FARMAKOLOGJI

DOZIMI I MEDIKAMENTEVE
 veprojmë sipas formulës: X = D : H
o ku : X = numri i kokrrave që do të marrë i sëmuri;
o D = doza që rekomandon mjeku
o H = doza që ka një kokër

 Mënyra e llogaritjes së sasisë së tretësirës që do marrë pacienti nga goja/qe do te

injektoj
o Kur nga goja do të përdoren preparate në gjëndje tretësire zbatohet formula e
mëposhtme: X = D : H x Q ku D = doza që rekomandon mjeku H = doza që
ndodhet në masën e tretësirës se dhene( Q ) ; Q = sasia e ml, në të cilën është
tretur sasia e preparati H.
o Për të llogaritur shpejtësinë e injektimit është e nevojshme që, për atë
tretësirë, të dimë numrin e pikave që përmbahet në një mililitër (faktori pikë).
Faktori pikë për tretësirat ujore është 20.
o Llogaritja bëhet në këtë mënyrë:
o Veprimi 1 - sasia totale e tretësirës pjestohet me numrin e orëve = numri i ml /
orë.
o Veprimi 2 - numri i ml / orë pjestohet me 60 = numri i ml / minutë.
o Veprimi 3 - numri i ml / minutë shumëzohet me faktorin pikë = numri i pikave /
minutë.
o Faktori pikë zakonisht shënohet në etiketën e tretësirave.

ANTIHIPERTENSIVËT HTA eshte shkaku kryesor i: hemoragjive cerebrale; zhvillimin e

semudjes se arterieve koronare; infarktit te myokardit dhe vdekjeve te papritura,
insuficiencave kardiake apo renale; dhe te aneurizmave te aortes .

Klasifikimi : DIURETIKËT e ulin presionin e gjakut së pari duke ulur vëllimin e masës
qarkulluese, së dyti duke larguar natriumin , ato ulin ndjeshmërinë e enëve ndaj adrenalinës
dhe së fundi ato zgjerojnë drejtpërdrejt enët e gjakut.

 Tiazidikët ( hidroklortiazidi ) bejne ripërthithjen e natriumit dhe klorit ,është

diuretiku më i përdorshëm si antihipertensiv. Tolerohen mirë, por kur përdorim doza
të larta shfaqen çrregullime elektrolitike: hyponatremi, hypokalemi etc .
  Duretikët e Hansës si diuretikët më të fuqishëm që janë, rrezikojnë në rradhë të parë
për dehidratim të organizimit , përdoret në rastet urgjente në krizat hipertensive.
o Kaliprotektoret (Spirolaktoni) është diuretik kalioprotektor, me forcë diuretike të
vogël, por me veti të mira antihypertensive (nuk duhen dhënë në insuficiencën
hepatike) , por ata kanë vlerë kur kombinohen me hidroklortiazidin pasi pakësojnë
eliminimin e kaliumi .

Simpatolitiket qendrore : Perfaqësuesit e këtij grupi Metildopa dhe klonidina duke nxitur
receptorët alfa 2 presinaptikë të SNQ veprojnë duke dobësuar efektet simpatike në periferi.

VAZODILATATORËT :Në grupin e antihipertensivëve me veprim të drejtpërdrejt në vazat e

gjakut futen : Barnat që zgjerojnë arteriolet (hidralazina, diazoksidi, minoksidili) keto
administrohen se bashku me an te diuretikeve ose beta bllokuesit , Barna që zgjerojnë
arteriolet dhe venat (nitroprusidi i natriumit), dhe Kalcibllokuesit .

Simpatolitikët alfabllokues në receptorët alfa të enëve të gjakut tregojnë efekt

vazodilatator dhe për pasojë ulin T.A.

Betabllokuesit (propranololi, atenololi ,metoprololi etj) veprojnë duke ulur debitin

kardiak, por në uljen e T.A.

