शिक्षा निदे िालय, राष्ट्रीय राजधािी क्षेत्र, नदल्ली

Directorate of education, GNCT of Delhi

अभ्यासप्रश्नपत्रम्
कक्षा - दशमी
संस्कृतम् (कोड-122) (2022-23)
प्रथम–सत्रम्

समयः – होरात्रयम् सम्पर्ू ााङ््ाः – 80

सामान्यनिदेशााः-
• ्ृ पया सम्यक्तया परीक्षर्ं ्ुर्ान्तु यत् अस्ममन् प्रश्नपत्रे 9 पृष्ठास्न मस्ु ितास्न सस्न्त।
• ्ृ पया सम्यक्तया परीक्षर्ं ्ुर्ान्तु यत् अस्ममन् प्रश्नपत्रे 18 प्रश्नाः सस्न्त।
• उत्तरलेखनात् पर्ू ं प्रश्नमय क्रमाङ््ः अर्श्यं लेखनीयः।
• अस्ममन् प्रश्नपत्रे चत्र्ारो खण्ाः सस्न्त।
• प्रश्नसङ््या प्रश्नपत्रानसु ारम् अर्श्यमेर् लेखनीया।
• सर्ेषां प्रश्नानाम् उत्तरास्र् संम्ृ तेन लेखनीयास्न।
• प्रश्नानां स्नर्देशाः ध्यानेन अर्श्यं पठनीयाः।
प्रश्नपत्रस्वरूपम-्
‘्’ - खण्ः – अपस्ठत-अर्बोधनम् 10 अङ््ाः
‘ख’ - खण्ः – रचनात्म्-्ायाम् 15 अङ््ाः
‘ग’ - खण्ः – अनप्रु यक्त ु -व्या्रर्म् 25 अङ््ाः
‘घ’ - खण्ः – पस्ठत-अर्बोधनम् 30 अङ््ाः

‘क’ - खण्डाः – अपनितावबोधिम् 10 अङ्कााः

1. अधोस्लस्खतं गद्ांशं पस्ठत्र्ा प्रर्दत्तप्रश्नानाम् उत्तरास्र् समं ्ृ तेन स्लखत– 10
लौहपरुु षः र्ल्लभ भाई पटेलः मर्तन्त्रतासङ्राममय सेनानाय्ः आसीत।् तमय स्पतुः नाम झार्ेर भाई
मातश्च
ु नाम ला्बा र्देर्ी आसीत।् सः ए्ः आर्दशाः र्देशभक्तः, नेतत्ृ र््ुशलश्च राजनीस्तज्ञः आसीत्।
खेडा–आन्र्दोलने र्ल्लभ–भाई–पटेलः मर्तन्त्रतासेनानीनां नेतत्ृ र्ं च्ार। तमय नेतत्ृ र्ं साफल्यं प्राप।
बारर्दोली सत्यारहेऽस्प तमय अभतू पर्ू ं नेतत्ृ र््ौशलं र्ीक्ष्य रामर्ास्सनः तं ‘सरर्दार’ इस्त उपास्धना
अलङ््ृ तर्न्तः। मर्ातन्त्रयात् पर्ू ं भारतर्देशः मर्ायत्त–राज्येषु स्र्भक्तः आसीत।्
मर्ायत्त–राज्यानाम् ए्ी्रर्े लौहपरुु षमय महर्द् योगर्दाम् आसीत।्
अ. एकपदेि उत्तरत - (के वलं प्रश्नद्वयम)् 1x2=2
1
 (i) ्ः मर्तन्त्रतासङ्राममय सेनानाय्ः आसीत?्
(ii) मर्ातन््यात् पर्ू ं भारतर्देशः ्े षु स्र्भक्तः आसीत?्
(iii) मर्ायत्त–राज्यानाम् ए्ी्रर्े ्मय महर्द् योगर्दानम् आसीत्?
आ. पर् ू णवाक्येि नलखत - (के वलं प्रश्नद्वयम)् 2x2=4
(i) र्ल्लभ–भाई–पटेलमय स्पतःु मातश्च ु स््ं नाम आसीत?्
(ii) खेडा–आन्र्दोलने मर्तन्त्रतासेनानीनां नेतत्ृ र्ं ्ः च्ार?
(iii) बारर्दोली सत्यारहे रामर्ास्सनः ‘सरर्दार’ इस्त उपास्धना ्म् अलङ््ृ तर्न्तः?
इ. अमय अनच्ु छे र्दमय ्ृ ते उपयक्त ु ं शीषा्ं संम्ृ तेन स्लखत। (1)
ई. यथानिदेशम् उत्तरत- (के वल प्रश्नत्रयम)् 1x3=3
(i) ‘चकार’ स्क्रयायाः ्तृापर्दं स््म?्
(्) खेडा–आन्र्दोलने (ख) र्ल्लभ–भाई–पटेलः (ग) मर्तन्त्रतासेनानीनां
(ii) गद्ाशं ेऽस्ममन् ‘दृष्ट्वा’ पर्दमय स््ं पयाायपर्दं प्रयक्त
ु म?्
(्) र्ीक्ष्य (ख) नेतत्ृ र््ौशलं (ग) च्ार
(iii) ‘साः एकाः आदशणाः देशभक्ताः…’ अत्र सः इस्त सर्ानामपर्दं ्ममै प्रयक्त ु म?्
(्) झार्ेर भाई (ख) ला्बा र्देर्ी (ग) र्ल्लभ–भाई–पटेलः
(iv)‘लौहपुरुषाः वल्लभ भाई पटे लाः’ अनयोः पर्दयोः स््ं स्र्शेषर्पर्दम?्
(्) लौहपरुु षः (ख) लौहः (ग) र्ल्लभ–भाई–पटेलः

