General Instructions:

1) कृपया सम्यक्तया परीक्षणं कुर्वन्तु यत् अस्मिन् प्रश्नपत्रे 9 पृष्ठानन मुनितानन सस्मन्त।

2) कृपया सम्यक्तया परीक्षणं कुर्वन्तु यत् अस्मिन् प्रश्नपत्रे 17 प्रश्नााः सस्मन्त।

3) अस्मिन् प्रश्नपत्रे चत्वाराः खण्ााः सस्मन्त।

4) प्रत्येकं खण्म् अनिकृत्य उत्तरानण एकस्मिन् स्थाने क्रमेण लेखनीयानन।

5) उत्तरलेखनात् पूर्ं प्रश्नस्य क्रमाङ्काः अर्श्यं लेखनीयाः ।

6) प्रश्नसङ्ख्या प्रश्नपत्रानुसारं लेखनीया।

7) सर्ेषां प्रश्नानां उत्तरानण संस्कृतेन लेखनीयानन।

8) प्रश्नानां ननर्दे शााः ध्यानेन अर्श्यं पठनीयााः ।

9) पठनाथं 15 ननमेषााः ।

प्रश्नपत्रस्वरूपम्-

खण्ाः ’क’ : अपनठतार्बोिनम् 10 अङ्कााः

खण्ाः ’ख’ : रचनात्मककायवम् 15 अङ्कााः

खण्ाः ’ग’ : अनुप्रयुक्तव्याकरणम् 25 अङ्कााः

खण्ाः ’घ’ : पनठतार्बोिनम् 30 अङ्कााः

'क' भागः (अपठित-अवबोधनम्) – (10 अङ्ाः )

1. अधोठिखितम् अनुच्छेदं पठित्वा प्रदत्तप्रश्नानाम् उत्तराठि ठिित ।

एकस्मिन् नगरे निक्षुकद्वयं र्सनत ि । तयो: एक: मूकाः अन्याः च बनिराः । तौ प्रनतनर्दनं
मागवस्य पार्श्वे उपनर्श्य निक्षाटनं कुरुताः ि । एकस्मिन् नर्दने अनेके जना: तेन मागेण
सञ्चारं कुर्स्मन्त ि । तेषु बहर्: बनिराय निक्षाम् अयच्छन् । मूक: एतत् न असहत ।
कुनपताः िूत्वा साः तम् िननकम् उक्तर्ान् “िो: महोर्दय! तिै नकमनप मा र्दर्दातु । यत:
स: बनिराः नास्मि” इनत । एतत् श्रुत्वा बनिराः अनप क्रुद्धाः अिर्त् । तयोाः मध्ये महान्
कलहाः अिर्त् । कलहमग्नौ तौ एतत् नर्िृतर्न्तौ यत् ताभ्याम् मूक- बनिरौ इर्
अनिनय: कृत: इनत । तत्र सस्मिनलतााः सर्े जना: जानस्मन्त ि यत् तौ र्ािनर्करूपेण न
 मूकबनिरौ, अनप तु दृढकायौ युर्कौ, नकन्तु अलसौ इनत । अताः ते सर्े कोपेन तौ
ताडनयत्वा तताः प्रेनषतर्न्त: ।

अ. एकपदे न उत्तरत- (केविं प्रश्नद्वयम्) 1X2=2

(i) तौ प्रनतनर्दनं मागवपार्श्वे उपनर्श्य नकं कुरुत: ि ?
(ii) तयोाः मध्ये महान् काः अिर्त्?
(iii) बहर्ाः किै निक्षाम् अयच्छन्?

आ. पूिणवाक्येन उत्तरत- (केविं प्रश्नद्वयम्) 2X2=4

(i) तत्र सस्मिनलतााः सर्े जना: नकं जानस्मन्त ि ?
(ii) कलहमग्नौ तौ नकं नर्िृतर्न्तौ ?
(iii) कुनपत: मूकाः तं िननकं नकम् उक्तर्ान् ?

