ნია აფციაური

მეტაფიზიკა
წიგნი 1
თავი 1
გეგმა
1. შემეცნებისაკენ სწრაფვა;
2. გამოცდილებასა და მეხსიერებას შორის მიმართება;
3. გამოცდილებასა და დახელოვნებას შორის მიმართება (მაგალითებითურთ); რისი
ცოდნაა გამოცდილება? რისი - დახელოვნება?
4. გამოცდილება და დახელოვნება - რომელი რა შემთხვევაშია უპირატესი?
5. ‘რა’? ‘რატომ?’ - მიზეზების ცოდნა; რა არის სიბრძნე? გამოცდილებისა და
დახელოვნების შედარებითი დახასიათება ‘თავსაფრიანი დედაკაცისა’ და ‘ოთარაანთ
ქვრივის მიხედვით’
6. რა განასხვავებს მცოდნეს არმცოდნესგან?
7. განსჯა და შეგრძნება; მათი ურთიერთმიმართება (შედარება დახელოვნებასა და
გამოცდილებასთან);
8. გაკვირვება - ფილოსოფიის დასაბამი. (შდრ. შემეცნებისკენ სწრაფვას);
9. მოცალეობის (თავისუფალი დრო) მნიშვნელობა ფილოსოფიისთვის;
10. საქმიანობები - ა) აუცილებელ მოთხოვნილებათა; ბ) დროისსატარებელნი; გ) არა-
მათდაგვარნი; თვითკმარნი;

ანალიზი:

✓ ყველა ადამიანი ესწრაფვის ცოდნას, ამის ინდიკატორი არის ის სიამოვნება, რომელსაც

გრძნობებისგან ვიღებთ, არა მარტო მათი გამოყენებითობის გამო არამედ თავისთავად
მათ გამო. ყველაზე მეტად მხედველობა, რომც არ ვმოქმედებდეთ დანახვას ვამჯობინებთ
დანარჩენ ყველაფერს, რისი მიზეზიც ისაა, რომ სხვა გრძნობებთან შედარებით
მხედველობა ყველაზე უკეთ ცხადყოფს მოვლენებს შორის განსხვავებებს. (1)

✓ ცხოველებს დაბადებიდანვე აქვთ შეგრძნების უნარი და ზოგიერთ მათგანში

შეგრძნებიდან მახსოვრობა იქმნება და ეს არსებები უფრო ჭკვიანები არიან და უკეთესად
სწავლობენ ვიდრე ისინი ვისაც დამახსოვრება არ შეუძლიათ. ხოლო ისინი რომელთაც არ
ესმით, არიან გონიერები მაგრამ არ შეუძლიათ სწავლა. (2)

✓ ადამიანების გარდა სხვა ცხოველები ცხოვრობენ გარეგნობებით და მახსოვრობით და

აქვთ სულ ცოტა მათთან დაკავშირებული გამოცდილებები,(2) ადამიანები კი
დახელოვნებითა და მსჯელობით ცხოვრობენ. მოგონებებიდან იქმნება გამოცდილება და
ერთი და იგივე მოვლენაზე სხვადასხვა მოგონებების შეძენის შედეგად კი იქმნება 1
გამოცდილება და ეს გამოცდილება გავს მეცნიერებას და ხელოვნებას, მაგრამ მეცნიერება
 და დახელოვნება ადამიანამდე მოდიან გამოცდილების საშუალებით.გამოცდილებამ
შექმნა ხელოვნება, გამოუცდელობამ კი იღბალი. (3)

✓ დახელოვნება იქმნება მაშინ როცა გარკვეული გამოცდილების შედეგად მიღებული

წარმოდგენების წყალობით საგნების ერთი უნივერსალური შეფასება იქმნება. (3)

✓ ხედვით/შეხედულებით გამოცდილების მიღება თითქოს არაფერ შუაშია

დახელოვნებასთან და გამოცდილი ადამიანები უფრო წარმატებულები არიან ვიდრე
ისინი ვისაც მხოლოდ თეორიული ცოდნა აქვს გამოცდილების გარეშე.(მიზეზი ისაა, რომ
გამოცდილება არის ერთეულების ცოდნა, უნივერსალების ხელოვნება და ყოველი
ქმედება კი არის დაკავშირებული ერთეულებთან. (4) ჩვენ მაინც გვგონია რომ ცოდნა და
გაგება/მიხვედრა დახელოვნებას უფრო ეკუთვნის ვიდრე გამოცდილებას და მივიჩნევთ
რომ ხელოვანები უფრო ჭკვიანები/ბრძენები არიან ვიდრე გამოცდილების მქონე
ადამიანები, რადგან ცოდნა გვგონია რომ თან ახლავს სიბრძნეს და ეს იმიტომ რომ
პირველებმა (ხელოვანებმა) იციან მიზეზი, მეორეებმა კი არა ანუ, გამოცდილების
მქონეებმა იციან რა და არ იციან რატომ. მაგალითად: ოსტატები უფრო პატივსაცემები
არიან ჩვენთის რადგან მათ ნამდვილი ცოდნა აქვთ და არაინ უფრო ჭკვიანები/ ბრძენები
ვიდრე ჩვეულებრივი მუშები, რადგან მათ იციან მიზეზები იმისა რასაც აკეთებენ.
ჩვეულებრივ მუშებს კი მექანიკურად მოქმედ ადამიანებად ვთვლით, როგორც ცეცხლს
რომელიც ავტომატურად წვავს. მაგრამ ჩვენ ოსტატებს ვთვლით უფრო ჭკვიანებად არა
სიბრძნით რომლის მეშვეობითაც მოქმედებენ, არამედ იმის გამო რომ მათ თეორიული
ცოდნა აქვთ და იციან მიზეზები. ეს განასხვავებს მცოდნეს უცოდინარისგან, პირველს
შეუძლია ასწავლოს და გამოცდილების მქონეს არ შეუძლია ამიტომ ვთვლით პირველს
მეორეზე უპირატესად. (6)

✓ კიდევ ერთხელ, ჩვენ არ ვთვლით არც ერთ გრძნობას სიბრძნედ. ცხადია, ისინი
ერთეულების შესახებ ყველაზე ავტორიტეტულ/უეჭველ ცოდნას გვაძლევენ, მაგრამ
არაფერზე გვეუბნებიან რატომ. მაგ: რატომაა ცეცხლი ცხელი, მხოლოდ გვეუბნებიან რომ
ცეცხლი ცხელია. (5)

✓ როცა პირველად შეიქმნა ხელოვნება, ანუ იმის აღქმა რაც ადამიანის ხედვის მიღმაა, ის
იქნა აღიარებული ადამიანების მიერ არა მხოლოდ იმიტომ რომ ამ გამოგონებებში რაღაც
სასარგებლო იყო, არამედ იმიტომაც, რომ ბრძნულად იყო მოფიქრებული და სხვებს
ჯობდა. რაც მეტი ხელოვნება შეიქმნა, ზოგი მიემართა ცხოვრების საჭიროებას ზოგი
გართობას/რეკრეაციას. მეორენი უფრო დიდ სიბრძნედ მიგვაჩნია, რადგან ის ცოდნა
რომელსაც ისინი შეიცავენ არ ემსახურება სარგებლობას. (7) როცა ყველა ასეთი აღმოჩენა
დამკვიდრდა, შეიქმნა ისეთი მეცნიერებები რომელთა მიზანი არც სიამოვნების მინიჭებაა
და არც ცხოვრებისთვისაა აუცილებელი, ისეთ ადგილებში შეიქმნა ეს სადაც ადამიანებს
 თავისუფალი/ მოცალეობის დრო გაუჩნდათ. აი რატომ შეიქმნა მათემატიკა ეგვიპტეში,
სადაც ქურუმებს ჰქონდათ თავისუფალი დრო. (9) (10)

✓ ჩვენი დისკუსიის თემა არის ის, რომ ყველა ადამიანი უნდა მიმართავდეს სიბრძნეს რომ
გაუმკლავდეს მოვლენების საწყის მიზეზებს. უკვე ვთქვით, რომ გამოცდილების მქონენი
უფრო ჭკვიანებად ითვლებიან ვიდრე მხოლოდ შეგრძნებების მქონენი,
დახელოვნებულები- გამოცდილზე, ოსტატი-ხელოსანზე, თეორეტიკოსი-პრაქტიკოსზე.
სიბრძნე ცხადია, ცოდნაა გარკვეული პრინციპებისა და მიზეზების.

თავი 2
გეგმა
1. ვინ მიიჩნევა ბრძენად? რატომ?
2. რომელი მეცნიერებაა უპირატესი? რატომ?
3. ზოგადის შეცნობა; შეგრძნებებთან მისი (ზოგადის) მიმართება;
4. მეცნიერება პირველი მიზეზების შესახებ; პრაქტიკულია თუ არა ის?;
5. მოცალეობა და გაკვირვება - მათი როლი ‘ფოლოსოფოსობისთვის’ (შდრ. პირველი
თავი); გაკვირვების მიზეზი და მიზანი;
6. ‘თავისუფალი ცოდნა’ - მისი მიმართება აუცილებელ მოთხოვნილებათა და
დროისსატარებელ საქმიანობებთან (შდრ. თეორიულ, პრაქტიკულ და
შემოქმედებითი მეცნიერებებს);
7. ‘ღვთაებრივი მეცნიერება’ (შდრ. თეოლოგია - მეექვსე წიგნში), მისი ბუნება და მიზანი;

ანალიზი

✓ რადგან ვსაუბრობთ ცოდნაზე უნდა განვიხილოთ ის თვისებები რაც აქვს სიბრძნეს. 1)

ბრძენმა იცის ყველაფერი, რამდენადაც ეს შესაძლებელია, მაგრამ არ აქვს თითოეული
საგნის დეტალური ცოდნა, 2) მას შეუძლია სწვდეს ისეთ სირთულეებს რომლებიც არაა
ყველასთვის გასაგები 3) მას აქვს მტკიცე ცოდნა და უკეთ შეუძლია ასწავლოს ის
მიზეზები ცოდნის ყველა სფეროში 4) ის არის თავისთავად სასურველი სიბრძნის
ცოდნის, შემცნების გამო და არა მისი შედეგების გამო. საერთო ჯამში ეს ძირითადი
მეცნიერება, რომელიც სასურველია თავისთავად ვიდრე ის, რომელიც სასურველია
შედეგების გამო, უფრო მეტად ხასიათდება სიბრძნით ვიდრე დამხმარე. ბრძენი ხალხი
არავის უნდა ემორჩილებოდეს არამედ მათ უნდა ემორჩილებოდნენ. (1)

✓ ეს და სხვა მახასიათებლები უნდა ჰქონდეთ მათ ვისაც აქვთ უნივერსალური (ზოგადი)

ცოდნა, იციან ყველა ინსტანცია რაც შეადგენს ზოგადს, უნივერსალურს. ასეთი რაღაცების
 შეცნობა კი ყველაზე რთულია, რადგან შორსაა შეგრძნებითობისგან. მეცნიერებათაგან
ყველაზე ზუსტნი კი ისინია, რომლებიც ეხებიან უპირველეს პრინციპებს, ყველაზე ცოტა
პრინციპებიანები კი უფრო ზუსტები არიან ვიდრე დამატებითი პრინციპების მქონენი.
მაგ: არითმეტიკა(უფრო ზუსტი) და გეომეტრია(უფრო საეჭვო). (აუ ეს დეკარტსაც ჰო
ჰქონდა აი არითმეტიკის საგანი რეალურია თუ რაღაც… ძაან ვბოდიალობ ჰო?)(2)

✓ ის მეცნიერებები რომლებიც იკვლევენ მიზეზებს უფრო მეტ ინსტრუქციებს/ ცოდნას

გვაძლევენ)(2)

✓ ცოდნის მიღება ყველაზე უკეთ ისეთი საგნებიდან შეიძლება რომლებიც ყველაზე

შეცნობადია. ყველაზე უკეთ შეცნობადი კი პირველი მიზეზები და პრინციპებია, მათი
ცოდნის და მათი საშუალებით სხვა საგნებზეც ვიძენთ ცოდნას, ცხადი ხდებიან. ის
მეცნიერება კი რომელმაც იცის როგორ დასასრულამდე უნდა იყვნენ საგნები მიყვანილნი
(რა არის მიზანი) არის ყველაზე ავტორიტეტული და ეს თვისება არის უდიდესი სიკეთე
სამყაროში. ზემოთ თქმულიდან გამომდინარე საძიებელი მეცნიერება უნდა იკვლევდეს
უპირველეს პრინციპებს, სიკეთე და მიზანი კი ერთგვარი მიზეზებია. (3)