‘ख’ - खण्डाः – रचिात्मकं-कायणम् 15 अङ्कााः

2. अधोनलनखतं पत्रं मञ्जूषापदसहायतया पूरनयत्वा पुिाः नलखत– ½ x10=5
भवाि् वन्दिाः, स्वीयं भ्रातरं भवु िं प्रनत नलनखते पत्रे स्वस्थभोजनस्य महत्त्वं वर्णयन्त: भवु िं
स्वस्थभोजिाय प्रेरयनत–
प्रिय भर्ु न!
समनेहं ……(i) ……
तर् स्मत्रमय प्रिप्रितं ….(ii).… िाप्तम।् तेन पत्रेण मया ज्ञातम् यत् भवान् ……(iii)……
भोजनं न सेवते, भर्ान् िप्रतप्रिनं ‘चाऊमीन-बर्गर’ इत्यास्र्द खार्दस्त, ईदृशं भोजनं स्वास््याय सम्यक् न
अप्रस्त। किाप्रचत् तु अस्य ……(iv)…. कर्त्ुंु शक्यते परं िप्रतप्रिनं त्वररतभोजनस्य सेवनं स्वास््याय
……(v)…… अस्मत।
उत्तमस्वास््याय तु पस्ु िप्रर्दं भोजनं एव ……(vi)…….., यतोस्ह उच्यते एर्म–् ‘स्वस्थशरीरे
एव ……(vii)……. वासः’ भवप्रत अत: भवान् त्वररतभोजनस्य सेवनं मा करोत।ु
स्वास््यवर्गकभोजनमेव िाित।ु अनेन भवान् किाप्रप ………(viii)……… न भप्रवष्यप्रत। भवान्
स्वस्वास््यप्रवषये जार्रूक: प्रतष्ठतु इप्रत मे ……(ix)……..।
भवत: ज्येष्ठो भ्रातः ……(x)………
मञ्जूषा
हाप्रनकरम् , सेवन,ं मर्ी्ताव्यम,् र्न्र्दन, पत्र,ं अनरु ोर्ः, पस्ु िप्रर्दं , नममते, स्वस्थमनस:, रुग्ण:

