Edita:

Casa da Muller
Concellería de Muller e Servizos Sociais
Concello de Lugo

Deseña e maqueta:

ks deseño e comunicación

Textos e entrevistas:

Alecrín

ISBN :

84-934842-2-9

DEPÓSITO LEGAL:

LU - 450-06
Presentación

A explotación sexual das mulleres é un grave problema de desigualdade de xénero, baseado

na relación de dominación e explotación. Conleva violencia de xénero ó ter como obxecto de
intercambio mercantilista a sexualidade e o corpo das mulleres, estigmatizándoas para toda
a súa vida. É, polo tanto, unha grave vulneración dos dereitos humanos e supón un retroceso
tanto na loita pola igualdade como na erradicación da violencia.

Este estudo é a situación actual da prostitución no noso municipio e limítrofes. O fenómeno

da emigración fomenta cada vez máis estas prácticas, nas que o comercio con mulleres, en
moitos casos menores de idade, continúa maltratando a miles e miles de afectadas en todo o
mundo, mentres que nos organismos competentes se mira para outro lado.

A práctica da prostitución foi sempre mal considerada pero consentida, ignorada e apartada
a recunchos pouco visibles das cidades, como se non ver fose suficiente para ignorar esta
violencia encuberta. Ademais, o crecemento e enriquecemento das mafias internacionais pon
de manifesto que se trata dun problema transnacional no que é necesaria a cooperación de
todas e todos.

Existe a crenza mundial de que os corpos das mulleres e das nenas/os son meros produtos de
consumo, polo que a súa explotación réxese pola lei da oferta e da demanda: os homes
demandan e as mulleres son a oferta.

Temos que acadar solucións e posicionarnos a todos os niveis para loitar contra este fenómeno
no que a maioría das mulleres e nenas acaban enfermas, traumatizadas e tan pobres como
cando entraron na prostitución. Mentres, os criminais das mafias e explotadores fanse cada
vez máis ricos, a través de man de obra barata e sen dereitos.

Apoiar a prostitución é lexitimar a violencia contra as mulleres.

Carmen Basadre Vázquez

Concelleira Muller e Benestar Social
índice

Plantexamento e finalidade .....................................................................................9

Marco Teórico e Legal da Prostitución .......................................................................11

De Europa a España. Situación actual.............................................................20

Aproximación cuantitativa e cualitativa da investigación realizada ás mulleres prostituídas....29

Ámbitos de exercicio da Prostitución .............................................................29

1. Barrio .............................................................................................................30

2. Clubs de Alterne ................................................................................................41

3. Pisos...............................................................................................................66

As mulleres prostituídas: denominadores comúns (análise cuantitativo) ...................79

Entrevistas en profundidade (análise cualitativo) ..............................................99

1. Inicios na Prostitución..........................................................................................99

2. Na Prostitución ................................................................................................105

3. Significados da Prostitución .................................................................................131

Aspectos da intervención social en Lugo con Mulleres Prostituídas..................................145

Entidades de atención social en Prostitución ..................................................145

Corpos Policiais .....................................................................................154

Conclusións da investigación .................................................................................161

Apéndice .........................................................................................................163

Bibliografía .......................................................................................................167
plantexamento e finalidade
O presente informe de investigación sobre a
Prostitución feminina en Lugo e áreas limítrofes
responde ao interese por parte do Concello de
Lugo de coñecer unha realidade social e persoal
das mulleres en prostitución nunha zona
delimitada, na procura dun diagnóstico de
necesidades e de características socio-demográficas
que, dalgún xeito, axuden a deseñar
plantexamentos integrais e estratéxicos de
intervención social dirixidos cara este colectivo.
Por iso, aínda que se pretende dotar ao informe
dun marco teórico referencial que contextualice
o fenómeno, a exposición centrarase
principalmente no desenvolvido no traballo de
campo e de toda a información alcanzada nel
(tamén se presentarán algunhas novas significativas
que, a medida que realizabamos a investigación,
saían nos medios de comunicación en relación aos
propios pisos, clubs,...).
Intentaremos, pois, plasmar a través das reflexións
das propias mulleres prostituídas, as circunstancias,
vivencias, opinións, demandas e perspectivas de
futuro que nos manifestaron a través das
entrevistas persoais (16 mulleres), 2 entrevistas
grupais (5 mulleres) e entrevistas estructuradas
mediante cuestionario (62 mulleres) que realizamos
“in situ”, nos ámbitos de exercicio: barrio “chino”,
pisos de relax e clubs de alterne. Así mesmo,
formaron parte da investigación outros actores
sociais relacionados co fenómeno: policía de
estranxeiría, garda civil e servizos sociais
comunitarios (Cáritas, Cruz Vermella e Comité
Antisida) así como unha entrevista realizada a un
dono de club de alterne de Lugo que leva á fronte
do “negocio” varias décadas.
A disposición dos recursos cos que conta a
asociación Alecrín na atención que ofrece ás
mulleres en prostitución, o Centro de Día en Vigo
e, sobre todo, a Unidade Móbil coa que acudimos
aos espazos prostitucionais de maneira habitual
foron, sen dúbida, uns instrumentos de traballo
“privilexiados”* para achegármonos ás mulleres
en exercicio e “compartir” as impresións e vivencias
que nos foron transmitidas. No intre que
realizabamos o traballo de campo tamén se facía
a intervención social acostumada pola Unidade
Móbil e que, por outra banda, foi a nosa “porta
de entrada” nos distintos ámbitos.
Reseñar, que o presente informe foi realizado
entre Maio e Setembro do 2006 e os datos que
aquí se espoñen teñen, polo tanto, a vixencia que
marca este rango temporal. A gran variabilidade
e heteroxeneidade do sistema prostitucional fai
que debamos ser prudentes neste eido. Así mesmo,
a área que se abarcou foi o Concello de Lugo e
9 arredores (é dicir; os concellos de: Castro de Rei,
Castroverde, O Corgo, Guntín, Friol, Outeiro de
Rei e Rábade).

Así pois, participaron no noso informe un total de

83 mulleres que exercían a prostitución no
momento da investigación, outros 6 axentes
externos pero vinculados ao fenómeno e un
“representante” da industria do sexo.
marco teórico e legal da
prostitución
A Conceptualización 1º. A comercialización do corpo da muller por
parte de todos os medios posibles de comunicación
A prostitución é unha manifestación dun produto de masas, en tanto que postos ao servizo da
histórico e social das nosas sociedades (noutras industria capitalista que extrae saneados ingresos
culturas e noutros momentos históricos puido non coa venda dos produtos varios que contribúen a
ser así) caracterizándose pola negativa crear o contexto preciso para a relación cliente-
estigmatización, a alta feminización e pola prostituta.
asimetría de poderes entre xéneros, onde quen
“paga” manda*. Por iso, ao ter en conta a 2º. A ausencia dunha auténtica igualdade de
conceptualización do fenómeno prostitutivo, non oportunidades entre os sexos, que deixa ás mulleres
podemos eludir o seu compoñente “cultural” que con maior frecuencia en posición débil e insegura,
pecha os distintos significados e discursos existentes e a expensas dos homes.
que a xustifican (como algo inevitable) ou a
sancionan (que atentan, per sé, contra os dereitos 3º. A instittución mesmo que permite que calquera
humanos) independentemente dos motivos e muller, polo feito de selo, sexa susceptible nun
condicións de exercicio das mulleres prostituídas. momento dado de ser prostituída ou de darse á
prostitución.
Así, podemos definir a prostitución desprovista
destes compoñentes como “unha actividade á que Este último punto, é o máis importante, fai que
se dedica quen mantén relacións sexuais con outras o tema afecte por igual a todas as mulleres.
persoas a cambio de cartos"* ou téndoos en conta:
11
O “oficio máis vello do mundo”: expresión machista
Prostitución = “Institución masculina patriarcal e sexista coa que se quere dar a entender que a
segundo a cal un número indeterminado de prostitución foi, é, e será, ou o que é o mesmo,
mulleres non chega nunca a ser distribuída a homes que é innata á condición da muller e
concretos polo colectivo de varóns co fin de que inmodificable”*.
queden á disposición non dun só senón de todos
aqueles que desexen ter acceso a elas, o cal adoita
estar mediatizado por unha simple compensación
económica. Unha vez feita posible e creada a
institución por e para homes, a evolución da
mesma e as formas de concretarse son moi
numerosas. Ás prostitutas chámaselles ás veces
“mulleres libres” no senso de que non teñen un
amo único (marido) pero en cambio están expostas
ao tratamento autoritario e patriarcal de todos
ou calquera dos varóns”. (...) “Na actualidade,
os métodos indirectos do patriarcado para inducir
ás mulleres á prostitución, sexa esta regulamentada
ou non, son máis sutís que nunca, pero pódense
destacar como principais:
O tratamento do fenómeno a través dos distintos do fenómeno prostitucional polo que exclúe
enfoques teóricos calquera medida de represión contra elas,
limitando as sancións, exclusivamente, contra o
As sociedades veñen, dende antigo, posicionándose proxenetismo e máis modernamente, a partir da
por medio de normas, leis ou regulamentos fronte Lei Sueca do 1999, sobre o prostituidor ou cliente,
ao fenómeno da prostitución. ao tempo que habilita e desenvolve o
establecemento dun estatuto de protección ás
mulleres en situación de prostitución.
Os sistemas de intervención pública son coñecidos
baixo os nomes de REGULAMENTACIÓN,
PROHIBICIÓN E ABOLICIÓN. Os partidarios do Regulamentarismo, de forma
expresa ou implícita, adoitan equiparar o modelo
Prohibicionista ao Abolicionista, nun acto non
Mentres o Prohibicionismo e Regulamentarismo
exento de confusión intencionada, aínda que para
resultan modelos de intervención de longa tradición
iso pasan por alto as diferenzas ideolóxicas
que se foron alternando periódicamente en
esenciais nas que descansa un e outro modelo. Se
distintas etapas, ao tempo que comparten un
ben é certo, que Prohibicionismo e Abolicionismo
substrato ideolóxico común; o Abolicionismo pola
coinciden ou comparten unha das súas propostas
contra constitúe unha formulación que descansa
de intervención na medida na que ámbolos dous
en presupostos ideolóxicos distintos a aqueles e
modelos se manifestan contra toda
representa un modelo recente e de escasa presenza
regulamentación da prostitución prostibularia e
histórica, por canto comeza a finais do século XIX.
contra o establecemento de normas que regulen
12 os lugares para o exercicio da prostitución, o
Regulamentarismo e Prohibicionismo participan Prohibicionismo céntrase na represión das mulleres
da idea común de que a prostitución é un mal en prostitución, mentres o Abolicionismo rexeita
inevitable, que ocasiona danos á moralidade, á toda sanción, represión ou control sobre as mesmas.
saúde pública e á seguridade. E sendo consideradas
as mulleres, en ámbolos dous supostos,
responsables exclusivas deste mal, as previsións
do sistema legal actúan sobre e contra elas; no
primeiro caso, someténdoas a un intenso control
no exercicio da prostitución, en combinación con
efectivas medidas de represión contra as que
escapan ao sistema; no segundo, exercitando a
represión contra todas elas.

Constitúe, pois, un elemento común o

Regulamentarismo e Prohibicionismo, á previsión
de castigo sobre as mulleres prostitutídas, en
forma selectiva ou indiscriminada, segundo os
casos.