Kalçibllokuesit: Preparatet kalcibllokuese në doza terapeutike frenojnë tkurrjen e

muskulaturës së lëmuar të vazave të rezistencës dhe sa më i rritur të jetë tensioni i mureve të
enëve të gjakut aq më i madh do të jetë lëshimi që shkakton e njëjta dozë e preparatit. Ca++
bllokuesit kanë dhënë rezultate të mira në trajtimin e hipertonisë. ( amlodipina, verapamili,
diltiazemi ). Nifredipina me gjithë se jep efekt hypotensiv të shpejtë dhe të dukshëm nuk
është antihipertensiv i zgjedhur , por kombinimi i saj në diuretikët shton rrezikun e
hipokalemisë.
FRENUESIT E SISTEMIT RENINË-ANGIOTENZINË : jane vazodilatatorë që veprojnë
duke frenuar enzimën që bën shndrimin e angiotenzinës I ( inaktive) në angiotenzinë II (cila
është një vazokonstriktore e fuqishme) . ACE inhibitoret do japin si efekt vazodilatator edhe
mbajtje të kaliumit meqë nuk prodhohet aldosteroni. (enalaprili, kaptoprili, lizinoprili,
saniprili ) .

Frenuesit e receptorëve të angiotenzinës (losartan , valsartan, telmisartranetj)

veprojnë duke bllokuar në mënyrë selektive receptoret e angiotenzinës II dhe duke zvogëluar
efektet vazopresive të saj japin ulje të presionit të gjakut. Ato përdoren kryesisht për mjekimin
e HTA dhe situatat e tjera kur ACE inhibitorët nuk tolerohen për shkak të kollës ose
angioedemës .
ANTIINFLAMATORËT JO STEROIDË : sipas mekanizmit të veprimit futen në këto grupe :
1. Anti-inflamatorët jo steroide ( A.I.J.S.) 2. Anti-inflamatorët steroide ( A.I.S.)
Krahas efektit anti-inflamator kanë edhe efekt analgjezik ( largojnë dhimbjen ) dhe antipiretik ( ulin
temperaturën e ngritur të trupit ) . Anti-inflamatorët jo steroide janë një grup substancash ku shumica e
efekteve të tyre i dedikohet frenimit të PG ( prostaglandinave ).
Në bazë të strukturës së tyre klasifikohen si më poshtë :

1 – Derivatet e acidit salicilik ( aspirina kryesor ) Aspirina largon dhimbjet e kokës, dhimbjet
artikulare, muskulare, , ulin temperaturë e lart të trupit duke zgjeruar enët periferike e duke shtuar
djersitjen. Efekt antiagregues trombocitar e për pasojë zgjat kohën e hemoragjisë duke zgjatur kohën e
formimit të koagulit në rast dëmtimi të lekurës ose mukozave .

 Efektet e padëshiruara : djegje në stomak hemoragji gastointestinale , përdorimi aspirinës edhe

me doza jo të larta favorizon hemoragjinë , përdorimi i aspirinës, në rastin e infeksioneve virale
tek fëmijët, mund të shkaktojë sindromin Ray. Disa individë janë alergjike ndaj aspirinës .
 Salicilatet kundërindikohen në të sëmurët me ulçera gastroduodenale, dëmtime të funksionit
hepatik dhe renal, çrregullimet e koagulimit, para ndërhyrjeve kirurgjikale,në rastet me alergji ndaj
tyre .

2 – DERIVATET E PARA – ACETAMINOFENIT ( Paracetamoli) ashtu si dhe salicilatet zotëron veti

analgezike dhe antipiretike por nuk ka efekt anti-inflamator dhe antiagregues trombocitar prandaj nuk
përdoret në sëmundjet me bazë inflamatore. Ka te njeta efekte si aspirina ne menyre mesatare dhe
preferohet tek personat qe jan alergjik nga aspirina .
• Efektet e padëshiruara përdorimi i dozave te larta, është nekroza hepatike , jep dëmtime të
veshkave. Në këto raste si antidod përdoret acetilcisteina .

3- Selektive COX-2 (Celecoxib, Rofecoxib, Valdecoxib) - frenojnë në mënyrë selektive COX-2 pa

ndikuar në COX-1. Meqënëse COX-1 gjendet në traktin gastrointestinal, veshka dhe trombocite duke
frenuar COX-2 ato tregojnë efekt të ngjashëm me atë të A.I.J.S. jo selektivë por japin më pak efekte
anësorë gastrointestinale dhe, prandaj nuk ofrojnë mbrojtjen kardiovaskulare që mund të ofroje në këta
pacientë dhënia e dozave të vogla të aspirines. Fatkeqësisht ato janë po aq toksike për veshkat (sepse
edhe enzima COX-2 ka aktivitet të theksuar në veshka ) prandaj ato nuk rekomandohen në rast se pacienti
ka insuficiencë renale.

