वेळ- 03:00 तास ू ण , ( सहामाही परीक्षा 22-23 ) गर्

इयत्ता - 9 वी, ववषय – सस्ं कृत सपं र् ु – 80

ववषय विक्षक – श्री सूरज पाटील सर मो.- 7028939324 िाळा – सन्मवत ववद्यालय , तारदाळ.
प्रथम: ववभाग:- सुगमसंस्कृतम् (8)
|
प्र.1 अ) वित्रं दृष्ट्वा नामावन वलखत | (5 त: 4 ) 4

1) 2) 3) 4) 5)

आ) सङ्््या: अङ््कै : अक्षरै: वा वलखत। ( 3 तः 2) 2

1) पञ्चाशत् -----------------------| 2) 04 -------------------| 3) षड््विंश्त: ------------------------|
इ) समयमेलनं कुरुत | 2

अ ब
1)दशा्िि सप्तवादनम् | अ)11:00
2)एिादश वादनम् | ब)07:10
3)पञ्चोन अष्ट वादनम् | ि)09:15
4)सपाद नववादानम् | ड)07:55

(20)
वितीय: ववभाग:- गद्यम् |

प्र.2 (अ) गद्यांिं पवित्वा वनवदणष्टा: कृती: कुरुत । (7)

खेलराज: नाम ि्ित् नृप: आसीत् | ्वश्पला तस्य पत्नी | स यथा महा्वदषु ी, तथैव रणिुशला अ्प
आसीत् | खेलराज: अ्प शरू ः पराक्रमी च आसीत् | स: ्वश्पलया सह सख ु ेन जीव्त स्म |
अथ िदा्चत् शत्रव: खेलराजस्य राज्ये आक्रमणिं िृ तवन्त: | महत् यद्ध ु िं आरब्िम् |सेनाया: नायि:
खेलराज: रणरङ््गिं प्र्वष्टवान् | ्वश्पला अ्प रणरङ््गिं प्र्वष्टवती | भवु म् अवतीणाा चामण्ु डेश्वरी इव सा शत्रूणािं सिंहारिं
िृ तवती |तस्या: शौयं पराक्रमिं च दृष्ट्वा शत्रव: अ्प च्िता: अभवन् |
‘ एषा रणरङ््गात् यावत् न ्नवायाते तावत् जय: सवाथा न प्राप्यते’ इ्त ्चन्त्यत्वा शत्रुसै्निा: यगु पत्
आक्रम्य ताम् अवरुद्धवन्त: | शत्रसु ै्निा: ते असङ्््या: आसन,् ्वश्पला तु एिा्िनी !