1X3=3
इ. यथाठनदे शम् उत्तरत- (केविं प्रश्नत्रयम्)
(i) अत्र अनुच्छेर्दे 'श्रुत्वा' इनत पर्दस्य नकं पयाव यपर्दं प्रयुक्तम् ?
(क) उपनर्श्य (ख) िानर्त्वा (ग) आकर्ण्व (घ) ननष्कास्य

(ii) अस्मिन् अनुच्छेर्दे 'प्रयत्नशीलौ' इनत पर्दस्य नकं नर्पयवयपर्दं प्रयुक्तम् ?

(क) अलसौ (ख) बनिरौ (ग) कलहमग्नौ (घ) नर्िृतर्न्तौ

(iii) ' दृढकायौ युर्कौ' अनयोाः पर्दयोाः नर्शेषणपर्दं नकम् ?

(क) तौ (ख) युर्कौ (ग) अनयोाः (घ) दृढकायौ

(iv) ’उक्तर्ान्’ इनत नक्रयापर्दस्य कतृव पर्दं नकम् ?

(क) कुनपताः (ख) िूत्वा (ग) साः (घ) तम्

ई. अस्य अनुच्छेदस्य कृते समुठितं शीर्णकं ठिित । 1

िण्ड: 'ि'- रिनात्मक कायणम् – (15 अङ्ाः )

2. भवत्ाः नाम ठनठमर्ा। वारािस्यां ठप्रयदठशणनी ठवद्यािये पिठत । स्काउट एवं ½X10=5
गाइड् ठशठबरे भागं ग्रहीतुम् प्रिायं प्रठत ठिखिते प्राथणनापत्रे मञ्जूर्ायां प्रदत्तशब्द ः
ररक्तस्थानाठन पूरठयत्वा पुनः ठिित ।
(i)----------------
नर्दनाङ्काः ------------
(ii) ------------- प्राचायवमहोर्दय !
सार्दरं प्रणमानम ।

सनर्नयं (iii) ------------- यत् स्काउट् एर्ं गाइड् संघटनेन अस्य (iv) -------------
पञ्चर्दश-नर्दनाङ्कात् आरप्स्स्यमाणे (v) ---------------- अहं िागं ग्रहीतुम् इच्छानम ।
षष्ठकक्षाताः (vi) ------------- अस्मिन् सङ्घटने कायवरता अस्मि । िनर्ष्यकाले

2
 राष्ट्रपनतपुरस्कारं प्राप्य (vii) -------------------- नर्द्यालयस्य कीनतं संर्िवनयतुं (viii)
-------------------- र्दर्दातु इनत सार्दरं सनर्नयं च (ix) --------------------------।
िर्ताम् आज्ञाकाररणी छात्रा
(x) ---------------
मञ्जूर्ा-
अिाकम्, ननर्ेर्दयानम, नननमषा, अहम्, तृतीयसोपाननशनबरे , समार्दरणीय, प्राथवयानम,
र्ाराणसीताः , मासस्य, अर्सरम् ।

3. प्रदत्तं ठित्रं दृष्ट्वा मञ्जूर्ायां प्रदत्तशब्ानां सहायतया पञ्च वाक्याठन संस्कृतेन 1X5=5
ठिित ।

मञ्जूर्ा

अनेके, कर्दलीफलानाम्, र्ृक्षााः , द्वौ नरौ, एका नारी, सर्वत्र, आरोपणम्, हरोनतमा,
ननरीक्षणम्, उर्वरा िूनमाः , आतप- पत्रानण, नशरनस, अस्मि, सस्मन्त, िारयस्मन्त।

अथवा
1X5=5
अधोठिखितमञ्जूर्ायाः सहायतया “क्रीडाः ” इठत ठवर्यम् अठधकृत् पञ्चठभः
संस्कृतवाक्यदः अनुच्छेदं ठिित ।
मञ्जूर्ा-

बालााः , खेलेन सस्मन्त, उत्सुकााः , नक्रकेट् -क्रीडां, पार्दकन्र्दु कक्रीडां, उद्याने, जनााः , खेलस्मन्त,
भ्रमस्मन्त, पश्यस्मन्त, अनेकााः , जीर्ने महत्त्वम्, खेलााः ।

4. अधोठिखितं संवादं मञ्जूर्ायां प्रदत्तपदानां सहायतया पूरयत । 1X5=5

आगन्तुकाः - नकं तर् जनकाः गृहे अस्मि?