2
3. प्रदत्तं नचत्रं दृष्ट्वा मञ्जूषायां प्रदत्तशब्दािां सहायतया पञ्च वाक्यानि संस्कृतेि नलखत- 1x5=5

मञ्जषू ा

गङ्गानर्दी, लक्ष्मर्झल
ू ा, मागं, चट्ा, गृहास्र् , उपरर, पार्दपाः, बाल्ः, र्ृक्षः, नौ्ा, स्र्हरस्न्त,
नयस्त, जलं, मथापयस्त, जनाः, आ्ाशे, मत्मयाः, अन्तः, मेघाः, शैत्यं, ऋस्ष्े शे, नौ्ास्र्हारं
अथर्ा
मञ्जषू ाप्रदत्तशब्दािां साहाय्येि निम्िनलनखतं नवषयम् अनधकृत्य पञ्चनभाः सस्ं कृतवाक्ययाः
एकम् अिुच्छे दं नलखत।
‘कानलदासाः’
मञ्जषू ा
स्प्रय्स्र्ः, स्र्द्ाथी, ्ास्लर्दासः, उपमा्ास्लर्दासमय, प्रस्सद्धा, मम, ्स्र्ष,ु ्ाव्येष,ु
्स्र््ुलस्शरोमस्र्ः, लो्स्प्रयः, भाषाप्रर्ाहः

4. अधोनलनखतानि वाक्यानि संस्कृतभाषया अिूद्य नलखत - (के वल वाक्यपञ्चकम)् 1x5=5

(i) र्े पमु त् पढ़ते हैं। (a) They read books .

(ii) र्रे णया र्दरू र्दशान र्देखती है। (b) Varenya watches T.V..

3
 (iii) मैं पा्ा में जाता ह।ं (c) I go to in the park.
(iv) तमु सब प्राथाना सभा में जाओ। (d) All of you go to in assembly.
(v) हम सभी स्र्द्ालय जाएंगें। (e) We will go to school.
(vi) हाथी ्े ला खाते हैं। (f) Elephants eat bananas.
‘ग’ - खण्डाः – अिुप्रयुक्त-व्याकरर्म् 25 अङ्कााः
5. अधोनलनखतेषु वाक्येषु रेखांनकतपदस्य सनन्धपदं सनन्धच्छे दपदं वा नचिुत– 1x4=4
(के वलं प्रश्नचतष्टु यम)्
i. अयमे्ः तावनद्वभज्य भज्ु यताम।्
ii. युष्मत+् दशणिात् ्ुशलस्मर्।
iii. सत+् निधीयन्तां सभासर्दः।
iv. र्यसमतु न नकनञ्चदनन्तरम् ।
v. सर्ात्र जलोपप्लर्ः सम+् जाताः।
6. अधोनलनखतवाक्येषु रेखाङ्नकतपदािां समासं नवग्रहं वा प्रदत्तनवकल्पेभ्याः नचितु - 1x4=4
(के वलं प्रश्नचतुष्टयम)्
(i) ्स्श्चत् दृश्यते नत्रदशानधप!।
(्) स्त्रर्दशानाम् अस्धपः (ख) स्त्रर्दश च ते अस्धपः (ग) स्त्रर्दशाः अस्धपः
(ii) व्यवधािेि सनहतम् न चाररत्रलोपाय।
(्) व्यर्धानसस्हतम् (ख) सस्हतव्यर्धानम् (ग) सव्यर्धानम्
(iii) दुवणहमत्र जीस्र्तं जातम्
(्) र्दगु ास्तः र्हा (ख) र्दःु खेन र्हम् (ग) र्दिु ं र्हनम्
(iv) राजस्संहः नाम राजपुत्राः र्सस्त मम।
(्) राजः पत्रु ः (ख) राजानः पत्रु ः (ग) राज्ञः पत्रु ः
(v) कुनत्सतवस्तनु मनितं भक्ष्यम्
(्) ्ुस्त्सतर्मतस्ु भः स्मस्ितं (ख) ्ुस्त्सतर्मतनू ां स्मस्ितं (ग) ्ुस्त्सतर्मतनु े स्मस्ितं ।
7. अधोनलनखतवाक्येषु रेखाङ्नकतपदािां प्रकृनत-प्रत्ययौ सयं ोज्य नवभज्य वा उनचतम् उत्तरं 1x4=4
नवकल्पेभ्याः नचिुत- (के वलं प्रश्नचतुष्टयम)्
(i) अन्योऽस्प बनु िमाि् लो्े मच्ु यते महतो भयात।्
(्) बस्ु द्ध+ मान (ख) बस्ु द्ध+ मतपु ् (ग) बस्ु द्धमान+ मतपु ्
(ii) महात्मानः स्चत्तर्ाचोः सम+त्व आहः।
(्) समता (ख) समत्र्ता (ग) समत्र्म्
(iii) पशपु स्त–ममत््े त्च्छदत्वम्
(्) छर्द+तल् (ख) छर्द+तमु नु ् (ग) छर्द+त्र्
(iv) पाषार्ी सभ्यता स्नसगे न मयात्
(्) सभ्य+तल् (ख) सभ्य +ठ्् (ग) सभ्य +त्र्