1)अवबोधनम् | (4 त: 3 ) 3
क) उवितं कारर्ं वित्वा वाक्यं पुनवलणखत | 1
शत्रव: अ्प च्िता: अभवन् यत: -------------------------------------------------------|
1) ्वश्पलाया: शौयं पराक्रमिं च दृष्टवन्त: | 2) शत्रसु ै्निा: ते असङ्््या: आसन् |
 ख) पूर्णवाक्येन उत्तरं वलखत | 1
ि: शरू ः पराक्रमी च आसीत् ?
ग) वाक्यं पनु वलणवखत्वा सत्यम् / असत्यम् इवत वलखत | 1
सेनाया: नायि: खेलराज: रणरङ््गिं प्र्वष्टवान् |
घ ) एष: गद्यांि: कस्मात् पाित् उद्धृत: ?
2)िब्दज्ञानम् |(3 त: 2 ) 2
क) गद्यांिात् 2 धातुसावधत त्वान्त-अव्ययं वित्वा वलखत | 1
ख) गद्यांिात् वविेषर्-वविेष्य-मेलनं कुरुत| 1
(अ) (आ)
1) शत्रसु ै्निा: प्र्वष्टवान् |
2) खेलराज: ्भन्नम् |
असङ्््या: |
ग) सवन्धववग्रहं वलखत | 1
1) तथैव = ----------------+ ---------------- |
3)पथ
ृ क्करर्म् | 2
क्रमेर् योजयेत |
1) शत्रसु ै्निा: यगु पत् आक्रम्य ताम् अवरुद्धवन्त: |
2) खेलराज: रणरङ््गिं प्र्वष्टवान् |
3) शत्रव: खेलराजस्य राज्ये आक्रमणिं िृ तवन्त: |
4) ्वश्पला अ्प रणरङ््गिं प्र्वष्टवती |
प्र.2 (आ) गद्यांिं पवित्वा वनवदणष्टा: कृती: कुरुत । 7
(त्रयोदशवषीया तनया सख ु ासन्दे उप्वश्य एिे न हस्तेन िुिाु ररिािं खाद्त । अपरे ण हस्तेन चलभाषिं चालय्त | तदानीं
द्वारघ्ण्ििाम् आिण्या माता द्वारम् उद्घािय्त | तनयायाः स्यौ द्वारे एविं ्स्थत्वा ताम् आव्हयतः ।)
श्रुवतः- तनये सत्वरिं क्रीडनाय आगच्छ, ब्ह: खेलामः ।
तनया- अहिं गृहे एव खेला्म |
राजसी - ्ििं खेल्स ?
तनया - (चलभाषिं दशा्यत्वा ) एत्स्मन् चलभाषे य्ष्टिन्दिु क्रीडा, पादिन्दिु क्रीडा, वाहनक्रीडा पत्रक्रीडा, चतुरङ््गक्रीडा,
इत्यादयः सवााः क्रीडाः स्न्त | क्रीडाङ््गणिं गत्वा खेलनस्य आवश्यिता एव ना्स्त । अहिं न आगच्छा्म। (स्यौ क्रीडाथं ्नगाच्छतः
| माता पािगृहिं गच्छ्त। तनया चलभाषे यद्ध ु क्रीडायािं मग्ना | )
तनया - (स्वगतम्) एतस्यािं क्रीडायाम् एष: सै्निः मृतः अपरिं च मारणीयः | ..... सवै सै्निाः मृताः हेऽऽ ..... ्जतिं मया। खेलः
समाप्तः (तनया पािगृहिं गच्छ्त।) अम्ब, बभु ु्िता अ्स्म ।
1)अवबोधनम् | (4 त: 3 ) 3
क) उवितं पयाणयं वित्वा वाक्यं पुनवलणखत | 1
1) --------------- गृहे एव खेला्म | ( मया / अहम् )
2) तनया ------------यद्ध
ु क्रीडायािं मग्ना | ( चलभाषे / गद्यमाध्यमेन )
ख) पर्
ू णवाक्येन उत्तरं वलखत | 1
िा सख
ु ासन्दे उप्वश्य एिे न हस्तेन िुिाु ररिािं खाद्त ?
ग)वाक्यं पनु वलणवखत्वा सत्यम् / असत्यम् इवत वलखत | 1
माता अपरे ण हस्तेन चलभाषिं चालय्त |
घ) अमरकोषात् समानाथणकपदं योजवयत्वा वाक्यं पुनवलणखत ? 1
एतस्यािं क्रीडायाम् एष: सै्निः मृतः अपरिं च मारणीयः |
2)िब्दज्ञानम् |(3 त: 2 ) 2
क) गद्यांिात् 2 सप्तमीववभक्त्यन्त पदं वित्वा वलखत | 1
ख)लकारं नाम वलखत | 1
अहिं गृहे एव खेला्म |
ग) प्रश्न वनमाणर्ं कुरुत | 1
माता पािगृहिं गच्छ्त।
3)पथ
ृ क्करर्म् | 2
जालरेखावित्रं परू यत |

िलभाषे क्रीडा: सवन्त |

..सवन्त...

