16.

2 แก๊สอุดมคติ
16.2.1 แบบจำลองแก๊สอุดมคติ

เนื่องจำกแก๊สจริงมีกำรสูญเสียพลังงำนจลน์ระหว่ำงกำรชน มีแรงยึดเหนี่ยวระหว่ำงโมเลกุล
และมีโมเลกุลขนำดใหญ่จนปริมำตรของแก๊สอำจไม่เท่ำกับปริมำตรของภำชนะที่บรรจุ
ทำให้กำรอธิบำยพฤติกรรมของแก๊สเป็นไปได้ยำก เพื่อให้กำรอธิบำยพฤติกรรมของแก๊สง่ำยขึ้น
จึงมีกำรสร้ำงแบบจำลองแก๊สอุดมคติขึ้นมำ

2
16.2.1 แบบจำลองแก๊สอุดมคติ (ต่อ)
แก๊สอุดมคติ (ideal gas) คือ แก๊สที่มีสมบัติดังต่อไปนี้

1. มีโมเลกุลขนำดเล็กมำก จนถือได้ว่ำปริมำตรแต่ละโมเลกุลน้อยจนเกือบเป็นศูนย์
เมื่อเทียบกับปริมำตรของภำชนะที่บรรจุ

2. ไม่มีแรงยึดเหนี่ยวระหว่ำงโมเลกุล แต่จะมีแรงกระทำต่อโมเลกุลของแก๊ส
เมื่อมีกำรชนกันเองหรือชนกับผนังภำชนะ

3. มีกำรเคลื่อนที่แบบสุ่ม กล่ำวคือ กำรเคลื่อนที่ของโมเลกุลของแก๊สมีขนำด

และทิศทำงของควำมเร็วไม่แน่นอน โดยทุกโมเลกุลของแก๊สจะมีโอกำสในกำรเคลื่อนที่
ด้วยควำมเร็วขนำดใด ๆ และทิศทำงใด ๆ ด้วยควำมน่ำจะเป็นที่เท่ำกันทุกโมเลกุล

3
16.2.1 แบบจำลองแก๊สอุดมคติ (ต่อ)
แก๊สอุดมคติ (ideal gas) คือ แก๊สที่มีสมบัติดังต่อไปนี้

4. โดยควำมน่ำจะเป็นที่โมเลกุลของแก๊สจะมีควำมเร็วค่ำใดค่ำหนึ่งและทิศทำงใด
ทิศทำงหนึ่งมีค่ำเท่ำกัน

5. มีกำรชนแบบยืดหยุ่น กล่ำวคือ โมเลกุลของแก๊สจะไม่มีกำรสูญเสียพลังงำนจลน์

ระหว่ำงกำรชน ไม่ว่ำจะเป็นกำรชนกันระหว่ำงโมเลกุลของแก๊ส หรือกำรชนกับผนังภำชนะ

4
16.2.2 กฎของแก๊สอุดมคติ

1. กฎของบอยล์ (Boyle’s law) : รอเบิร์ต บอยล์ (Robert Boyle) นักวิทยำศำสตร์ชำวอังกฤษ

ได้ทำกำรทดลองเพื่อศึกษำควำมสัมพันธ์ระหว่ำงปริมำตรและควำมดันของแก๊สในสภำวะที่อุณหภูมิของ
แก๊สคงตัว และพบว่ำ สำหรับแก๊สในภำชนะปิด ถ้ำอุณหภูมิของแก๊สคงตัว
ควำมดัน ( P ) ของแก๊สจะแปรผกผันกับปริมำตร ( V ) ของแก๊ส
หรืออำจ เขียนควำมสัมพันธ์ได้ดังนี้ คือ

เมื่อ อุณหภูมิคงตัว

หรือ เมื่อ K1 คือ ค่ำคงตัว (a)

5
16.2.2 กฎของแก๊สอุดมคติ (ต่อ)

2. กฎของชำร์ล (Charles’ law) : ชำก-อำแลกซองดร์-เซซำ ชำร์ล (Jacques-Alexandre-César

Charles) นักวิทยำศำสตร์ชำวฝรั่งเศส ได้ทำกำรทดลองเพื่อศึกษำควำมสัมพันธ์ระหว่ำงปริมำตรและ
อุณหภูมิสัมบูรณ์ของแก๊ส เมื่อควำมดันของแก๊สคงตัว และพบว่ำ
สำหรับแก๊สในภำชนะปิด ถ้ำควำมดัน ( P ) ของแก๊สคงตัว
ปริมำตร ( V ) ของแก๊ส จะแปรผันตรงกับอุณหภูมิสัมบูรณ์ ( T ) ของแก๊ส
หรืออำจเขียนควำมสัมพันธ์ได้ดังนี้ คือ

เมื่อ อุณหภูมิคงตัว

หรือ เมื่อ K2 คือ ค่ำคงตัว (b)