4
 (v) शारीररकं मानस्स्ं र्ास्च्ं ऐक्यं मयात।्
(्) शरीर+फ्् (ख) शरीर +ठ्् (ग) शरीर +त्र्

8. वाच्यस्य नियमािुगुर्म् उनचतं नवकल्पं नचिुत। (के वलं प्रश्नत्रयम)् 1x3=3

(i) प्रकम् …………. र्नं र्च्छप्रतत।
(क) छात्र: (ि) छात्रा: (र्) छात्रै:
(ii) आम!् छात्रास्भः र्नं ………..।
(्) र्म्यतते (ि) र्म्यत: (र्) र्म्यते।
(iii) ……………. लेखः स्ल्यते।
(्) तममै (ख) तेषु (ग) तेन
(iv) ……………… आशा स्क्रयते।
(्) स्नधानाः (ख) स्नधानेभ्यः (ग) स्नधानैः

9. प्रदत्तेभ्याः नवकल्पेभ्याः समनु चतं कालबोधकशब्दं नचितु - (के वलं प्रश्नचतष्टु यम)् 1x4=4
(i) छात्रा 7:15 ……………… प्रवद्याियं र्च्छप्रत।
(ii) स्र्द्ालये ………..7.45……… प्राथानासभा भर्स्त।
(iii) समं ्ृ त्क्षा ………..8.15……… भर्स्त
(iv) धन्र्न्तररः 10.00 ……… अल्पाहारं स्वीकरोप्रत।
(v) माता 9. 30 …………. मप्रतिरम् र्च्छप्रत।

10. मञ्जूषायां प्रदत्तयाः उनचतयाः अव्ययपदयाः अधोनलनखतवाक्येषु ररक्तस्थािानि पूरयत - (के वलं 1x3=3
प्रश्नत्रयम)्
(i) यत्र आमते सा धतू ाा ……………. गम्यताम।्
(ii) मनः शोषयत् तनःु पेषयर्द् भ्रमस्त ………………………र्क्रम॥्
(iii) यत्र-यत्र सयू ारस्श्मः ……………………………… प्र्ाशः ।
(iv) ………….. त्र्ं स््ं ्ररष्यस्स?
मञ्जूषा
तत्र-तत्र, अद्, सर्दा , तत्र

11. अधोनलनखतवाक्येषु रेखाङ्नकतपदम् अशुिम् अनस्त। शुिपदं नवकल्पेभ्याः नचिुत- 1x3=3