इ) माध्यमभाषया सरलाथं वलखत | ( 2 त: 1 ) 4

1) अ्य ्मत्रा्ण, भारतसदृशे ्वशाले देशे सदु रू प्रान्तेभ्यः अन्यप्रान्तिं प्र्त प्रे्षता्न पत्रा्ण ्वना ्वलम्बिं
्वना प्रमादिं िथिं लभ्यन्ते ? वयम् अस्माििं ्नवास्वभागे पत्रपे्ििायािं पत्रिं ्िपामः । ततः तत् पत्रालयिं प्र्त
गच्छ्त । ततः च ्न्दाष्टिं स्थानिं प्र्त प्राप्नो्त ।
 सः िोलितानगरे डाितार्वभागस्य ्नदेशिरूपेण िायारतः आसीत् । तस्य िायािाले एि्स्मन् ्दने
2) िोऽ्प दःु ्खतः िे रल- प्रदेशीयः सै्नि: महोदयिं मे्लतमु ् आगतः। सः तस्य ्पत्रोः स्वास्थ्य्वषये ्ि्ञ्चद्प
ज्ञातमु ् असमथाः| यतः तदा पत्रस्य प्रवासिालः िे रलतः अरुणाचलप्रदेशपयान्तिं क्व्चत् मासा्ििोऽ्प आसीत् ।

ई) माध्यमभाषया उत्तरं वलखत | ( 2 त: 1 ) 2

1) वीरबलेन चौर: िथिं गृहीत:?
2) ्ििं ्मथ्या? ्ििं वास्तवम् ? इ्त पाठस्य तात्पयं ्लखत ?

ततृ ीय: ववभाग:- पद्यम् | (18)

प्र.3 (अ) पद्यांिं पवित्वा वनवदणष्टा: कृती: कुरुत । 4

यस्य षष्ठी चतथु ी च ्वहस्य च ्वहाय च ।

अहिं िथिं ्द्वतीया स्यात् ्द्वतीया स्यामहिं िथम् ॥1॥
अिृ त्वा परसन्तापम् अगत्वा खलम्न्दरम।्
अनत्ु सृज्य सतािं वत्मायत्स्वल्पम्प तद् बहु: ॥2॥
दृ्ष्टपतू िं न्यसेत् पादिं वस्त्रपतू िं ्पबेत् जलम् |
सत्यपतू ािं वदेत् वाणीं मनःपूतिं समाचरे त् ||3||
बिव्च्चन्तयेदथाान् ्सिंहवच्च पराक्रमेत् ।
वृिवच्चावलम्ु पेत शशवच्च ्व्नष्यतेत् ॥ 4 ॥

1)पद्यांिं पवित्वा वनवदणष्टा: कृती: कुरुत ।(3 त: 2 ) 2

क)पूर्णवाक्येन उत्तरं वलखत | 1
वस्त्रपतू िं ्ििं ्पबेत् ?
ख) गद्यांिात् वविेषर्-वविेष्य-मेलनं कुरुत| 1
(अ) (आ)
1) दृ्ष्टपतु म् वच:|
2) ्सिंहवत् पादम् |
पराक्रमेत् |
ग) उत्तरपदं वलखत | 1
1) स्यामहिं = स्याम् + --------------------------|
2) शशवच्च = शशवत् + ------------------------------|
2) पद्यांिं पवित्वा जालरेखावित्रं पूरयत | 2

यत् स्वल्पमवप तद् बहु अवस्त|

अिृ त्वा ----------- | अगत्वा ---------------| अनत्ु सृज्य -----------|

आ) माध्यमभाषया उत्तरं वलखत | ( 2 त: 1 ) 2

1) शवासनिं िथिं ्हतिरिं भव्त ?
2) योगासनै: िे लाभा: भव्न्त ?
इ) पद्ये िुद्धे पूर्े ि वलखत | (क, ख त: 1 , ग, घ त: 1 ) 6
1) (ि) प्रारभ्यते न खलु ------------------------------- पररत्यज्य्न्त ||
अथवा
(ख) द:ु खे दख
ु े्ििान् ------------------------------नापायेत् || 4
2) (ग)अक्रोिेन -----------------------------------चानृतम् ||
अथवा
(घ) स्थानभ्रष्टा ---------------------------पररत्यजेत् || 2
ई) अन्वयं पूरयत | 2
दरू े -------------- अ्प सतािं ------------- दतू त्विं िुवा्न्त | यथा षि्पदा: िे तिीगन्िम् ----------- स्वयम् -------------------|