✓ უძველესი ფილოსოფოსების მიხედვით ეს მეცნიერება არაა პრაქტიკული ხასიათის, (4)

ადამიანები გაკვირვების შედეგად და მის გამო იწყებენ ფილოსოფოსობას. თავიდან
მარტივი სირთულეებით გაკვირვება დაიწყეს მერე ნელ-ნელა გაართულეს და უფრო
მაღალ მატერიებზე გადავიდნენ მაგ: მთვარის ფენომენი, მზის, ვარსკვლავების,
დედამიწის წარმოშობის ისტორია. ადამიანი, რომელიც დაბნეულია და გაკვირვებული
ფიქრობს, რომ ის უცოდინარია. მითების მოყვარული ფილოსოფოსი გამოდის, რადგან
მითები დაინტერესების, გაკვირვების შედეგად იქმნება და რადგან მათ
გააფილოსოფიურეს წყობა რომ უცოდინრობისგან თავი დაეღწიათ, ისინი ესწრაფვიან
თავისთავად ცოდნას და არა ცოდნას რამე პრაქტიკული მიზენბისთვის. (5) ამას ფაქტები
ადასტურებს, რომ მას მერე რაც ყველა სიცოცხლისთვის აუცილებელი და გასართობი
საგნები უკვე ხელმისაწვდომი გახდა ადამიანებმა დაიწყეს ასეთი ცოდნის ძებნა. როგორც
თავისუფალს არ ვეძახით იმ ადამიანს ვინც არსებობს არა საკუთარი თავისთვის არამედ
სხვისთვისაც, ისე არ ვუწოდებთ ცოდნას თავისუფალს, თუ ის გამოყენებითია და არა
თავისთავად სასურველი. (6)

✓ ამ ცოდნის მოპოვება გვგონია რომ ადამიანურ ძალებს აღემატება, ბევრი გაგებით

ადამიანური ბუნება არის მონური და ეს პრივილეგია მხოლოდ ღმერთს აქვს და თითქოს
შეუფერებელია ადამიანისთვის ეძებდეს იმ ცოდნას რაც თავისთავადია. თუ დავუშვებთ
 რომ პოეტები იყვნენ მართლები, როცა ამბობდნენ რომ ღმერთები არიან შურიანები, მაშ
გამოვა რომ მათ შურთ ყველაზე უკეთესი,სრულყოფილი ცოდნის მქონის და ეს
სრულყოფილი ცოდნის მქონენი მაშ ყველაზე უბედურები იქნებოდნენ. მარა ეგ ჰო მასე
არაა, ღმერთი არ შეიძლება იყოს შურიანი რადგან ის ყველაზე სრულყოფილია.
შესაბამისად არ უნდა ჩავთვალოთ რომ ღვთაებრივ ცოდნაზე უფრო ღირებულია სხვა
ნებისმიერი ცოდნა. ყველაზე ღვთაებრივი მეცნიერება არის ყველაზე პატივსაცემი და ეს
მეცნიერება 2 მხრივ უნდა იყოს ღვთაებრივი: რაც ღმერთს ეკუთვნის ისაა ღვთაებრივი და
რომლის კვლევის/ინტერესის ობიექტი ღვთაებრივია. ამ მეცნიერებას აქვს ორივე ეს
თვისება: 1) ყველას სჯერა რომ ერთ-ერთი პირველი მიზეზი და პირველი პრინციპი
ღმერთია 2) ამ მეცნიერებას ღმერთი ფლობს მხოლოდ. სხვა მეცნიერებები მასზე
საჭირონი უნდა იყვნენ მარა არა უკეთესნი. (7)

✓ ამ ტიპის ცოდნის აღქმა უნდა გვაძლევდეს იმ ხედვის საპირისპირო შედეგს რაც მივიღეთ
თავდაპირველი კვლევის შედეგად. ადამიანები იწყებენ დაინტერესებით/გაკვირვებით,
გაკვირვებას იწვევს ის რაც ვერ იზომება, რისი მიზეზიც უცნობია. ყოველივე უნდა
დამთავრდეს საწინააღმდეგო და კარგი შედგებით: შემეცნება მაგ: გეომეტრი რომელსაც
თავდაპირველად კვადრატის დიაგონალი გაუზომელი ეგონა როცა აღმოაჩენს რომ
დიაგონალის გაზომვა შესაძლებელია იქნება აღფრთოვანებული. (ეს პირველი თავის
გეგმის 8 პუნქტია)

✓ ჩვენ ჩამოვაყალიბეთ ბუნება იმ მეცნიერებისა რომელიც ჩვენი კვლევის საგანია და რა

არის ის წერტილი რომელსაც ჩვენმა კვლევა-ძიებამ უნდა მიაღწიოს.

თავი 3
გეგმა
1. ოთხი მიზეზის თეორია (დეტალურად);
(რა/ვინ? ვისგან/რისგან? რის მიერ/ ვის მიერ? რისთვის?)
2. არისტოტელე წინამორბედებზე (დეტალურად)

ანალიზი:
✓ თავდაპირველი მიზეზები უნდა შევისწავლოთ. ასეთი კი 4ია: 1) სუბსტანცია (საგნის
არსი) 2) მატერია (რისგანაც იქმნება საგანი) 3)ცვლილების/მოძრაობის წყარო 4) ამის
საპირისპირო - მიზანი ანუ სიკეთე (რისთვის). და მერე განიხილავს იმ ფილოსოფოსებს
ვისაც ამ თემასთან დაკავშირებით მანამდე უსაუბრიათ. ცხადია ისინიც საუბრობდნენ
 პრინციპებზე და მიზეზებზე და მათი ნააზრევის გარჩევით ან ახალ საწყისამდე მივალთ
ან უკვე ნათქვამის ჭეშმარიტებაში დავრწმუნდებით (1)

✓ პირველი ფილოსოფოსები მხოლოდ მატერიალურ პირველი პრინციპებს განიხილავდნენ

და მატერიას განიხილავდნენ საწყისად ყველა საგნის. მისგან წარმოიშობიან და მასში
ბრუნდებიან. ეს ფილოსოფოსები ამბობენ რომ ახალი არაფერი იქმნება და არაფერი ქრება
რაოდენობები მუდმივია. მაგ. სოკრატეზე არ ვამბობთ რომ იბადება როცა აბსოლუტურ
მშვენიერებას აღწევს და არც ვამბობთ რომ კვდება როცა ამ მახასიათებელს კარგავს. უნდა
არსებობდეს რაღაც 1 ან ერთზე მეტი, რომლისგანაც ყველაფერი იბადება, შენახული იყო
მასში.

✓ თუმცა ყველა ეს ფილოსოფოსი არ თანხმდება ამ საწყისის მატერიასა თუ რაოდენობაზე.

აქ საუბრობს თალესის წყალზე (პირველ საწყისი, რადგან ხმელეთი არის განფენილი
წყალზე, ეს ცნება ალბათ იმიტომ შეიქმნა რომ ყოველივე საკვები/მინერალი შეიცავლს
წყალს, ნოტიოა. სითბოს კი სინესტისგან იქმნება და მისი საშუალებით არსებობს, თესლი
წყლის საშუალებით აღმოცენდება, მაშასადამე წყალი არის საწისი ყველა იმ საგნის
რომელსაც ნოტიო ბუნება აქვთ.

✓ სხვა მოაზროვნეებმა, რომლებმაც პირველებმა შექმნეს ღმერთებზე წარმოდგენები მათ

ოკეანე და თეტიდა მიიჩნიეს ყოველივეს შემქმნელად, წყალი ღმერთების ფიცად
ჩათვალეს და დაარქვეს სტიქსი. ყველაზე პატივსაცემი ყველაზე ძველია და ფიცი
პატივსაცემი უნდა იყოს. შეიძლება თალესიც ამაზე დაყრდნობით მსჯელობდა?

✓ ანაქსიმენი და დიოგენე წყალზე წინ ჰაერს აყენებენ ყველაზე მთავარს პრიმიტიულ

სხეულებში. ჰერაკლიტე და ჰიფასო კი საწყისად მიიჩნევდნენ ცეცხლს და ემპედოკლე კი
საუბრობს 4 ელემენტზე და ნუ ეს ვიცით!!

✓ ანაქსაგორა ამბობს რომ საწყისები უსასრულო ოდენობისაა- ესეც ვიცით

✓ კაი, ჩავთვალოთ რო ეს პირველი მიზეზები არიან მატერიალური. მაშ წარმოიშობა და

განადგურდება ხდება 1 სიმრავლის ან იქნებ მეტისაც., მარაა რატომ ხდება და ამის
მიზეზი რა არისო?? ცხადია, რომ მატერია თავის თავს ვერ ცვლის: ხე თავისივე ძალით
ვერ აკეთებს საწოლს და ბრინჯაო ქანდაკებას, რაღაც სხვაა ამ ცვლილების გამომწვევი. ეს
რომ გავიგოთ უნდა გავიგოთ მეორე მიზეზი: რომელიც არის მოძრაობის
საწყისი/გამომწვევი.
✓ იმათში ვინც ამბობდა რომ სამყარო არის ერთიანი და უძრავი ვერცერთმა ვერ შეძლო
აღმოეჩინა ამ პირველ მიზეზიდან დაბადების ან განადგურების ფენომენი, გარდა
პარმენიდესი, რომელმაც თქვა რომ ერთი კი არა მინიმუმ 2 გამომწვევი მიზეზია. მათთვის
კი ვინც საუბრობს ბევრ ელემენტზე შესაძლებელია ამ მოძრაობის უკეთესად ახსნა. მაგ:
ცხელი და ცივი, ცხელი იწვევს მოძრაობას და პირიქით. ცეცხლი და მიწა - მოძრაობა,
უძრაობა.

✓ ადამიანებმა დაიწყეს სხვა პირველ მიზეზების კვლევა-ძიება. რადგან ცეცხლი ან მიწა ვერ
იქნება არსებული საგნების სიკეთეების მიზეზი. როცა პირველად გაჩნდა იდეა იმის
შესახებ რომ არსებობს გონება, ისეთივე როგორიც არის თუნდაც ცხოველში, რომელიც
იწვევს ამ მოძრაობას, ეს იდეა საკმაოდ ლოგიკურად მიიჩნიეს, წინა ფილოსოფოსთა
მსჯელობისგან განსხვავებით (ვინც მოძრაობის მიზეზებზე საუბარს თავს არიდებდნენ).
ბრძენი იყო ანაქსაგორა, რომელმაც თქვა რომ სამყაროს წესრიგის მიზეზი არის გონება.
ისინი ვისაც სჯერათ ამის ამტკიცებენ რომ არსებობს ისეთი რაღაც, რაც სილამაზისა და
მოძრაობის მიზეზია ერთდროულად. (აქ უძრავი მამოძრავებელი იგულისხმება ვგონებ)
( ეს ყველა 2)

✓ შეგვიძლია ჰესიოდე ჩავთვალოთ პირველ ადამიანად ვინც მხედველობაში მიიღო ეს

(მოძრაობის წყაროს არსებობის აუცილებლობა), ან ნებისმიერი სხვა ადამიანი ვინც
სიყვარულს ან ლტოლვას თვლიდა პირველ მიზეზად. ასეთი იყო პარმენიდე, როცა
სამყაროს შექმნაზე საუბრობს ის ამბობს: “სიყვარულმა შექმნა ღმერთთა შორის პირველი”.