(के वलं प्रश्नत्रयम)्
(i) माता भोजनम् आियामाः।

5
 (्) आनयन्तु (ख) आनयस्त (ग) आनयस्न्त
(ii) प्रसंह: गहिस्य वने प्रनवसप्रत।
(क) गहनाय (ि) गहने (र्) गहनात्
(iii) अहम् क्रीडाक्षेत्रे क्रीडतत।
(क) क्रीडप्रस (ि) क्रीडाम: (र्) क्रीडाप्रम
(iv) बस्ु द्धमत्यः बातिका नृत्यप्रतत।
(क) बािका: (ि) बाप्रिक्य: (र्) बाप्रिका:
‘घ’ - खण्डाः – पनित-अवबोधिम् 30 अङ्कााः
12. अधोतितितं गद्याशं पतित्वा प्रदत्तप्रश्नानाम् उत्तरातर् सस्ं कृतेन तिित - 5
कप्रित् कृ षकः बिीविागभयां क्षेत्रकषगणं कुवगतनासीत।् तयोः बिीविगयोः एकः शरीरे ण िबु गिः जवेन
र्ततमु शक्तिासीत्। अतः कृ षकः तं िबु गिं वृषभं तोिनेन नुद्यमानः अवतगत। सः वृषभः हिमढू ्वा
र्ततमु शक्तः क्षेत्रे पपात। क्रुद्धः कृ षीविः तमत्ु थापप्रयतंु बहुवारम् यत्नमकरोत।् तथाप्रप वृषः नोप्रत्थतः।
भमू ौ पप्रततं स्वपत्रु ं दृष्ट्वा सवगर्ेननू ां मातःु सरु भेः नेत्राभयामश्रप्रू ण आप्रवरासन।्
अ. एकपदेन उत्तरत। (के विं प्रश्नद्वयम)् ½x2=1
(i) कः क्षेत्रकषगणं कुवगतनासीत?्
(ii) कृ षकः ्ं तोिनेन नद्यु मानः अवतगत।
(iii) हिमढू ्वा र्ततमु शक्तः र्दबु ालो र्ृषभः ्ुत्र पपात?
1x2=2
आ. पूर्णवाक्येन उत्तरत। (के विं प्रश्नद्वयम)्
(i) क्रुद्धः कृ षीविः प्रकम् अकरोत्?
(ii) भमू ौ पप्रततं स्वपत्रु ं दृष्ट्वा ्मय नेत्राभयामश्रप्रू ण आप्रवरासन?्
1x2=2
(iii) कृ षकः ्ाभ्यां क्षेत्रकषगणं कुवगतनासीत।्

इ) यथानिदेशम् उत्तरत- (के वल प्रश्नद्वयम)्

(i) ‘दुबणिं वषृ भ’ं अनयोः पर्दयोः स््ं स्र्शेषर्पर्दम?्
(ii) ‘सबलम’् इत्यमय स््ं स्र्लोमपर्दं गद्ांशे प्रयक्त
ु म?्
(iii) ‘अवतणत’ स्क्रयायाः ्तृापर्दं स््म?्

13. अधोनलनखतं पद्यांशं पनित्वा प्रदत्तप्रश्नािाम् उत्तरानर् सस्ं कृतेि नलखत - 5

कज्जलमनलिं धूमं मुञ्चनत शतशकटीयािम।्
वाष्पयािमाला सन्धावनत नवतरन्ती ध्वािम॥्
यािािां पङ्क्तयो ह्यिन्तााः कनििं सस ं रर्म।्
अ. एकपदेि उत्तरत (के वलं प्रश्नद्वयम)् ½x2=1
(i) र्ाष्पयानमाला स््ं स्र्तरन्ती सन्धार्स्त?
(ii) ्ः धमू ं मञ्ु चस्त?
6
 (iii) ससं रर्ं ्ीदृशं जातम् ? 1x2=2
आ. पूर्णवाक्येि उत्तरत (के विं प्रश्नद्वयम)्
(i) र्ाष्पयानमाला स््ं ्रोस्त?
(ii) ्े षां पङ्क्तयः स्ह अनन्ताः?
1x2=2
(iii) ्ज्जलमस्लनं स््ं मञ्ु चस्त?
इ) यथानिदेशम् उत्तरत- (के वल प्रश्नद्वयम)्
(i) ‘अिन्तााः पङ्क्तयाः’ अनयोः पर्दयोः स््ं स्र्शेष्यपर्दम?्
(ii) ‘धूम्रं’ ्ृ ते स््ं समानाथा्पर्दं गद्ांशे प्रयक्त
ु म?्
(iii) ‘मञ्ु चनत’ स्क्रयायाः स््ं ्मापर्दं गद्ाश ं े प्रयक्त
ु म?्