Pola contra, o Abolicionismo visualiza ás mulleres

en prostitución coma o elo máis fráxil e vulnerable
 modelo prohibicionista
No sistema Prohibicionista a intervención fronte
á prostitución é meramente represiva e a súa
actuación está centrada na sanción punitiva do
exercicio da prostitución. Neste modelo, que
identifica esencialmente ás mulleres como
responsables do mal social, o peso da lei cae
habitualmente e con especial rigor, sobre elas e
en menor medida sobre os proxenetas*. Máis
modernamente, e só nalgúns países, sobre os
prostituidores.
Esta normativa merece críticas, entre outros
motivos, porque, ao calificar a actividade como
un acto delictivo, converte á persoa que se
prostitúe en delincuente, favorecendo a súa
exclusión e marxinación, o que facilita as presións
e coaccións sobre as persoas prostituídas.
O Prohibicionismo tivo unha longa tradición e aínda
hoxe mantén a súa vixencia.
Así logo dun previo e extendido modelo de
Regulamentación*, as cidades europeas adoptarán
un patrón Prohibicionista, no primeiro cuarto do
século XVI. No ano 1523 os lupanares serán
suprimidos en Xenebra e as prostitutas
encarceradas e exhibidas en picota. Unha década
máis tarde, as mancebías das cidades alemás serán
desmanteladas e prohibidas, implantándose, case
un século despois, este sistema na Europa católica.
En España durante o reinado de Felipe IV
emitiranse, nos anos 1623 e 1661, sendas
pragmáticas dirixidas, a primeira, ao
desmantelamento das mancebías e casas públicas
e a segunda, ordenando o recollemento das
mulleres perdidas da Corte e a súa reclusión en
galera (... as putas ou rameras deben prenderse
donde queira que se atopen, ben nos paseos
públicos... ben nas súas pousadas, e pecharse na
casa da galera polo tempo que pareza
conveniente). O Código Penal de 1822 fixou as
penas para as prostitutas, no seu artigo 535: “Toda
persoa que sen estar competentemente autorizada
ou faltando aos requisitos que a policía estableza,
mantivera ou acollera ou recibira na súa casa a
sabendas, mulleres públicas, para que alí abusen
das súas persoas, sufrirán unha reclusión dun ou
dous anos, e pagarán unha multa de quince a
cincocentos duros. As que en iguais termos
exercitaren habitualmente neste vergonzante
tráfico, sufrirán o aumento do duplo ao triplo das
referidas penas”. Dos termos empregados dedúcese
un modelo suave de prohibición, na medida na
que parece admitirse certa ordenación da
prostitución a través de “autorizacións” e
“cumprimento de requisitos” que excluirían, en
tales casos, a aplicación da sanción penal, pola
13 contra, a norma contempla a exasperación da
penalización (do duplo ao triplo da pena) para a
muller en situación habitual de prostitución.
Tamén durante a etapa franquista convivirá un
sistema Abolicionista e Prohibicionista. Dunha
banda, o Código Penal sancionará todas as
modalidades de proxenetismo, pero ao mesmo
tempo, e, a través de leis especiais* habilítanse
medidas que permiten a aplicación de sancións
sobre as mulleres en prostitución, o que equivale
a un modelo de Prohibicionismo encuberto.
O modelo Prohibicionista aínda que vixente nalgúns
países, entre outros os da área Occidental (algúns
Estados de Norteamérica), e seguido
maioritariamente nos chamados países do Leste,
representa unha opción superada, e por iso,
desprovista de interese político no espazo europeo.
 modelo de regulamentación
O modelo de Regulamentación da prostitución
caracterízase, na súa orixe e na actualidade, pola
ordenación do mercado prostitucional a un
perímetro reservable, e polo control das mulleres
en prostitución que non están exentas de represión
e sanción se trapasan os límites do tolerado. No
sistema, todo o que está fóra dos termos da
regulamentación, devén ilegal.
Ao igual que o Prohibicionismo, e como
apuntabamos anteriormente, aséntase na
consideración de que a prostitución constitúe un
vicio inevitable, que hai que tolerar e aceptar
aínda que, neste caso, dentro de certas contencións
para evitar males maiores ou peores.
A estimación da prostitución como unha práctica
inevitable, aceptable e incuestionable e, polo
14
tanto, un fenómeno que lonxe de poder ser
erradicado ten que persistir e coexistir no grupo
social, atopa a razón da súa existencia, non sempre
explícitamente mencionada, abertamente sorteada
polos regulamentaristas actuais, na consideración
de que as necesidades masculinas de sexo e acceso
á corporalidade das mulleres, e nenas, son innatas
e teñen que ser axeitadamente aseguradas,
providas e abastecidas.
A doutrina do mal menor considerarase como razón
para fomentar a regulamentación da prostitución
durante a Idade Media. A utilidade das mancebías
será afirmada para regular a sexualidade
masculina*, a loita contra a homosexualidade,
reducir o adulterio ou conter os abusos sexuais
dos varóns solteiros, son os argumentos creados
para xustificar a opción Regulamentarista. A
racionalidade do dispositivo prostibulario será
corroborada pola teoloxía, que aportará a
lexitimidade desta política mediante a elaboración
dun discurso moral: “na escala penintencial
conlevaba moita maior gravidade a fornicación
con muller casada, con relixiosa, con varón ou
con besta que con solteira e sen vínculo estamental
algún”.
Ao longo do século XIX será a presión hixienista
de contención das enfermidades venéreas o
dispositivo xustificativo que impulsará o
rexurdimento do sistema Regulamentarista en
Europa, aínda que seguirá vixente a idea de que
“de non existir esta válvula de seguridade do
instinto posta ao servizo da natural acometividade
dos homes, as mulleres vivirían asediadas nunha
forma que resultaría seguramente violenta e pouco
decorosa...*
A industria do sexo impulsará as políticas
Regulamentaristas, durante a década dos 80, con
maior presión dende mediados dos 90, animada
tanto pola impunidade que propicia a desidia
institucional, como polas facilidades dun mercado
globalizado e en expansión, que amplía os
beneficios económicos procedentes da explotación
sexual das mulleres, amparándose nun discurso
renovado que traslada o centro da lóxica
Regulamentarista das necesidades masculinas á
lóxica da liberdade individual das mulleres,
mulleres para prostituírse, argumento que
constitúen na actualidade o estandarte que sen
distincións invocan os modernos Regulamentaristas.
O modelo do Regulamentarismo asenta sobre dúas
formas constantes de intervención:
· O acotamento de espazos para o exercicio da
prostitución.
· A identificación permanente das mulleres en
situación de prostitución.
O ACOTAMENTO DE ESPAZOS constitúe, pois, un
dos piares básicos e persistentes deste modelo
que se verifica de forma similar, e por razóns
idénticas, como poderá comprobarse, tanto no
pasado coma na época actual.
· As MANCEBÍAS constituirán, durante os séculos
XIII ao XVI, os lugares exclusivamente permitidos
para o exercicio da prostitución.
As mancebías ubicadas nas aforas da cidade, lonxe
dos barrios populares, representan un espazo
valado cun só acceso controlado por alguacís. O
espazo da mancebía esixe para o seu cabal
funcionamento a exclusividade: as prostitutas...
serán perseguidas e pechadas na área legalizadora.
Únicamente dentro del teñen consistencia xurídica,
existencia legal, fóra del non existen, nin deben
existir*”.
· As CASAS DE TOLERANCIA serán os novos espazos
acotados para a prostitución na etapa
decimonónica, como recollen os regulamentos da
época.
de paso que son aquelas onde non habitan
prostitutas pero que reciben rameras para a súa
prostitución e as mixtas que participan dunha e
doutra especie.
· Os BARRIOS VERMELLOS, HIPERMERCADO DO
SEXO ou CLUBS DE ALTERNE: as versións
actualizadas das zonas de tolerancia que reclaman
os regulamentaristas aínda que non cheguen a un
acordo entre si sobre cales deben ser os espazos
de habilitación.
Mentres algunhas organizacións de mulleres, pro-
regulamentación da prostitución reclaman
“creación de zonas de tolerancia ou barrios
vermellos*”.
O proxenetismo organizado* e, en coincidencia
con eles, as iniciativas dalgunhas administracións
locais e autonómicas, piden a ubicación da
prostitución en espazos pechados que garantan a
15
hixiene e a seguridade*, o que ademáis lles asegura
o control do negocio*.
En sintonía con tales propostas, recentes iniciativas
normativas camiñaron nese senso. Así, a chamada
Lei Tura delimita a exclusividade dos espazos para
o acceso por prezo ao corpo das mulleres,
establecendo que teñen que estar expresamente
autorizados pola lei, ao tempo, igual que na
lexislación Regulamentarista da Idade Media ou a
decimonónica, que fixa o catálogo de prohibicións
“que afectan á vía pública e lugares de uso común
ou establecementos non autorizados*”.

O regulamento madrileño de xullo de 1847

distinguía varias clases de prostitución tolerada,
constituíndo o lugar un elemento esencial da
normativa, fixándose tres clases de lugares para
a prostitución tolerada: as mancebías, propiamente
ditas, que son aquelas onde habitan e se prostitúen
ordinariamente dúas ou máis prostitutas; as casas
A ordenación, ou regulamentación da prostitución
comporta un abano de sancións cando a mesma
se exerce fóra dos espazos habilitados, o exercicio
da prostitución fóra do sistema non é un feito
inocuo e indiferente, vai acompañado de
penalizacións e represións para garantir o respecto
ao conxunto de limitacións e obrigas que son
impostas:
Así, ao longo da Idade Media “as prostitutas
vagantes, de rúa, cantoneiras serán perseguidas
e pechadas*”.
A Regulamentación decimonónica fixaba que as
infraccións serán castigadas con multas,...con
cárcere en caso de insolvencia...e as reincidentes
serán expulsadas da Corte, trasladándoas ...aos
pobos da súa natureza*”.
O modelo Regulamentarista adoptado en Alemaña,
dende xaneiro do 2002, fixa a resposta
16
sancionadora: “... o feito de que as prostitutas
non respecten as disposicións legais que
regulamentan as zonas de prohibición constitúen
infraccións que se transforman en delito en caso
de reincidencia*”.
A IDENTIFICACIÓN PERMANENTE das mulleres en
prostitución constitúe outro dos elementos
esenciais dos modelos de regulamentación da
prostitución.
A indumentaria constituirá a forma primaria de
filiación das mulleres prostituídas, a obriga de
levar certas vestimentas, (“mantillas amarelas,
cortas sobre as saias que trouxeren e non outra
coberteira algunha*”) ou a prohibición de certa
indumentaria representa a forma habitual de
designación das mulleres públicas durante a Idade
Media.
No século XIX a inscrición das prostitutas nun
rexistro especial e a cartilla sanitaria as
modalidades ao uso, que aseguraban o control e
identificación. A matriculación que levaban a cabo
os Comisarios facía ingresar á muller na categoría
de prostituta, onde era máis fácil quedar inscrita
que borrada. A inscrición prostitucional establece
a obediencia ao regulamento e, en particular, a
obriga de someterse ás visitas sanitarias periódicas
feitas polos inspectores de sanidade*.
Os epígrafes en seguridade social constitúen a
versión moderna da identificación ou a inscrición
en rexistros ad hoc das mulleres na súa práctica
prostitucional, outra das iniciativas propostas*.
O sistema de regulamentación da prostitución
ademáis garante, entre outros, ás institucións
públicas a participación nos beneficios económicos
que derivan da explotación sexual das mulleres e
ao proxenetismo, o dominio do negocio e os
dividendos máis importantes que produce.
O modelo Regulamentarista sen excepción,
engadindo as versións máis actuais, asenta sobre
o confinamento da prostitución a espazos únicos
onde a prostitución é tolerada, a concentración
xeográfica dos prostíbulos, o illamento das
prostitutas, a súa identificación a efectos de
control, a súa invisibilización, e a intervención
sobre o rendemento económico que deriva de tal
exercicio.
Ningunha distancia, nin diferenza cabe inferir, dos
modelos de regulamentación medieval,
decimonónico ou actual, salvo o verniz ideolóxico
do que o revisten os precursores do
Regulamentarismo moderno.
 modelo abolicionista
O modelo Abolicionista xurdirá en Inglaterra a
finais do século XIX, da man do movemento de
emancipación da muller, e como unha corrente
contraria ás medidas Regulamentaristas postas en
marcha polo Estado inglés a través da Lei de
Enfermidades Infecto Contaxiosas de 1866 e 1869.
Baixo o pretexto da pandemia das enfermidades
venéreas o Goberno inglés, dictaría leis que obrigan
ás mulleres en prostitución, ou das que se sospeita
da súa prostitución, a unha serie de controis
obrigatorios médicos e policiais que representan,
na práctica, limitacións e restriccións dos dereitos
e liberdades das mulleres ao quedar
permanentemente identificadas e designadas como
prostitutas.
Josefina Butler liderará as iniciativas contra esas
17
leis, e dará a coñecer o 1 de xaneiro de 1870 un
manifesto publicado nun periódico londinense
Daily News denunciando a lexislación británica de
1866-1869 sobre enfermidades venéreas e a
prostitución. Este manifesto pechaba os puntos
esenciais do Abolicionismo decimonónico: a
ilegalidade do Regulamentarismo nun Estado de
Dereito; a profunda inxustiza cara a muller; a
inmoralidade para o Estado; a ineficacia sanitaria
e moral do sistema.
Este movemento de axitación, alcanzará a súa
primeira victoria coa derogación das citadas leis,
e consolidarase coa creación, no 1875, da
Federación británica, continental e xeral contra
a prostitución regulamentada polos Estados. Esta
corrente de pensamento estenderase con moita
rapidez ao continente, e contará coa adhesión de
numerosas personalidades vinculadas ás correntes
humanistas da época, como Víctor Hugo ou Jeán
Jarurès.
Aínda que con algúns anos de retraso o pensamento
Abolicionista comezará a abrirse paso en España
coa publicación na revista A Voz da Caridade,
dirixida por Concepción Arenal, de artigos de
contido abolicionista. Aínda que Concepción Arenal
verase obrigada a rexeitar o seu apoio explícito
ao Abolicionismo*, a masonería, os protestantes
e os republicanos irán consolidando no noso país
a corrente abolicionista, constituíndose, en
decembro de 1882, en Madrid, unha sección da
Federación abolicionista que contará co apoio de
personalidades republicanas como Emilio Castelar,
Francisco Pi y Margall, institucionalistas como
Giner de los Ríos, Ruiz de Quevedo, ou médicos
como Federico Rubio. Máis tarde, en 1907, a
Corporación de Antigos Alumnos da Institución
Libre de Enseñanza adherirase ao completo como
membro colectivo da Federación.
No espazo académico prenderá o pensamento
Abolicionista. Rodríguez Solís aludirá á creación
en Xaneiro de 1883 dunha Sociedade para a
abolición da prostitución legal ou tolerada, e
sinalará a varios profesores da Universidade de
Dereito de Barcelona como partidarios do
abolicionismo, xa que “non atopan compensadas
as pequenas vantaxes de saúde pública (se
realmente as hai), nos males de presentar un
pábulo permanente para aumentar, máis ben que
saciar e amortiguar o vicio e para diminuir a súa
odiosidade pola autorización pública que se lles
concede*”.
A prensa republicana da época tamén se converterá Comité Asesor do que sairá un grupo de expertos
en vehículo importante da difusión do coa misión de elaborar informes sobre a situación
Abolicionismo, e no campo institucional atoparemos da Trata.
decisións políticas a nivel local para o
desmantelamento dos prostíbulos, como a Tralos traballos do Comité, a Sociedade de Nacións
presentada ante o Concello de Figueiras por un aprobará en 1933 o Convenio Internacional para
dos seus concelleiros, Juan Mª Bofill en 1890. Na a Represión da Trata de Mulleres maiores de idade,
presentación da súa iniciativa criticará o crime declarándose punibles no texto internacional, as
de vixilancia que deriva do sistema conductas daqueles que facilitan, inducen a
regulamentarista: “ Regulamento en man veredes marchar ou levarse ao estranxeiro con propósitos
como as desgraciadas mancebas están privadas sexuais a unha muller ou moza adulta, incluso co
de saír á rúa, de pasear pola Rambla, de asistir a seu consentimento.
espectáculos públicos... O que debera ser o seu
domicilio convértese para elas nunha prisión coas
A Segunda Guerra Mundial paralizará as iniciativas
súas rexas, os seus pechos e o seu carcereiro e
lexislativas internacionais que recibirán un novo
todo”, denunciando como o sistema de
pulo trala creación da ONU.
regulamentación vixente “non só autoriza e protexe
... senón que ata subvenciona a prostitución*”.
O 2 de decembro de 1949 a Asamblea Xeral de
Nacións Unidas aprobará o Convenio Internacional
Ao pulo da corrente Abolicionista xurdirán os
para a Represión da Trata de Persoas e da
primeiros acordos entre Estados que inspirarán a
Explotación da Prostitución Allea. Este texto
actuación internacional nos anos posteriores, 18
internacional que descansa nos previos
encamiñados á represión da trata de mulleres con
instrumentos mencionados, constituíu un
fins de explotación sexual. O primeiro deles, o de
importante mecanismo de reacción punitiva fronte
París de 1902, asinado por 13 países entre eles
á trata de mulleres e a súa explotación sexual, e
España, será o Acordo Internacional para a
está inspirado, ao igual que os restantes
Represión da Trata de Brancas. Posteriormente,
instrumentos internacionais da época (como a
elaborarase o Convenio Internacional para a
Declaración dos Dereitos Humanos, 1948 ou o
Represión da Trata de Brancas de 1910 que recolle
Convenio de Protección dos Dereitos Humanos e
o compromiso dos países asinantes (Gran Bretaña,
de Liberdades Públicas, 4 de novembro, 1950), no
Francia, Alemaña, Brasil, Bélxica...) de tipificar
valor e defensa dos Dereitos Humanos, sinalando
como delitos as conductas de subministrar, seducir
na súa exposición de motivos:
por medio do engano ou violencia a unha muller
menor de 20 anos, aínda co seu consentimento.
“Considerando a prostitución e o mal que a
acompaña, a trata de persoas para fins de
Trala creación da Sociedade de Nacións Unidas
explotación, son incompatibles coa dignidade e o
aprobarase o Convenio Internacional para a
valor da persoa humana e poñen en perigo o
Represión da Trata de Mulleres e Nenos de 1922
benestar da persoa, a familia e a comunidade....”
que estenderá a protección a todas as razas, a
persoas de ámbolos dous sexos e elevará a idade
do consentimento dos 20 aos 21 anos. Nos debates
durante a Conferencia acordarase a creación dun
O Convenio desprega, nos seus artigos, un cadro
de mecanismos dirixidos cara a protección das
vítimas de prostitución dotándoas de dereitos
fundamentais coma o acceso ao proceso en
condicións de igualdade cos nacionais; establece
a obriga dos Estados de derogar as leis ou
regulamentos, en virtude das cales as persoas
prostituídas teñan que inscribirse nun rexistro
especial ou que cumprir algún requisito para fins
de vixilancia; prevé medidas de control sobre as
axencias de colocación para impedir que sirvan
de mecanismo para a captación de mulleres en
prostitución, ao tempo que recolle un sistema de
punición contra o proxenetismo.
O Texto Internacional contempla a sanción do
proxenetismo definindo as conductas obxecto de
punición, sinalando o seu artigo 1º: “As partes no
presente Convenio comprométense a castigar a
toda persoa que, para satisfacer as paixóns doutra:
1. Concertare a prostitución doutra persoa, a
induxera á prostitución ou a corrompera con
obxecto de prostituíla, aínda co consentimento
de tal persoa.
2. Explotara a prostitución doutra persoa, aínda
co consentimento de tal persoa.
E no seu artigo 2 estende a sanción penal aos que:
1. Mantivera unha casa de prostitución, a
administrara ou a sabendas a sostivera ou
participara no seu financiamento.
2. Dera ou tomara a sabendas, en arrendamento,
un edificio ou outro local, ou calquera parte dos
mesmos para explotar a prostitución allea”.
O pensamento Abolicionista despraza o centro do
rexeitamento social, que ata ese momento recaía
sobre as mulleres prostituídas, cara o proxenetismo
e cara o sistema de organización estatal da
prostitución que a través dos seus regulamentos
e disposicións non só o asegura e garante senón
que o expande e promove. De aí que o centro
nuclear das súas iniciativas sexan a derogación ou
abolición de toda regulamentación estatal da
prostitución e a sanción penal de todas as
modalidades de proxenetismo.
Así mesmo, e aínda que de xeito elemental e
incipiente, as abolicionistas decimonónicas
cuestionarán, aínda que sexa tímidamente, as
prácticas masculinas na prostitución “A prostitución
non garante, como os viciosos sosteñen, nin a
moral, nin a orde, nin a hixiene, e polo tanto, non
pode ser consentida*”, ao tempo que combaterán
as normas de exclusión social das mulleres
prostituídas que o Regulamentarismo lles impón.
O modelo Abolicionista, desta primeira etapa,
establece as súas liñas básicas de actuación arredor
das seguintes consideracións:
· As mulleres que exercen a prostitución non poden
19 ser condenadas nin sometidas a detención ou
sanción, nin a control administrativo polo exercicio
da prostitución. O sistema Abolicionista nin as
xulga nin as penaliza.
· O reproche penal do sistema recae exclusivamente
sobre os que concertan, explotan ou dirixen a
outra persoa cara a prostitución, con independencia
de que medie ou non o consentimento da persoa
prostituída.
Constitúe o elemento básico do rexeitamento
punitivo o lucro ou beneficio que obtén o
proxeneta, o que lle impide ampararse no suposto
consentimento da muller para escapar á pena.
· Non existe distinción entre trata e prostitución.
A prostitución precede á trata, non sendo esta
máis que unha modalidade de recrutamento.
De Europa a España. Situación actual:
O desenvolvemento da industria do sexo
contra as políticas públicas pola igualdade
entre sexos
Desde finais dos anos 80 e con maior empuxe a
partir dos 90, unha puxante pero latente industria
do sexo comezará un proceso de presión soterrada
na demanda de políticas normativas de
regulamentación da prostitución. Diversos factores
(como as enfermidades de transmisión sexual, os
movementos migratorios tratados mediáticamente
como factores de alteración da seguridade e
explotados políticamente con fins electorais ou o
auxe das políticas neoliberais ao que acompañan
un substrato ideolóxico propicio ás mesmas)
oportunamente explotados e aproveitados pola
mesma e un sistema de redes, eficazmente
inxertados no tecido social e asociativo, impulsados
baixo o seu discreto abrigo, promoven e exaltan
un estado de opinión favorable ás políticas pro-
prostitución.
Disociar a presión regulamentarista da industria
do sexo e dos inxentes beneficios económicos que
xera e examinala como un fenómeno xurdido de
forma natural e espontánea, evidencia, cando
menos, un alto grao de inxenuidade analítica.
O carácter masivo que presenta a explotación
sexual das mulleres a través da prostitución e as
cifras de negocio que comporta a industria da
carne son tan evidentes e espectaculares a estas
alturas, que deixan pouca marxe á inocencia e ás
análises de boas intencións.
Os dividendos desta industria, no ano 2002
cuantifícanse en cifras exorbitantes de euros; os
rendementos da trata evalúanse entre 7,8 e 13,5
millóns de euros por ano. O número de persoas
prostituídas no mundo, no ano 2001, cífranse en
40 millóns e cada ano 4 millóns de mulleres e
nenas son vítimas da trata para satisfacer unha
demanda que medra de forma sostida. No Sudeste
asiático o número de vítimas da trata, só nos anos
90, medrou ata 33 millóns de vítimas, o que
significa que só nunha década o número de mulleres
e nenas traficadas triplicou a cifra de escravos,
que nun período de 400 anos comprometíase a
11,5 millóns de vítimas (quinze théses sur le
capitalisme et le systéme prostitutionnel mondial,
Richar Poulin).
As iniciativas e presión regulamentarista en Europa
virán da man de Holanda, e eficazmente posta en
marcha durante a súa presidencia na Unión
Europea. A súa proposta de escindir e abordar
separadamente, durante a Conferencia
Internacional de 1997, celebrada nos Países Baixos,
20 trata a prostitución baixo o pretexto das diferentes
políticas sobre a materia e o perigo de ruptura do
consenso internacional escondía a súa particular
estratexia, previamente calculada e
oportunamente posta en escea. Numerosos países
capitularían ante esta proposta e a separación
entre tráfico e prostitución comezaría a instalarse
nos textos de ámbito rexional e a condicionar as
políticas locais e internacionais escindindo o
tratamento de ámbalas dúas como fenómenos
separados. Mentres os Países Baixos preparaban
na trastenda a súa normativa regulamentarista.
Simultáneamente e en cronolóxica sintonía, irían
sucedéndose iniciativas que propoñen a redefinición
da prostitución como un “traballo sexual”, como
a contida no Informe de 1997 de Anti-Slavery
International ou a reclamación do dereito das
mulleres a prostituirse e a establecer un contrato
con terceiros (un proxeneta) formulada por Human
Rights Law Group*, unha ong de implantación
internacional.
Os impulsos que a industria do sexo proporciona
ao Regulamentarismo foron postos en evidencia.
A eurodiputada do grupo esquerda-verde no
Parlamento Europeo, Sra. Eriksson, aludiría a esta
cuestión na súa Proposta de Informe sobre as
repercusións da industria do sexo en Europa, e
alertaba: “Un estudo sobre un programa de
VIH/sida revelou que as organizacións
participantes, que recibían subvencións
considerables, instaron aos seus membros a
participar activamente na legalización e
regularización da prostitución dentro e fóra dos
Estados membros”. Igualmente Malka Malkovik,
no seu informe elaborado para a Comisión Nacional
contra a violencia contra as mulleres de Francia,
subcomisión de prostitución e trata de mulleres,
denunciaba: “...como a Rede Tampep que agrupa
a asociacións de saúde comunitaria no conxunto
da UE, financiada en parte pola Comisión Europea,
foi creada pola Fundación Graaff*, esta
organización neerlandesa, xogou un papel relevante
na regulamentación da prostitución nos Países
Baixos”.
No ámbito local presenciamos non só a constitución
legal do proxenetismo organizado, senón tamén
a creación por parte do mesmo* no noso país,
dunha asociación denominada ALMA (asociación
libre de mulleres de club de alterne) na que a súa
voceira loaba a súa actividade prostitucional e
reclamaba a regulamentación en prostíbulos da
prostitución.
contribúen a equilibrar as economías dislocadas
dos países tercer mundistas, e as entradas directas
procedentes do turismo sexual animan as políticas
públicas de numerosos Estados.
As políticas pro-prostitución adoptadas en Holanda
e Alemaña non son alleas, aos resultados da conta
de ganancias. O 5% do produto interior bruto
(Daley 2001:4) nos Países Baixos procede da
industria sexual, que tralo seu primeiro ano de
legalización experimentou un aumento do 25% e
a cifra de facturación do negocio da prostitución
no país xermano ascende a 6,4 millóns de euros
anuais (Jürgen Wohlfarth).
Pola contra, SUECIA impulsou con forza as políticas
Abolicionistas en Europa, enmarcando o debate
sobre a prostitución na perspectiva de xénero.
O modelo sueco representa a posta en práctica e
a defensa sen ambaxes do principio de igualdade
21
entre homes e mulleres e a erosión dos privilexios
e prerrogativas masculinas no campo da
sexualidade.
A política Abolicionista sueca coloca no centro do
debate público a ilexitimidade das prácticas
masculinas de acceso por prezo ao corpo das
mulleres e das nenas e define tal conducta como
inaceptable e incompatible cun proxecto de
sociedade baseado na igualdade entre homes e
mulleres.

