‫درس مباحث ویژه در قدرت‪-‬شبکه های‬

‫هوشمند‬
‫ترم ‪1400-01‬‬
 ‫سرفصل مطالب‪:‬‬

‫‪ ‬فصل اول‪ :‬مقدمه ای بر شبکه های هوشمند (مفاهیم اولیه و سیر تکاملی)‬

‫‪ ‬فصل دوم‪ :‬پاسخگویی و مدیریت سمت تقاضا و بررسی کارآیی مصرف کنندگان در شبکه های هوشمند‬

‫‪ ‬فصل سوم‪ :‬خانه های هوشمند (شبکه های هوشمند برای مدیریت انرژی در ساختمان)‬

‫‪ ‬فصل چهارم‪ :‬خودروهای برقی در شبکه های هوشمند‬

‫‪ ‬فصل پنجم‪ :‬برنامه ریزی ریزشبکه ها‬

‫‪ ‬فصل ششم‪ :‬شبکه های توزیع فعال و انرژی تعاملی‬

‫‪2‬‬
 ‫منابع اصلی درس‪:‬‬

‫‪ -1 ‬دکتر ش‪ .‬جدید‪ ،‬مهندس ع‪ .‬ذکریازاده‪ ،‬شبکه های توزیع هوشمند‪ ،‬انتشارات دانشگاه علم و‬

‫صنعت‪ ،‬چاپ سوم‪1395 ،‬‬

‫‪ 2- C. W. Gellings, TheSmart Grid: Enabling Energy Efficiency and Demand Response,‬‬
‫‪The Fairmont Press, 2009.‬‬
‫‪ 3- A. Tomar, R. Kandari, Advances in Smart Grid Power System - Network, Control‬‬
‫‪and Security, Academic Press, 2020‬‬
‫‪ -4 ‬گئورگ قره پتیان‪ ،‬محمد شاهیده پور‪ ،‬بهروز ذاکر‪ ،‬شبکه های هوشمند و ریز شبکه ها‪ ،‬انتشارات‬
‫دانشگاه صنعتی امیرکبیر‪1397 ،‬‬

‫‪3‬‬
 ‫نحوه ارزیابی و بارم بندی‪:‬‬

‫‪ ‬میان ترم‪%25 - %35 :‬‬

‫‪ ‬پایان ترم‪%25 - %35 :‬‬

‫‪ ‬ارزیابی کالسی و کوئیز‪%15 - %20 :‬‬

‫‪ ‬تمرین و پروژه‪%15 - %25 :‬‬

‫‪4‬‬
 ‫مقدمه و کلیات‬

‫‪5‬‬
 ‫تاریخچه سیستم قدرت‬
‫‪ 1882 ‬میالدی (‪ 1261‬هجری شمسی)‪ :‬افتتاح اولین نیروگاه برق در نیویورک توسط ادیسون به ظرفیت ‪ 30‬کیلووات و ولتاژ ‪ 110‬ولت‬
‫برای تامین انرژی ‪ 59‬مشترک در مساحت یک مایل مربع‪.‬‬

‫‪ 1884 ‬میالدی (‪ 1263‬هجری شمسی)‪ :‬ساخت موتورهای ‪ DC‬توسط شرکت ‪ Sprague‬و در نتیجه پیشرفت سیستم های ‪.DC‬‬

‫‪ 1885 ‬میالدی (‪ 1264‬هجری شمسی)‪ :‬توسعه ترانسفورماتورهای تجاری توسط ویلیام استانلی و احداث سیستم توزیع ‪ .AC‬امکان‬
‫انتقال انرژی در مسافتهای طوالنی با افزایش ولتاژ و کاهش جریان خطوط‪.‬‬

‫‪ 1885 ‬میالدی (‪ 1264‬هجری شمسی)‪ :‬ورود اولین مولد برق با توان ‪ 3‬کیلو وات به ایران در زمان ناصرالدین شاه قاجار‬