14. अधोनलनखतं िाट्यांशं पनित्वा प्रदत्तप्रश्नािाम् उत्तरानर् संस्कृतेि नलखत - 5

रामः - एष भर्तो: सौन्र्दयाार्लो्जस्नतेन ्ौतहू लेन पृच्छास्म क्षस्त्रय्ुलस्पतामहयोः
सयू ाचन्ियोः ्ो र्ा भर्तोर्ंशमय ्त्ताा ?
लर्ः - भगर्न् सहस्रर्दीस्धस्तः ।
स्र्र्दषू ्ः–स््ं द्वयोरप्ये्मेर् प्रस्तर्चनम् ?
लर्ः– भ्रातरार्ार्ां सोर्दयौ ।
रामः– समरूपः शरीरसस्न्नर्ेशः । र्यसमतु न स््स्ञ्चर्दन्तरम।्
लर्ः– आर्ां यमलौ ।
रामः– सम्प्रस्त यज्ु यते । स््ं नामधेयम् ?
लर्ः– आयामय र्न्र्दनायां लर् इत्यात्मानं िार्यास्म (्ुशं स्नस्र्दाश्य) आयोऽस्प
गरुु चरर्र्न्र्दनायाम् ………..।
अ. एकपदेि उत्तरत (के वलं प्रश्नद्वयम)् ½x2=1
(i) सयू ाचन्ियोर्ंशमय ्त्ताा ्ः ?
(ii) ‘भ्रातरार्ार्ां सोर्दयौ’ इस्त ्ः उत्तरयस्त?
(iii) ‘समरूपः शरीरसस्न्नर्ेशः’ इस्त ्ः उत्तरयस्त?
आ. पूर्णवाक्येि उत्तरत (के विं प्रश्नद्वयम)्
(i) स््ं द्वयोरप्ये्मेर् प्रस्तर्चनम?् स्र्र्दषू ्मय प्रश्ने लर्ः स््ं ्थयस्त? 1x2=2
(ii) ‘भ्रातरार्ार्ां सोर्दयौ’ लर्मय उत्तरे रामः स््ं ्थयस्त?
(iii) भगर्ान् सहस्रर्दीस्धस्तः ्योः र्श ं मय ्ताा?
1x2=2
ई) यथानिदेशम् उत्तरत- (के वल प्रश्नद्वयम)्
(i) ‘सोदयौ भ्रातरौ’ अनयोः पर्दयोः स््ं स्र्शेष्यपर्दम?्
(ii) ‘आयोाः’ ्ृ ते स््ं समानाथा्पर्दं गद्ाश
ं े प्रयक्त
ु म?्

7
 (iii) ‘नकं द्वयोाः अनप एकमेव प्रनतवचिम’् अत्र स््ं अव्ययपर्दम् अस्मत?