O rendemento económico que proporciona a

O modelo normativo sueco inaugurado coa Lei que
explotación sexual das mulleres e os beneficios
prohíbe a compra de servizos sexuais, entra en
que tal negocio reporta constitúe a razón primaria,
vigor o 1 de xaneiro de 1999, acaba coa
habitualmente omitida polas modernas
condescendencia inmemorial social, política,
regulamentaristas, que estimula e incentiva,
cultural e normativa de que as prácticas masculinas
directa ou indirectamente as políticas pro
que atentan contra a integridade das mulleres e
prostitución dos Estados ou a inhibición dos mesmos
nenas son inocuas ou indiferentes, baixo a excusa
ante a prostitución. As remesas de divisas de
de que o diñeiro transforma unha violación ou
inmigrantes explotadas nos países desenvolvidos,
abuso nun acto consentido.
Unha das pedras angulares do modelo sueco contra
a prostitución e a trata con fins de explotación
sexual, é identificar como causa esencial (da
prostitución e a trata) a demanda dos homes de
empregar mulleres e nenas para a explotación
sexual e a estimación de que sen esa demanda a
industria mundial da prostitución non podería
medrar nin expandirse.
Por iso, o modelo sueco non só penaliza ao
proxenetismo, senón tamén aos que mercan sexo,
reprobando a súa conducta mediante a sanción
penal.
Trala aprobación da lei, o Goberno sueco destinou
unha partida orzamentaria dun millón de dólares
aproximadamente para garantir o cumprimento
da lei pola policía. E no ano 2003 destináronse
4,1 millóns para os tres anos seguintes co obxecto
de combater a prostitución e a trata. A posta en
práctica da lei estivo precedida dun longo debate
e foi acompañada dun abano de intervencións
sociais encamiñadas á comprensión por parte do
tecido social da violencia sexista que representa
a compra de servizos sexuais.
As iniciativas adoptadas polo goberno sueco
contribuíron a profundizar o debate internacional
sobre a prostitución e a trata e tiveron unha
acollida favorable noutros países.
O Goberno de Corea do Sur foi o segundo país, en
incorporar á súa lexislación a prohibición de compra
de servizos sexuais, no marco dunha estratexia
estatal encamiñada a combater a trata e a
prostitución.
Finlandia e Rusia debaten a posibilidade de
promulgar unha lexislación semellante e aínda
que en Dinamarca as propostas da diputada Mette
Fredriksen, do Partido Socialdemócrata, non se
formalizaron nunha lexislación estatal, a súa
iniciativa foi apoiada pola organización de mulleres
máis representativa do país, ao tempo que callou
noutros estamentos, como a Confederación Danesa
de Sindicatos que aprobaría a prohibición aos seus
cargos electos e empregados de usar a mulleres
ou a persoas para prostituilas cando viaxaran ao
estranxeiro.
Nacións Unidas manifesta e denuncia dende hai
tempo a inoportunidade de disociar trata de
prostitución e a importancia vital de identificar
a demanda de prostitución como un elemento
relevante e responsable da expansión da trata e
da prostitución, e como unha práctica contraria
á igualdade entre homes e mulleres e aos Dereitos
Humanos.
Nesta liña discorre o Informe da Relatora Especial
sobre os Dereitos Humanos das vítimas da trata
de persoas, especialmente mulleres e nenas, Sra.
Signa Huda*. No seu texto alude á influencia da
22 demanda na trata, e nas súas conclusións e
orientacións solicita dos Estados a intervención
do sistema de xustiza penal fronte aos
consumidores:
“Aínda que a penalización dunha actividade non
garanta que esta deixe de realizarse, non cabe
dúbida de que serve de instrumento disuasivo
claro e eficaz. Por disuadir enténdese “privar do
valor, a confianza ou a enerxía moral”. Así pois,
a obriga de desalentar a demanda alude
directamente ao deber do Estado de levar a cabo
un proxecto normativo expreso para condenar a
demanda que propicia a trata. Dado que a condena
aberta dunha conducta nociva constitúe unha das
funcións centrais do sistema de xustiza penal, é
lóxico que se alente aos Estados partes a penalizar
o uso de persoas prostituídas co fin de cumprir as
obrigas contraídas tendo en conta o parágrafo 5
do artigo 9*.
 Holanda e Alemaña
Holanda legalizou os burdeis, que estaban
prohibidos desde 1911, coa lei do ano 2000.
A lei normaliza a explotación sexual das mulleres
a través da contratación laboral, e impón obrigas
fiscais ás mulleres prostituídas. A contratación
laboral está permitida, aínda que non supón o
dereito a paro pero si a figurar como demandante
de emprego.
Dous anos despois, o informe publicado polo Centro
de Investigación e Documentación encargado de
facer balance logo de dous anos de vixencia legal,
conclúe que a lei resultou un fracaso. As altas
fiscais de prostitutas só acadaron a 921, o que
representa menos dun 3% das mulleres en
prostitución e só unha se deu de alta como
demandante de emprego, segundo os datos do
sindicato O Fío Vermello*.
23
Aínda que as autoridades holandesas aseguraron
que con esta iniciativa se podería controlar mellor
o sector, no que se calculaba que existían unhas
30.000 mulleres en prostitución, e que a trata de
mulleres con fins de explotación sexual diminuiría
como consecuencia da lei. O certo é que o circuíto
clandestino aumentou, presentando un bo estado
de saúde a industria do sexo, que experimentou
un aumento do 25%.
Doutra banda, a oferta local de mulleres para a
prostitución non é dabondo e a necesidade de
abastecer aos mercados fixo xurdir iniciativas
encamiñadas a importar inmigrantes para satisfacer
a demanda.
En Alemaña en xaneiro do 2002 entrou en vigor
unha lei que favorecía o estatuto xurídico da
prostitución. Esta lei dispón que a prostituta teña
dereito a unha remuneracion, decidida a priori,
se as actividades sexuais tiveron lugar con ese fin.
Esta lei non precisa se a prostitución é unha
profesión ou un oficio, sinxelamente queda
estatuída como emprego no senso do código sobre
a Seguridade Social e representa o sometemento
a pagos fiscais.
Alemaña, ao igual que Holanda argumentou para
destacar a bonanza da lei, que tales medidas
constituirían un vehículo óptimo para a loita contra
a trata de mulleres aos fins de explotación sexual.
Nun recente Informe sobre Droga e Delito de
Nacións Unidas de abril de 2006, sinalábase que
entre os 137 países identificados como países de
destino das persoas traficadas, entre os dez
sinalados cunha incidencia “moi alta” figuraban
Alemaña, Holanda e Grecia, precisamente, tres
países europeos que optaron pola implementación
de modelos pro-prostitución ou pro-
regulamentación da industria da carne.
O que evidencia, que as políticas regulamentaristas
favorecen a expansión das prácticas de sexo venal,
ao normalizar e lexitimar as mesmas, e por iso a
trata de mulleres con fins de explotación sexual,
por canto constitúe unha necesidade básica de
abastecer os prostíbulos para satisfacer as
demandas de corpos de mulleres.
 Suecia

A lei sueca que prohíbe a compra de servizos
sexuais entrou en vigor o 1 de xaneiro de 1999.
Posteriormente, esta lei foi reformada en virtude
dun proxecto presentado ao Parlamento e que
entrou en vigor o 1 de abril de 2005.
Na actualidade, o delito exprésase nos seguintes
termos:
A evaluación dos efectos da lei sueca que prohíbe
a compra de servizos sexuais permitiu constatar
resultados positivos, tanto na diminución de homes
que mercan servizos sexuais, como na diminución
de mulleres en prostitución -calcúlase que diminuíu
entre un 30 e un 50% o número de mulleres en
prostitución- e o recrutamento de mulleres novas
quedou detido.