‫‪ 1888 ‬میالدی (‪ 1267‬هجری شمسی)‪ :‬ارائه مقاله تسال در رابطه با موتورهای القایی و سنکرون دوفاز و بیان مزایای سیستم های‬
‫چندفاز در مقایسه با سیستم های تکفاز و در نتیجه رشد سیستم های ‪.AC‬‬

‫‪ 1889 ‬میالدی (‪ 1268‬هجری شمسی)‪ :‬احداث اولین خط ‪ AC‬به طول ‪ 21‬کیلومتر و ولتاژ ‪ 4‬کیلو ولت در امریکا بین شهرهای‬
‫‪ Oregon‬و ‪Portland‬‬

‫‪ 1891 ‬میالدی (‪ 1270‬هجری شمسی)‪ :‬احداث اولین خط سه فاز به طول ‪ 179‬کیلومتر و ولتاژ ‪ 12‬کیلو ولت در آلمان‪.‬‬

‫‪ 1891 ‬میالدی (‪ 1270‬هجری شمسی)‪ :‬تعیین فرکانس ‪ 60‬هرتز به عنوان استاندارد امریکا‪ .‬امروزه فرکانس ‪ 60‬هرتز در امریکا‪ ،‬کانادا‪،‬‬
‫ژاپن و برزیل استفاده میشود‪ .‬فرکانس ‪ 50‬هرتز در آسیا‪ ،‬اروپا‪ ،‬روسیه‪ ،‬امریکای جنوبی و قسمتی از ژاپن‪ .‬در فرکانس ‪ 60‬هرتز سایز‬
‫ژنراتورها‪ ،‬موتورها و ترانسها کوچتر است و در فرکانس ‪ 50‬هرتز راکتانس خطوط کمتر است‪.‬‬
‫‪6‬‬
 ‫تاریخچه سیستم قدرت‬
‫‪ ‬افزایش ولتاژ انتقال به دالیل زیر‪:‬‬

‫‪ -1 ‬افزایش طول و ظرفیت خطوط‬

‫‪ -2 ‬کاهش افت ولتاژ در خطوط‬

‫‪ -3 ‬کاهش تلفات انتقال‬

‫‪ -4 ‬کاهش هزینه احداث و بهره برداری خطوط انتقال‬

‫‪ 1903 ‬میالدی (‪ 1282‬هجری شمسی)‪ :‬نصب مولد ‪ 12‬اسب بخار برای تامین روشنایی حرم مطهر امام رضا‬
‫(ع) در زمان مظفرالدین شاه قاجار‪.‬‬

‫‪ 1906 ‬میالدی (‪ 1285‬هجری شمسی)‪ :‬تاسیس اولین کارخانه برق حاج امین الضرب در تهران حدود ‪ 24‬سال‬
‫پس از تاسیس اولین موسسه برق تجاری در دنیا‪.‬‬

‫‪ 1954 ‬میالدی (‪ 1333‬هجری شمسی)‪ :‬احداث اولین خط ‪ HVDC‬در سوئد‪ .‬خطوط ‪ HVDC‬فقط در مسیرهای‬
‫طوالنی (بیش از ‪ 600‬کیلومتر) مقرون به صرفه است‪.‬‬

‫‪7‬‬
 ‫تاریخچه سیستم قدرت‬

‫‪8‬‬
 ‫تاریخچه سیستم قدرت‬
‫‪ ‬از سال ‪ 1902‬میالدی تا ‪ 1972‬میالدی ساالنه تقریبا ‪ 7‬درصد به مصرف انرژی افزوده شده است‪.‬‬
‫‪ ‬پس از تحریم نفتی امریکا در سالهای ‪ 1973-74‬شیب رشد مصرف انرژی الکتریکی کاهش یافت (حدود‬
‫‪ %3.4‬رشد ساالنه از ‪ 1972‬تا ‪ 1980‬و حدود ‪ %2.1‬رشد ساالنه از ‪ 1980‬تا ‪)2008‬‬