წიგნი 6
თავი 1

გეგმა
1. რას და როგორ იკვლევენ (არა-პირველი) მეცნიერებები? რა არ არის მათი კვლევის
ობიექტი?
2. რა(მდენი) სახე აქვს განსჯას/რა(მდენი) სახის მეცნიერება არსებობს და რით
განსხვავდებიან განსჯის ეს სახენი ერთმანეთისგან?
 - 3: პრაქტიკული, შემოქმედებითი, თეორიეული, რომლებიც არსებობენ
შემოქმედისგან დამოუკიდებლად და თეორიული შეისწავლის ისეთ საგნებს
რომლებსაც მოძრაობის და უძრაობის საწყისები აქვთ საკუთარ თავში.
3. რამდენი თეორიული მეცნიერება არსებობს, რა და როგორი არის თითოეული
თეორიული მეცნიერების კვლევის ობიექტი?
- მათემატიკა, ბუნებისმეტყველება/ფიზიკა და თეოლოგია
4. რატომაა ფიზიკა/ბუნებისმეტყველება თეორიული მეცნიერება?
- სუბიექტისაგან/ მეცნიერებისგან/ შემოქმედისგან (აგენტისგან)
დამოუკიდებლად არსებობს

ანალიზი:

✓ ჩვენ ვიკვლევთ საგნების პრინციპებს და საწყისებს, რამდენადაც ეს საგნები არსებობენ.

არსებობს ჯანმრთელობის მიზეზი და კარგად ყოფნისაც და მათემატიკას აქვს
პრინციპები. ელემენტები და მიზეზები ყველა მეცნიერებაში რომელიც არის
ინტელექტუალური, მოითხოვს მსჯელობას მიზეზებზე და პრინციპებზე, მეტ-ნაკლებად
ზუსტად. ყველა ეს მეცნიერება იფარგლება რაღაც კონკრეტულით და გვარით და ეძიება
მას მარა არა როგორც მარტივად არსებულს ან არსებულს და მის არსებას (ესენციას),
არამედ იმას რისგანაც გამომდინარეობენ. ცხადი ხდება რომ ეს კვლევა არ მოიცავს
სუბსტანციის ან ესენციის დემონსტრირებას, არამედ სხვა გზას მის საკვლევად. მსგავსად,
მეცნიერებები თავს არიდებენ კითხვას იმის შესახებ არსებობს თუ არა ეს გვარი, რადგან
ერთიდაიგივე მეცნიერება იკვლევს არსებას(რა არის ეს) და არსებობას. (1)

✓ ამ შემთვევაში სუბსტანცია არაფიზიკურია.

✓ რადგან ბუნებისმეტყველება როგორც სხვა მეცნიერებები შეისწავლის არსებობის 1 კლასს

მაგ: ის სუბსტანცია რომელსაც აქვს საკუთარი მოძრაობის და უძრაობის პრინციპი
საკუთარ თავში,ამიტომ ბუნებისმეტყველება არც პრაქტიკულია და არც პროდუქტიული.
თუ საგნის შექმნის/ მოძრაობის წყარო შემქმნელშივეა (იქნება ეს გონება, ხელოვნება თუ
რაიმე სახის პოტენცია), მაშინ ამ საგნებში სურვილი(will) არის აგენტი . გაკეთებულ
საგნებშ, გამკეთებელია საწყისი მისი წინასწარი გადაწყვეტილების სახით რადგან
შერჩეული და გაკეთებული იგივეა. ვინაიდან ყოველი განსჯა არის ან პრაქტიკული ან
პროდუქტიული(შემოქმედებითი) ან თეორიული, ფიზიკა უნდა იყოს თეორიული
მეცნიერება. მაგრამ თეორიული ისეთ არსებაზე, რომელიც მოძრავია, და შედგენილ
სუბსტანციაზე რომელიც განუყოფელია მატერიისგან. (2)
✓ უნდა განვსაზღვროთ ესენციის ბუნება ( რა არის არსება) და მისი განმარტება, რადგან
ამის გარეშე ძიება სისულელეა. განსაზღვრულ არსებათანაგ ზოგი აპრეხილი ცხვირია,
ზოგი ჩაზნექილობა და განსხვავდებიან, რადგან აპრეხილი ცხვირი არის ფორმისა და
მატერიის ერთობლიობა, ( აპრეხილი ცხვირი არის ჩაზნექილობა + ცხვირი) და
ჩაზნექილობას კი არ აქვს შეგრძნებადი ( გრძნობის ორგანოებით აღქმადი) მატერია. თუ
ყველა ბუნებრივი საგანი არის აპრეხილის ანალოგიური ბუნებით მაგ: ცხვირი, თვალი,
სახე და ზოგადად ცხოველი, მცენარე (თუ არცერთი ამათგანი არ შეიძლება
განსაზღვრული იყოს მოძრაობის გარეშე- მათ ყოველთვის აქვთ მატერია), ცხადი ხდება
როგორ უნდა განვსაზღვროთ ფიზიკური საგენბის არსება და ასევე ის თუ რატომ არის
ბუნებისმეტყველების შესასწავლი საგანი სული, რომელიც არ არსებობს მატერიის გარეშე.

✓ ამ განხილვებიდან ცხადი ხდება, რომ ფიზიკა თეორიული მეცნიერებაა. მათემატიკაც

თეორიულია, რადგან ვიცით რომ მისი ობიექტები მატერიისგან გამოცალკევებადები
არიან. ცხადია, რომ იმის შესწავლა რაც უცვლელი (მარადიული) და მატერიისგან
დამოუკიდებლად არსებულია, თეორიული მეცნიერების საქმეა თუმცა არა ფიზიკის ან
( ფიზიკა შეისწავლის კონკრეტულ მოძრავ/ცვალებად საგნებს) მათემატიკის, (რომელიც
შეისწავლის უცველ საგნებს , მაგრამ ისინი არაა განუყოფელი მატერიისგან- ეს ვერ
მივხვდი რატომ??? იმიტომ რომ გარკვევით წერია SOME BRANCHES OF MATHEMATICS
DEAL WITH THINGS THAT ARE IMMUTABLE but presumably not separable, but present in
matter;და ამიტო ვერ იქნება უცვლელის და დამოუკიდებლად არსებულის შემსწავლელი
ეს თუ იმნაირებსაც სწავლობს. SO PROUD OF MYSELF) არამედ ორივეს წინ (ორივემდე)
არსებული მეცნიერების რომელიც (4)

✓ ფიზიკა შეისწავლის საგნებს რომლებიც არსებობენ დამოუკიდებლად მაგრამ უძრავები

არ არიან და მათემატიკა შეისწავლის იმ საგნებს რომლებიც არიან უძრავები მაგრამ არ
არსებობენ დამოუკიდებლად, სხეულდებიან მატერიაში, როცა ის პირველი მეცნიერება
ისეთ საგნებს შეისწავლის რომლებიც დამოუკიდებლადაც არსებობენ და უძრავებიც
არიან. (4) ყველა მიზეზი უნდა იყოს მარადიული (უსასრულო- eternal), მარა
განსაკუთრებით ეს მიზეზები რომლებიც ისე მოქმედებენ როგორც ჩვენ ღვთაებრივი
წარმოგვიდგენია. მაშინ უდნა არსებობდეს 3 თეორიული ფილოსოფია: მათემატიკა,
ფიზიკა და თეოლოგია, რადგან თუ ღვთაებრივი არსებობს სადმე, ცხადია ასეთ საგნებში
(ამ მეცნიერების ობიექტი იქნებოდა). და უმაღლესი(საპატიო) მეცნიერებები უნდა
შეისწავლიდნენ უმაღლეს საგნებს. თეორიულ მეცნიერებები უფრო უპირატესნი არიან
ვიდრე სხვა მეცნიერებები და ეს თეოლოგიური მეცნიერება კი კიდევ უფრო სასურველი
(უპირატესი) უნდა იყოს. (3)
✓ იბადება კითხვა: არის თუ არა პირველი ფილოსოფია უნივერსალური, თუ ობიექტად აქვს
ერთი გვარი ან ბუნება მაგ: ერთი ტიპის არსებობა, მათემატიკური მეცნიერებების
შესწავლის საგანიც კი არაა ერთი. გეომეტრია და ასტრონომია კონკრეტულ საგანებს
შეისწავლიან, როცა უნივერსალური მათემატიკა ყველაფერს მოიცავს.

✓ თუ ბუნებრივად შექმნილის გარდა სხვა სუბსტანცია(არსებობა) არ არსებობს

ბუნებისმეტყველება იქნება პირველი მეცნიერება, მარა თუ არსებობს უძრავი/უცვლელი
სუბსტანცია, მისი მეცნიერება ბუნებისმეტყველებაზე ადრე არსებულია და ეს
მეცნიერება უნდა იყოს უპირვლესი ფილოსოფია, რომელიც უნივერსალურია იმიტომ
რომ პირველია. და მისიი შესწავლის საგანი იქნება არსებულის როგორც ასეთი მისი
არსება და მისი როგორც არსებულის თვისებების კვლევა.

თავი 2
გეგმა
1. არსებულის გამოთქმის ასპექტები (არსებულის ‘მნიშვნელობები) - ა) ჭეშმარიტი;
შემთხვევითი;... ბ) კატეგორიებით (რა? როგორი? რამდენი?....); გ) შესაძლებლობა-
სინამდვილე;
2. არის თუ არა მეცნიერება შემთხვევითის შესახებ? რატომ?
- არა რადგან განზოგადებადი არაა, ზოგადობა არ ახასიათებს, ცოდნა მხოლოდ
ზოგადობის ახასიათებს.
3. შემთხვევითობა და სოფისტები; რატომაა სოფისტიკის ობიექტი არარსებული? რა
აზრით უახლოვდება შემთხვევითობა არარსებულს?
- შემთხვევითობა- არაკანონზომიერი, ცვალებადობას ჰგავს მუდამ ქმნადობაშია
4. არსებობის ‘მოდუსები’ (‘აუცილებლობით’; ხშირად/უმეტესწილად; შემთხვევით)
მაგალითებითურთ;
5. რატომაა აუცილებელი შემთხვევითობის არსებობა?
6. რა არის შემთხვევითობის მიზეზი? რატომ?

ანალიზი:
✓ რადგან ტერმინი “არსებული” გამოიყენება სხვადასხვაგვარად როგორც უკვე ვნახეთ
ერთია შემთხვევითი და მეორე ჭეშმარიტი ამის გამო არის კატეგორიებიც ( რა? როგორი?
რამდენი? …) და არსებობს შესაძლებლობაც და სინამდვილეც ამიტომ უნდა დავიწყოთ
იმის განმარტვით თუ რაარის შემთხვევითი.
✓ არსებულის მნიშვნელობებია: ჭეშმარიტი, შემთხვევითი, (არარსებული) და არსებობს
კატეგორიების ფორმები: არსება, თვისება, რაოდენობა, ადგილი და ა.შ ყველაფერი
არსებობს შესაძლებლობისა და რეალობის (პოტენცია და აქტუალობა) სახით. (1)
არსებულზე მრავალი მნიშვნელობით შეიძლება საუბარი,დავიწყოთ მასზე როგორც
შემთხვევითზე საუბრით. შემთხვევითზე არ არსებობს ცოდნა, არ იკვლევს არც ერთი
მეცნნიერება (თეორიული, პრაქტიკული, შემოქმედებითი). (2) მაგ: მშენებელი არ
ითვალისწინებს იმ ყველაფერს რაც მის მიერ სახლის აშენებასთან ერთად მოხდეს. მაგ:
მისი შექმნილი სახლი ზოგისთვის სასიამოვნოა, ზოგისთვის მტკივნეული მაგრამ
მშენებლობის მეცნიერება არ ითვალისწინებს/ არ განიზრახავს ნებისმიერი ამ ატრიბუტის
წარმოებას. გეომეტრიაზეც იგივეა.

✓ პლატონი მართალი იყო როცა სოფისტიკის ობიექტად არარსებულს თვლიდა, რადგან

მათი მსჯელობა სხვა ყველა ადამიანთან შედარებით ყველაზე ხშირად- შემთხვევითს
ეხება. ისინი მსჯელობენ განათლებაზე და კულტურაზე, მსჯელობენ მაგ: ერთიდაიგივეა
თუ არა განათლებული და წერა-კითხვის მცოდნე. მუსიკალრი კორისკოსი და
კორისკოსი? ან ნებისმიერი რამ რაც, თუმცა არაა მუდმივი, წარმოიშვა. ყველა ვინც
მუსიკოსი გახდა განათლდა და პირიქით? სოფისტიკის საგანი შემთხვევითია,
შემთხვევითი კი არარსებულს ჰგავს თავისი ბუნებით. (ცვალებადია და ცოდნა არსებობს
მხოლოდ უცვლელის შესახებ, ანუ მეცნიერება არ არსებობს შემთხვევითზე ისევე
როგორც არარსებულზე) შემთხვევითის თვისება არაა დაბადება ან მოსპობა. თუ
დავიწყებთ შემთხვევითის ბუნების ძიებას გავიგებთ რატომ არ არსებობს მეცნიერება მის
შესახებ.