“Unha persona que, en casos distintos aos expostos

previamente neste capítulo, obteña unha relación
sexual casual a cambio de diñeiro, será sentenzada
pola compra dun servizo sexual a unha multa ou
ata seis meses de prisión. O disposto neste primeiro
parágrafo é aplicable tamén no caso de que o
pago dos cartos sexa prometido ou realizado por
terceira persoa”.

Se ben, inicialmente o rexeitamento punitivo se

24
dirixía cara ao comprador directo de servizos
sexuais, a reforma do ano 2005 tivo por obxecto
ampliar a actividade delictiva cara aos terceiros
que podían pagar o servizo sexual para outro
(despedidas de solteiro, empresas que facilitan
servizos de acompañantes a clientes ou aos seus
asociados empresariais). O delito sexual contempla
todo tipo de servizos sexuais, tanto se son mercados
na rúa, en prostíbulos, casas de masaxes. A pena
habitual que impón a Corte Suprema é de 50 días
de multa, non obstante, no caso de reincidencia
os tribunais impoñen ata 150 días de multa.

O principio de extraterritorialidade das leis suecas,

permite que a conducta poda ser perseguida aínda
que se realizara por un cidadán fóra do territorio
do Estado. As Forzas Militares suecas tamén están
suxeitas a esta lei, e, de feito, foron aplicadas a
tres militares que fixeron uso de mulleres
prostituídas durante unha misión con fins
humanitarios en Kosovo.
 España
A posición actual do noso país, fronte ao fenómeno
da prostitución caracterízase, ao igual que no
pasado, por un certo grao de ambigüidade entre
as disposicións normativas e as directrices e
intervención tanto en materia de política criminal,
como en políticas de intervención social.
Se ben, de cara ao exterior, fomos mantendo un
aliñamento coa normativa Abolicionista adoptada
na sede da Comunidade Internacional subscribindo
os instrumentos Internacionais que saen da mesma,
a nosa política interna evidencia criterios erráticos
fronte aos compromisos adquiridos e non só durante
a etapa da Segunda República ou a etapa
franquista, á que xa aludimos, senón tamén en
momentos actuais.
Un exemplo paradigmático e actual vén da man
do Código Penal aprobado pola Lei Orgánica 10/95
do 23 de novembro de 1995, que vulnerou
plenamente, coa súa regulación dos delitos
relativos á prostitución, todo o contido do Convenio
de Nacións Unidas do 2 de decembro de 1949, ao
despenalizar as modalidades de proxenetismo non
coercitivo, limitándose a manter a sanción punitiva
só para as formas coercitivas de proxenetismo.
Os efectos deste cambio normativo non se fixeron
esperar e propiciaron, sen ningunha dúbida, a
expansión e aumento da industria do sexo no noso
país, a trata de mulleres con fins de explotación
sexual e que pasaramos de ser un país de tránsito
da trata, a un país de destino.
Así o avalan os informes que a Garda Civil emitiu
de xeito regular dende o ano 2000. O Informe
sobre Tráfico de Seres Humanos do ano 2002, alude
expresamente ás consecuencias do cambio
normativo:
“O Tráfico de Seres Humanos con fins de
explotación sexual cara España considérase, dende
a óptica da Garda Civil, un problema de gran
relevancia debido ao incremento nos últimos anos
da actividade dos grupos criminais organizados,
dedicados sobre todo á captación e introducción
de mulleres inmigrantes que son explotadas no
noso país de moi diversas formas. Estos grupos
souberon aproveitar o baleiro propiciado pola
reforma do Código Penal de 1995, en virtude da
cal se despenalizaban conductas favorecedoras
da prostitución que antes eran perseguibles,
prohibindo únicamente dende entón a coacción e
as conductas favorecedoras de prostitución de
menores de idade. Este cambio lexislativo permitiu
que comezara a desenvolverse de forma explosiva
unha nova industria arredor do sexo, aproveitando
e reconvertendo infraestructuras que xa existían
na sociedade nas que se exercía a prostitución
dunha forma marxinal e encuberta. En
25
demarcacións da Garda Civil este desenvolvemento
producíuse fundamentalmente a nivel dos Clubs
das estradas, que pasaron de ser establecementos
pequenos á categoría de auténticos complexos
hoteleiros de luxo (nalgúns casos), estimándose
que o 80 % das mulleres que se prostitúen no noso
país o fan neste tipo de establecementos, estando
situados a maioría deles en demarcación
competencia da Garda Civil”.
O Código Penal será reformado, na materia que
nos compete, pola Lei Orgánica 11/2003 do 29 de
setembro, que dará nova redacción ás modalidades
de punición do proxenetismo, recuperando a
penalización do mero proxenetismo lucrativo, ao
introducirse no artigo 188.1, unha nova modalidade
delictiva. O texto actual dispón: “O que determine,
empregando violencia, intimidación ou engano,
ou abusando dunha situación de superioridade ou
de necesidade ou vulnerabilidade da vítima, a
persoa maior de idade a exercer a prostitución ou
a manterse nela, será castigado coas penas de
prisión de dous a catro anos e multa de 12 a 24
meses. Na mesma pena incurrirá o que se lucre
explotando a prostitución doutra persoa, aínda co
consentimento da mesma”.
Aínda que a modificación do texto punitivo abriu
a posibilidade de actuar contra os titulares dos
prostíbulos, clubs de alterne e outros complexos
similares, o certo é que os termos do precepto
non son tan claros e contundentes coma os da
lexislación derogada, nin a loita contra o
proxenetismo, esencial para deter a trata e a
explotación sexual das mulleres, foron designando
como un obxectivo prioritario da política-criminal
no noso país, de aí as escasas resolucións de
condena aos promotores da prostitución.
Dende o punto de vista da protección das mulleres
en prostitución, é evidente a ausencia dunha
política estatal que deseñe as directrices mínimas
e estratexias de protección das mulleres
prostituídas, en especial das mulleres vítimas de
trata. Proba delo é a falta de desevolvemento e
implementación dun protocolo común de actuación
que poña en funcionamento as obrigas de
protección ás vítimas contidas nos instrumentos
internacionais, coma o Protocolo para previr,
reprimir e sancionar o tráfico de persoas,
especialmente mulleres e nenos, de Nacións Unidas
e que foi ratificado por España o 3 de decembro
do 2000.
Pola súa parte, as políticas das administracións
autonómicas e locais, nas que as competencias
recollen a responsabilidade das políticas asistenciais
para a reafiliación e reinserción de mulleres en
prostitución, no só presentan un desigual e escaso
nivel de desenvolvemento, senón que tamén boa
parte das súas intervencións poñen de manifesto
un máis alto grao de preocupación polo decoro
urbano* que por combater e reducir unha das
prácticas contemporáneas máis graves de
escravitude e violencia contra as mulleres.
Non obstante, o debate sobre a prostitución dende
a perspectiva de xénero, conseguiu abrirse paso
no noso país, insertándose en boa parte do tecido
asociativo e no estado da opinión pública, existindo
cada vez máis cidadáns que visualizan e analizan
a prostitución como unha práctica de violencia
contra as mulleres e nenas e por ende unha práctica
de desigualdade, que lonxe de ser normalizada e
amparada, debe ser desmobilizada e reprobada,
26 como o foi a violencia nas relacións de parella.
A opción e o modelo normativo que finalmente
adopte o noso país está por decidir, se seguiremos
o modelo sueco de reprobar e deslexitimar unha
práctica inmemorial de violencia contra as mulleres
ou se polo contrario serán os intereses da industria
do sexo os que acabarán definindo a nosa opción
normativa.
aproximación cuantitativa e cualitativa
da investigación realizada
ás mulleres prostituídas
Neste apartado realizaremos unha inmersión nos
“espazos” prostitutivos obxecto de investigación
en Lugo (clubs, barrio e pisos de contacto) facendo
fincapé nas súas diferenciacións, se as hai,
intercalando en todo momento as opinións,
vivencias e reivindicacións das mulleres
entrevistadas en cada medio. Consideramos
oportuno ir compatibilizando a nosa exposición
coas transcricións das entrevistas realizadas ás
mulleres cando abordemos as mesmas temáticas
e así ir coñecendo as distintas visións recollidas
a un tempo e non facelo de maneira diferenciada.
Nun posterior apartado ofreceremos os resultados
alcanzados nas entrevistas realizadas mediante
enquisa estructurada ás mulleres en prostitución
e os resultados das entrevistas persoais en
profundidade mediante guión dirixido.
actualmente a prostitución entre 350 e 400
mulleres na área de investigación e que iremos
disgregando de seguido.
Temos que dicir que os ámbitos prostitutivos
referidos son “espazos” abertos ou semi-abertos,
visibles (exceptuando pisos) e relativamente de
doado acceso dado que coa necesidade de darse
a coñecer para os “clientes-prostituidores” na
captación da demanda, a súa divulgación é notoria
(a publicidade dos anuncios de relax nos xornais
e a información das autoridades policiais locais
son fontes a ter en conta aínda que a máis valiosa,
sen dúbida, son as propias mulleres en exercicio).

Ámbitos de exercicio da Prostitución

na intervención social realizada. 29

Tal e como se adiantou no plantexamento e

finalidade: froito das múltiples visitas realizadas
polo equipo de investigación aos ámbitos
prostitutivos mencionados puidemos realizar unha
“primeira lectura” da poboación feminina en
exercicio existente neles, en Lugo e área limítrofe.
Cando dicimos “ámbitos” referímonos a zonas de
ubicación específicas, con características moitas
veces comúns, pero que, polo espazo no que se
desenvolve, podemos estar a falar de diferentes
modalidades de exercicio. Por suposto, existen
outras tipoloxías de prostitución que tivemos que
deixar á marxe ante a imposibilidade de abarcalo
todo nun tempo determinado. O que trataremos
de representar é a prostitución existente no Barrio
“chino”, Pisos de Contactos e Clubs de Alterne*
e que, a pesar da potencial existencia doutras
modalidades, é onde se concentran, normalmente,
maior volume de prostitución. Froito do traballo
de campo realizado, podemos estimar que exercen
1. O BARRIO
Trátase dunha zona do centro da cidade dentro
da área histórica (Ronda da Muralla) que na
actualidade está a sufrir unha rehabilitación
urbanística orientada á mellora dos espazos antigos
e que, dende hai uns catro anos, está producindo
un peche dos locais “de alterne” (por compra ou
sen renovación de aluguer) trasladando a algúns
donos dos “negocios” a outras zonas de Lugo e a
algunhas mulleres, con eles.
As características do Barrio de Lugo, como as
doutros que existen en Galicia, é a concentración
dos locais, normalmente de pequenas dimensións,
nunhas rúas determinadas, así como a súa pobreza
e abandono das instalacións internas, froito de
moitos anos “en activo” sen que se producira
ningunha remodelación. As mulleres que exercen
de forma habitual son de avanzada idade (40-50
anos) e o cliente-prostituidor tamén, aínda que
tampouco é díficil atoparse con mozos clientes e
mulleres prostituídas recén chegadas rozando a
minoría de idade. Así mesmo, como denominador
común está que o barrio é o espazo onde o sexo
de pago é máis barato (dende os 10€ aos 20€).
Barrio "Chino": Rúa Tinería e Limítrofes
Neste emprazamento xuntábanse ata hai ben
pouco case un cento de mulleres en exercicio ao
longo dun ano repartidas nos distintos locais e na
Rinconada (esperando nas intermediacións da rúa:
algunhas teñen unha habitación alugada na casa
máis preto) mesturándose as poucas españolas de
máis de 10 anos na prostitución, moitas, dende
adolescentes, coas inmigrantes que viñan de todas
as partes de España a facer unha “praza” e recén
chegadas do país de orixe.
Deste xeito, existen mulleres que de forma habitual
exercen no Barrio (entre 40 e 50) xunto con aquelas
que o fan de forma puntual (non máis de 10,
últimamente). Algunha viña a facer “praza” e non
voltaba nunca máis: últimamente esto é máis
habitual debido ao pouco rendemento económico
ocasionado polas obras e a menor afluencia de
“clientes-prostituidores”) ou esporádica (meses
que se compatibilizan con traballos na economía
30 sumerxida). Podemos estimar, segundo a
intervención realizada, que exercen a prostitución
no Barrio de Lugo entre 50 e 60 mulleres no
momento da investigación.
Barrio Locais
Rinconada (rúa)
Tacita*
Latino
Asturias
Pulpería*
LUGO Nº 4*
Xeitosiño*
Trébol
Mulleres “Novas”: de “praza*” recente: 5
Mulleres: 62
*Pechados neste ano
O inminente remate das obras na zona coa de interese deixar constancia da opinión de tódalas
consecuente apertura e habilitación de locais de mulleres que participaron na investigación).
música, restaurantes e cafeterías que se producirá
en cuestión de tempo leva ocasionado nos últimos
anos nas mulleres prostituídas certa incerteza e
indignación. Aínda que houbo intentos de crear
un plan de intervención unificado coas ong´s que
traballan na zona, autoridades municipais e as
propias mulleres prostituídas nunca se chegou a
abordar a problemática de maneira integral
pasando a realizar iniciativas puntuais, moi ben
valoradas por todos os colectivos pero de relativo
interese social. Deste xeito, a declarada falta de
alternativas vitais por parte dalgunhas mulleres
fai que se produza sinxelamente un “traslado” da
súa actividade a outras zonas e, á vez, as que
deciden abandonar a prostitución canda o mesmo
barrio, cunhas perspectivas de futuro pouco
optimistas pero dispostas a intentalo fóra da cidade
polas potenciais repercursións da estigmatización
social orixinadas da prostitución.
31

Ao fío do exposto, queremos reproducir dúas

entrevistas realizadas no barrio a dúas mulleres
moi diferentes, que non se coñecen entre si pero
que “comparten” vivencias. As transcricións están
realizadas e “montadas” por bloques temáticos
para ofrecer unha lectura “ordenada” que faga
máis sinxela a comparativa e a comprensión das
manifestacións recollidas. Unha delas, á que
chamaremos Ana é de nacionalidade española,
ofrécenos unha ampla e persoal perspectiva do
ámbito a través do paso do tempo e das súas
experiencias. A outra entrevista, a unha muller á
que chamaremos María, ten un perfil moi distinto,
unha muller de 27 anos, da República Dominicana
e con tan só un mes de exercicio no barrio de
Lugo. A través delas e das súas reflexións xa
apuntan moitas das consecuencias e efectos que
xera o exercicio e que analizaremos dunha maneira
máis profunda no seguinte apartado (consideramos
 Entrevista: Barrio 1
Ana, 44 anos, Española, 27 anos de exercicio,
3 fillos

1. Bloque: Elas mesmas fagas, como dicimos, é o que lles interesa. Que
de nós, o único que lles interesa é o diñeiro que
Presentación, situación social e económica,… lles damos”.