‫‪9‬‬
 ‫تاریخچه سیستم قدرت‬
‫‪ ‬با پیشرفت و توسعه شبکه انتقال‪ ،‬در دهه ‪ 1960‬استفاده از کامپیوترها جهت کنترل و مدیریت سیستم‬
‫قدرت آغاز شد‪.‬‬
‫‪ ‬با افزایش مصرف و بزرگ شدن شبکه‪ ،‬انحصاری بودن صنعت برق بود که مانع مشارکت مصرف کنندگان‬
‫و ترقی صنعت برق می شد‪.‬‬
‫‪ ‬از سال ‪ 1980‬تجدید ساختار در صنعت برق شکل گرفت و بازارهای برق امکان مشارکت مصرف کنندگان‬
‫و تولیدکنندگان در بازار رقابتی را فراهم کرد‪.‬‬
‫‪ ‬اما همچنان محدودیتهای اندازه گیری و پایش لحظه ای و دقیق‪ ،‬امکان بهره مندی از بسیاری امکانات‬
‫نظیر برنامه های پاسخ دهی بار‪ ،‬منابع تجدیدپذیر و توزیع شده انرژی‪ ،‬بهره برداری از خودروهای‬
‫الکتریکی و تعامل بهنگام در تولید و مصرف انرژی را محدود می کند‪.‬‬
‫‪ ‬بنابراین نیاز به یک زیرساخت جهت اندازه گیری لحظه ای‪ ،‬انتقال داده های لحظه ای بین بخش های‬
‫مختلف و امکان کنترل و مدیریت خودکار وجود دارد‪.‬‬
‫‪ ‬پس نیاز به استفاده گسترده از سنسورها‪ ،‬کامپیوترها و زیرساخت مخابراتی سریع و دو طرفه در شبکه‬
‫احساس می شود‪.‬‬
‫‪10‬‬
 ‫تاریخچه سیستم قدرت‬
:‫ در یک مقاله تحت عنوان زیر مطرح شد‬2001 ‫ شبکه های هوشمند اولین بار در سال‬
‘‘The best minds in electricity R&D have a plan: Every node in the power network of the
future will be awake, responsive, adaptive, price-smart, eco-sensitive, real-time, flexible,
humming, and interconnected with everything else.’’
‫ چین) در‬،‫ هند‬،‫ افریقای جنوبی‬،‫ امریکای شمالی‬،‫• امروزه شبکه های هوشمند در سراسر جهان (اروپا‬
.‫حال توسعه و تحقیق است‬

11
 ‫سیستم قدرت سنتی‬
‫‪132-63 kV‬‬
‫‪20-30 kV‬‬ ‫‪230-400 kV‬‬
‫‪33-20-11 kV‬‬

‫‪380 v‬‬

‫‪12‬‬
 ‫سیستم قدرت جدید‬
‫‪ ‬منابع تولید انرژی الکتریکی‪:‬‬

‫‪ ‬منابع فسیلی نظیر نفت‪ ،‬گاز‪ ،‬ذغال سنگ و ‪...‬‬

‫‪ ‬منابع تجدیدپذیر انرژی نظیر انرژی آب پشت سد‪ ،‬انرژی باد‪ ،‬خورشید‪ ،‬انرژی زمین گرمایی‪ ،‬بایومس و ‪...‬‬

‫‪ ‬منابع هسته ای انرژی‬

‫‪ ‬سیستم های قدرت سنتی‪ :‬جهت توان یکطرفه است یعنی توان در نیروگاهها تولید میشود و توسط خطوط‬
‫انتقال به سمت مصرف کننده منتقل میشود‪.‬‬

‫‪ ‬سیستم های قدرت جدید‪ :‬منابع انرژی در کل سیستم قدرت حتی در شبکه توزیع نیز پراکنده شده اند‪ .‬منابع‬
‫توزیع شده انرژی (‪ )DER‬باعث شده است که جهت توان دو طرفه باشد‪.‬‬

‫‪ ‬استفاده از منابع توزیع شده انرژی نظیر باتری‪ ،‬دیزل ژنراتورها‪ ،‬پنلهای خورشیدی‪CHP ،‬ها و ‪...‬‬