✓ არსებობენ საგნები რომლებიც მუდმივად არსებობის მგომარეობაში არიან, თუმცა არა

იძულებით, არამედ იმიტომ რომ სხვნაირად ყოფნა არ შეუძლიათ. არიან ისეთებიც
რომლებიც არც აუცილებლად არსებობენ და არც მუდმივად, არამედ არსებობენ
უმეტესწილად. სწორედ მათთან უნდა ვეძიოთ შემთხვევითის არსებობის საწყისები და
მიზეზები. შემთხვევითი არც მუდმივად არსებობს და არც უმეტესწილად. მაგ: სიცივე
ზაფხულში, ადამიანის სითეთრე (pale), თუმცა შემთხვევითი არაა რომ ადამიანი
ცხოველია.(აქ ანა მგელაძე ზეიმობს და ზურაბ კიკნაძე დანანებით იქნევს თავს <3)
შემთხვევითია რომ მშენებელი იყოს მკურნალიც, რადგან მკურნალობა არა მშენებლის
არამედ ექიმის ბუნებაა. ანუ ის შემთხვევით აკეთებს ამას და არა ყოველთვის. არსებობს
შესაძლებლობა (პოტენცია) რომლისგანაც იქმნება საგნები, მაგრამ არ არსებობს
შემთვევითისთვის ხელოვნება ან ნებისმიერი შესაძლებლობის განმსაზღვრელი. (4)
✓ ვინაიდან ყველაფერი არაა აუცილებლად და მუდმივად არსებული, უნდა არსებობდეს
შემთხვევითობაც. მაგ: თეთრი ადამიანი(ანუ PALE, I ain’t bein racist bruh) არაა
აუცილებლბოთ მუსიკალური, თუ ასე მოხდა შემთხვევითობასთან გვაქვს საქმე. (5)

✓ არსებობა, რომელსაც შეუძლია იყოს არა მხოლოდ მუდმივად, არამედ სხვანაირადაც

(თუნდაც მეტწილად) უნდა იყოს შემთხვევითის მიზეზი. ჩვენი საწყისი წერტილი უნდა
იყოს კითხვა: განა(ყველა ქალი ქალია?) ყველაფერი მუდამ ან უმეტესად ხდება? ცხადია,
ეს შეუძლებელია. მაშ არის ისეთი რამ რაც შემთხვევითია.(5) მაგრამ რადგან ჩვეული,
ხშირი (usual) არსებობს, ვერაფერზე ვიტყვით რომ ყოველთვის არსებობს თუ მარადიული
საგნებიც არსებობენ? ამას მოგვიანებით მივხედავთო, მაგრამ შემთხვევითობის
მეცნიერება რომ არ არსებობს ეს ცხადია. ყველა მეცნიერება (ცოდნა) არის მარადიულზე
ან უმეტესად არსებულზე. (სხვანაირად სწავლა ან სწავლება შეუძლებელი იქნებოდა,
განსაზღვრება შეიძლება ან მუდმივის ან ხშირად არსებულის. მაგ: გაციებისას
პაციენტისთვის სასარგებლოა თაფლ-წყალი უმეტეს შემთხვევაში). მეცნიერებას არ
შეუძლია იმის განსაზღვრა რაც გამონაკლის შემთხვევებში ხდება, შეუძლებელია ამის
ჩამოყალიბება. მაგ: თუ პაციენტს არ უშველა თაფლ-წყალმა სავსე(ან ახალი)
მთვარეობისას, რადგან ის რაც ხდება ახალი მთვარეობის დღეს ან სულ უნდა ხდებოდეს
ან უმეტესად, შემთხვევითობა ეწინააღმდეგება მეცნიერების წესებს. ჩვენ განვსაზღვრეთ
რა არის შემთხვევითი და რა მიზეზსბის გამო ჩნდება და რომ არ არსებობს მისი
შემსწავლელი მეცნიერება. (6)
თავი 3:
ცხადია, რომ არსებობენ პრინციპები და მიზეზები რომლებიც არიან ქმნადები და
მოსპობადები მოსპობის და დაბადების პროცესის გარეშე. ეს რომ ასე არ იყოს ყველაფერი
იარსებებდა აუცილებლობით. თუ აუცილებლად არსებობს რამე მიზეზი, შემთხვევითის
გარდა ესაა ქმნადი და განადგურებადი. მოხდება ა თუ არა? მოხდება, თუ მოხდება ბ-ც, სხვა
შემთხვევაში არა. და ბ მოხდება თუ მოხდება გ. ცხადი ხდება რომ ამ გზით თუ დრო
ეტაპობრივად ჩამოეჭრება განსაზღვრულ პერიოდს მოვალთ აწმყომდე. მაგ: ვიღაც მოკვდება
დაავადებით ან გახდება მსხვერპლი თუ გავა გარეთ და გარეთ მაშინ გავა თუ მოწყურდება
და მოწყურდება თუ კიდე რამე მოხდება და ასე. უნდა მივიდეთ იმ ქმედებამდე რაც ახლა
ხდება ან უკვე მოხდა. მაგ: მას მოწყურდება თუ ის ახლა ჭამს ცხარე საჭმელს მარა ან
მოწყურდება ან არა და შესაბამისად ან მოკვდება ან არა. მსგავსად, თუ წარსულში გადავალთ
პრინციპი იქნება იგივე, ვგულისხმობ იმას, რომ ის რაც ახლახანს მოხდა უკვე არსებობს
რაღაცაში და გამოდის, რომ ყველაფერი რაც უნდა მოხდეს მოხდება აუცილებლად. მაგ: ვინც
ცოცხალია მოკვდება (ეს მოკვდინების პროცესი რაღაც ეტაპამდე უკვე მიღწეულია :((()
საწინააღმდეგოები არიან ერთს სხეულში. ადამიანი მოკვდება მარა დაავადება მოკლავს თუ
ვინმეს მსხვერპლი გახდება ჯერ არაა განსაზღვრული. ეს დამოკიდებულია იმაზე მისი
წინაპირობები თუ შესრულდება (ანუ ჯაჭვურად ა თუ ბს გამოიწვევს ბ გ-ს და ასე). ეს ჯაჭვი
საბოლოოდ რაღაც საწყის წერტილში მივა, რომლის გამომწვევი არაფერი იქნება. მაგრამ
როგორია საწყისი წერტილამდე(პირველი მიზეზამდე) მიდის ეს კვალი(ჯაჭვი)? არის ეს
მატერიალური, საბოლოო თუ მოძრავი მიზეზი საკითხავი აი ესაა!!! (პირველ მიზეზის
ბუნების კვლევა რომ იქნება აწი ჩვენი მიზანი მაგააზეა თუ სწორად მივხვდი)

(დაიბენით? მეც!!!!) აა მგონი გავიგე ცოტათი!! მოიწერეთ და აგიხსნით თუ გინდათ.

ეს ისე უბრალოდ, მირაშას მოყოლილი <3

სოფისტები ეყრდნობიან პარმენიდეს- რაც არ არის ის არ არის
არარსებულის თქმა რაღაცის თქმას ნიშნავს ანუ არსი გამოდის და არა არარსი. ენა
ევრიკლესია, რადგან ჩვენსავე საწინააღმდეგოს ამბობს.
ჭეშმარიტი-არის არისტოტელე, მის შესახებ ფიქრობ, გაიაზრებ ამბობ. ტყუილი თქმა
არარსებულზე და მაშ არარსებული გამოდის რომ უნდა არსებობდეს რომ ტყუილი
არსებობდეს. თუ ტყუილი არ არსებობს მაშ არარსებული არსებობს და ეგ უკვე ჭეშმარიტია.

წიგნი 7
თავი 1
გეგმა
1. არსებულის კატეგორიები (რა? როგორი? რამდენი?...) და მათი ურთიერთმიმართება;
რომელია პირველადი, რა ასპექტ(ებ)ით და რატომ?
2. სიარული, ჯანმრთელობა, დგომა და მათებრი ზოგადობების არსებობის სახეები
(როგორ არსებობენ ისინი?)
ანალიზი:
✓ უკვე აღვნიშნეთ, რომ არსებული ერთი მხრივ ნიშნავს საგანს მის არსებას, არსს, მეორე
მხრივ კი მის თვისებას, რაოდენობრიობას და ა.შ ისეთ საგნებს რომლებიც ასე აარიან
პრედიკატირებულები. არსებულს აქვს ეს მნიშვნელობებიც, თუმცა პირველი არის საგნის
არსი (პირველი უსია???). კითხვაზე როგორია საგანი არ ვპასუხობთ რაოდენობრივი ან
პირდაპირი აღწერით, ვპაპსუხობთ რომ ის კარგი ან ცუდია და ხაზს არ ვუსვამთ სიგრძეს.
როცა კითხვა არის “რა?” ადამიანზე სიგრძეს კი არ ვეუბნებით, არამედ ვპასუხობთ რომ
ადამიანია (ანუ არსი რომ არის პირველი და ყველაზე მნიშვნელოვანი მახასიათებელი
საგნის, მაგ: ადამიანის ადამიანობა მაგაზეა რა) (1)

✓ საინტერესოა არსებულის რომელ სახეს მიეკუთვნება სიარული, ჯდომა, კარგად ყოფნა.

ესენი დამოუკიდებლად (სუბსტანციით რაც ამ შემთხვევათი ფორმას ნიშნავს) არსებობენ
 თუ შესაძლებელია მათი გამოცალკევება სუბსტანციისგან? არსებობენ საგნები, რომლებიც
დადიან, სხედან, არიან კარგად. ეს საგნები არიან არსებულები უფრო მეტად რადგან მათი
სუბიექტი არის რაღაც განსაზღვრული (სუბიექტ-პრედიკატობაზეა აქ ვგონებ). მაგ: რომ
არ გვყავდეს სუბიექტი და გვქონდეს მარტო სუბსტანცია ვერ ვისაუბრებდით ჯდომაზე ან
კარგზე თავისთავად. ეს თითოეული სუბსტანციის (ფორმის) საშუალებით არსებობენ.
სუბსტანცია კი არის პირველად არსებული, არსებული ზოგადად და არა კონკრეტულად.
(ამაზე მირაშამ: რამენაირად არსებული- ანუ ზოგადად არსებული მაგალითად მაგიდა
ზოგადად და არა კონკრეტულად არსებული 1 მაგიდა). (2)

თავი 3:
სუბსტანციის მინიმუმ 4 მნიშვნელობა (გამოიყენება სულ მცირე 4 შემთხვევაში). ესენციაც და
ზოგადიც (უნივერსალური) და გვარიც არიან კონკრეტულის სუბსტანციები (უკაცრამად???)
და მეოთხე სუბსტრატის. სუბსტრატი არის ის რაც არის სხვა ყველას პრედიკატი და თვითონ
არაა პრედიტაკირებული (განსაზღვრული სხვა რამის მიერ) ამიტო უნდა ვიკვლიოთ ამის
ბუნებაო. (ანუ სუბსტრატი უნდა იყოს პირველი უძრავი და უცვლელი და ყველაფრის
მიზეზი და საწყისი????). უპირველეს ყოვლისა სუბსტრატი ითვლება რომ არის ყველაზე
წმინდა სუბსტანცია. 1 შემთხვევაში მატერიას ვეძახით სუბსტრატს, მეორეში ფორმას და
მესამეში ამ ორის კომბინაციას. მატერიაში ვგულისხმობ მაგ: ბრინჯაოს, საგნის ფორმაში
იგულისხმება ზოგადად არსებული ფორმის მორგებას და ამ ორის კომბინაციით
კონკრეტული საგანი: ქანდაკება. თუ ფორმა არის მატერიაზე წინ არსებული და მეტად
არსებული გამოვა რომ ამ ორის კომბინაციამდე არსებულიც იქნება ფორმა.