6
16.2.2 กฎของแก๊สอุดมคติ (ต่อ)

3. กฎของเกย์-ลูสแซก (Gay-Lussac’s law) : โชเซฟ-ลุย เก-ลูซัก (Joseph-Louis Gay-Lussac)

นักวิทยำศำสตร์ชำวฝรั่งเศส ได้ทำกำรทดลองเพื่อศึกษำควำมสัมพันธ์ระหว่ำงควำมดันและอุณหภูมิ
สัมบูรณ์ของแก๊ส เมื่อปริมำตรของแก๊สคงตัว และพบว่ำ
สำหรับแก๊สในภำชนะปิด ถ้ำปริมำตร ( V ) ของแก๊สคงตัว
ควำมดัน ( P ) ของแก๊สจะแปรผันตรงกับอุณหภูมิสัมบูรณ์ ( T ) ของแก๊ส
หรืออำจเขียนควำมสัมพันธ์ได้ดังนี้ คือ

เมื่อ อุณหภูมิคงตัว

หรือ เมื่อ K3 คือ ค่ำคงตัว (c)

7
16.2.2 กฎของแก๊สอุดมคติ (ต่อ)

จำกสมกำร (a) (b) และ (c) ทำให้ได้ควำมสัมพันธ์

เมื่อ K4 คือ ค่ำคงตัว (d)

หรือสำมำรถแสดงควำมสัมพันธ์ระหว่ำงแก๊สในสภำวะที่ 1 และสภำวะที่ 2 คือ

8
16.2.2 กฎของแก๊สอุดมคติ (ต่อ)

อุณหภูมิและควำมดันที่ภำวะมำตรฐำนของแก๊ส
(Standard Temperature and Pressure: STP)
ซึ่งคือ อุณหภูมิ 0 องศำเซลเซียส (273.15 K) และควำมดัน 1 บรรยำกำศ (1.01325 x 105 N/m2)
แก๊สจำนวน 1 โมล จะมีปริมำตรเท่ำกับ 22.4 ลิตร หรือ 22.4 ลูกบำศก์เดซิเมตร

ดังนั้น สำหรับแก๊สที่มีจำนวน n โมล ที่ STP จะมีปริมำณต่ำงๆ ดังนี้

V = n  22.4 dm3/mol = n  22.4  10-3 m3/mol
T = 237 K
P = 1.013  105 N/m3

9
16.2.2 กฎของแก๊สอุดมคติ (ต่อ)
แทนค่ำ P V และ T ในสมกำร (d) จะได้

10
16.2.2 กฎของแก๊สอุดมคติ (ต่อ)

ค่ำ 8.31 J/mol K เป็นค่ำคงตัวสำหรับแก๊สทุกชนิด เรียกว่ำ ค่ำคงตัวแก๊ส (gas constant)

ใช้สัญลักษณ์ R ดังนั้น จึงเขียนควำมสัมพันธ์ได้เป็น

หรือ (16.7)

เรียกว่ำ กฎของแก๊สอุดมคติ (ideal gas law)

โดยแก๊สที่มีพฤติกรรมสอดคล้องกับสมกำรนี้จึงเรียกว่ำ แก๊สอุดมคติ

สำหรับในกำรคำนวณที่เกี่ยวข้องกับ แก๊สที่มีปริมำตรใน หน่วยลิตร ( L ) และควำมดันในหน่วย

บรรยำกำศ ( atm ) ในทำงเคมี นิยมใช้ R เท่ำกับ 0.0821 L atm/mol K 11
16.2.2 กฎของแก๊สอุดมคติ (ต่อ)
N
ถ้ำแทน n = เมื่อ n คือ จำนวนโมเลกุลของแก๊ส
NA และ NA คือ เลขอำโวกำโดร (Avogadro’s number)
หรือ ค่ำคงตัวอำโวกำโดร (Avogadro’s constant)
ซึ่งเท่ำกับ 6.02  1023 mol-1
ลงในสมกำร (16.7) จะได้

12
16.2.2 กฎของแก๊สอุดมคติ (ต่อ)

ถ้ำให้ kB เป็นค่ำคงตัว เรียกว่ำ ค่ำคงตัวโบลต์ซมันน์ (Boltzmann constant) ซึ่งเท่ำกับ

กฎของแก๊สอุดมคติตำมสมกำร (16.7) จึงสำมำรถเขียนได้อีกรูปแบบหนึ่ง คือ

(16.8)

13
16.2.2 กฎของแก๊สอุดมคติ (ต่อ)

14
16.2.2 กฎของแก๊สอุดมคติ (ต่อ)

15
16.2.2 กฎของแก๊สอุดมคติ (ต่อ)

16
16.2.2 กฎของแก๊สอุดมคติ (ต่อ)

17