác của KL, cũng là một truyện ngắn
xuất sắc của văn xuôi Việt Nam hiện đại.
5. Đất Nước – Nguyễn Khoa Điềm
- Tác giả:
+ NKĐ là một nhà thơ lớn, một nhà chính trị của VN, ông còn là cây bút tiêu biểu
cho thế hệ trẻ thời chống Mĩ.
+ PCST:
 Thơ ông lấy cảm hứng từ quê hương con người và tinh thần chiến đấu của
người chiến sĩ yêu nước.
  Thơ ông còn chứa đựng chất liệu văn hóa dân gian: “Câu thơ dù ở thể thơ
truyền thống hay thơ tự do bao giờ cũng phảng phất phong vị của ca dao tục
ngữ” để “những chữ ấy làm cho rung động triệu trái tim trong hàng triệu
năm dài”.
- Tác phẩm:
+ Bài thơ “ĐN” nằm trong chương V của bản trường ca “Mặt đường khát vọng”-
một bản trường ca ghi dấu ấn và khẳng định tên tuổi của NKĐ trong thi đàn thơ ca
nước nhà.
+ Bài thơ được sáng tác năm 1971 tại chiến khu Trị Thiên và đc bắt nguồn từ cảm
nhận tinh tế, sâu sắc hình ảnh ĐN, về những hi sinh to lớn của nhân dân trong công
cuộc dựng nước và giữ nước.
6. Hồn Trương Ba, da hàng thịt – Lưu Quang Vũ
- Tác giả:
+ LQV là 1 nhà thơ, nhà viết kịch xuất sắc nhất của nền kịch nói VN. Thành công
lớn nhất của ông là ở lĩnh vực sân khấu và ông được coi là “ngòi bút và của sân
khấu VN”.
+Những tác phẩm của ông luôn là những bức thông điệp gửi tới người đọc, người
xem những vấn đề xã hội có tính nhân văn sâu sắc.
- Tác phẩm:
+ Vở kịch “HTBDHT” gồm 7 hồi, là một trong những vở kịch đỉnh cao của LQV
đã được trình diễn rất nhiều lần trên sân khấu trong và ngoài nước.
+ Từ một cốt truyện dân gian, ông đã xây dựng thành 1 vở kịch nói hiện đại, đặt ra
nhiều vấn dề mới mẻ có ý nghĩa tư tưởng, triết lí và nhân văn sâu sắc. Đoạn trích
trích trong SGK là cảnh VII và đoạn kết của kịch.
7. Tây Tiến – Quang Dũng
+ QD là người nghệ sĩ đa tài: viết văn, làm thơ, vẽ tranh, soạn nhạc,… Nhưng
trước hết phải khẳng định: QD là nhà thơ – mang hồn thơ phóng khoáng và đầy
tâm huyết, 1 tiếng thơ tinh tế và lãng mạn.
+ Dù viết ít, viết theo cảm hứng nhưng ông đã thực sự thành công khi viết về
người lính, và “Tây Tiến” là bài thơ tiên phong cho phong cách thơ QD.
 B. LUẬN ĐIỂM CÁC ĐỀ
1. Người lái đò sông Đà – Nguyễn Tuân
*Đề 1: Có ý kiến cho rằng: “Ông lái đò là một nghệ sĩ tài hoa”. Ý kiến khác thì nhấn
mạnh: “Ông lái đò là một người lao động bình thường”. Suy nghĩ của anh (chị) về hai
ý kiến trên.
* Luận điểm 1:
C. DẪN CHỨNG NGHỊ LUẬN XÃ HỘI.
1. J.K.Rowling: nữ văn sĩ nổi tiếng của nước Anh, tác giả của Harry Potter. Bà viết
quyển Harry Potter đầu tiên – “Harry Potter và Hòn đá phù thủy” tại một tiệm cà
phê tồi tàn, vừa phải trông con nhỏ của mình.Bà đã gõ cửa hàng trăm Nhà xuất bản
của nước Anh nhưng tất cả đều từ chối xuất bản cuốn sách. Tuy nhiên, bà không
nản chí và tiếp tục gửi tác phẩm của mình và Harry Potter đã trở thành một hiện
tượng văn học toàn cầu là một trong những quyển sách bán chạy nhất mọi thời đại,
đưa J.K.Rowling trở thành nữ tỷ phú.
2. Vladimir Putin- tổng thống Nga, được tạp chí Times( Mĩ) bình chọn là " nhân
vật nổi bật của năm 2007", bằng sự lãnh đạo khôn ngoan và tài tình của mình ông
đưa nước Nga trở thành một cường quốc trên thế giới. Uy tín của Putin và cả nước
Nga đã được không chỉ Mĩ, Châu Âu mà cả thế giới phải tôn trọng.