სუბსტანციაზე უკვე ვთქვით რომ სხვა საგნების პრედიკატი უნდა იყოს და თვითონ
პრედიკატი ვერ განსაზღვრავდეს მარა ეს არ კმარა!! დავდგეთ და ვიძიოთ ახლა ამის ბუნება!
(ძაან გემუღამებათ ჰო? მეც). ეს წინადადება ბუნდოვანია და მატერიას სუბსტანციად
განიხი;ავს და თუ მატერია სუბსტანცია არაა ჩვენს ძალებს აღემატება იმის თქმა თუ რა არის
მატერია. როცა ყველაფერი მოშორდება საგანს არაფერი რჩება მატერიის გარდა, რადგან
ყველა სხვა არის საგანი და სხეულის პოტენცია და სიგრძე, სიგანე და სიმაღლე არის
სხეულის რაოდენობრივი მხარე და არა სუბსტანცია. სუბსტანცია არის ის რასაც ეგ
ყველაფერი მიემართება (ეკუთვნის, ახასიათებს). როცა ვაცილებთ სიგრძეს და სიგანეს
სხეულს ვეღარ ვხედავთ, მაშ გამოდის რომ მატერია არის ერთადერთი სუბსტანცია.
მატერიაში იგულისხმება არა კონკრეტული საგანი ან რაოდენობა ან ნებისმიერი სხვა
კატეგორია რაც განსაზღვრავს არსებობას. არსებობს რაღაც რითაც განისაზღვრება ეს
თითოეული (ამათი პრედიკატია) და ამ რაღაცის არსება არის განსხვავებული სხვა
კატეგორიებისგან, რადგან ყველა სხვა საგანი სუბსტანციითაა განსაზღვრული და ეს
მატერიითაა განსაზღვრული. გამოდის წმინდა სუბსტრატი არაა არც კონკრეტული საგანი
არც რაოდენობა და არც რამე სხვა.
ამ მსჯელობის მიხედვით მატერია გამოდის სუბსტანცია, მაგრამ ეს შეუძლებელია.
გაყოფადობა და დამოუკიდებლობა ახასიათებს განსაკუთრებით სუბსტანციას. და თითქოს
ფორმა, და მატერიისა და ფორმის კომბინაცია უფრო გამოდის სუბსტანცია ვიდრე მატერია.
(აუ ძალიან დავიტანჯე!) ამ ორის ნაზავი არის ნათელი (კონკრეტული, აღქმადი საგანია)
მატერიაც ნათელია (აღქმადია) ამიტო უნდა ვიკვლიოთ მესამეს (ფორმის???) ბუნება რაც
ყველაზე რთულია. (ეს თავი თუ ვინმემ ნორმალურად გაიგეთ მოიწერეთ)
წიგნი 9
თავი 1
გეგმა
1. არსება (უსია) და სხვა კატეგორიები; მათი ურთიერთმიმართება;
2. სხვა კატეგორიებუ, როგორც არსებულის ‘გამომთქმელები’ (როგორი? რამდენი? ანუ,
თვისება,
ოდენობა და ა.შ.)
3. შესაძლებლობა, განხორციელება და სინამდვილე (დიუნამისი, ენტელეხია და
ენერგეია), როგორც არსებულის მოდუსები; მათი მიმართება მოძრაობასთან;
- სინამდვილე შესაძლებლობის განხორციელებული, ენტელეხეია განხორციელება.
ჰერმესი ხეში: პინოქიოს შესაძლებლობა ხის და გამოთლილი პინოქიო
განხორციელებული ხე. ენტელეხეია მიზნისკენ სწრაფვა. განხორციებლება
მოძრაობა, დიუნამისი- რაც უნდა ამოძრავდეს და ის შედეგი.
4. ‘უნარის’, შესაძლებლობის მნიშვნელობები;
5. ქმედითი, აქტიური შესაძლებლობის მქონენი და პასიური შესაძლებლობის მქონენი;
მათი ურთიერთმსგავსება და განსხვავება;
- მოძრაობის შესაძლებლობა, რაღაც თუ იცვლება თუ რეალიზდება გარეგანი
შესაძლებლობის შედეგად პასიური, თუ თავისი თავის ძალით რეალიზდება
აქტიურია.(ხე და პინოქიო პასიური)
6. შესაძლებლობის/უნარის არქონის ტიპები; მათი კლასიფიკაცია

ანალიზი:
✓ უკვე ვთქვით ეომ ყველაფერი დაიყვანება პირველადამდე ანუ სუბსტანციამდე და
ყოველივე ახასიათებს მას. ყველა სხვა სახის არსებობა თავის თავში მოიცავს
სუბსტანციას (არსებას). რადგან არსებ(ულ)ის აღქმა გაანალიზებადია
შესაძლებლობასა და აქტუალობასთან მიმართებით დავიწყოთ შესაძლებლობისა და
სინამდვილის კვლევა.

✓ გეომეტრიაში საგნებს ვუწოდებთ შესაძლებელს ან შეუძლებელს იმის მიხედვით

არიან თუ არა ისინი 1 განსაზღვრული ტიპის. მაგრამ ის შესაძლებლობები, რომლებიც
ერთი ტიპის პრინციპისაა იღებენ თავის მნიშვნელობას 1 უპირველესი
შესაძლებლობიდან, რომელიც არის ცვლილების წყარო სხვა საგანში ან იმავე საგანში.
✓ განცდის უნარი და მოქმედების უნარი იგივეა,რადგან ორივე
შესაძლებლობაა,როგორც განცდის უნარის ქონა, ისე სხვაში ამ უნარის გამოწვევა.
შესაძლებლობაა როგორც თავად საგნის მიერ რამის განცდა ასევე სხვაში რაიმე
განცდის გამოწვევა.

✓ ცხადია, ზოგ შემთხვევაში სხვაზე მოქმედების და განცდის უნარი (რომ შენზე

იმოქმედონ) არის ერთ საგანში (აგენტში) თავმოყრილი: (საგანს ორივე შეუძლია,
რადგან თვითონ თავის თავში მოიცავს განცდის უნარს და მეორეს მხრივ არსებობს
სხვა საგანიც რომელსაც აქვს განცდის უნარი, და შესაბამისად ამ პირველ საგანს
შეუძლია მასზე იმოქმედოს.) ზოგ შემთხვევაში ეს უნარები არაა ერთში
გაერთიანებული. განმცდელს პაციენტს (მიმღები, ვინც განიცდის, ვიზეც ხდება
მოქმედება) აქვს განცდის უნარი იმიტომ რომ მასში არის რაღაც საწყისი - მატერია,
განცდა განმცმელს სხვადასხვა მიზეზით შწიძლება ჰქონდეს. მაგ: ზეთი იწვის
სხვადასხვა მიზეზით. (VAIME MGONI MIVXVDI ALILUIA)ანუ, არსებობენ ისეთი
საგნები, რომლებსაც თავის თავში აქვს მოქმედებისა და განცდის უნარიც და ეს 2
უნარი ერთიგაივიეა. მარა არის ისეთი შემთხვევებიც, როცა თითოს თითო უნარი აქვს.
განმცდელს შეუძლია რაღაც განიცადოს მარა იგივე რაღაცას სხვას ვერ აგრძნობინებს
და აგენტს შეუძლია სხვაზე იმოქმედოს და თავის თავზე ვერ განახორციელებს მაგ
მოქმედებას. მაგ შენობა და აშენება. მშენებელს აქვს უნარი რომ რაღაც ააშენოს,
აშენებულს აქვს უნარი რომ აშენდეს. მოქმედებები მიმართულია გარე ობიექტზე
ორივე 1ში ვერ თავსდება.

✓ სხვაში რამე განცდის გამოწვევა- პოტენცია არის აგენტში, მაგ: გამათბობელი - იმაში
ვინც აწარმოებს სითბოს, შენობა- იმაში ვინც აშენებს. რადგან საგანი არის ორგანული
ერთობა, თავის თავზე ვერ იმოქმედებს, არის 1 და არა 2 სხვადასხვა რამე.

✓ უუნარობა და უნარის არქონა უპირისპირდება უნარის ქონას და მისი არმქონეა, (ეს

შესაძლებლობას და შეძლებას ჰგავს, უუნარობაა როცა მაგ: ენის შესწავლის უნარი არ
გაქვს და უნარის არქონაა როცა კონკრეტული ენა არ იცი მარა გაქვს ამ ენის შესწავლის
შესაძლებლობა)

✓ უუნარობის ტიპები: 1) ისინი ვისაც არ აქვთ განსაზღვრული თვისება 2) ისინი ვისაც

ბუნებრივად უნდა ჰქონდეთ რამე უნარი მარა არ აქვთ ან საერთოდ ან არ აქვთ მაშინ
როცა უნდა ჰქონდეთ. ან უნდა ჰქონდეთ უნარი რაღაც დონეზე მარა ან საერთოდ არ
აქვთ ან ნაწილობრივ. ზოგჯერ კი თუ საგნები რომლებსაც წესით უნდა ჰქონდეთ
რაღაც თვისება (უნარი) და არ აქვთ არიან იძულების შედეგები.

✓
თავი 2
გეგმა
1. განსჯასთან დაკავშირებული და დაუკავშირებელი უნარები; ამ უნარების
თავისებურებანი;
- ნებელობითი უნარები, რაც ინტელექქტუალური არაა იწვევს ერთგვარობას
(დაწვას ქაღალდი და ხე ერთი შედეგი არაა მარა ერთგვაროვანია)
ანალიზი:
✓ ეს საწყისები ზოგი სულიერებშია, უსულოებშ და სულებში და სულის რაციონალურ
ნაწილებში (ისეთ სულში რომელსაც განსჯა აქვს) ამიტომ ზოგი უნარი დაკავშირებულია
განსჯასთა და ზოგი არა

✓ პოტენცია არსებობს არა რაციონალურშიც და იმ ნაწილშიც რომელსაც აქვს

რაციონალურობის ფორმულა(განსჯა) ესაა იმის მიზეზი რომ ცოდნის ყველა ტიპი,
ხელოვნება უნარია. ისინი არიან ცვლილების პირველი წყაროები სხვა საგანში ან თავად
შემოქმედში

✓ და ყველა ის რომელსაც აქვს განსჯა იწვევს ურთ.საწინააღმდეგო ეფექტებს. 1

არარაციონალური ძალა აწარმოებს 1 ეფექტს ანუ ის რომელსაც განსჯა არ აქვს აწარმოებს
1 ეფექტს. მაგ:ცხელს მხოლოდ გაცხელების უნარი აქვს მაგრამ მედიცინას როგორც
მორჩენის ისე დაავადების . მიზეზი ისაა რომ ცოდნა არის განსჯა და ის ერთდროულად
ავლენსს საგანს და მის უუნარობას (არ არსებობა) ოღონდ არა ერთი და იგივე გზით. ანუ
უფრო ხშირად ავლენს ერთს და იშვიათად მეორედ. დადებითი რომელიცაა გრძნობითად
იმას უფრო უკავშირდება

✓ ამიტო ესეთი მეცნიერებები თავს უნდა ართმევდნენ საწინააღმდეგო მოვლენებს , უნდა

არსებობდეს მეცნიერებები რომლებიც მათ შეისწავლის, ანუ უნდა აუცილებლად იყოს
თავისთავადი მოვლენების ცოდნა და არათავისთავადის. როგორც განსჯა რომელიც
აუცილებლად მიესადაგება ერთს და მეორეს შემთხვევით, რადგან ეს უარყოფითაა
ჩვეულებისამებრ (თავისთავად) არსებულის. რადგან მოპირდაპირე მხარეები ერთ
მიმართებაში არ არსებობენ და ცოდნა 9მეცნიერება) არის უნარი რომელიც
დამოკიდებულია განსჯის პოზიციაზე და სულს (ფსიხე?) აქვს მოძრაობის საწყისი
პრინციპი, ამიტომ ჯანმრთელობას მხოლოდ შეუძლია აწარმოოს ჯანმრთელირადგან
მთლიანობაში იწარმოება მხოლოდ დადებითი სიცივის უნარი ცივს წარმოშობს.