-“Teño 44 anos, cumpro hoxe, son da Coruña, levo
aquí traballando dende os 17 porque tiña dúas
fillas pequenas, con 15 anos tiven a primeira, e
con 16 a segunda, xa van facer unha 28 e a outra
27. A relación co pai nada…nada…nada… eu
fíxenme cargo delas dende sempre. A miña familia
non podía axudarme: miña nai non tiña medios e
tamén se dedicaba á prostitución”(...)
- “Cos cartos pago a casa, pago os gastos normais,
teño unha filla vivindo conmigo que agora está
sen traballo, teño un fillo pequeno…e cando se
pode aforrar algo afórrase, iso é poucas veces”.
32
-“Coas compañeiras ben. Só estabamos as
compañeiras e os xefes, non había camareiros
nin…, ninguén máis… servíamos nós, estabamos
todas por dentro da barra e servíamos ao cliente,
e se o cliente quería entrar contigo entraba
contigo, se quería entrar con outra, con outra…”.
-“Eu tardei moito en acostumarme a isto.
Costoume bastante… ao principio incluso me
tomaba un par de copas… eu non son bebedora,
que non bebo absolutamente nada, pero ao
principio si, ata que xa me fun acostumando. Así
non pensaba…”.

2 Bloque: Inicio na Prostitución 3. Bloque: Na Prostitución

Primeiro contacto -“Os clientes achegábanse a tí e convidábante a

unha copa e logo facíamos o trato, daquela era
no club, estouche falando de hai…alomenos hai
- “Ben, gustar non me gusta, pero era a única
25 anos. Daquela cobrábamos 2.000 ptas, e o dono
forma de ganar diñeiro e sacar ás miñas fillas
quedábase coa metade, e as copas eran a 1.000
adiante. Entón, por unha compañeira, unha amiga
ptas, a metade para el a metade para nós.
que tiña que ganaba moitos cartos, díxome de
Dábanche un soldo todos os días de 3.000 ptas”.(...)
empezar neste oficio. E empecei”.

-“Eu non vivía no club, non tiña que pagar nada,

- “Fun aprendendo sobre a marcha, porque ela
xa me descontaban a metade do que pagaba o
tampouco sabía moito. Era unha rapaza moi nova
cliente”.
que acababa de empezar, a miña nai tamén exercía
pero nunca falamos de ese tema entre nós, nunca
me gustou”.

-“Empecei nun club, logo xa me vín para o barrio.

No club indicoume unha compañeira dese club, e
ben, o trato dos donos ben, pero os donos van ao
seu: ao diñeiro, aos donos cantas máis ocupacións
O cliente
-“O trato era mellor antes que agora, os homes
eran educados, máis amables, non che pedían as
porcadas que che piden hoxe, hai unha diferenza
moi grande…hoxe hai de todo, pero o cliente esixe
máis que antes”.(...).
-“Eu agora teño moitos clientes fixos pero que
vaia sen preservativo dous ou tres nada máis”.
-“A gran maioría son casados, xente de condición
obreira, maduros tamén…de 45 anos para arriba,
é a xente máis ben, que vén por aquí”.
-“Eu polo menos, dos clientes que teño, da maioría
non me podo queixar. Os homes normalmente
trátante ben, con educación, con
respecto…home…quitando algunha pequena
excepción e xa non voltas con el (…)”
33
-“Eu, situación moi mala non… pero é que eu levo
traballando sempre cos mesmos clientes e iso
dache unha confianza e coñeces aos clientes.
Agora supoño que as rapazas que veñen novas
haberá de todo… (…) home, estiven con homes
que beberan e que che montaban algunha …”
-“Os catro que son faltóns xa nos avisamos (…)”
O Preservativo
-“Moitísimos, máis da metade, a gran maioría,
un 80%, polo menos, (queren sen condón), a min
aínda que me ofrezan máis cartos non vou…eu só
teño dous ou tres que coñezo de toda a vida e
con esos si…daquela (cando comezou) non che
pedían…daquela iso do preservativo non se
empregaba, para nada, iso é agora, dende que
saiu o da SIDA, toda esa publicidade, antes diso
nadiña, (…) daquela tomaba a pílula para non
quedar embarazada, e sígoa tomando”.(...)
-Por facelo sen preservativo di: “aquí o normal
son 20 ou 25 euros, e dinche que che dan o dobre”
ETS, embarazos
-“Nunca tiven problema de abortos nin infeccións,
o único que tiven creo que foi principio de
Hepatite…non sei cal é, fungos nunca…non…”
- “Eu os embarazos que tiven son os tres fillos
que teño, eu nunca fixen ningún aborto. Deste
neno quedei embarazada aquí traballando ou
poñendo o preservativo, descansando da pílula…ou
sexa, que tivo que romper o preservativo, é
dicir…que non sei…e o pai non sei… Eu de entrada
ía ir abortar, pero despois penseino e decidín
facerme unha revisión completa de todo, e o
tocólogo díxome que estaba todo perfecto e
decidín deixalo e correr o risco…e estou contenta”.
O exercicio
-“Eu só traballo polas mañás aquí, despois non
traballo en ningún outro sitio…no barrio levo
como toda a vida…como…25 anos. No club estiven
uns meses, logo xa me vin para aquí e aquí levo
toda a vida, e agora fago un promedio de seis,
sete (pases) polas mañás, podes facer un día
dez…hai algunhas que fan máis porque están todo
o día, e outras están todo o día e fan menos.
Estou de luns a venres, as fins de semana non,
porque teño fillos e estou na casa con eles”.
-“Eu agora traballo poucas horas…gano á semana
500, 600 euros, os cinco días, eu só traballo cinco
días pola mañá, pero tamén ten en conta que eu
teño clientes de moitos anos, eh?, hai rapazas
que ao mellor están todo día para facer ese mesmo
diñeiro, porque está moi mal, o que sucede é que
eu teño amigos de toda a vida e sempre che dan
un pouquiño máis (…)”.
Outras mulleres prostituídas: estranxeiras
- “Depende… algunhas (estranxeiras) veñen e
quedan moito tempo, traen os seus fillos e xa fan
aquí a súa vida, pero a maioría están pouco tempo
porque están sen papeis case todas, entón teñen
que moverse, a situación é a que as obriga, xa
non é que elas queiran ou non, é que se moven
para que non as collan…non sei”.
- “Eu creo que a gran maioría o trato con elas,
normal, igual que as de aquí, tamén hai algunha
española que as mira mal a elas, tamén son as
menos, e as estranxeiras creo que é o mesmo…
algunha un pouquiño melindrosa pero ben, ben,
boas compañeiras... cada unha vai ao seu e
respectando”.
- “Eu creo que as españolas hoxe en día, en vez
de empezar miran de ter outra vida, en vez de
exercer a prostitución, porque teñen máis axudas
34
e posibilidades que cando comezamos nós, e claro,
as estranxeiras xa veñen ao que veñen, e as
españolas pois teñen outra mentalidade e outras
cousas, e outras axudas antes de meterse... eh?,
que dende que estás recibes menos para poder
saír”.
4. Bloque: Reivindicacións
Axudas Sociais
- “Home, a min sinceramente non me gusta, se
eu puidera… por min… tamén polos meus fillos
gustaríame poder deixalo para ter unha vida,
tamén que non te vexas tirada, nin teus fillos
pasando fame… e a sociedade tampouco nos ofrece
moitas oportunidades. Aquí hai rapazas que de
boa gana tamén o deixaban, aínda que aquí ganas
máis, eu por exemplo son a primeira, eu se nos
ofrecen unha axudiña enseguidiña… Pero aquí só
che ofrecen a RISGA, e trátante coma se foras un
desfeito, como que tes que facer a RISGA porque
senón con ameazas e historias…así que axuda moi
pouca”.
-“Eu cobrei tres meses, trescentos e pico euros,
a min, con fillos menores, as que non os teñen
menos, a min como me poñían tantas condicións,
tantos cursiños, tantas historias, collín e deixeino,
díxenlle: mira, eu con isto non vivo, teño que
exercer a prostitución a narices”.
-“As mesmas Asistentas Sociais non te tratan igual
(…) non tratan igual a unha muller que quere
deixar isto que a unha que nunca o exerceu, eu
vino coas Asistentas Sociais que me tocaron a min,
cando eu cobrei a RISGA (…)”.
-“Nunha palabra e sen pelos na lingua dinche que
exerces a prostitución porque queres, que é un
vicio e que o fas porque queres…e que claro, que
así tí vives máis cómoda, que é máis sinxelo ganar
os cartos… elas é o que pensan realmente de nós.
A min téñenmo dito, cando cobrei a RISGA por
primeira vez (…)”.
-“Eu penso que había que axudar a buscar un
traballo, a RISGA non chega… non che serve para
nada, porque a RISGA por exemplo non che da
para vivir, nada máis que para pagar a casa, entón
é ridículo que che digan que che axudan porque
tes que seguir na prostitución, entón aí non se
fai nada…eu creo que eran cursiños, pero cursiños
pagados dos que puidéramos vivir e logo que ese
cursiño che axudara a abrirte no que che ensinaron
nese cursiño…que ao mellor non é tan sinxelo de
facer, claro…”.(...).
-“Eu penso que axudarnos tanto vós como Cáritas,
aínda que queirades, non podedes… non podedes
axudarnos en realidade (…) eu creo que vós o
facedes dentro do que podedes, na miña opinión,
moi ben, e as de Cáritas dentro do que poden
tamén, tampouco teñen competencia para axudar
moito máis do que axudan… nós, ás veces,
queixámonos pero elas non poden facer moito
máis do que fan…”.
Alternativas no Mundo Laboral
-“Probei hai tempo pero en canto te ven e te
recoñecen bótante á rúa directamente…a min
pasoume dúas veces concretamente”.
-“Xa non podías cumprir porque xa te botaba, a
min unha foi nunha casa, a señora non me coñecía,
pero o marido si, así que ao terceiro día xa, cando
cheguei, a señora xa: á rúa…e doutra vez foi nun
bar, na cociña, de axudante de cociña…e foi por
35
un cliente. O dono díxome que había un señor
que me recoñecera, que exercera a prostitución,
que o sentía moito pero que daba mala imaxe
para o local…que estaba contento con como
traballaba en todo pero que… o do Bar fará como
uns dez anos, e o da casa dende que teño o neno,
como cinco anos”.(...)
-“Eu levo no paro apuntada un montón de anos e
nunca me chamaron para nada”.(...).
-“Mira, os traballos que tí podes buscar son para
rapazas máis novas, os que che pagan un soldo un
pouco decente, entón só che queda ir a limpar ou
cousas así, ou un restaurante de axudante de
cociña, e aí coñécete todo o mundo, a nós, os
clientes coñécennos en todas partes, e entón vante
botar…entón para que vas a empezar, e é a
demanda que hai aquí en Lugo que che paguen
un pouco regular…de axudante de cociña”. (…)
-“Aseguradas e cun soldo normal, decente, que
che chegue para vivir, pois sinceramente, eu creo
que das españolas, estaría por dicirche que, polo
menos, o 90, 95%....si…é o que quixéramos a
inmensa maioría”.(...).
-“As estranxeiras xa teñen outra meta na vida,
xa é diferente, elas veñen a facerse un diñeiriño
para irse para alá, xa teñen outras metas… eu
creo que eu, na miña opinión, eu creo que elas
prefiren exercer a prostitución porque sacan máis
cartos, en menos tempo máis cartos, e elas o que
queren é facer en menos tempo máis cartos e
voltar para a súa terra”. (…)
5. Bloque: Reflexións
Expectativas de futuro, esperanzas…
- “Eu sinceramente pois nada… o único que nos
gustaría,... sair disto se tiveramos unha
oportunidade, pero é que o vexo moi difícil, e
como realmente tampouco creo que ninguén che
poida axudar, iso será unha cousa que teremos
que buscarnos como poidamos”
- “Eu creo que sair aquí en Lugo non porque te
coñece todo o mundo, e xa non valoran que se
traballas, que se es aplicada, que se es formal,
que se pos interese…xa non te valoran…en canto
saben de onde vés…e o dono, se se queda contigo
é para intentar por detrás deitarse contigo, así
de claro, ou senón de voltas á rúa, ou sexa que
aquí en Lugo non, eu se pechan isto tereime que
ir de Lugo…”
- “(…) O único que me retén en Lugo é que teño
as fillas aquí casadas, senón hai tempo que me
tiña ido, sinceramente, eu a miña opinión persoal
é que estou desexando que o pechen (o barrio),
porque é a única maneira de que te poñan entre
a espada e a parede e que tí decidas (…)”.
 Entrevista: Barrio 2
María, Santo Domingo, 27 anos, 1 mes de
exercicio, 2 fillos
1. Bloque: Elas mesmas
Nacionalidade, idade...
-“Eu son da República Dominicana, de Santo
Domingo, levo un mes en Lugo, empecei (a exercer
a prostitución) agora, hai un mes, teño 27
anos...teño dous fillos que están alá, coa miña
nai porque meu pai faleceu (...)”.
-“Eu estou vivindo agora mesmo cunha curmá
miña, ela está nun piso alugado, pero comparto
todo con ela... agora mesmo teño que buscar o
xeito para pagar a Seguridade Social, non quero
perder os documentos (...)”.
Gastos
36
-“Axudo á miña nai, porque ten aos meus dous
fillos, teño ás miñas irmás, pero, realmente, elas
traballan e, como non estou ganando moitos cartos
non lles podo enviar, téñolles que mandar aos
meus fillos e á miña mamá porque é o normal”.
-“Eu mandei ata agora 300 euros, ata agora non
comprei nada de roupa, teño todo o que trouxen
da República Dominicana, non comprei nunca
nada”.
2. Bloque: Inicio na Prostitución
-“Pois verás, meu pai faleceu e quixemos buscar
unha mellor vida, o meu soño era vir a España ou
a Italia, onde teño amigas, e cría que o vir a
España era algo diferente e é diferente porque
non é igual que o meu país, porque podes ganar
máis diñeiro para mandar ao meu país, para que
alá poidan vivir mellor...Pero como queira que
sexa un sofre moito”.(...).
-“Eu teño moitas amigas que estan aquí, en Italia,
en Europa, e cando tí ves que unha persoa do
teu país, do teu barrio, viaxa, enches, como que
a mente coa ilusión de ver progreso para a túa
familia, queres vivir cómoda, darlle á túa nai, ou
á túa familia o que eles non tiveron...Eu non
estudei, ben estudei ata oitavo curso, eu non
quixen estudar unha carreira porque casei moi
nova... tiña quince anos... despois eu quería
buscar un futuro para os meus fillos xa que eu
non o teño e fracasei, casei dúas veces, o
matrimonio non foi sinxelo, tiven que deixalo,
irme onde miña nai, non quería ser unha carga
máis, e por iso o fixen... entón ela apoioume”.(...).
-“Entón eu dicía: se gano 500 euros, cando vou
voltar á miña casa? porque é por primeira vez que
saio da miña casa e da miña familia e iso costa
moito... pero, ás veces, é mellor ganar 500 euros
e que che paguen a Seguridade Social... digo:
depende como te trate a persoa... agora penso
iso porque a prostitución aquí é moi
barata...”.(...).
-“Eu vín onde unha amiga miña, foi ela quen me
recibiu en Madrid e dende Madrid vín a Ponferrada
onde outra curmá miña, que ten unha familia
normal, ten o seu marido que a mantén, e dende
alí me comunicaron con outra curmá que vive aquí
en Lugo e vinme a coñecer...non quería... eu non
quería traballar en casas de familia porque
algúns... páganche 500 euros (...) . Eu dicía: non
me quero meter nunha casa de familia, en verdade
eu non quero traballar en casas de familia porque
ás veces humíllante, maltrátante, son racistas...
e perdoa que che diga...”.(...).
A viaxe
-“A viaxe foron como 170.000 pesos de alá (...)
vín pola miña conta”
Consellos doutras mulleres
-“Cando cheguei explicáronme: hai moitos que
queren sen goma. Non o permitas.. .hai moitos
que veñen nada máis para tocarte, non o
permitas...”
-“Para min non (non era o que esperaba), eu
pensaba que facer o amor, ou non o amor... para
min eu cría que che pagaban moitos máis cartos
(...). Ás veces a ambición que tí pensas que é
diferente (...) ás veces tí... un dicir: voume a
este país, que se ganan cartos, e en cinco, dez
minutos, o cliente córrese e xa está, listo, e iso
é o que te imaxinas, e despois tí ves a algúns
clientes que chegan e tí non queres subir con ese
cliente... de tí, da túa mente non sae que tí o
queiras facer... e por iso a vida aquí é dura”.(...).