बालकाः – मान्य! जनकाः औषिाय आपणम् गताः ।
आगन्तुकाः - (i) ------------------------------
बालकाः - नमिे ! उपनर्शतु िर्ान् ।
आगन्तुकाः - (ii) ----------------------------
बालकाः – मम नाम पीयूषाः ।
आगन्तुकाः - (iii) -----------------------------
बालकाः - अहं नर्मी - कक्षायाम् पठानम ।
आगन्तुकाः - (iv) ------------------------------
बालकाः - अहं जनकाय र्दास्यानम।
3
 आगन्तुकाः - (v) ------------------------------
मञ्जूर्ा

• तर् नाम नकम् ?

• अिुना अहं गच्छानम ।
• अहं तर् जनकस्य नमत्रं जगर्दीशचन्द्राः ।
• स्वजनकाय एतत् पुिकं यच्छ।
• त्वं कस्यां कक्षायाम् पठनस ?

अथवा
अधोठिखितकथायाः पूठतं मञ्जूर्ायां प्रदत्तपदानां सहायतया पूरयत । ½X10=5

एकर्दा महात्मा गास्मि पत्रानण (i) --------------- । सहसा मसीपात्रे

(ii) ----------- समाप्ता । तत्रै र् ले ख नीं पररत्यज्य साः कायव र् शात् बनह:
(iii) ---------- । पु नाः यर्दा आगताः ले स्मख नीम् इतित: (iv) -----------
। ले ख नी कु त्रानप न आसीत् । साः कमव चाररणं (v) ----------------- ।
कमव चारी अर्र्दत् - सा तु मया बनहाः (vi) ------------ । नू त नले ख नीं
स्वीकरोतु इनत। महात्मा गां नि: प्रत्यर्र्दत् -र्दे शस्य िनम् अमू ल्य म्
(vii)----------------- । क्षु िानतक्षु ि म् अनिर्िु न क्षे प णीयम। एर्म्
(viii) ----------साः स्वयं बनहाः गत्वा ले ख नीम् अस्मि ष्य (ix) ------------
तस्या मसीम् अपातयत् , तया एर् (x) ------------------- प्रारब्धर्ान् ।

मञ्जूर्ा

आनीतर्ान्, नलखनत ि, अस्मि, लेखनकायव, उक्तर्ा, नक्षप्ता, पृष्ट्र्ान्, गतर्ान्,

मसी, अस्मिष्ट्र्ान्।

’ग’ िण्डः – अनुप्रयुक्तव्याकरिम् – ( 25 अङ्ाः )

5. अधोठिखितप्रश्नानां उत्तराठि ठिित । (केविं प्रश्नितुष्टयम्) 1X4=4

(i) “यनर्द” इनत पर्दे काः र्णवाः र्दन्त्याः अस्मि ?

(ii) “ऎ” र्णवस्य उच्चारणस्थानं नलखत ।
(iii) “र्दे र्ाः ” अत्र र्दन्तोष्ठर्णवाः काः अस्मि?
(iv) “क” र्णवस्य उच्चारणस्थानं नकम् ?
(v) “उ, प्, म् ” र्णेषु काः र्णवाः नानसक्याः ?

4
6. अधोठिखितवाक्येर्ु रे िाठङ्तपदे र्ु सखधं सखधठवच्छे दं वा कुरुत – 1X5=5
(केविं प्रश्नपञ्चकम्)
(i) एषां सर्वप्रार्ण्ुपजीर्नं जन्म र्रम् ।
(ii) काः + ते उपाध्यायात् अनतशयाः प्राप्ताः ।
(iii) तर्दाकर्ण्व मुननाः नर्स्मिताः ।
(iv) सुमनाः सङ्गात् कीटाः +अनप सताम् नशराः आरोहनत ।
(v) राजोनचतं प्रणम्य राजपुत्राः अर्र्दत् ।
(vi) स्वबाल + अपत्यस्य रक्षाथं तम् अर्स्थाप्य स्नातुं गता ।