✓ განსჯის უნარი წარმოშობს ორივე საპურუსპირო ეფექტს. განსჯა ორივეზე ვრცელდება

მარა არა ერთნაირად და განსჯა არის სულში რომელსაც აქვს მოძრაობის უნარი
 (პრინციპი/საწყისი) ამ საერთო საწყისი გამო ისინი უკავშირდებიან ერთსადაიმავეს.
შესაბამისად ის საგნები რომელთაც აქვთ განსჯის უნარი აწარმოებენ იმათ საპირისოირო
საგნებს ვისაც განსჯის (რაციონალურობის) უნარი არ აქვთ. პირველის პროდუქტები
ერთი საწყისის ქვეშ ერთიანდებია- რაც. ფორმულა (განსჯა)

✓ ცხადია რომ რაღაცის კეთებისა და რაღაცის კარგად კეთებისა უნარს თან სდევს
მოქმედების და განცდის უნარი. მაგრამ პირველზე ყოველთვის არ ვრცელდება მეორე: ის
ვინც აკეთებს რამეს კარგად აუცილებლად უნდა აკეთებდეს ამას, მაგრამ ის ვინც
უბრალოდ აკეთებს არაა ვალდებული კარგად აკეთებდეს.

თავი 3
გეგმა
2. მეგარელების შეხედულება ‘უნარზე’/შესაძლებლობაზე (რაც შეიძლება ზუსტად) და ამ
შეხედულების არისტოტელესეული კრიტიკა (რაც შეიძლება დეტალურად);
3. არისტოტელესეული კრიტიკის შედეგად მიღებული დასკვნები (მაგ. ‘არსებობის
უნარის მქონეს არარსებობა და არარსებობის უნარის მქონეს არსებობა’.....);

ანალიზი:
● მეგარელები ამბობდნენ რომ საგანს/ვინმეს მხოლოდ მაშინ შეუძლია მოქმედება როვა
ის მოქმეედებს და როცა არ მოქმედებს არ შეუძლია. მაგ: ის ვინც არ აშენებს არ
შეუძლია აშენება, მარტო იმას შეუძლია ვინც აშენებს. მარტივი არაა ამ აბსურდის
დანახვა
● ამ თვალსაზრისით კაცი მშენებელი ვერ იქნრბა ვიდრე არ აშენებს. შეუძლებელია
ხელობის ფლიბა თუ როდისღაც არ ისწავლე და გამოიყენე და მისი არ ფლობაც
შეუძლებელია თუ ოდესმე არ დაგიკარგავს ( დაბიწყებით დროით, რამე სემთხვევით ,
მაჰრამ არა მარადიული ობიექტის დანგრევით). კაცს ვეღარ ექნება ხელობა თუ მან
შეწყვიტა მისი გამოყენება და მაინც როცა დაიწყებს ისევ შეეძლება შენება. იგივეა
უსულო საგნებზეც. არაფერი იქნებოდა მწარე, ტკბილი ან ზოგადად აღქმადი თუ
ადამიანი არ აღიქვამდა მას . აქედან გამომდინარეობს ის რასაც პროტაგორა ამბობდა.
არაფერს ექნება აღქმადობა თუ აღქმადი არაა . თუ ბრმა ისაა ვისაც მხედველობა არ
აქვს, რომელიც ბუნებრივვად უნდა ჰქონოდა და მანამ სანამ მხედველობა არსებობს
იგივე ხალხი იქნება ბრმა და ყრუებიც..
● თუ მას რომელსაც უნარი ჩამორთმეული აქვს არ შეუძლია, ის რაც არ ხდება
შეუძლებელი იქნება რომ მოხდეს . ის ვინც ამბობს რომ ის, რომელსაც არ შეუძლია
მოხდეს რომელიც ან აროს ან იქნება , იტყვის რაცაა ტყუილი. ესაა რასაც
შეუძლებლობა ჰქვია, რადგან ისპობა როგორც მოძრაობა ისე წარმოშობა. ის ვიც დგას
 სულ იდგება, ვინც ზუს სულ იჯდება, რადგან თუ ზის არ ადგება, რადგან როგორც
ვიცით არ შეუძლია ადგომა. მაგრამ ამას ვერ ვიტყვით აქედან გამომდინარე პოტენცია
და აქტუალიბა სხვადასხვა რამეებია, ანუ შესაძლებელია, რომ საგანს შეეძლოს
არსებობა და არ იყოს და პირიქით. შემძლე ისაა ვისაც ის უნარი აქვს რომლის
ფლობაც არაა შეუძოებელი.მჯდომარე და მდგომარე და მოძრავებზეც მასეა.
მოძრაობის უნარის მქონე და მოძრავი, არსებობის უნარის მქონე და წარმოშობის
პროცესში მყოფი.
● „აქტუალობა“ რომელსაც ვუკავშორებთ სრულ რეალობას რაც მთავარია მოძრაობიდან
სხვა რამეებზეც ვრცელდება. ასოცირებულია მოძრაობასტან, მის იდენტურად
ითვლება. ხალხი ვერ აკავშირებს მოძრავს არ არსებობასთან, მარა სხვა პრედიკატებს
აკავშირებს..მაგ: არ არსებული საგნები არიან ფიქრის და სურვილის საგნები,.მაგრამ
არ მოძრსობენ და ეს იმიტომ რომ რეალურად არ არსბიბენ ჰიპოთეტურობის გარდა,
რეალურად უნდა არსებიბდნენ რათა მოძრაობა შეეძლოთ.. არ რრსებული საგნებიდან
ზოგი პოტენციურად არსებიბს, მაგრამ ისინი არ არსებიბენ რადგან სრულ რეალიბაში
არ არსებობენ.

ესენი სხვისი კონსპექტიდან:

● „ენერგია“ რეალობას, სინამდვილეს ნიშნავს, და სიტყვა მოძრაობიდან წარმოიშვა
( ენერგია ნიშნავს, რომ რაღაც განამდვილდა, ანუ მოხდა რაღაც პროცესი და ეს
პროცესი არის მოძრაობა ).
● დუნამისი- შესაძლებლობა, უნარი

● ენტელეხია- „განხორციელება“ პროცესი, განსრულება

● ენერგეია- სინამდვილე, განსრულებული.

● უნარი ანუ დუნამისი უპირველესად მოძრაობის უნარს უნდა ნიშნავდეს (რაღაცა

უნარი აქვს, ანუ აქვს უნარი რომ რაღაცად იქცეს, ეს გადაქცევა არის მოძრაობა).
პროცესის დროს არ გაქვს უნარი, ანუ რო დგახარ არ გაქვს ადგომის უნარი რადგან
უნარი არის შესაძლებლობა რაღაცის განხორციელების. ანუ ვინც არ არსებობს, არც
მოძრაობის უნარი აქვს. ის შესაძლებლობაშიც არ არსებობს და თუ შესაძლებლობაში
არ არსებობს ესეიგი უნარიც არ აქვს.
● არარსებული, რომელსაც არც შესაძლებლობა აქვს, მას არ გააჩნია მოძრაობის უნარიც,
ვეღარ გაჩნდება. არარსებული შეიძლება იყოს აზროვნების და მისწრაფების ობიექტი,
მაგრამ არ შეიძლება მოძრაობდეს, რადგან მაშინ არარეალური რეალურთან
გაიგივდებოდა. ზოგი არც მსჯელობაში არსებობს და მაინც არ არსებობს. ზოგი არ
 არის განხორციელებული (არც მსჯელობაში არსებობს და არც მოძრაობს), და ამიტომ
რეალურადაც არ არსებობს.
●

თავი 5
1. უნარების ტიპები (თანდაყოლილი, ვარჯიშით....), მათი თავისებურება და მათი
განხორციელების ‘გზები’;

ანალიზი:
● ყველა უნარი ან თანდაყოლილია როგორც გრძნობა, ან ვარჯიშის შედეგად შეძენადი
(სალამურზე დაკვრა) ან სწავლით უნდა შევიძინოთ (მაგ:ხელობა) ის უნარები კი
რომლებიც განსჯისა და მიჩვევის შედეგად ყალიბდება, მოითხოვენ წინასწარ
ვარჯიშს.მაგრამ ეს იმ საგნების არ ეხებატ რომლებიც პასიურები არიან.
● რადგან ის ვისაც აქვს უნარი შეუძლია რამის კეთება და რადგან ზოგიერთ საგანს
შეუძლია ცვლილება (მოძრაობა) განსჯის წყალობით და მათი უნარი გონივრულია.
სხვა ირაციონალური(უგუნური) საგნების უნარი ირაციონალურია(უგუნური) და
პირველი (გონიერი) უნდა იყოს ცოცხალ არსებებში და მეორე
ირაციონალური(უგუნური) როგორც ცოცხალშო ისე არაცოვხალში. მეორე
აუცილებელია ხან მოქმედებდეს, ხან განიცდიდეს. პირველს (განსჯის უნარის მქონეს
ანუ გონიერს) არ აქვს ასე მოქცევის აუცილებლობა, გონიერები მხოლოდ შემოქმედნი
არიან (პროდუქტიულები) 1 ეფექტით და რაციონალურები მოქმედებენ საპირისპირო
ეფექტებით, ანუ საპ. ეფექტებს ქმნიან ერთდეოულად. მარა ეგ ჰო შეუძლებელიაო.
უნდა იყის სხვა რამე რაც გადაწყვეტდა: მისწრაფება (სურვილი) ან არჩევანი. რასაც
ესწრაფვი იმას მიაღწევ თუ შეძლებ დაწყებას (მოძრაობას). უნდა არსებობდეს
მოქმედების გამომწვევი ობიექტი რომელზეც ეს პირველი გარკვეული
მიმართულებით იმოქმედებს. სხვა შემთხვევაში ზემოქმედებას ვერ შეძლებდა.
● თუ ვინმე ესწრაფვის 2 ურთიერთგამომრიცხავი მოქმედების შესრულებას, ვერცერთს
ვერ მოიყვანს სისრულეში, რადგან მას არცერთი უნარი არ ექნება და არ არსებობს 2
საწ. უნარის ქონა, ყველაფერს 1 უნარი აქვს რის მიხედვითაც მოქმედებს.
● გონიერი (ვინც აზროვნებით მოქმედებს) ყოველთვის მიაღწევს შედეგს

● აგენტი მოქმედი, პაციენტი დამთმენი

თავი 6
გეგმა
 1. სინამდვილის (რეალობის/ ენერგეიის) არსებობა, მიმართება/შედარება
შესაძლებელთან (მაგალითებითურთ; ანალოგიებიც);
2. სინამდვილის, მოძრაობისა და მიზნის ურთიერთმიმართება;
3. განხორციელება და მოძრაობა; სინამდვილე;

ანალიზი:
✓ რეალობა არის არსებობა მარა არა ისე როგორც ამას შესაძლებელზე ვამბობთ.
შესაძლებელი კი არის ის რაც არის ჰერმესის ხეში არსებობა ანუ ის რაც მოცილებადია.
(ანუ მატერიის და ფორმის დაცალკევება რომაა შესაძლებელი). მცოდნე, რომელიც
ამჟამად არ აზროვნებს მაგრამ შეუძლია აზროვნება.

✓ შესაძლებლის განხორციელებაზე რომ ვილაპარაკოთ აუცილებელია კონკრეტულიდან

ზოგადზე გადავოდეთ ანალოგიებით: ფხიზელი და მძინარე, მხედველი და
თვალდახუჭული (რომელსაც მხედველობის უნარი აქვს), დამუშავებული და
დაუმუშავებელი, მატერიიდან გამოყოფილი (რეალობა) თავად მატერია
(შესაძლებლობა)

✓ რეალობა ყველგან ერთი მნიშვნელობით არ იხმარება: ზოგჯერ სუბსტანციის,

მოძრაობის შესაძლებლობის მნიშვნელობით იხმარება და ა.შ მაგრამ განუსაზღვრელი
მხოლოდ გონებაში არსებობს და დაყოფის დაუსრულებლობა მხოლოდ
წარმოსახვაშია შესაძლებელი.

✓ დასრულებული მხოლოდ ის მოქმედებებია რომლებსაც მიზანი აქვთ. (since the actons

that have limits, none is the end but are relative to an end) მაგ: გახდომა და სიგამხდრე:
გახდომა არის მოქმედება მაგრამ მისი საზღვარი არაა მიზანი, ანუ ის რაც ხდება
მოძრაობს მაგრამ ეს გახდომა არაა ის რის გამოც იწყება მოძრაობა ანუ გახდომა
თვითონ არაა საბოლოო მიზანი და დასრულებული კი ის მოქმედებაა რომელსაც
მიზანი აქვს. მაგ:ხედავს- დაინახა, ფიქრობს-მოიაზრა, ეს არ ვრცელდება ყვეალა
მოქმედებაზე მაგალითად: ჯანმრთელდებოდა- გაჯანმრთელდა, ცოცხლობდა-
იცოცხლა, კარგად ცხოვრობდა- კარგად იცხოვრა, ბედნიერია- ბედნიერი იყო, რადგან
ამ მოქმედებების შემთხვევაში მათი დასრულება ნიშნავს იმას, რომ ადამიანს
არსებობა უნდა შეეწყვიტა.