उ) माध्यमभाषया सरलाथं वलखत | ( 3 त: 2 ) 4

1) सख
ु ाथी चेत् त्यजे्द्वद्यािं ्वद्याथी चेत् त्यजेत्सख
ु म् ।
सख
ु ा्थानः िुतो ्वद्या िुतो ्वद्या्थानः सुखम् ॥ १॥ 2
2) भक्ु त्वातृणा्न शष्ु िा्ण पीत्वा तोयिं जलाशयात् ।
दग्ु ििं यच्छ्न्त लोिे भ्यो िेनवो लोिमातरः ||2|| 2
3) गणु ाः िुवा्न्त दतू त्विं दरू े ऽ्प वसतािं सताम् ।
िे तिीगन्िमाघ्राय स्वयमाया्न्त षि्पदाः ||3॥ 2
 ितुथण: ववभाग: - लेखनकौिलम् | (9)
प्र.4.अ) धातूनाम् अव्ययानां ि ववविष्टववभक्ते: उपयोगं कृत्वा वाक्यवनमाणर्ं कुरुत | (6 त: 4 ) 4
1) पररत: 2) िृ ते 3) नम: 4) गम् 5) रूच् 6) रि्
अथवा
संस्कृतानुवादं कुरुत | (6 त: 4 ) 4
1) ती वाचनालयात जाऊन वाचते.
2) ्सिंह जिंगलात राहतो.
3) मला सिंस्िृ त भाषा आवडते.
4) ज्ञाना्शवाय सख ु नाही.
5) ्शिि ्वद्याथ्यांसाठी पस्ु ति आणतात.
6) गावाबाहेर शाळा आहे.
आ) मञ्जषु ात: उवितिब्दै: ररक्तस्थानावन परू वयत्वा वनबन्धं पनु वलणखत | (3 त: 1 ) 5
1) गर्ेिोत्सव: |
भाद्रपदमासस्य चतथु -े -------गणेशोत्सव:-------------- । तदा नैिेषु गृहेष-ु ----------- स्थापना भव्त | एषः उत्सवः
िुत्र्चत् सािैि्दनात्मिः, िुत्र्चत् पञ्च वा सप्त वा दश ्दनात्मिः | अनन्तरिं मतू ेः ्वसजानिं--------्क्रयते | लोिमान्य –
्तलि - महोदयेन सावाज्नि गणेशोत्सव: आरब्यः । भक्ता: दवु ााङ््िुरै :, पष्ु पैः ्मष्टै: मोदिै : च गणेशिं-----------|
( जलािये, वदने, आरभते, गर्ेिमूते:,पूजयवन्त )
2)उद्यानम् |
अस्माििं --------एिम् उद्यानम् अ्स्त | तत्र अनेिा: ------------स्न्त |अनेिा: लता: --------------| वृिेषु खगा: ्तष्ठ्न्त |
मिरु िं िुज्न्त च| -----------दृश्यिं मनोहरम् |उद्यानम् एव ------------ ्नवारििं खलु |
(प्रदूषर्ं, नगरे, सवन्त , उद्यानस्य ,वृक्षा: )
3)मम देि: |
मम देिस्य नाम --------- अवस्त | वदल्ली भारतस्य -------------अवस्त |भारतस्य पतं प्रधानमहोदय: ------------ अवस्त
| भारतदेि: ----------- देि: अवस्त | वहमालयपवणत: ----------- अवस्त | कन्याकुमारी ि दवक्षर्वदवि अवस्त |
( सुजलां- सुफलां , उत्तरवदवि , राजधानी, भारतदेि:, नरेंद्र-मोदी )
अथवा
आ) मञ्जुषात: उवितिब्दै: ररक्तस्थानावन पूरवयत्वा वित्रवर्णनं कुरुत | ( 2त:1 ) 5