15. रेखाङ्नकतपदानि आधृत्य प्रश्ननिमाणर्ं कुरुत– (के वल प्रश्नचतुष्टयम)् 1x4=4

(i) उद्ाने पनक्षर्ां ्लरर्ः चेतः प्रसार्दयस्त।
(ii) यस्र्द त्र्ं मां मक्ु त्र्ा यास्स तर्दा र्ेलाप्यर्ेला मयात।्
(iii) अपर्ू ोऽयं मािवािां सरमर्त्यर्तारः।
(iv) अस्चरार्देर् चण्र्ातेन मेघरवयश्च सह प्रर्षाः समजायत।
(v) सहस्रास्ध्े षु पुत्रेषु सत्मर्स्प तर् अस्ममन्नेर् र्ात्सल्यं ्थम?्
16. मञ्जूषाताः समनु चतपदानि नचत्वा अधोनलनखत-श्लोकस्य अन्वयं पूरयत - 1x4=4
अमन्त्रमक्षरं िानस्त, िानस्त मूलमिौषधम।्
अयोग्याः पुरुषाः िानस्त योजकस्तत्र दुलणभाः।।

अन्र्यः– अमन्त्रम् …………(i)……न अस्मत। (स््मस्प) मल ू म् …………(ii)………,

(्ोऽस्प) ………(iii)…… अयोग्यः न अस्मत। ्े र्लं योज्ः तत्र
……(iv)……………अस्मत ।
मञ्जूषा
परुु षः, अक्षरं, अनौषधम,् र्दल
ु ाभः
अथवा
मञ्जूषायाः साहाय्येन श्लो्मय भार्ाथे ररक्तमथानास्न परू स्यत्र्ा पनु ः स्लखत –
1x4=4
सम्पत्तौ च नवपत्तौ च महतामेकरूपता।
उदये सनवता रक्तो रक्तश्चास्तमये तथा॥
भावाथणाः– ये महान्तो जनाः भर्स्न्त तेषां ..……(i).….. स्र्पत्तौ च ……(ii)…… भर्स्त।
यथा उर्दये ………(iii)…….. रक्तो भर्स्त तथैर् अमतसमये सस्र्ता……(iv)…… भर्स्त।
मञ्जूषा
सम्पत्तौ, ,सस्र्ता, ए्रूपता, रक्तः

8
17. अधोतितित-कथांशं समतु ित-क्रमेर् तिित - ½x8=4
(i) कथमेकैकशो व्याघ्रभक्षणाय किहं कुरुथः?
(ii) तत्र राजप्रसहं ः नाम राजपत्रु ः वसप्रत स्म।
(iii) अयमेकस्तावप्रिभज्य भज्ु यताम।्
(iv) एकिा के नाप्रप आवश्यककायेण तस्य भायाग बप्रु द्धमती पत्रु ियोपेता प्रपतर्ु गहृ ं िप्रत
चप्रिता।
(v) पिाि् अतयो प्रितीयः कप्रिल्िक्ष्यते।
(vi) इस्त ित्ु र्ा व्याघ्रमारी ्ास्चस्र्दयस्मस्त मत्र्ा व्याघ्रो भया्ुलस्चत्तो निः।
(vii) मार्े र्हनकानने सा एकं व्याघ्रं ििशग।
(viii) सा व्याघ्रमार्च्छततं दृष्ट्वा र्ाष्ट्यग ात् पत्रु ौ चपेटया िहृत्य जर्ाि।

18. अधोनलनखतवाक्येषु रेखाङ्नकतपदािां प्रसङगािुकूलम् उनचताथं नचत्वा नलखत– 1x3=3

(i) भगर्न् सहस्रदीनधनताः अममा्ं र्श
ं मय ्त्ताा
(्) सयू ाः (ख) शरीरम् (ग) जलम् (घ)

(ii) र्ायमु ण्लं भृशं र्दस्ू षतम् ।

(्) ्ुस्टलम् (ख) शरीरम् (ग) जलम् (घ) अस्ध्म्

(iii) महत्कौतुकम् आर्ेस्र्दतं त्र्या ।

(्) सयू ाः (ख) आश्चयाम् (ग) पाषार्ः (घ) र्क्रम्

(iv) शरीरे र् र्दबु ालः जवेि गन्तमु ् असमथाः॥

(्) प्रमतरः (ख) तनःु (ग) जलम् (घ) शीघ्रतया