✓ ერთი მხარე მოძრაობაა, მეორე განხორციელება. ყველა მოძრაობა დაუსრულებელია,

რადგან შეუძლეელია ადამიანი დადიოდეს და ეარა, იბადებოდეს და
დაბადებულიყოს, მოძრაობდეს და ემოძრავა. მაგრამ ერთიდაიგივეა რასაც ხედავს და
დაინახა, აზროვნებს და მოიაზრა. პირველი მოძრაობაა და მეორე რეალობა.
თავი 7
გეგმა
 1. სინამდვილედ ქცევა; ‘გზად’ დაუბრკოლებლობა;
- შესაძლებლობას რეალიზებისთვის სჭირდება პირობები, სინამდვილე არის
დამთავრებული შედეგი (ნერგიც შინამდვილეა და ეს საბოლოო შედეგი რა)
2. განამდვილება თვითქმედითებსა და სხვითამოქმედებულებში; (პასიური და
აქტიური შესაძლებლობები)
3. შესაძლებლად (უკვე) მყოფი და შესაძლებელად გახდომა; (ჩემი შვილის გაცნობაო
მირაშამ, შესაძლებლობა და შეძლება მაგალითად ენის ცოდნა) შესაძლებელია მარა
რეალიზაციისთვის საჭირო პირობები ჯერ არ არსებობს.
4. მატერია და საგანი; თვისების მიღება (‘როგორი?რისი?---რა?)
- რაღაც რაც თვისებას იღებს, რაც თვისებად იქცევა (ყუთი ხის- თვისება) ის რაც
არაფრის არაა პირველი მატერია-ყოველივეს შესაძლებლობა. ობიექტის საგანი
რასაც -რა დაესმის არის არსი დანარჩენი პასუხობს როგორს? რაზეც ვიწყებ
მსჯელობის დაწყებას არის სუბსტანცია (რაობა) მატერია მეორე კიდეა(რისგანაც
აიწყობა თვისებები)

ანალიზი:
✓ კონკრეტული საგნის სინამდვილედ ქცევის შესაძლებლობა ყოველთვის არ არსებობს,
არსებობს მხოლოდ მაშინ როცა სათანადო პირობებია და არც რაიმე გარეგანი ეფექტი
უშლის ხელს. ასეა, როგორც იმ საგნებში, რომელთაც წარმოშობის საწყისი თავის
თავში აქვთ, ასევე იმათშიც, რომლებსაც საწყისები საკუთარი თავის გარეთ აქვთ. მაგ:
იმისთვის რომ თესლი აღმოცენდეს საჭიროა სათანადო პირობები და ადგილი.
ყოველივე ჯანმრთელდება გამოჯანმრთელების უნარით და ჯანმრთელდება მაშინ
როცა თავად ობიექტში არაფერია ხელისშემშლელი რომ ის განხორციელდეს. მაგ:
სახლი მაშინ არსებობს თუ არც ფორმაში და არც მატერიაში არაა ხელის შემშლელი
მისი არსებობისა. თესლი ჯერ არაა მცენარის პოტენცია, მარა როცა მოხვდება
გარკვეულ პირობებში ის შესაძლებლობაში გადავა. იგივე არაა ქანდაკებაზე და
მიწაზე. მიწა არაა ქანდაკება პოტენციაში, არამედ სპილენძად გარდაქმნილი ხდება
შესაძლებლობა. შესაბამისად მას სხვა საწყისი სჭირდება.

✓ ყოველივე არაა შესაძლებელი. შესაძლებელი მხოლოდ ისაა, რასაც განხორციელების

პირობები აქვს.

✓ არისტოტელე საზღვარს უდებს წარმოშობის პროცესის დაუსრულებლობას და იწყებს

პირვე მატერიაზე, როგორც წარმოუქმნელეყველა საგანი რომელზეც ვსაუბრობდით
არის მიღებული სხვა რამეებისგან. მაგალითად ხის ყუთი- ხისგან (ყუთი ხე კი არაა,
მიღებულია ხისგან) ხე მიწისაა, მიწა რაღაცის და ა.შ. შესაძლებლობაში ყოველთვის
ისაა, რაც მომდევნოა : ხე არის ყუთი შესაძლებლობაში და ყუთი არაა მიწის ან მიწა.
ზოგადი ხე ზოგადი ყუთის მატერიაა, კონკრეტული-კონკრეტულის. მარა თუ
 არსებობს რაიმე ისეთი , რაც სხვა რამისგან არაა შექმნილი, მაშ ისაა საწყყისი-
პირველი მატერია. მაგ: თუ მიწა არის ჰაერისგან, ჰაერი კი არა ცეცხლი არამედ
ცეცხლისგანაა, ცეცხლი გამოდის პირველადი მატერია და არა რამე კონკრეტული
საგანი. განსხვავება საგანსა და სუბსტრატს (მატერიას) შორის არის ის რომ საგანი
ყოველსთვის განსაზღვრული, გარკვეული თვისებების მქონეა, მატერია კი მხოლოდ
ზოგჯერ. მაგალითად თვისებების სუბსტანციაა ადამიანი: სხეული და სული.
განათლება და სითეთრე არის თვისებები და განათლების მიღებისას ვიღებთ არა
განათლებას არამედ განათლებულს, არა სითეთრეს არამედ თეთრს, როგორც მისგან
წარმოებულს. კიდურა წევრიი(თვისებების ჯაჭვში აი ის, რომელიც არაა სხვა რამის
თვისება არამედ ყოველივე მისი თვისებაა, ამ შემთხვევაში ადამიანია სუბსტანცია)
არის სუბსტანცია

✓ ხოლო თუ რამე არსებობს როგორც ფორმა ან სხვა კატეგორია, მასში კიდურა წევრი
არის მატერია და მატერიალური სუბსტანცია. საგანსაც ამიტომ ეწოდება რაიმესი,
მატერიისა და თვისების მიხედვით, თუმცა ეს ორივე განუსაზღვრელია.

მე პას! Au revoir mon amies. Bon nuit et bises

SALUT! არ უნდა გეთქვათ იქ რო შემეშალა? MES AMIS უნდა ყოფილიყო.

წიგნი 12
თავი 1
გეგმა:
1. არსების პირველადობა დანარჩენ კატეგორიებთან მიმართებაში;
მატერია(შესაძლებლობა) არსი (ფორმა) მათი შეერთება არის საგანი- გაფორმებული
მატერია. (როგორი რისი და რა)
2.
3. რა არსებობს დამოუკიდებლად და რა არა;
4. სამგვარი არსება; 3 უსია:შეგრძნებადი 1) მუდმივი და მოკვდავი- გარკვეულობა
(სოკრატეობა), უძრავი -ადამიანობა- არაშეგრძნებადი.
ანალიზი:

✓ განვიხილოთ სუბსტანციის საწყისები და მიზეზები: თუ სამყარო მთელია სუბსტანცია

მისი პირველი ნაწილი იქნება, მემკვიდრეობით მიღებულადაც რომ ჩავთვალოთ
პირველი იქნება სუბსტანცია მერე ხარისხი და რაოდენობა. სუბსტანცია
დამოუკიდებელია ხოლო დანარჩენი კატეგორიები მასზე დამოკიდებული. მაგ:
დამოუკიდებლად არ არსებობს არათეთრი და არაპირდაპირი არამედ არიან
სუბსტანციის მდგომარეობა და მოძრაობა.
 ✓ ძველი ფილოსოფოსები თვლიდნენ რომ სუბსტანცია იყო პირველ მიზეზი მარა
სუბსტანციად მიიჩნევდნენ რაღაც კონკრეტულ საგნებს მაგ: ცეცლხი და მიწა და არა
ზოგად საგნბეს, ახლანდელები კი ზოგადებს, უნივერსალებს თვლიან სუბსტანციად
და ამბობენ რო ესენია პრინციპები და სუბსტანციები რადგან საკითხს თეორიულად
უდგებიან. ისინი ამბობენ რომ გვარი, როგორც ზოგადი უფრო მეტადაა სუბსტანცია.

✓ სუბსტანცია შეიძლება იყოს: 1) შეგრძნებადი მოვლენები: რომელთაგან ზოგი

მუდმივია ზოგი მოკვდავი (ცხოველები და მცენარეები). მოკვდავებზე ყველა
თანხმდება და უკვდავების ელემენტად ხასიათდება ხან 1 ხან ბევრი. 2) სუბსტანნცია
უძრავია, რომელზეც ზოგი ამბობს რომ დამოუკიდებელად არსებობს ზოგი კი 2ად
ყოფს. მას ან 1ბუნებვნობან აწერენ ან 2ბუნოვნებას: იდეები და მათემატიკური საგნები.
ზოგი მარტო მათ,საგნებს თვლის უძრავად.

✓ შეგრძნებადი ფიგურები არის ფიზიკის ობიექტი, რადგან მოძროაბასთან არიან

დაკავშირებული. მეორე (უძრავები) კი სხვა მეცნიერებას ეკუთვნის და ამათთან
საერთო არ აქვთ.

თავი 2
გეგმა:
1. შეგრძნებადი არსება და მისი ბუნება;
2. ცვალებადობა; ცვალებადობის ‘ორი პოლუსი’;
3. ცვალებადობის ‘პოლუსებს’ შორის არსებული მესამე (!);
4. ცვალებადობის ტიპები;
5. იმ მესამის (მატერიის) ბუნება/უნარი;
6. ცვალებადობა - მისი განხილვა შესაძლებლობა-სინამდვილის კონტექსტში;
7. მიმართება ცვალებადობასა და მატერიას შორის;

ანალიზი:
✓ შეგრძნებადი სუბსტანცია ცვალებადია. ცვალებადობა ან საპირისპირო მხრიდან
იწყება, ან მათ შუა საფეხურებიდან, მაგრამ არა ყველანაირი ყველაფერი
საპირისპიროდან (მაგ: ბგერა და თეთრი რა შუაშიაა ჰო???) მარა საპირისპიროებში
უნდა იყოს რამე ფუნდამენტური რაც იცვლება საპირისპირო მდგომარეობაში მარა
თავად საპირისპირო არ იცვლება. წინააღმდეგობის ერთი მხარე რჩება(წინააღმ. ის
მხარე რომელიც რჩება საითკენაცაა მიმართული მოძრაობა) და მეორე იცვლება( ანუ
წინააღმდ. ის პირველი მხარეა რომელიც იცვლება და მისგან საგანი მოძრაობას
იწყებს) ინგ: რაღაც დაჟინებით მოითხოვს მაგრამ წინააღმდეგობა არ მოითხოვს
 არაფერს, მაშ გამოდის რომ არსებობს საპირისპიროების გარდა მესამე რამ რასაც
მატერია ჰქვია.
✓ ცვალებადობა 4გვარია: არსების, თვისების, რაოდენობისა და ადგილის მიხედვით.
სუბსტანციალური ცვალებადობა არის დაბადება და სიკვდილი, რაოდენობრივი
მომატება და დაკლება,ადგილის მიხედვით ცვალებადობაა გადაადგილება და
თვისობრიობის მიხედვით. ყველა მათგანი მოწ. მხარეთა შორის წარმოებს. მატერიას
უნდა შეეძლოს ორივე მხარედ გარდაქმნა (შესაძლებლობა და რეალობა?) რადგან
ყოველივე არსებულს 2 ბუნება აქვს, იცვლება შესაძლებლიდან რეალურისკენ.მაგ:
შესაძლებელი თეთრი ნამდვილ თეთრში გადადის...
✓ არარსებულიდან წარმოშობა შემთხვევით ხდება და თან ყვე;აფერი არასებულიდან
იქმნება, ამრა შესაძლებლობაში არსებულიდან და არა სინამდვილეშ.
✓ უნდა გავიხსენოთ ანაქსაგორას „ერთი“ და არა ერთად, როგორც ემპედოკლე,
დემოკრიტე და ვიღაცები ამბობენ მაგ: „ყოველივე ერთად იყო შესაძლებლობაში და
არა სინამდვილეში“. ასე მიადგნენ ისინი მატერიას
✓ ყველაფერი რაც იცვლება შეიცავს მატერიას, მაგრამ სხვადასხვანაირს. და მარადიული
მოვლენებიდან რომლებიც არაა წარმოშობადი მაგრამ არის გადაადგილებადი
სამყაროში აქვს მატერია- მაგრამ არა მატერია წარმოშობისთვის , არამედ ერთი
ადგილიდან მეორესკენ გადაადგილებისთვის.
✓ კითხვა: რომელი სახის არარსებულიდან ხდება წარმოშბა? არარსებული 3გვარია: არ
არსებობის 1 ფორმა არსებობს შესაძლებლობაში. თუ ის შესაძლებლობაში
არსებულია, მისგან საგნები შემთხვევით კი არ წარმოიშობა, არამედ ერტი მეორესგან.
ის ახსნაც ბანძია აი ყველა ის საგანი ერთად იყოო რომლებიც მატერიით
განსხვავებულები არიან. მაშ განუსაზღვრელად ბევრნი უდნა ყოფილიყვნენ და არა
ერთი. აზროვნება 1ია და თუ მატერიაც 1ია რეალობაში ის გადავა რომლის მატერია
შესაძლებლობაშია.
✓ მიზეზი და საწყისი 3ია აქედან : 1) და 2) საწინააღმდეგოები ანუ ფორმა და მისი არ
ქონება 3)მატერია.