‫‪ ‬تجدیدساختار و خصوصی شدن شبکه برق و مطرح شدن بازار برق‬

‫‪ ‬هوشمند شدن شبکه‪ :‬استفاده از ابزارهای هوشمند جهت اندازه گیری کمیتهای الکتریکی نظیر توان‪ ،‬ولتاژ‪ ،‬جریان و ‪...‬‬
‫و ارتباط مخابراتی بین اجزای مختلف‬
‫‪13‬‬
 ‫سیستم قدرت چیست؟‬

‫شبکه قدرت سنتی‪:‬‬

‫توان یکطرفه‬

‫شبکه قدرت جدید‪:‬‬

‫توان دوطرفه‬

‫‪14‬‬
 ‫شبکه قدرت فعلی‬

‫‪15‬‬
 ‫پیدایش شبکه هوشمند‬

‫‪16‬‬
 ‫پیدایش شبکه هوشمند‬

‫‪17‬‬
 ‫سیستم قدرت هوشمند‬

‫‪18‬‬
 ‫مقایسه سیستم قدرت سنتی و هوشمند‬

‫‪19‬‬
 ‫نقطه شروع سرمایه گذاری در جهت هوشمندسازی‬

‫‪20‬‬
 ‫اجزای اساسی در شبکه هوشمند‬

‫‪21‬‬
 ‫هرم شبکه هوشمند‬

‫‪22‬‬
 ‫ویژگیهای شبکه هوشمند‬

• Smart Grid characteristics based on functionality approach:

1. Optimize asset utilization and operating efficiency.

2. Accommodate all generation and storage options.
3. Provide power quality for the range of needs in a digital economy.
4. Anticipate and respond to system disturbances in a self-healing manner.
5. Operate resiliently against physical and cyber-attacks and natural disasters.
6. Enable active participation by consumers.
7. Enable new products, services, and markets.

23
 ‫مزایای شبکه هوشمند‬
a) Technical benefits
1. Energy efficiency improvement: This is achieved through loss reduction, peak shaving, that is,
peak demand control, implementation of AMI and automated energy system operation.
2. Grid reliability improvement: This is achieved by reducing the frequency and duration of
power interruptions.
3. Operational efficiency improvement: Achieved through active control, automation, and
management services in distribution grids and by empowering customers through home
automation and use of smart appliances.
4. Security and safety improvement: Security improvement can be achieved by using sensors and
automated operations that will reduce the threats of blackouts and by properly coordinating the
operation of transmission and distribution with intelligent preventive and emergency control and
coordinated restoration. Safety improvement, however, can be achieved by reducing the
vulnerability of the grid to unexpected hazards and promoting a safer system for personals
whether workers or general public.
24
 ‫مزایای شبکه هوشمند‬
a) Technical benefits
5. Quality of supply: Quality of supply in terms of maintaining voltage magnitude within their
statutory limits can be achieved by Smart Grid technologies such as censors, two-way
information, and communication technologies.
6. Improved connection and access of the grid: Improved connection and access of the grid is
particularly important to distributed energy resources (DERs), including renewable energy
sources (RESs) and plugin hybrid electric vehicles (PHEVs).

25
 ‫مزایای شبکه هوشمند‬
b) Environment benefits:
1. Reduction in carbon emissions: This is achieved due to reduction in grid losses, integration of
renewable and distributed generation, and by supporting efficient end-use by plug-in electricity
vehicles.
2. Climate change benefits: Reduction in grid losses resulted from deployment of Smart Grid, as
stated above, together with facilitating generation of electricity from renewable energy sources,
such as wind, solar, and hydro has major implications on reduction in CO2 emission which in
turn improve the prospect of climate change.