7. ठवकल्पेभ्यः उठितं धातुरूपं ठित्वा वाक्याठन पूरयत - (केविं प्रश्नितुष्टयम्) 1X4=4

(i) बानलकााः प्राताः काले नर्द्यालयं ----------------- ।
(क) गच्छथाः (ख) गच्छनत (ग) गच्छताः (घ) गच्छस्मन्त
(ii) अहं र्ृद्धान् ------------------- ।
(क) सेनर्ष्यते (ख) सेनर्ष्ये (ग) सेनर्ष्यन्ते (घ) सेनर्ष्यामहे
(iii) पुरा ग्रामे अनेके कूपााः -------------- ।
(क) आसीत् (ख) आिाम् (ग) आसन् (घ) आसीाः
(iv) िर्न्ताः अध्यापकम् -------------- ।
(क) नमतु (ख) नमन्तु (ग) नम (घ) नमाम्
(v) युर्ां गृहकायं ----------- ।
(क) कुयावत् (ख) कुयावाः (ग) कुयावतम् (घ) कुयावताम्

8. ठवकल्पेभ्यः उठितठवभक्त्यनुसारं शब्रूपं ठित्वा वाक्याठन पूरयत – 1X4=4

(केविं प्रश्नितुष्टयम्)

(i) अद्य ---------------- जन्मनर्दनम् अस्मि ।

(क) अहम् (ख) माम् (ग) मह्यम् (घ) मम
(ii) ---------------------- गङ्गा श्रेष्ठा ।
(क) नर्दीषु (ख) नद्याम् (ग) नर्दीनाम् (घ) नद्यााः
(iii) -------- सह त्वं नर्द्यालयं गच्छनस ?
(क) कस्यै (ख) कया (ग) के (घ) कस्यााः
(iv) अस्यां ----------------------- सुन्दरानण पुष्पानण नर्कसस्मन्त ।
(क) लतासु (ख) लतानाम् (ग) लतायाम् (घ) लतेषु
(v) अिुना --------------------- नकं करोनत ?
(क) िर्न्तम् (ख)िर्ान् (ग) िर्ताः (घ) िर्ते

9. उपपदठवभक्त्यनुसारं ठवकल्पेभ्यः उठितं पदं ठित्वा वाक्याठन पूरयत- 1X4=4

(केविं प्रश्नितुष्टयम्)

(i) माता ------------------------नस्नह्यनत ।

(क) पुत्राय (ख) पुत्रे (ग) पुत्रस्य (घ) पुत्रेण
(ii) ----------------- पररताः गोपााः सस्मन्त ।
(क) कृष्णेन (ख) कृष्णात (ग) कृष्णस्य (घ) कृष्णम्
(iii) ---------------- बनहाः जलाशयाः अस्मि ।
(क) ग्रामम् (ख) ग्रामस्य (ग) ग्रामात् (घ) ग्रामेण
(iv) श्री-------------------- नमाः ।
(क) गणेश (ख) गणेशाय (ग) गणेशेन (घ) गणे शम्

5
 (v) रमा ----------------- सह उद्यानं गच्छनत ।
(क) सीता (ख) सीताम् (ग) सीतया (घ) सीतायै

10. ठवकल्पेभ्यः उठितम् अव्ययपदं ठित्वा वाक्याठन पूरयत - (केविं प्रश्नितुष्टयम्) 1X4=4

(i) मागे अनेके बालकााः ------------------------ सस्मन्त ।

(ii) त्वं ------------------ कथं नर्द्यालयं न अगच्छाः ?
(iii) ------------------- अहं संस्कृतं पठानम ।
(iv) ते -------------- गत्वा पनठष्यस्मन्त ?
(v) --------------- एकाः नृपाः आसीत् ।

मञ्जूर्ा

अिुना, एकर्दा, एकत्र, कुत्र, ह्याः ,

िण्ड ’घ’ – पठितावबोधनम् – ( 30 अङ्ाः )