O cliente
- “Unha rapaza díxome...pero eu díxenlle: eu non
quero traballar... porque eu tiña como a mente
-“O cliente aquí, en xeral, ben..., pero hai algúns
frustrada por Italia. En Italia gánase moito máis
clientes que son uns pesados, queren máis, pagan
diñeiro, é moi diferente aquí. Para que un home
por pouco tempo e queren durar máis tempo
te toque en Italia... pódeche tocar o peito, pero
contigo... pero hai moitos que non, hai clientes
págache, aquí non, aquí vostede ten que seducilos
que te tratan ben. Hai clientes que me dan cariño,
e se queren, queren, e senón quedas toda
preocúpanse por min: que que tal estou, se me
apalpada... Non me gusta que toquen o meu corpo
sinto ben, se me sinto mal...”.(...).
e despois che digan: non teño cartos, síntoo”. 37

Consumo de alcohol e drogas

3. Bloque: Na Prostitución

-“Fumo, que no meu país non fumaba, polos

O servizo
nervios. Non tomo alcohol, nin tranquilizantes,
nin drogas. Teño dous fillos, e pídolle cada día a
-“... Podo cobrar 20, 15 e ás veces pódome levar
Deus que nada diso”.(...).
40, 50 euros ao día..(...).a min dame como vergoña
ir onde os homes. (...) para a casa leva 3 euros
O preservativo
(...) para min, aquí en Lugo é caro... non sei se
é porque eu vou comparando co que costa no meu
país (...)”. -“Din con dous clientes que unha vez me
enganaron, quitáronse a goma e eu descubrinos,
e díxenlle: síntoo, (e retireime) teño dous nenos
-“Agora mesmo acabo de ter a regra e esa semana
e quero estar viva para un mañá, e eu vín aquí
non estiven traballando, pero, por exemplo, esta
non por pracer, se é por pracer eu teño o meu
semana 50 euros, porque non traballei... ás veces
mozo no meu país, estou aquí como un traballo,
deprímome, outras que se queixan moito da
tí non podes enganarme a min desa forma” e el
situación, que se non cobraron, que se están a
pediu desculpas, díxome: descúlpame, descúlpame
final de mes...isto está moi mal”.(...).
(...)”
-Facelo sen preservativo, pídeno moito?: “Si,
moitos... Eu sempre lles digo: tí non tes familia?,
tí non eres casado?, algúns son casados, outros
non. Algúns din: se estivera casado non estaba
aquí, non sei pero en verdade, é verdade que
algúns falan a realidade, porque se estiveran
casados non buscaban, din: se eu estivera casado
non estaría aquí, porque teñen o pracer na súa
casa. Por suposto”.
Familia
-“Non sabe, non... pensa que estou traballando
nun club... podo enganala porque ela non sabe
onde estou e eu dígolle que sirvo copas, fágolle
compaña ao cliente e eles bríndanme copas, porque
iso é verdade (...) pero que non teño relacións,
ela dime que trate de coidarme que é mellor que
gane pouco e que traballe legal (...)”.
Agresións
38
-“Non, nunca (tratárona mal), nada... porque en
verdade a señora é moi serena e respétana (a
dona do bar), e iso é ben, por un lado iso é ben,
porque cando tí tes algo que te...que a pesar de
todo da a cara por tí...ninguén... ninguén...
ningunha rapaza vin eu ata o de agora que a
maltrataran, non. Non sei cando están na
habitación pero elas non se queixan, porque se
te tratan mal tí pódelo dicir, e despois xa lle
reprochan e lle reclaman, enténdesme?, e ata o
de agora non, non vin iso...”.(...).
4. Bloque: Reivindicacións
Obxectivos
- “A miña meta é ter unha casa miña propia, para
os meus fillos, si para nun mañá podelos traer,
pero non para quedar aquí, porque para min o
que eu vin, vexo como máis corrupción como lle
chaman alí (...)...o rapaz de aquí...non sei, os
aretes, os pendentes, fuman moi novos (...), e
esas son cousas que eu non vexo ben (...)”.
-“Non me gusta...gustaríame nun mañá ter algo,
por exemplo traballar nunha cafetería como lle
chaman aquí, nun café...algo... que eu poda
traballar e pagar, facer os meus documentos (...)
porque teño que pagar a Seguridade Social,
entendes?, e despois mañá traer os meus fillos e
a miña nai, cando queira vir de visita e gustaríame
ter algún negocio ou algo normal, non como a
prostitución, porque iso...”
5. Bloque: Reflexións
Significado da prostitución
-“Para min significa moitas cousas, a prostitución
ás veces, para min, é a ambición, é ser demasiado
ambiciosa, e vendendo o teu corpo con alguén
que tí non desexas... o mellor é facer o amor
cunha persoa que tí te sintas a gusto con ela,
pero non por pago... entón entran un, dous, tres,
catro, cinco...e teste que espir e venche o teu
corpo... para min a prostitución é a peor baixeza
que existe aquí...pero ás veces hai persoas coma
min..., eu son pobre... pero non pobre, pobre,
pobre... e, ás veces, un sofre moito (...).”
Sufrimento e sacrificio
-“É que hai cousas que te levan a ser prostituta
sen tí querelo, pola ambición. A min por exemplo,
eu non quero durar moitos anos aquí... non ...
entón, ás veces, gustaríame alcanzar máis cartos,
máis cedo, aínda que eu me esforce máis, aínda
que eu bote bágoas, chore e chore, e o alcance
máis rápido... que se teño que durar dez anos
duro cinco (...) todo o mundo se queixa, as que
son moito máis vellas (...)”.
-“Traballar legal, traballar que non me teña que
avergoñar de min mesma pero que eu poda ganar
algo... sair adiante... porque eu vouche ser sincera,
ás veces, como que eu mesma sinto medo de min
mesma cando me din dun traballo nunha cafetería
ou algo...e sempre me din que iso é falta de
experiencia... como que son covarde (...)”

-“Ter unha vida digna, limpa, como todos os

demais”.(...).

O BARRIO NOS MEDIOS DE COMUNICACIÓN

De xeito habitual, a prensa fíxose eco nestes

últimos anos da particular situación sufrida no
barrio coa remodelación urbanística mencionada
anteriormente e o futuro incerto das mulleres que
na actualidade continúan no ámbito. O tratamento
periodístico foi case sempre tremebundo a pesares
de que a fin da actividade prostitutiva no barrio
está a ser lenta e paulatina aínda que, neste 2006,
39
de máis aceleridade. A presenza dos medios no
barrio para fotos e entrevistas sempre foi motivo
de protestas das mulleres que desexan en todo
momento manterse no anonimato e non ser
“representadas” de maneira frívola ou
caricaturesca.

F.1
26/02/06:
A voz de Galicia.
 F.3
26/03/06:
O progreso.

40

F.2
26/03/06:
O progreso.
2. CLUBS DE ALTERNE
Locais públicos situados na propia cidade e nas
zonas interurbanas indistintamente, aínda que son
estes últimos os máis numerosos podéndose
denominar “de estrada” e que responden ao estilo
de club “clásico” salvo 3 excepcións: Tritón, Queens
e Crixtal, máis modernizados. Os primeiros, de
apariencia exterior deteriorada e con pouca
infraestructura, posúen, normalmente, unha zona
de bar para as consumicións e a “exposición” das
mulleres para os clientes-prostituidores e a zona
“reservada” de habitacións para o consumo dos
servizos sexuais. Algún tamén posúe zonas privadas
comúns onde se dispón de comedor e roupeiro
para as mulleres que viven no propio club*. Os
segundos, máis modernizados, responden a un
modelo que podemos denominar de “discoteca do
sexo” onde o “obxectivo principal é xerar unha
oferta que enfatice o aspecto de ocio do lugar*”
con zonas de espectáculo (barra e streeptease),
reservados para “bailes privados”, etc.
Todos, adoitan ter identificativos moi chamativos
(de neón, carteis numerosos,...) e aparcadoiros
amplos (exceptuando os de cidade) “camuflados”
Mapa Clubs Lugo Cidade e
Concellos limítrofes
entre verxas, arbustos ou formigón para garantir
a discrecionalidade da “clientela”.
Visitamos todos os clubs reflectidos no mapa e
realizamos intervención social coa Unidade Móbil
formando parte directa na investigacion un total
de 12 clubs dos 19 existentes (4 están pechados:
2 por actuacións policiais ás que faremos referencia
no apartado “os clubs nos medios de comunicación”
e 2 por abandono do local; máis 3 clubs onde non
nos deixaron falar coas mulleres nas visitas
realizadas; dicir que conseguimos contactar
finalmente con mulleres que exerceron
anteriormente nestes clubs e “entendemos”, dadas
as condicións de máxima explotación e tráfico/trata
de mulleres existente, que non nos permitiran
entrar)*.
41
De todos os xeitos, coñecemos o número de en conta que non tomabamos datos de todas as
mulleres que exercen a prostitución actualmente integrantes do club (os datos precisos e
en todos os clubs identificados e nos que non sociodemográficos aportaránse cos conseguidos
puidemos entrar (3 en total) tamén, polo que mediante o traballo realizado coas entrevistas
podemos facer unha estimación aproximada da mediante cuestionario que analizaremos máis
poboación prostitutiva en clubs de Lugo e adiante). Cremos preciso ofrecer esta disertación
arredores. Temos que ter conta, porén, a gran para que se comprenda o díficil que é establecer
variabilidade de mulleres existente no ámbito, no parámetros ou perfís cunha realidade tan
que no intervalo de 2 meses un club onde só hai cambiante e heteroxénea.
6 mulleres inicialmente pasa máis tarde a ter 20
para o “San Froilán" (festividade local), por Organización interna nos clubs de alterne:
exemplo, ou temporalmente queda sen apenas
mulleres por unha redada. Aínda así, existe unha
En xeral, existe unha organización interna bastante
capacidade máxima segundo as instalacións do
“normalizada” nestes clubs enfocada ao control
propio local e que, atendendo ao momento do
da actividade prostitutiva e á maximización do
ano, pasa por fluctuacións importantes (os períodos
beneficio ecónomico e con iso, á optimización da
vacacionais: agosto, semana santa, de traballo na
explotación sexual das mulleres prostituídas
recolleita do campo, etc. son os de menos
mediante, sobre todo, un sistema de represión
actividade polo nivel de ocupación do cliente-
baseado en estratexias de extorsión, chantaxe
prostituidor dedicado á familia, viaxes, traballo,
e/ou ameazas (máis ou menos explícitas) que
etc.). Nós vamos a ter en conta para a estimación
sitúen á muller nun papel de subordinación total
a media das mulleres atopadas en diferentes 42
e que garantan o maior número de pases, estancia
períodos de tempo e esta “capacidade máxima”
“temporal” pagada pola muller* (e que dependerá
á que nos referimos quedando excluídos os clubs
da súa “rendabilidade”) e consumicións por parte
precintados ou pechados (aínda que posiblemente
dos clientes/prostituidores.
reanuden a actividade en breve). Tendo iso en
conta, podemos aportar que entre 200 e 250
Significativa é, neste senso, a figura do xefe-dono,
mulleres exercen a prostitución nos clubs en Lugo
unha personaxe a miúdo na sombra que apenas
e arredores. É relevante mencionar que, en todas
frecuenta o club e cara o cal as mulleres adoitan
as visitas e intervención social realizadas (nalgunha
sentir recelo e inquedanza, na maioría dos casos.
ocasión ata 4 veces a un mesmo club) nunca nos
Exercen, básicamente, un papel de relacións
atopamos cunha muller española.
públicas tanto cos recrutadores (traficantes) coma
cos clientes. Unha dificultade policial nas
Do total de mulleres que exercen nos 20 clubs
vinculacións penais do beneficio económico da
obxecto de estudo coñecemos a nacionalidade
explotación sexual exercida polos donos dos clubs,
dun 68%. Destas un 61,75% eran do Brasil, un
é que precisamente non son eles os titulares ou
13,50% da República Dominicana e un 12,72% de
administradores principais das “sociedades”
Colombia. O resto, o 12,03%, eran de nacionalidade
creadas para o club, pero non é a principal.
cubana, ecuatoriana, venezuelana, romanesa,
paraguaia e checoslovaca. Na súa maioría entre
25 e 30 anos, seguidas das menores de 25 anos e,
en menor medida, maiores de 30 anos. Estamos,
nembargantes, falando dunha aproximación tendo
Normalmente utilízase aos traballadores como
“testaferros” ao que pagan un tanto por cento
dos beneficios alcanzados aínda que sexan eles,
os principais beneficiarios e “organizadores” do
funcionamento interno do local. O que si
verdadeiramente inflúe no tratamento legal destas
personaxes é que, aínda que a nosa lexislación
conta con instrumentos para frear a explotación
sexual por parte dos proxenetas (art. 188 do Código
Penal aínda que o seu tratamento é insuficiente
para o tráfico e o art. 318 bis do Código Penal,
dentro do Título XV bis modificado pola LO 11/2003
para esta vez si, a denominada “trata de brancas”)
non se aplica coa dureza debida, non existen
medidas policiais de colaboración con outros
países, medidas xudiciais de protección de
testemuñas e, sobre todo, “interese” dos poderes
públicos na persecución e castigo destes
delicuentes, posto que é sobradamente coñecido
onde se atopan e manteñen os seus locais abertos
con total impunidade. Isto é debido,
fundamentalmente a que estos delincuentes e as
súas conductas delictivas non crean “alarma social”
e a sociedade non os sanciona polo que os esforzos
dos poderes públicos en perseguilos é mínimo.
De feito, son eles (normalmente, homes) os que
deciden se unha muller exerce ou non no seu local,
segundo as características étnicas, físico, idade,
contactos, que se estime segundo a demanda dos
clientes-prostituidores, etc. Ademais, resulta
habitual o acoso e chantaxe sexual por parte
destes “traballadores” para que as mulleres que
xa exercen no club adquiran “privilexios” como
máis días de descanso, ter flexibilidade no horario,
realizar saídas á cidade, etc. A maior parte dos
conflictos vividos nos clubs veñen dados, primeiro,
na relación cos clientes/prostituidores (na que
profundizaremos máis adiante) e despois, cos
“traballadores”.
43