1)
2)

3)
अ्स्मन् ्चत्रे --------------दृश्यते | महात्मागािंिी भारतिं -------------
अिारयत् | स: ---------इ्त अ्भिानेन प्र्सद्ध: अ्स्त | एष: ---------
अ्हसिं ाया: च पजू ि: अ्स्त |भारतदेश: सदा तिं ----------------|
( स्मररष्य्त, महात्मागािंिी , सत्य्नष्ठ: , स्वतिंत्रम् , बापू )

पञ्िम: ववभाग: - भाषाभ्यास: | (17)

प्र.5) तावलकापुवतं कुरुत | 8
1) नामतावलका | ( 6 त: 4 ) 2
एकविनम् विविनम् बहुविनम् ववभवक्त:
भान:ु ------------------ -------------- प्रथमा
-------------------- मिभ्ु याम् -------------- तृतीया
---------------- -------------------- ्पतृभ्य: पञ्िमी
2) सवणनाम तावलका | ( 6 त: 4 ) 2
एकविनम् विविनम् बहुविनम् ववभवक्त:
अयम् ------------- ---------------- प्रथमा
------------- --------------- आसाम् षष्ठी
-------------- भवतो: ---------------- सप्तमी
3) वक्रयापद तावलका | ( 6 त: 4 )
लकार: एकविनम् विविनम् बहुविनम् ववभवक्त:
लोट् यच्छतु ----------------- ----------------- प्रथम: परुु ष:
लट् ------------- नमथ: ------------------ मध्यम:पुरुष:
वववधवलङ्् -------------- -------------- रमेम्ह उत्तम: पुरुष:
 4)धातस
ु ावधत अव्यय तावलका | ( 6 त: 4) 2

धात:ु त्वान्त अव्ययम् ल्यबन्त अव्ययम् तमु न्त अव्ययम्

ज्ञा ज्ञात्वा ----------------- -----------------
पि् ------------ अनपु ठ्य ------------------
हस् -------------- -------------- ह्सतमु ्
प्र. 5 वनवदणष्टा:कृती:कुरुत | (4 त: 3 ) 9
1) योग्यं रुपं वलवखत्वा ररक्तस्थानपुवतं कुरुत | (5 त:3) 3
ि) ------------(1) िपे: िो्पिाप्तता |
ख) -------------(1) दासी सन्देशिं ि्थतवती |
ग) -------------(1) नगरे स: वसती स्म |
घ) वयिं -----------(2) नेत्राभ्यािं पश्याम: |
ङ्) तत्र ------------( 2) बालिौ स्त:|
2) समासानां तावलकापवु तं कुरुत | (5 त:3) 3
समस्तपदम् समास ववग्रह: समास नाम
ि) सयू ाचन्द्रौ ---------------------------- इतरे तर द्वन्द्व: समास: |
ख) सिु ाखण्डमाजािौ सिु ाखण्ड: च माजाि: च -------------------|
ग) --------------- वृिा: च लता: च| इतरे तर द्वन्द्व: समास: |
घ) मषू िमाजाारम् | मषू ि: च माजाारम् च एतयो: समाहार: | --------------------|
ङ्) ्तलगडु म् | ---------------------------------| समाहार: द्वन्द्व: समास: |