26
 ‫مزایای شبکه هوشمند‬
b) Electricity marketing benefits
Under the Smart Grid environment, the electricity price can be reduced compared with that of
conventional grid, due to the dynamic interaction of the demand side of the market (consumers) with
electricity supply side (suppliers/ providers). The information made available under such an
environment about electricity price from different suppliers would naturally let consumers choose
the least electricity price supplier. Consequently this creates healthy electricity market competition,
which benefits consumers and also plays part in optimizing the operation of the power system
network.

27
 ‫اجزا و مزایای شبکه هوشمند‬

‫‪28‬‬
29
 ‫حوزه های مختلف شبکه هوشمند‬

‫‪30‬‬
 )‫حوزه تولید انبوه (نیروگاهی‬

• Includes all possible types

of electricity generation
that may participate in
providing power to grid;
promotes renewable
energy, maintains stability
and reliability of system;
may also store energy

31
 ‫حوزه انتقال‬

• Transmission of bulk power over long distances; may store and generate electricity

32
 ‫حوزه توزیع‬

• Distribution of energy
generated by utilities and
customers

33
 ‫حوزه بازار‬
• Includes operators and contributors of energy markets; competitive bidding, selling, and
purchase of power; also enables small utilities to participate in power markets

34
 ‫حوزه مشترکین‬

• Comprises industrial, commercial,

and residential customers; may
produce, store, or manage
electricity usage; may also actively
participate in energy saving and
pricing

35
 ‫حوزه شرکتهای خدماتی‬

• Includes companies facilitating

services to consumers and utilities;
helps in processing business of all
smart grid domains: billing,
customer account management,
management of energy, etc.

36
 ‫حوزه بهره برداری‬
• Supervisor ensure the flow of electricity

37
 ‫حوزه های مختلف شبکه هوشمند‬

‫‪38‬‬
 ‫توپولوژی شبکه هوشمند‬

‫‪39‬‬
 ‫توپولوژی شبکه هوشمند‬

‫‪40‬‬
 ‫استانداردهای شبکه هوشمند‬
• the utilities expect the transition from AMI to the smart grid to be far from a smooth ride.

• disparate systems, functions, and components begin to be integrated as part of a distributed command-
and-control system.

• Interfaces, messaging and control protocols, and standards are required to ensure a common
communication vocabulary among system components.

• the applicable standards will emerge to help with plug-and-play integration of various smart grid
system components.

41
 ‫استانداردهای شبکه هوشمند‬
• Different terminologies for the partitioning of the command-and-control layers of the smart grid:

• home area network or HAN: the network of communicating loads, sensors, and appliances
beyond the smart meter and within the customer’s premises.

• local area network or LAN: the network of integrated smart meters, field components, and
gateways that form the logical network between distribution substations and a customer’s
premises

• wide area network or WAN: the network of upstream utility assets, including—but not limited
to—power plants, distributed storage, substations, and so on.

42
 ‫استانداردهای شبکه هوشمند‬
• Different terminologies for the partitioning of the command-and-control layers of the smart grid:

• home area network or HAN: the network of communicating loads, sensors, and appliances
beyond the smart meter and within the customer’s premises.

• local area network or LAN: the network of integrated smart meters, field components, and
gateways that form the logical network between distribution substations and a customer’s
premises

• wide area network or WAN: the network of upstream utility assets, including—but not limited
to—power plants, distributed storage, substations, and so on.

43
 ‫استانداردهای شبکه هوشمند‬
• The interface between the WAN and LAN worlds consists of substation gateways,

• The interface between LAN and HAN is provided by smart meters.

• The security and vulnerability of these interfaces will be the focus of much technological and
standardization development in the near future.

• standards enable end-to-end command and data exchange between various components of the smart
grid.

• Focused efforts and leadership by NIST (United States National Institute of Standards and
Technology): NIST Framework and Roadmap for Smart Grid Interoperability Standards (Release 1.0,
September 2009)

44
 ‫استانداردهای شبکه هوشمند‬

‫‪45‬‬
 ‫فصل دوم‪:‬‬

‫مدیریت سمت تقاضا و کارآیی مصرف کنندگان در‬

‫شبکه های هوشمند‬

‫‪46‬‬