11. अधोठिखितं गद्यांशं पठित्वा उत्तराठि ठिित ।

सा साध्वी ितुवाः शुश्रूषां कृत्वा निक्षामार्दाय मुनेाः अस्मन्तकम् आगता। स च मुननाः बद्धाञ्जनलाः
तामर्र्दत् - "कथं त्वया अनन्यगोचरो बलाकार्ृत्तान्तो ज्ञात इनत ब्रूनह, ततो निक्षां
ग्रहीष्ये ।" साऽर्र्दत् -"मुने। न ितृवसेर्ायााः अपरं कञ्चन िमं करोम्यहम्। तत्प्रसार्दे न एर्
मे एतादृशं नर्ज्ञानम्। नकञ्च इताः िमवव्यािायं कञ्चन मां स-नर्क्रनयणं गत्वा एतत्
पृच्छ । ततिे श्रेयो िनर्ष्यनत त्वं च ननरहङ्काराः िनर्ष्यनस इनत।" एर्ं सर्वनर्र्दा पनतव्रतया
अनिनहताः गृहीतानतनथसत्काराः स मुननाः तां प्रणम्य तर्द्गृहार्दू ननरगच्छत् ।

अ. एकपदे न उत्तरत । (केविं प्रश्नद्वयम्) ½X2=1

(i) साध्वी नकम् आर्दाय मुनेाः अस्मन्तकम् आगता?
(ii) मांसनर्क्रनयणाः नकं नाम आसीत् ?
(iii) मांस-नर्क्रयणस्य नाम् नकम् ?

आ. पूिणवाक्येन उत्तरत । (केविं प्रश्नद्वयम्) 1X2=2

(i) सा मुननं नकम् अर्र्दत् ?
(ii) कीदृशाः मुननाः तां प्रणम्य ननरगच्छत् ?
(iii) मुननाः साध्वीं नकम् अर्र्दत् ?

इ. यथाठनठदण ष्टम् उत्तरत । (केविं प्रश्नद्वयम्) 1X2=2

(i) अनुच्छेर्दे 'समीपम्' इत्यस्य पर्दस्य कृते नकं पर्दम् आगतम् ?
(ii) 'अकल्याणम्/प्रेयाः ' इत्यस्य पर्दस्य अनुच्छेर्दे काः नर्पयवयाः प्रयुक्ताः ?
(iii) 'िनर्ष्यनत' नक्रयापर्दस्य कतृवपर्दं नकम् ?

12. अधोठिखितं पद्यांशं पठित्वा उत्तराठि ठिित ।

छायामन्यस्य कुर्वस्मन्त नतष्ठस्मन्त स्वयमातपे ।

फलान्यनप पराथावय र्ृक्षााः सत्पुरुषा इर् ॥
अहो! एषां र्रं जन्म सर्वप्रार्ण्ुपजीर्नम् ।
6
 िन्यााः महीरुहा येभ्यो ननराशा यास्मन्त नानथवनाः ॥

अ. एकपदे न उत्तरत-(केविं प्रश्नद्वयम्) ½X2=1

(i) अस्मिन् श्लोके के सत्पुरुषााः इर् कनथतााः ?
(ii) केषां जन्म र्रं र्तवते ?
(iii) र्ृक्षेभ्याः के ननराशा न यास्मन्त ?

आ. पूिणवाक्येन उत्तरत-(केविं प्रश्नद्वयम्) 1X2=2

(i) र्ृक्षााः नकं कुर्वस्मन्त?
(ii) र्ृक्षााः फलान्यनप नकमथं यच्छस्मन्त ?
(iii) र्ृक्षाणाम् जन्म कीदृशं िर्नत ?

इ. यथाठनठदण ष्टम् उत्तरत-(केविं प्रश्नद्वयम्) 1X2=2

(i) ननराशा इनत नर्शेषणपर्दस्य नर्शेष्यपर्दं नकम् ?
(ii) 'मृत्युाः ' इनत पर्दस्य नर्पयवयपर्दं नकम् ?
(iii) 'तरर्ाः ' इत्यस्य पर्दस्य काः पयावयाः श्लोके आगताः ?