3. O. Henry ( 1862- 1910)- nhà văn trứ danh của nước Mĩ. Ông chưa từng được
hưởng bất cứ sự giáo dục nào, hay bị bệnh tật dày vò, thuở nhỏ đi chăn bò, chăn
dê, làm thuê. Từng làm kế toán nhưng bị tình nghi là ăn trộm tiền nên bị bắt bỏ tù.
Sau khi ra tù ông bắt đầu viết truyện ngắn và trở nên nổi tiếng, tác phẩm của ông
được nhiều người nghiên cứu và trở thành sách bắt buộc phải học ở đại học.
4. Các cầu thủ U23 Việt Nam làm nên kỳ tích trong giải U23 Châu Á trước các đối
thủ lớn về thể hình, mạnh về tốc độ như Uzebekiztan, Iraq, Quatar cũng nhờ vào
bản lĩnh.
5. Kito Aya – cô bé người Nhật Bản mang trong mình căn bệnh thoái hóa dây sống
tiểu não thế nhưng Aya luôn lạc quan, yêu đời. Với niềm khao khát được sống,
trong quá trình chiến đấu với căn bệnh quái ác của mình cô viết nhật ký hằng ngày,
sau khi qua đời cuốn nhật ký của Aya đã được xuất bản thành sách, nó đã lấy đi
nước mắt của hàng triệu độc giả. Cuốn sách ấy đã giúp nhiều người có thêm động
lực để sống.
6. Helen Keller (27/6/1880 – 1/6/1968) là một nhà văn, nhà hoạt động xã hội mù,
điếc người Mỹ. Bà là người mù điếc đầu tiên trên thế giới tốt nghiệp một trường
cao đẳng.Tuy sống trong thế giới không ánh sáng, không âm thanh nhưng Keller
vẫn là một phụ nữ tràn đầy tinh thần lạc quan, thiết tha yêu cuộc sống. Trong Thế
chiến thứ I và thứ II, bà đến hơn 70 bệnh viện để an ủi bệnh nhân, động viên họ.
Bà dành trọn cuộc đời cho Hội người mù Mỹ. Bài học mà Keller rút ra: Lạc quan
là niềm tin dẫn tới thành tựu. Bạn chẳng thể làm được điều gì mà thiếu đi hy vọng
và sự tự tin.
7. Malala Yousafzai, được biết đến với hoạt động nữ quyền của mình, đặc biệt tại
thung lũng Swat, nơi Taliban đã từng cấm nữ giới đi học. Bất chấp sự uy hiếp của
tổ chức khủng bố, Malala vẫn mạnh mẽ đấu tranh đòi quyền đi học cho các em gái
nơi cô sinh sống. Malala trở thành người trẻ tuổi nhất nhận giải Nobel Hòa Bình.
Bài phát biểu của cô tại lễ trao giải rất ấn tượng: Bất kể con người ta mang màu da
gì, nói tiếng gì và theo tôn giáo gì, chúng ta nên coi nhau là những con người và
tôn trọng lẫn nhau, đấu tranh vì quyền của chúng ta, vì quyền của trẻ em, quyền
của phụ nữ và quyền của tất cả mọi người.”.
8. Stephen William Hawking là nhà vật lí người Anh, là “ông hoàng” vật lí lý
thuyết của thế giới. Hawking mắc bệnh thần kinh có tên Lou Gehrig, khiến ông
gần như mất hết khả năng cử động. Sau đó, ông phẫu thuật cắt khí quản và không
thể nói chuyện bình thường. Ông luôn gắn chặt với chiếc xe lăn, chỉ có thể nói
được qua một thiết bị tổng hợp tiếng gắn với một máy tính mà ông gõ chữ vào đó.
Hawking hiện là Giáo sư Lucasian, chức danh dành cho Giáo sư Toán học của Đại
học Cambridge. Từng đảm nhiệm vị trí này là những nhà khoa học xuất chúng như
Isaac Newton và Paul Dirac.
9. Nick Vujicic - diễn giả nổi tiếng sinh ra thiếu hai tay, hai chân, nhưng anh đã
vượt qua trở ngại bệnh tật, tốt nghiệp đại học tài chính năm 21 tuổi, trở thành nhà
diễn thuyết nổi tiếng và truyền cảm hứng tới ba triệu người trên thế giới. Anh nổi
tiếng với phương châm “Cuộc sống không giới hạn”.