Deste xeito, o dono do club é unha figura “semi-

protexida” que exerce un papel de “marketing”
social dos seus “negocios” que non necesitan da
súa presenza física no local aínda que si dos seus
contactos e redes de apoio (a maior parte deles
posúen outros clubs noutras provincias de Galicia
para efectúar “cambios” nas mulleres e “axustes”
no exercicio desta explotación sexual). Por iso, é
frecuente que deleguen en subordinados
(encargados e camareiras/os: “traballadores”) o
control da actividade prostitutiva e pola que,
normalmente, exercen unha relación de poder
fronte ás mulleres que resulta moi evidente nas
visitas a calquera dos clubs.
 Entrevista: Club 9
Violeta, Santo Domingo, 34 anos,
3 fillos
-“Os que son pesados son os camareiros, son moi
odiosos, cren que son os xefes e dinche: tí tes
que facer isto…e eu digo: mira, tí vives das
mulleres, porque se as mulleres non traballan,
vas morrer de fame, entón... trátanas tan mal,
a min case non me pasa pero eu vin rapazas que
se lle piden un auga e fálanlle mal, que lle din:
mira, doeme a cabeza, voume arriba a deitar e
non, porque tamén me doe a min … como se a
muller non tivera dereito a enfermar”.
Entrevista: Piso 5
Isabel, Ecuador, 44 anos,
3 fillos
-“Non o soportei, o dono do club era moi duro,
moi molesto, será porque tiña moitas mulleres
alí e queren que traballen, que traballen, presiona
moito…que tí estás ida, que tí estás
despistada…que tí non traballas, que tí queres
ganar cartos e como os vas ganar se non camiñas,
que tí non flirteas, tí non camiñas…e unha noite,
mira, díxenlle: mira, os problemas que teña,
téñoos eu, tí non os sabes, eu non estou aquí unha
noite enteira para non traballar porque quero
diñeiro e tí non me vas pagar” (…).
A gran mobilidade feminina existente nestes locais
é outro risco característico que responde á
permanente solicitude dos clientes/prostituidores
de “novidades” dado que a maioría son estables
e visitan os locais con certa asiduidade. De feito,
cando voltabamos ao mesmo club pasado pouco
máis dun mes, a metade das mulleres xa non
estaban e eran “substituídas” por outras (recén
chegadas ou traídas doutros locais).
Implícitamente este modelo “nómada” de
supervivenza busca alcanzar (ademáis da
maximización da explotación sexual, por suposto)
que a muller non estableza vínculos e contactos
afectivos ou de calquera índole cos
clientes/prostituidores máis alá da prostitución
(e que poidan posibilitar o abandono da actividade)
fomentando con iso o illamento, desarraigo e
vulnerabilidade.
Pola súa estancia nun club de Lugo, as mulleres
frecuentemente pagan unha cota diaria que varía
entre 20 e 60 euros segundo o local, nesa cota
iría tamén o aloxamento e, nalgúns casos a comida,
pero existen infinidade de matices neste senso,
constatando, polo traballo de campo, que na
maioría dos clubs se benefician, a maiores, dos
seguintes conceptos:
44 1. Un tanto por cento de cada pase que realice a
muller ou, no seu defecto, un tanto por cento moi
alto no primeiro, que logo vai baixando no terceiro
e consecutivos pases.
2. Un tanto por cento do valor de cada copa á que
o home convida á muller.
3. O club cobra ás mulleres as sabas de usar e
tirar e o preservativo que emprega para cada pase
(sobre 3€).
4. O club ten á súa disposición mercadorías para
a venda: calzado, roupa interior, vestidos… da que
se leva outro tanto por cento de cada venda porque
os prezos están sobrevalorados ata, en ocasións,
o triplo do “normal” en calquera establecemento
(botas, camisetas pero tamén champús, etc.).
5. O club resérvase o dereito de cobrar ás mulleres
cafés, bebidas ou comidas que tomen a maiores
das estipuladas por eles mesmos, así coma os
beneficios dos teléfonos públicos instalados preto
das habitacións e pola que ganan un cánon por
tempo de chamada efectuada (respecto a isto, un
traballador dun club pequeno de 6 mulleres,
ganaba polo uso do teléfono nun mes: 300€).
6. O Club resérvase o dereito de cobrar “multas”
por actitudes que consideran “penalizables”:
chegar tarde, non baixar ao salón, non ser
obediente con ordes directas, falar por teléfono
cando o club está aberto, pasar demasiado tempo
dentro da habitación cun cliente (o tempo “normal”
estipulado como máximo dun pase é de 20
minutos), etc. As multas oscilan entre os 50 e os
100 euros.
Entrevista: Club 9
Violeta, Santo Domingo, 34 anos, 10 anos de
45
exercicio, Intercaladamente, 3 fillos
- “(…) Se non traballas pagas dez euros por estar
aí todo o día cansa que xa non podes cos ollos, e
se traballas cóbranche trinta, dez de cada pase
dos tres primeiros, en total son trinta, se tes
sorte e fas máis de tres, que é moi dificil, pois
xa é todo para tí (…)”.
- “(As multas) é unha putería, unha putada que
che fan, se tí chegas tarde póñenche unha multa,
se tí por exemplo, te sintes mal e te queres ir
para arriba a deitar, polo motivo que sexa, pagas
50 euros… cada multa 50 euros.(…) Á media hora
de estar co cliente tócanche na porta. (…) A menos
que a situación non se poida soportar, entón vaste
(…)”.
- “Compensa máis un traballo no que che paguen
700 euros e tí estés na túa casa que estar nun
putiferio, porque ao mes, que che paguen ben,
eu podo facer 1.000 euros como moito, digo no
meu caso, como moito, digo 1.000 euros, logo hai
meses que che vai moi mal, que estás a noite
enteira trasnoitando e ao non traballar, se non
pagas hoxe pagas mañá, por exemplo, eu agora
xa non paguei onte, entón hoxe xa teño que pagar
o de onte e o de hoxe, o dobre, (…) e eu non vivo
aquí, nin como nin nada…hai máis de 20 mulleres,
hai moitas que non fan nada, onte entrou moita
xente pero non fan nada, agora as rapazas o que
van e a darlles á tunda o día enteiro, e iso, a
tomarse unha copa, e duran a noite enteira aí e
non fan nada”.
Entrevista: Club 6
Natalia, Colombia, 30 anos +/-, 15 anos de
exercicio, intercaladamente, 2 fillos
- “A señora do club é a que nos leva a Lugo.
Cobramos 40 euros por pase e nós quedamos con
34, o xusto…nas copas quédanse con 6, son 30 e
quédannos 24 para nós…está ben, pero se fora
todo para o meu país… porque aquí tamén teño
gastos, coidar o neno, 450 euros, e o aluguer do
piso…”.
Tendo en conta que os clubs normalmente están
afastados dos núcleos de poboación e que as
mulleres teñen un horario “libre” reducido, non
é de estrañar que toda unha rede de picaresca se
despregue ao seu carón. Así, observamos que
vendedores de produtos cosméticos, roupa,
bisutería, xoierías etc… visitan aos clubs vendendo
a prezos astronómicos os seus produtos dando, se
é preciso, facilidades de pago. En moitos casos
é incluso o dono do propio club o que adianta
unha cantidade de cartos que serán devoltos a
prazos con altos intereses.
Isto tamén se reproduce nos casos de servizos de
índole socio-sanitario ou xurídico normalmente
proporcionado polos “asesores/avogados” que
levan as contas do club e teñen un trato directo
co dono: un exemplo disto son tamén médicos
contratados para a realización das probas de
VIH/ETS ás mulleres cada certo tempo (2-3 meses)
cobradas entre 60 e 90€* e sen ningún compromiso
de confidencialidade (dependendo dos resultados,
permanecerá nese club ou non). Así mesmo,
trámites para o permiso de residencia e traballo
(con cantidades moito máis elevadas: entre 600
e 1.000€) e mesmo xestións para obter a tarxeta
sanitaria. Resta dicir, que todos estes servizos
poden ser adquiridos polas mulleres de maneira
gratuíta a través de distintos organismos de
información e asesoramento a inmigrantes e
poboación prostituída existentes en Lugo e
accesibles para todas/os, sen importar a condición
“irregular” no país*.
O horario de exercicio depende do local, nalgúns
as mulleres deben estar dispoñibles as 24 horas e
noutros abren ás 18.00 ou 19:00h e pechan entre
as 4:00 e as 8:00 da mañá dependendo dos clientes
e do día da semana (as fins de semana o horario
é máis amplo).
Entrevista: Club 2
Miriam, Santo Domingo, 23 anos, 10 meses de
exercicio de maneira continuada
- “No club entramos ás 19:30 ata as 4:00, depende,
as fins de semana, se hai moita xente, ata as
6:30h. Normalmente nós descansamos os días que
temos a regra, sete días, unha semana completa,
despois os outros días traballamos sen descanso”.
En liñas xerais isto é o que podemos atopar, pero
cando falamos dunha muller que está aínda
pagando a súa “débeda” co fiador ou prestamista
(que pode estar vinculado ao club: esto é,
traficada) as normas pasan a ser moito máis
estrictas e o total dos ingresos xerados pola
actividade da muller son íntegramente entregados
á persoa coa que contraeu a débeda.
Entrevista: Club 10
Paula, 28 anos, 2 anos de exercicio,
Intercaladamente, sen fillos
- “(…) Lembro que na primeira vez as mulleres
que “debían” eran moi controladas, vixiadas para
non escapar. E teñen moito medo, non van á rúa
(…) non din que están “debendo”, con medo de
baixar á policía e dan multa para elas, e para
nós, para eles da igual, nin se preocupan con eles,
porque están explotando, e non dan como se di...
problemas para eles, para nós non (…)”.
Entrevista: Piso 2
Laura, Colombia, 36 anos +/-, 5 anos de
46 exercicio, Continuo, 2 fillos
- Sobre as rapazas que veñen con “débeda”: “Non
é que crea iso, senón que o din, claro, pero como
estamos aquí falando: eu non teño compromiso
con ninguén, nin débeda”.
- E ben, alá portáronse moi ben comigo porque
eu non tiña débeda (…) e vín pola miña propia
conta…”.
De seguido expoñemos a entrevista realizada ao
dono dun club de alterne e a unha muller á que
chamaremos Ánxeles, de nacionalidade
venezuelana, de 30 anos, traficada e que exerce
a prostitución en Lugo dende hai dous meses, logo
dun longo periplo que ela mesma relata. Os seus
puntos de vista dende as diferentes perspectivas
resultan determinantes á hora de entender o
sistema prostitutivo.
 Entrevista: Club 5
Ánxeles, Venezuela, 30 anos +/-, 2 meses de
exercicio, Continuo

1. Bloque: Elas mesmas mozos son españois, pero que eles saben que elas
están traballando na prostitución, recóllenas ao
Lugar de procedencia, familia… sair, ás catro da madrugada…en Venezuela tí tes
o mozo e respéctanse, non como aquí…”.(…)

- “Á miña familia díxenlle que ía traballar nunha

cafetería, díxenlle que me fixeran unha oferta
de traballo alá e que alá se ganaba ben… Eu alá
tiña un negocio pequeno, unha axencia de lotería,
pero era pequena, e eu teño que axudar á miña
nai, ao meu fillo, e a unha irmá que vive comigo…”.
- “Envíolles diñeiro cada semana, depende do
traballo, porque eu aquí vivo nun piso que teño
que pagar, que son 150 euros pola habitación (…)”.
- “Co meu fillo falo case a diario, el quere que
eu saía adiante para ver se o podo traer a
47
España“.(…)
- “Aquí non teño parella, téñoa alá, non sabe
nada, pensa que estou traballando na cafetería,
de feito agora teño un pouco de medo, porque di
que ten diñeiro e que vai vir. Levo con el un ano
e medio”. (…)
- “Non adoito dar o meu número a ninguén porque
pode ser que alguén chame á miña familia…”(…)
- “A miña nai é unha persoa moi forte, a miña
avoa tívoa sendo nai solteira, ela non coñeceu ao
pai, ela sufriu moito e sacounos adiante. Somos
catro irmás, e... de feito, agora está sacando
adiante ao meu fillo, axudándome, ela traballa
algo, pero non lle da…”.(...).
2. Bloque: Inicio na prostitución
Entrada no mundo da prostitución: Tráfico
- “Unha amiga, en Venezuela, díxome que outra
amiga dela necesitaba unha rapaza, para mandala
aquí, a España, que tivera pasaporte e todo. Eu
chameina e ela coñeceume por Internet,
chateamos, veu a miña cara e gustoulle…ela estivo
aquí, pero estivo esos días en Caracas porque ela
é de alá, é venezuelana. Os donos da cafetería
onde supostamente traballaba dixéronlle que
precisaban rapazas para mandar aquí, a España,
que tiveran pasaporte… Pero ela díxome a min
que era para traballar nunha cafetería, de feito
ela díxome a min cando estivo en Caracas: O máis
pronto posible, vente rápido, rápido para que te
vaias a España. Cando cheguei a Caracas, un día,
sábado (…) ela coñeceume (…) e fomos a unha
axencia de viaxes na cal a dona da axencia tomou
o meu pasaporte e o meu boleto e díxome para
mandarme o día domingo, aínda que,
supostamente, me ían mandar o mércores, pero
todo saiu rápido, porque querían mandarme o
máis rápido posible (... )”.