13. अधोठिखितं नाट्ांशं पठित्वा उत्तराठि ठिित ।

(सर्े सै ननकााः आत्मानं हन्तु मु द्य तााः )

(एतर्द् दृश्यं दृष्ट्वा तत्रत्यााः निल्ााः अनप मरणाय तत्परााः िर्स्मन्त )
प्रतापः - (सै ननकान् निल्ान् च आत्मघातं कु र्व ताः दृष्ट्वा)
स्थीयताम् , स्थीयताम् । आत्मघानतनाः जनााः तु असू याव न् लोकान् व्रजस्मन्त ।
र्ीरगत्या मरणमे र् कल्याणप्रर्दं िर्नत । िै ये ण स्वतन्त्रतायााः उपायााः
नचन्तनीयााः ।
(ने पथ्ये )
नर्रम्यतां प्रिो! नर्रम्यताम् ।
प्रतापः - श्रु त पू र्व इर् स्वराः । (सै ननकं प्रनत) र्ृ क्षम् आरुह्य दृश्यतां काः एष
शब्दापयनत ?
सद ठनकः - ( ननपु णं ननरीक्ष्य) महाराज! मे र्ाडमन्त्री िामाशाहाः खलु एषाः ।
प्रतापः - अये ! िामाशाहाः आगताः ! कथमिाकं र्दौिाव ग्यं िर्ताऽनप
पररज्ञातम् ।

अ. एकपदे न उत्तरत-(केविं प्रश्नद्वयम्) ½X2=1

(i) के मरणाय तत्परााः िर्स्मन्त ?
(ii) िामशाहाः काः आसीत् ?
(iii) के आत्मानं हन्तु मु द्य तााः ?

आ. पूिणवाक्येन उत्तरत-(केविं प्रश्नद्वयम्) 1X2=2

(i) नकं कल्याणप्रर्दं िर्नत ?
(ii) प्रतापाः सैननकं नकं कथयनत ?
(iii) सैननकाः ननपु णं ननरीक्ष्य महाराजं प्रनत नकम् उक्तर्ान् ?

इ. यथाठनठदण ष्टम् उत्तरत-(केविं प्रश्नद्वयम्) 1X2=2

7
 (i) व्रजस्मन्त इनत नक्रयापर्दस्य कतृपर्दं नकम् ?
(ii) ’आलोक्य’ इनत अथे गद्यांशे नकं पर्दं प्रयुक्तम् ?
(iii) ‘अर्रुह्य’ इत्यस्य पर्दस्य काः नर्पयवयाः प्रयुक्ताः ?

14. अधोठिखिताठन रे िाठङ्तपदाठन आधृत् प्रश्नठनमाणिं कुरुत । 1X5=5

(केविं प्रश्नपञ्चकम्)
(i) मािर्ाः उज्जनयन्याम् अर्सत् ।
(ii) गौरर्ं र्दानात् प्राप्यते।
(iii) र्यं स्वानमिाग्यानाम् अनुगन्ताराः ।
(iv) नर्द्याहीनााः पुत्रााः न शोिन्ते ।
(v) मुननाः बद्धाञ्जनलाः गृनहणीम् अर्र्दत् ।
(vi) र्श्वेतकेतुाः गुरुं प्रनत गच्छनत ।

15. अधोठिखितस्य श्लोकस्य अन्वयं मञ्जूर्ायाः उठितपदद ः पूरयत । ½ X4=2

र्रमेको गुणी पुत्रो न च मूखवशतान्यनप ।

एकश्चन्द्रिमो हस्मन्त न च तारागणैरनप ॥
अन्वयः – एकाः गुणी (i) ---------------र्रम् (िर्नत), शतानन अनप (ii) ------------
(र्रम्) च न (िर्स्मन्त), एकाः (iii) ----------------- तमाः हस्मन्त, (तत् तमाः ) (iv) ------
---------- अनप न हन्यते ।
मञ्जूर्ा
मूखावाः , चन्द्राः , तारागणैाः , पुत्राः