თავი 3
გეგმა
1. ფორმა (‘ეიდოს’-ი) და მატერია; მათი უკიდურესი ‘წერტილები’;
2. ა) ის, რაც იცვლება, ბ) ის, რის მიერაც იცვლება და გ) ის, რისკენაც იცვლება;
მატერია, 1-ლი მამოძრავებელი, ფორმა;
 3. რატომ უნდა არსებობდეს მიზანი (ანუ, ის, რისკენაც იცვლება?
‘ცვლილების’/’მოძრაობის’ ბოლო, ულიდურესი წერტილი?);
4. წარმოშობის შესახებ; რაიმე კონკრეტული რისგან წარმოიშვება? შემოქმედების
საწყისი; ბუნებითი საწყისი.... სადაა ეს საწყისები?
5. არსების სამი ასპექტი;
6. მამოძრავებელი; მისი მიმართება მოძრავთან წინმსწრებობა-თანყოფნის
თვალსაზრისით (მაგალითებითურთ);
7. დამოუკიდებლად არსებობის პრობლემა. სულის მაგალითი - მთლიანი სულის
‘გადარჩენაა’ შესაძლებელი? (!)
8. რატომ არაა საჭირო იდეები?

ანალიზი:
● 3 შემთხვევა: 1) ზოგადი(ხეობა) 2) კონკრეტული მატერია (რომელი ხითაც ეს რაღაც
გაკეთდა) 3) კონკრეტული მატერია რომელსაც ფორმა აქვს მიცემული
● თუ ადამიანის მიერაა შექმნილი იქნება გარკვეული მატერიალური და ფორმალური
განსაზღვრება. თუ წარმოიდგენ რომელიმე სახლს მას ფორმაც აქვს და მატერიაც.
● არ წამოიშობა არცერთი არც მატერიის და არც ფორმის უკიდურესი წერტილები, რაიმე
ყოველთვის რაინედან სხვა რამეში იცვლება. პირველი მამოძრავებელია ის რაც იცვლება
(მატერია) რადაც იცვლრბა ის ფორმაა. ცვალებადობა ვერ იქნება დაუსრულებელი,
რადგან პირველადი ფორმა და მატერია არ წაემოიშობა.

● ყოველი აუბსტანიცა: ბუნებრივი თუ სხვაგვარი იმავე სახის აუბსტანციიდან

იქმნება რაც თვითონაა. ბუნება არის საწყისი თავის თავში, ხელოვნება კი სხვაში.
მაგ:ადაკიანი ადამიანს ბადებს.
ცვალებადობა მატერიაში (მოძრაობა) მიმართულია ამ მატერიის გაფორმებისკენ
არც წმინდად ფორმა და არც წმინდად მატერია არაა ცვალებადი.

✓ საგანს 3 კომპონენტი: 1) ფორმა 2) მატერია როგორც კონკრეტული და გარკვეულობის

მქონე(კონკრეტული საგნის მატერია) და 3) ამათგან წარმოსობილი რამე კონკრეტული
საგანი მაგ: სოკრატე, კალიასი

✓ ზოგჯერ კონკრეტული ბუნებრივი საგანი არ შეიძლება არსებიბდეს შედგენილი

სუბსტანციის გარეშე. ფორმა რომელსაც მეცნიერება შეისწავლის წარუვალია,
საპირისპიროდ კონკრეტული ანუ ბუნებრივი ფორმები წარმავალია. ორგვარი ფორმები:
ბუნებრივი რომელიც არსებიბს კონკრეტულ საგანთან ერთად და ზოგადი ანუ
არამატერიალური, რომლებიც არსებიბენ მმეცნიერებაში და არც წაემოიშ9ბიან და არც
 ისპობიან.. მაგ: სახლის ფორმაა სახლი მმატერიის გარეშე და ჯანმრთელობა რომელიც
მატერიალურად არ არსწბობს.

✓ პლატონმა ბუნებრივ საგნებს იდეები აქვთო. მაგრამ მაგ: ცეცხლს , თავს და სხეულს
მატერია აქვთ ამიტომ წარმავალი არსების მქონენი არიან.

✓ მამოძრავებელი მიზეზი(უძრავი მამოძრავებელი) წინ უნდა უსწრებდეს(უპირველესი

უნდა იყოს) მოვლენას და ლოგიკურად მოვლენასთან ერთად უნდა არსებობდეს. მაგ:
როცა ადამიანი ჯანმრთელდება მაშინ არსწბიბს ჯანმრთელიბის ფორმაც, და სპილენძის
სფეროს ფორმასტან ერთად არსებობს სპილენძის სფეროს ფორმაც.

✓ მათ მერე რამე თუ რჩება ეგაა საინტერესო. ზ8გჯერ ამას ხელდ არაფერი უშლის: ასეთია
სული მაგრამ მხოკოდ გონება. რადგან მთეკი სული შეუძლებელია ასეთი იყოს .

✓ იდეების არსებობა არაა საჭიროო არისტომ რადგან ბუნებრივი საგანი ბუნებრივ ქმნის
თავად: ადამიანი ადამიანს ბადებს და კონკრეტული საგანი კონკრეტულს. ასეა
ხელოვნებაში. მაგ: მედიცინა არის ჯანმრთწკობის ცნება.

თავი 4
უბრალოდ წაიკითხეთ, სხვა თავების მასალის ‘შესავსებად’ შეიძლება გამოგადგეთ, ცალკე
საკითხი ამ თავიდან არ იქნება;

თავი 5
გეგმა
1. უსიების (არსებების) პირველადობის მიზეზი სხვა კატეგორიებთან მიმართებაში;
2. შესაძლებლობა და სინამდვილე როგორც მიზეზები;
3. ‘ასპექტები’ (ანუ, რაიმე რომ ზოგჯერ შესაძლებლობაა, ზოგჯერ სინამდვილე.
მიმართებითად);
4. რა არსებობს, როგორც სინამდვილე (აქტუალობაში არსებული რა არის, რა არის
ენერგეია)?
5. რა არსებობს შესაძლებლობაში (რა არის პოტენციურად არსებული)? რა არის მისი
უნარი?
6. შესაძლებლობაში არსებულისა და განამდვილებულად არსებულის
ურთიერთსხვაობები; რით განსხვავდებიან?
7. საწყისების/მიზეზების პირველადობის ასპექტები (შესაძლებლობა-სინამდვილის
ასპექტით);
8. სახეობითად მსგავსება, ინდივიდუალურიბით განსხვავებულობა.
ანალიზი:

✓ არსებობს დამოუკიდებელი მივლენები (სუბსტანციები) და არადამოუკიდებელი.

სუბსტანციები არიან ყოვეკუვეს არსებობის მიზეზი, რადგან მათ გარეშე არ არსებობს
მოძრაობა, თვისებები. მათ მოსდევს სული, სხეუკი, გონება და მისწრაფება.

✓ საწყისებია რეალობა და შესაძლებლობა (წინასტან ანალოგიის გზით), რომლების

სხვადასზვანაირები არიან და სხვადასხვა ვითარებაში არსებობენ. ერთიდაიგივე მოვლენა
ზოგჯერ რეალობაა, ზოგჯერ შესაძლებლობა

✓ რეალურად არსწბული ფორმა არის დამოუკიდებელი და შემდგარი 2სგან

შესაძლებლიბაში არსებული არის მატერია, რომელსაც შეუძლია ორივედ იქცეს. ეს 2
განსხვავდებიან ერთმანეთისგან, რადგან სხვადასხვა მატერია აქვთ და ზიგჯერ
სხვადასხვა ფორმაც.

✓ ზოგადი მოვლენების საწყისი ზოგადია, კონკრეტულის კი კონკრეტული. ზოგჯერ

საწყისები უსწრებენ რეალურად არსებულს ზოგჯერ კი შესაძლებლობაში. მაგრამ ასეთი
რამე არ არსებობს: ზოგადი ადამიანი ზოგადდი ვიღაცის მამა არაა კონკრეტული
კონკრეტულისაა.

✓ სხვადასხვა სუბსტანციებს სხვადასხვა მიზეზები და ელემენტები აქვთ თუ ისინი

სხვადასხვა გვარს ეკუთვნიან მაგ: ბგერები, ფერები. ერთსადაიმავე სახეში (გვარში)
შემავალნი განსხვავდებიან ინდივიდუალურად და არა სახით. მაგ: ერთი ადამიანის
მატერია, ფორმა, მოძრაობა და სხვისი, მხოლოდ ცნებით არიან ერთიდაიგივე.

✓ არსებათა, თვისებათა და მიმართებათა საწყისები და ელემენტები არიან თუ არა

ერთიდაიგივე. ბევრნაირი პასუხი შეიძლება, მარა ცხადია, რომ განსხვავებულია ისინი
თითოეულისთვის, მაგრამ ზოგჯერ საერთოა ყველასთვის ანალოგიით. ზოგჯერ საერთოა
მატერია, ფორმა, მოძრაობა რომელიც საერთოა და მისი არქონა სპობს ყველას.

✓ ზოგჯერ პირველია რეალობა და ზოგჯერ ყველაფერს წინ უსწრებს წინააღმდეგობა,

რომელიც არც გვარია და არც მრავალი მნიშვნელობა აქვს. ზოგჯერ კი მატერიები.

✓ შეგრძნებადი საგნის საწყისები, მათი იგვეობა და განსხვავებულობა ვთქვითო აქ.

6-7 თავები საკმაოდ მნიშვნელოვანია. განსაკუთრებული ყურადღება მიაქციეთ პირველ

მამოძრავებელს, ფორმის ფორმას, აზროვნების აზროვნებას
- (ფორმის ფორმა - შესაძლებლობის შესაძლებლობა) კანონზომიერებების მბადი
კანონზომიერება (უძრავი მამოძრავებელი) მათი კანონზმიერობის გამომწვევი.
 შემეცნება საკუტარი თავისკენ ისწრაფვის. უძრაობისკენ სწრაფვა. აზროვნების
აზროვნება - თვითცნობიერება (საუკეთესო მდგომარეობა - ბედნიერებ ყველა
საგნისთვის)

ცვალებადობას ლოგიკური კიდეები უნდა ჰქონდეს. ფორმა უნდა მქონდეს რომ მატერიამ
მიიღოს ეს ფორმა. ანუ რამე გარკვეულობა უნდა მქონდეს. ყველაფერი ვერ იქნება მოძრავი
რადგან გარკვეულობა არ გვექნება მაშ.

უძრავი მამოძრავებელი- გარკვეულობაა. ანუ ფორმაა აბსოლუტური. არაფერია გარდა იმისა

რაც იწვევს მოძრაობას და იზიდავს თავისკენ. არ აქვს მატერია

მეორე უსია უმატერიო, პირველს მატერია და ფორმა აქვს.