3) समानाथणकिब्दान् / ववरुद्धाथणकिब्दान् वलखत | (5 त:3) 3

ि) राजा - ................... ख) ििु ा - ....................... ग) िनाढ्य: - .....................
घ) प्रभतू म×् ..................ङ्) समाप्त: × ......................
4) सूिनानुसारं कृती: कुरुत: | (5 त:3) 3
ि) बा्लिा रो्ििािं खावदत्वा अगच्छत् | (त्वान्त अव्ययिं ्नष्िासयत | )
ख) बालि: ग्रन्थिं पठ्त | (प्रयोग पररचयिं िुरुत | )
ग) त्विं जलिं ्पब्स | (‘त्व’िं स्थाने ‘भवान’् योजयत |)
घ) स: गीतिं गाय्त स्म | ( ‘स्म’ अव्ययिं ्नष्िासयत् |)
च) स्यौ क्रीडाथं प्र्तगच्छत: | ( एिवचने ्लखत |)
 षष्ठ: ववभाग: - अपवितम् | (8)
प्र. 6 अ) गद्यांिं पवित्वा वनवदणष्टा: कृती: कुरुत । ( 6 त: 4 ) 4
बालिृ ष्ण: गोिुले गोपालनिं िरो्त स्म । प्र्त्दनिं सः वयस्यैः सह वनिं गच्छ्त स्म । गोिुलस्थाः
बालगोपाला: वासदु वे ेन सह आसायिं ्हण्डन्ते स्म | मध्याह्ने ते सवै स्वगृहभ्े यः आनेता्न खाद्यवस्त्ू न एित्र
उप्वश्य खाद्न्त स्म ।एि्स्मन् ्दने भोजनवेलायािं सवे गोपाः िृ ष्णिं पररतः उपा्वशन् । देविीनन्दनः गोपबालान्
अपृच्छत् । "अद्य भोजनाथं ्िम् आनीतम् ?" इ्त । तदा प्रथमः अवदत,् "मम समीपे दध्योदनिं वताते । अपर:
अभाषत, "मम समीपे पृथि ु ाः ।" एवमेव सवे "अपपू ा: लड्डुिा: बििा: मोदिा: आनीताः" इ्त अवदन् ।
1) पर्
ू णवाक्येन उत्तरं वलखत | 1
ि: गोिुले गोपालनिं िरो्त स्म ?
2) प्रावतपवदकं वलखत | 1
ि) वासदु वे ेन ख) स:
3) वाक्यं पुनवलणवखत्वा सत्यम् / असत्यम् इवत वलखत | 1
एि्स्मन् ्दने सायङ््िाले सवे गोपाः िृ ष्णिं पररतः उपा्वशन् ।
4) माध्यमभाषया सरलाथं वलखत | 1
बालिृ ष्ण: गोिुले गोपालनिं िरो्त स्म ।
5) गद्यांिात् 2 प्रथमा ववभक्त्यन्तपदं विनुत वलखत ि | 1
6) कारकपररियं कुरुत |
वासदु वे ेन सह आसायिं ्हण्डन्ते स्म | 1
आ) (1) पद्यांिं पवित्वा वनवदणष्टे कृती कुरुत । 4
तैलाद्रिेद् जलाद्रिेद् रिेत् ्श्थलबन्िनात् ।
मख
ू ाहस्ते न दातव्यम् एविं वद्त पस्ु तिम् ॥
क) पूर्णवाक्येन उत्तरं वलखत | (2 त: 1) 1
1) मख
ू ाहस्ते न दातव्यम् इ्त ि: वद्त ? 2) िस्य हस्ते न दातव्यम् इ्त पस्ु तििं वद्त ?
ख)समानाथणकं िब्दं वलखत | 1
मख
ू ा: -
(2) पद्यांिं पवित्वा जालरेखावित्रं पूरयत | 2

शश्रु षु ा श्रवणिं चैव ग्रहणिं िारणिं तथा|

ऊहापोह: अथा्वज्ञानिं तत्त्वज्ञानिं च िीगणु ा: ||

धीगुर्ा:

शश्रु षु ा ग्रहणम् ऊहापोह: तत्त्वज्ञानम्