 Efektet e padëshiruara :
 Në aparatin kardio vaskular – ulje ose rritje të presionit arterial, aritmi;infrakt i miokardit .
Kunderindikimi eshte i njejte me aspirinen (në të sëmurët me ulçera gastroduodenale, dëmtime
të funksionit hepatik dhe renal, çrregullimet e koagulimit, para ndërhyrjeve kirurgjikale,në rastet
me alergji ndaj tyre .)
Antibiotikët- Me spektër antimikrobik kuptojmë tërësinë e mikrobeve të ndjeshme ndaj
veprimit te nje antibiotiku të dhënë.
 Në bazë të spektrit të veprimit dallojmë: antibiotikë me spektër të ngushtë veprimi
( penicilinat ) dhe antibiotikë me spektër të gjërë veprimi (tetraciklinat, kloramfenikoli,
aminozidikët, makrolidët, polipeptidikët, sulfamidet, kinolonet e tjera). Disa antibiotikë
veprojnë duke i shkatërruar mikrobet (baktericid) Antibiotikë të tjerë veprojnë duke penguar
vetëm zhvillimin e mikrobit (bakteriostatik.)

1-ANTIBIOTIKËT BETALAKTAMIKË (Penicilinat ,

Cefalosporinat ,Karbapenemet , Monobaktamet )
 Të gjithë antibiotikët betalaktamikë duke penguar formimin e murrit qelizor të mikrobit
tregojnë veprim baktericid ndaj tyre. Penicilinat e spektrit G veprojnë kryesisht ndaj grupit të
kokëve, me përjashtim të stafilokokëve , që prodhojnë penicilinazë sepse kjo enzimë i
shkatërron këto penicilina. Ato veprojnë edhe ndaj mikrobeve anaerobe, difterisë, antraksit,
shkaktarit të sifilizit e të tjera.
 Penicilinat e spektrit M veprojnë përveç mikrobeve të mësipërme edhe ndaj stafilokokëve që
prodhojnë penicilinazë, ndaj të cilëve veprimi është mjaft i mirë dhe prandaj preferohen në
këto infeksione.
 Penicilinat e spektrit A (ampicilina, amoksicilina) përveç mikrobeve ku veprojnë grupi i
penicilinave të spektrit G, veprojnë edhe ndaj disa bacileve gram negative.

 Cefalosporinat e gjeneratës së pare dhe të dyte nuk kalojnë barierën hematoencefalike

kurse ato të gjeneratës së tretë dhe të katërt kalojnë . Cepalosporinat e gjeneracionit të parë
dhe të dytëkanë spektër të gjërë veprimi por veprojnë veçanërisht ndaj stafilokokëve ndërsa
cepalosporinat e gjeneracionit të tretë veprojnë veçanërisht ndaj bacileve gram negative.
Cefalosporinat e gjeneratës së katërt me përfaqësues Cefepimën janë rezistente edhe ndaj
betalaktamzave .
 Efektet e padëshiruara : Reaksione alergjike, diarre , nause dhe te vjella këto janë
reaksione të rënda të tipi të shokut anafilaktik , Irritime lokale të indeve.
2- Antibiotikët aminozitikë : janë molekula shumë polare , në përgjithësi eliminohen me
veshka prandaj duhen përdorur me shumë kujdes ne pacientët me insuficiencë renale. Janë
antibiotikë me spektër të gjërë veprimi, veçanërisht efektivë ndaj bacileve gram negative
përfshirë edhe mykobakteriumin e tuberkulozit . Tregojnë efekt baktericid.
 Efektet e padëshiruara :ototoksicitet , nefrotoksicitet .
GLUKOPEPTIDET (Vankomicina dhe Teikoplanina) janë antibiotikë me veprim baktericid që
veprojnë kryesisht ndaj grupit të stafilokokëve. Jepen vetëm me injeksione. Shpërndahen në të gjitha indet
përfshirë dhe lëngun truno-shpinor. Ato mund të provokojnë të vjella, reaksione alergjike, efekte toksike në
vesh dhe veshka.