अथवा
अधोठिखितस्य श्लोकस्य भवाथं मञ्जूर्ायाः उठितपदद ः पूरयत । ½ X4=2

कल्पिु माः कस्मल्पतमेर् सू ते, सा कामिुक् कानमतमेर् र्दोस्मि ।

नचन्तामनणनश्चस्मन्तमेर् र्दत्ते, सतां नह सङ्गाः सकलं प्रसूते ॥
भावाथणः - (i) --------------------- पृष्ट्स्य अनन्तरमेर् इच्छां पूरयनत, तर्दे र् रीत्या
(ii) ------------------अनप क्षीरं र्दर्दानत, आशााः पूरयनत । नचन्तामनणाः अनप पृच्छनत
चेत् सर्वमनप र्दर्दानत । नकन्तु (iii) ---------------सङ्गनताः प्राथवनाम् नर्नानप
सर्वसर्द्गुणम् एर् (iv) --------------------।
मञ्जूर्ा

सज्जनानां , प्रर्दर्दानत, कामिेनुाः , कल्पिु माः

16. अधोठिखितवाक्येर्ु रे िाठङ्तपदानां प्रसङ्गानुकूिम् उठिताथं ठित्वा ठिित- 1X4=4

(केविं प्रश्नितुष्टयम्)
(i) चन्दनस्य मूलं भुजङ्गदः आनश्रतम् ।
(क) र्ानरै ाः (ख) खगैाः (ग) सपपाः (घ) गजैाः
(ii) अित्कुलीनाः अनधीत् न िर्नत ।
(क) पनठताः (ख) नलस्मखताः (ग) गनर्वताः (घ) अपनठताः
(iii) आसीत् पुरा कोSनप महातपा नाम र्नर्ासी मुननाः ।
(क) अिुना (ख) प्राचीनकाले (ग) र्तवमानकाले (घ) अद्य
(iv) नर्द्यया सर्द्गुणााः भाखि ।

8
 (क) प्रकाश्यन्ते (ख) नक्रयन्ते (ग) गच्छस्मन्त (घ) हसस्मन्त
(v) प्रतापाः अरर्ण्े ठशिायाम् उपनर्ष्ट्ाः आसीत् ।
(क) र्ने (ख) राजिर्ने (ग) पाषाणे (घ) पर्वते

17. अधोठिखित-कथां ररक्तस्थानाठन पूरठयत्वा पुनः ठिित – ½ X8=4

मािर्ाः नाम नर्प्राः (i) -------------------- अर्सत् । तस्य गृहे तस्य िायाव एकश्च
(ii) ---------------- आिाम् । एकर्दा तस्य पत्नी सुप्तं पुत्रं रनक्षतुं तं ननयोज्य
(iii) ------------------- अगच्छत् । तर्दै र् ब्राह्मणाः (iv) ------------------ नृपेण
आमस्मन्त्रताः । अताः स मािर्ाः नचरं पानलतं (v) ------------- बालकस्य रक्षां ननयोज्य
राजिर्नम् अगच्छत् । अत्रान्तरे नकुलाः एकं (vi) --------------- सपं बालकस्य
समीपं नकुलाः गच्छन्तम् अपश्यत् । अताः साः सपं खण्शाः कृतर्ान्। पश्चात् ब्राह्मणाः
आगतं (vii) --------------- नकुलाः प्रेम्णा तस्य चरणयोाः अलुठत् । तर्दा तस्य मुखे
रक्तं दृष्ट्वा ब्राह्मणाः अनचन्तयत्- "अयं मम पुत्रं अखार्दत्" इनत नननश्चत्य साः
नकुलममारयत् । पश्चात् गृहं गत्वा पुत्रं सुस्यं सपव च मृतं दृष्ट्वा ब्राह्मणाः परं
(viii) ---------------------- प्राप्नोत् ।
मञ्जूर्ा

नर्षार्दम्, स्नानाय, उज्जनयन्याम्, दृष्ट्वा, नकुलम्, श्राद्धाय, पुत्राः , कृष्णम्

*****************************************