NITROIMIDAZOLET (metronidazoli) vepron ndaj bakterieve anaerobe he protozoarëve .Përdoret me

rrugë intravenoze të tilla janë endokarditet, infeksionet kirurgjikale, gjinekologjike, infeksionet intestinale nga
lamblia, trikomonas dhe në amebiazë.
 Efektet e padëshiruara mund të vërehen nausea , dhimbje koke , shijë metalike, dhe bashkëveprime me
alkolin shkakton takikardi , dispne dhe te vjella .

KINOLONET (ciprofloxacina, pefloxacina, norfloxacina) përdoren në infeksionet e vijave të poshtme

urinare , meningjitet ,SST , infeksionet abdominale dhe të traktit gastrointestinal, trajtimin e prostatiteve dhe
nefriteve.
 Efektet e padëshiruara : Në apartin tretës japin pështjellime, të vjella, diarre ose konstipacion,
dhimbje abdominale. Në sistemin nervor mund të japin dhimbje koke, pagjumësi .

TETRACIKLINAT (doksiciklina, minociklina) Tregojnë veprim të mirë sidomos ndaj brucelozës,

klamidiet, mykoplazmes e tjera. Ato përdoren kryesisht në infeksionet respiratore e urinare, infeksionet që
transmetohen me rrugë seksuale, kolerë si dhe në infeksionet e ndryshme kur pacientët janë alergjikë ose
rezistentë ndaj penicilinave.
 Efektet e padëshiruara : hepatotoksicitet , shkakton pigmentim të dhëmbëve si dhe vonesë në rritjen e
e kockave .

KLORAMFENIKOLI : është antibiotik me spektër shumë të gjërë veprimi. Ai vepron vecanërisht mirë
ndaj grupit të enterobakterieve.
 Efektet e padëshiruara:( Sindromi gri) Kur përdoret tek të porsalindurit dhe premature mund të japë
një gjëndje të rëndë që fillon që nga dita e katërt e terapisë me të vjella, refuzim të gjirit, frymëmarje të
shpejtuar, cianozë, diarre jeshile. Jep dëmtime të palcës të kockave që manifestohet me anemi,
leukopeni, trombocitopeni të cilat mnd të rrezikojnë jetën e të sëmurit.

MAKROLIDËT (eritomicina, klaritromicina, spiramicina) : Janë antibiotikë me spektër veprimi relativisht

të gjërë. Ata tregojnë në përgjithësi efekt bakteriostatik ndaj mikrobeve. Preferohen në infeksionet respiratore
dhe urinare të shkaktuara nga klamydia dhe mykoplazma .
 Efektet e padëshiruara : Janë toksikë për mëlçinë. Ato japin rritje të bilirubinemisë dhe rritje të
transaminazave .Në vesh japin çrregullime kalimtare të dëgjimit. Lokalisht makrolidët kanë efekte
irrituese prandaj kur merren nga goja provokojnë pështjellime, të vjella, diarre, krampe muskulare.
SULFAMIDET-janë substancat e para të përdorura për trajtimin e sëmundjeve infektive në
tërësinë e organizmit . Janë antibiotikë me spektër të gjërë veprimi dhe tregojnë veprim
bakteriostatik ndaj mikrobeve
Bazuar në shpejtësinë me të cilën përthithen dhe eliminohen ndahen në katër grupe.
 Sulfamidet që nuk thithen nga aparati tretës dhe që veprojnë në zorrë (sulfasalazina).
 Sulfamide që përthithen dhe eliminohen shpejt nga organizmi (sulfisoksazoli)
 Sulfamidet me veprim të zgjatur që thithen shpejt por eliminohen ngadalë
 Sulfamide për përdorim local.

 Efektet e padëshiruara : hepatotoksicitet , reaksione alergjike , pështjellime, të vjella,

diarre, dhimbje barku, temperaturë, fotosensivitet , kristauri , sindrom Stevens-Jonson .