- “Eu non penso dicirllo á miña nai… nin ao meu

mozo, porque aquí é diferente, eu teño amigas,
coñecidas do club, que teñen mozos, e que estos
Débeda
- “A viaxe pagouna o club que me trouxo…que
non era en si un club, era supostamente unha
cafetería… Eu íalles pagar a eles 2.500 euros, os
cales me irían descontando a medida que fora
traballando”.
- “O billete, só o billete, enviarme de Venezuela
para acá, custoume 2.500 euros (…)”. “Eles
quitáronme o pasaporte o primeiro día que
cheguei, e o meu billete de voo, todo iso
decomisáronmo, por iso logo eles me metían medo
para que non saíra, porque non tiña pasaporte…e
supostamente o tío quitoume o pasaporte porque
me ía sacar o DNI (NIE) (…), por iso lle din o meu
pasaporte”. (…)
“Xa despois que ía a facer…pois nada…ás veces,
trancábame soa a chorar… eu non quería traballar
e eles dicíanme que traballara, que ía ganar ben,
48
que despois de que pagara esta débeda todo o
diñeiro que ganara sería para mín”. (…)
A chegada a España
-“Eu cheguei a España, a Madrid, e estábame
esperando o dono do club donde, supostamente,
ía traballar, non me estrañou, porque ela xa me
dixera que me ía ir esperar o encargado da
cafetería…Tróuxome en coche dende Madrid ata
Puebla, eu ía soa con el, e no camiño todo moi
ben… tratoume moi ben, como unha raíña, e
falábame dunha cafetería onde todo era chévere,
onde ía moita xente, pero que o que pasaba era
que quería ter unha “latina”…”.(...).
-“Logo cheguei alí e vin a cafetería, porque en
verdade había unha cafetería. Deixei a miña
equipaxe, descansei, logo, e ás nove chamou á
miña porta o dono e díxome que baixara, que me
ía convidar a cear… fomos cear e, logo de cear
(chegamos como as doce), tróuxome e díxome
que baixara ao soto, onde está un club, onde
adoitan estar as rapazas…eu nunca o vira, porque
en Venezuela hai, pero eu nunca traballara
nisto…”(...)
-“El díxome que me cambiara, e eu díxenlle que
como me ía cambiar, se eu viña a traballar para
unha cafetería, e aí captei que era un club de
prostitución… El díxome que falara coas outras
rapazas… eu falei cunhas brasileiras e elas
explicáronme como era o tema. Eu ese día non
traballei, só estiven alí, observando todo…”.(...)
-“Eu resistínme, pero non había outra maneira
de pagarlles o billete a eles. A única maneira de
pagarlles o billete era prostituíndome… non me
ían dar traballo na cafetería, porque eu era bonita,
tiña bo corpo, e a eles convíñalles, porque ía
pagar a viaxe máis rápido”.(...).
Primeira experiencia
- “As outras mulleres explicáronme como tiña que
ir xunto dos homes, como convencelos… se querían
subir a follar... aquí aprendín a dicir a palabra
follar… decirlles que custaba 50 euros, ou 40,
depende do tío”.(...)
- “O primeiro día non fixen nada, non fixen ningún
pase, sinxelamente observar todo, porque non
podía, e o segundo tampouco… ningún home se
achegaba porque nos clubs os rapaces non se
achegan ás rapazas, pero o terceiro día achegueime
a un tío, coñeceume, eu díxenlle que era
venezuelana e todo iso, e logo conteille que viñera
enganada aquí a España. El quería subir comigo,
preguntoume canto cobraba, díxenlle que 50
euros, pero o tío non follou comigo, quedouse a
conversar comigo (…)”.
Dentro do club
- “Cando o cliente pedía un pase cunha rapaza
cobrábao o rapaz, o encargado, e ao final da noite
el pagáballe as chicas, ás demais chicas, pero a
min non, porque eu estaba pagando unha
débeda…eu nunca vin diñeiro, o único diñeiro que
vin foi o das copas: cando un tío me daba a min
unha copa de 30 euros para min eran 20, e esa
era a única maneira de poder subsistir”.(...)
“Eu vivía no club, tiña comida e de todo, pero
eles non me deixaban sair, porque tiñan medo de
que eu escapara, ou de que alguén me abrira a
mente para decirme esto…e logo estaba a cuestión
do billete, para que o pagara”. (…).
- “Naquel momento eu era a única muller que
eles tiñan así, supostamente tiveran outra, 15
días antes de que eu chegara, pero foise, topou
cun tío, correu con sorte, que lle pagou a débeda
49
(…)…Tamén era venezuelana”.(...)
- “Eu estiven alí dende o 27 de marzo ao 5 de
maio, e ao final xa non se portaban ben, ao
principio si, pero ao último xa nos vixiaban a
comida… nós, as chicas, tíñamos inconvenientes
porque claro, alí hai un horario estimado: a tal
hora comer, e petábanche na porta da habitación
para que foras a comer, e despois de que pechara
o comedor non podías comer”.(...)
- “Ao salón entraba ás 20:30 e acababa ás 4:30
de luns a xoves, os venres sábados e domingos
saía ás 5:30 da mañá. Tocábame un día de descanso,
pero a eles non lles conviña, sempre me dicían:
traballa, traballa, traballa, porque o que lles
conviña era que eu resolvera a débeda rápido”.
(…)
3. Bloque: Na prostitución
Agresións e denuncia
- “Neste mundo aprendín que non hai amigas, hai
moita competencia, as mulleres adoitan ter
envexa, son casquillosas…e por isto foi que tiven
o problema e foi cando o tío me rompeu o dedo,
por unha rapaza brasileira, por un tío que adoitaba
estar de cliente comigo… (...) “Ela foi falar co
encargado e, ao cacho, chámame o encargado
para que fora a oficina e dínme que: aquí os tíos
non teñen dono, que os tíos non son mozos meus,
e entón foi cando lle dixen: voume desta merda,
porque a min ninguén me berra.... Entón foi cando
fun a abrir a porta e o tío empurroume, pechou
a porta e a presión machacoume, bateume no
dedo (afirma mostrando o dedo no que perdeu a
mobilidade). A raíz de aí foi cando lle dixen que
me iba, que o odiaba, que o odiaba… abrín a porta
..., rompeuse o vidro, o cristal da porta, saín
correndo e díxenlle ao tío co que estaba abaixo
que me levara ao médico porque estaba doída…
díxenlle que me esperara, cambieime de roupa e
funme. Non regresei máis a este club ata que a
Garda Civil me protexeu e me levou buscar a miña
roupa “(…).
- “Fun ao hospital, onde me atenderon moi ben,
e alí preguntáronme que que pasara, eu conteilles
que o encargado me agredira... aconselláronme
que puxera unha denuncia no hospital”.
- “Aos dous días puxen unha denuncia, a Garda
Civil protexeume, pecharon o club, foi por alí
estranxeiría…Eu en si non o fixen por maldade,
eu o que quería era gardar a miña roupa, o meu
pasaporte e o meu billete de voo. Devolvéronme
o pasaporte, pero o billete de voo non… e agora
estou nun proceso na fiscalía (…)”.
- “Cando fun buscar a miña roupa foi que volvín, - “Eu podo facer nun día 2 ou 3 pases, de aí non
eles estaban detidos, o dono e o encargado, e a paso…hai unha tía que fai 10 pases, é a que eu
que me abriu a porta foi a muller do dono. Os che digo que o fai sen goma, e é unha máquina,
meus cartos quedaron alí, eses cartos xamais os non baixa a descansar, baixa a por outro (…)”
recuperei. Da miña débeda quedei debendo sobre
800 euros…ben…en realidade a Garda Civil dime Outras mulleres
que, en realidade, eu non quedei debendo, porque
non tiña que ter pagado esa cantidade de
- “A maioría das mulleres (…) que coñezo saben
diñeiro…”.
que veñen a traballar nisto, xa son profesionais
nisto…”
- “Despois disto pasei unha temporada sen traballar
porque estaba, coma quen dí, aterrorizada, tiña
O cliente
temor de que eles me foran a golpear, a agredir,
a mandar a un tío… porque en verdade ao tío
- “Eu teño coincidido con tíos e deixalos plantados
(dono) cobráronlle unha multa moi alta: colleron
no cuarto, porque eu non vou a calar cun tío que
a seis chicas indocumentadas, por cada rapaza
cheire, e que por máis que sexa dígolle: vamos a
tivo que pagar 6.000 euros e entón eles queren
ducharte, vamos a ducharte… e el non se quere
como unha vinganza…eu sei que eles non son
duchar, dí que xa vén duchado de casa… non sei
tontos, porque saben que están baixo a custodia
por que, supoño que eles dirán: ben, a esta puta
do xulgado, pero en calquera momento me poden
estoulle pagando que cale ante o meu fedor, a
mandar a un tío que me namore…que me facilite,
50 miña podredume e todo, digo eu…e eu collo e
e se poidan vingar. Disto teño temor. De feito, á
márchome, baixo a recepción e a el xa non lle
semana seguinte falei coa fiscal e pregunteille,
devolven os cartos, porque xa subíu e xa me veu
como ía eu a poder subsistir aquí, en España, de
espida. Se el quere estar comigo e que eu esté
que maneira…porque se conseguira un traballo
con el: Dúchate cielo”. (…)”.
de camareira, traballaría de camareira, pero non
teño papeis… entón foi que me dixeron que podía
seguir traballando nun club, que non me ía pasar - “Oscila todo tipo de cliente, hai de todo, mozos,
nada”. persoas adultas…eu só pensar que son persoas que
teñen problemas nos seus fogares, que se veñen
desafogar cunha chica, porque eu ás veces só teño
- “Eu pedínlles para marcharme a Venezuela, pero
tíos que conversan comigo, pasan dúas horas
non tiña billete de voo, xa vencera, e tería que
conversando (aí é cando me brindan as copas), e
comprar eu cos meus cartos, e eu non tiña nada
vese que son tíos que non están ben coas esposas,
de cartos, porque todo o que fixen o deixaba no
ou están separados…”.(...).
club”.

- “Eu penso que os clientes son homes con

Na actualidade:
problemas na familia, nas empresas, e nós somos
como un desafogo sexual, porque eles chegan
- “No club no que estou agora podería ir a vivir,
coma se unha fora unha máquina, metela,
pero un non ten liberdade, teñen un horario para
follarnos, correrse e listo. Algúns dan cariño, e
comer, por exemplo, se queres comer (…), pois
outros non, veñen a follar para correrse”.(...).
despértaste ás tres da tarde (…)”.
- “A maioría non pregunta se ela o pasou ben…algún
sí”.(...).“Eu adoito ter os chicos que me preguntan
que como o pasei”. (…).
- “Eu non creo que as mulleres e mozas saiban o
que os homes fan porque eles din que van de cea,
que salen cun tío…”
- “Na experiencia que eu tiven en España, as
mulleres, se saben o que fan os homes, fanse as
tolas, en cambio, alá en Venezuela non, se o meu
marido, eu vexo, que acostuma ir a un prostíbulo,
a un puticlub, eu móntolle un follón, ou se non,
que colla a maleta e fóra, pero aquí non, aquí
ténselle temor ao home, eu véxoo, é a miña
idea…”.
- “(Con respecto á xente nova)... eles adoitan ir
porque a muller española ten fama de ser moi
fría na cama, e a maioría das mulleres que
traballamos no club somos mulleres latinas:
51
brasileiras, venezuelanas, colombianas…que xa
temos outros costumes... na cama”.
- “Eu teño clientes que queren estar coas mozas,
pero elas non queren, fano cando a elas lles
apetece, e por iso é que veñen a un puticlub. As
mozas non o saben, claro, porque están con elas
un cacho e logo déixanas na casa”. (…)
Ás veces eles son faltóns, porque dín: Eu estouche
pagando, tes que facer todo o que eu diga…”(…).
- “Hai pouco chegou un home, aparentemente de
diñeiro…viña de Madrid, eu estaba illada nunha
esquina, achegouse e preguntoume que me pasaba,
que estaba triste, que de que país era…e logo
díxome: Canto cobras? Pero de verdade que non
quería subir con el, era un tío gordo…feo…e cando
lle dixen 52 euros e dixo: Imos…eu subín, claro...,
se me chega a dicir 40 dígolle que non.
- “Eu teño ido con tíos que, ao chegar arriba
dinme que me pagan 40 (32 para min, porque o
resto son para a saba) e dígolles que non, deixoos,
porque eu sei que non vallo 50 euros, eu vallo
máis…”(…).
O preservativo
- “A maioría dos homes xa saben que hai que
utilizar condón”.
- “Eu teño encontrado homes que cando lles poño
o preservativo ráchano, ou fanse os tolos: Meten
a man debaixo do pene e ráchano”.
- “Hai días unha chica do Brasil tivo un follón cun
cliente: o cliente adoita dicir de subir, para
poñerlle medias (gústalle ter fantasías con
medias)…subiu con ela, púxolle as medias que
traía da casa, escondidas no peto dos vaqueiros,
e resulta que, cando comparten, dúchanse e todo
iso, ao cacho, o home pona a catro patas e ela
sentíu que el sacaba algo e o tiraba pola fiestra
(…) Despois foi cando ela se decatou de que el se
correra dentro… ela despóis estaba horrible (…),
e el dicíalle que seguro que o condón o tiña ela
dentro: Telo dentro…está dentro de tí…(…). Este
mesmo home logo intentou subir con outra chica,
pero ela encargouse de avisar as outras”. (…)
- “En Venezuela eu nunca, nin cos meus mozos,
o fixen sen preservativo, porque eu teño un fillo,
(…) e este mundo está cheo de SIDA”.
- “Eu subín con tíos que, cando se duchan e doulles
caricias e todo iso, cando busco o preservativo
para colocarllo dínme que non, porque
normalmente suben coas chicas e fano sen
preservativo, eu dígolles que non (…), pero eles
tratan como de convencerme, comprarme. Pero
eu non me deixo (…)”.
- “Eu tiven dous clientes que se foron cando non
o quixen facer sen preservativo, e chegan abaixo
e forman un follón porque dín: Non, eu quero
follar sen condón! pero a mami dame a razón a
min, ela é quen nos da o pase para subir á
habitación (…)”
- “A min adoitame pedir sen condón a xente
adulta, os señores… e cando eu digo que non, eles
inténtano con outra..., recurren a outra chica,
porque no club hai chicas que o fan se condón,
(…) por iso é que elas fan moitos pases...”. (…).
Agresións en xeral dentro dos clubs
“Cando entras na habitación a porta péchase cun
seguro, eu nunca vivín unha situación na que me
atacaran…pero ás veces pasa (…)”.
Embarazos
52
- “Nos clubs adoita haber moitos embarazos, no
lugar onde estou agora hai 2, por exemplo. Elas
din que son dos seus mozos, pero non son (bótase
a rir) (…)”
Relacións de parella
- “Ás veces eu dígolles as mulleres no comedor:
será que o teu mozo te manda traballar e toda a
pasta que tí fas daslla a el…estás caída da
mata…pero elas contestan: o que pasa e que a tí
aínda che falta, apenas estás entrando en España
no mundo este, pero eu dígolles que, co diñeiro
que eu fago, nunca vou manter un mozo...”.
- “A maioría dos mozos saben que elas van ao club
a traballar, e vanas buscar como se nada…e adoitan
ser tíos casados, que a frecuentan, que a buscan,
que lle pagan o piso… supostamente páganlle o
piso...”.(…)
- “Eu dígolles a elas que se eu chego a conseguir
un chico acá tenme que sacar de aquí, deste
mundo…e admitir que me coñeceu no
puticlub”.(...)
- “Eu teño aquí uns “amiguiños” que me frecuentan
moito e que a veces me din : tí es moi guapa, moi
bonita, por que estás acá?…e ben, eu dígolles: se
tí queres que eu esté nada máis que contigo,
axúdame a sair de acá!, é a única maneira, do
resto vasme conseguir acá…claro, eu non penso
estar aquí toda a vida, eu penso rexurdir e saír
adiante…”
- “Cada unha ten uns clientes que son os que a
frecuentan máis, eu xa teño, neste punto, os meus
clientes, e as chicas respéctanos, se eu estou
ocupada respéctanos (…)”.
Consumo de alcohol
- “Cando eu vou, para evadirme, tomo licor, para
poder entrar en situación. Ao chegar ao club ceo…
paso un cacho meditando, escoitando a música,
falando coas chicas…e nun momento, despois das
00:00 tómome varias copas…no club adoitan dar
unha copa, e eu sempre corro coa sorte de que
me brindan copas os tíos, é aí cando eu entro en
mente de traballar forte…”.
4. Bloque: Reivindicacións
- “Se eu conseguira traballo de camareira, eu
sería feliz… eu sería feliz de camareira, así fora
ganando 800 euros, que é o que se gana aquí”.(...).
“Querería traer ao meu fillo, pero non por agora,
porque está estudando e prefiro que saque a
carreira alá”. (…).
5. Bloque: Reflexións

Sentimentos

“Para min, polo menos, foi demasiado duro de

entender isto… ás veces coincides con ese tipo de
tíos que están porcos, fedorentos… para min foi
demasiado duro… demasiado duro. Demasiado,
demasiado, demasiado”. (…)

- “Sabendo o que sei, e con todo o que me pasou,

se puidera volver atrás, quedaríame en Venezuela
porque é que nunca… se de verdade nacín para
isto…”.(...).

- “Xamais… xamais imaxinei que ía facer isto, e

é unha cousa que me da moita vergoña, e diante
da miña nai… porque ela se hai unha cousa que
odia é isto. Nin o imaxina, para nada, nin que
nunca o faga porque a vexo triste… eu sei que hai
males que ao final lle afectan…”.(...). 53

- “ Eu coñezo chicas, do Brasil, que as nais non

sabían, e ao final souberon, asumiron (…)…pero
eu sei que á miña nai lle ía doer moito”.
 Entrevista:
Dono dun Club de Lugo

A entrevista que transcribimos de seguido - As mulleres son unha posesión “temporal” e,

corresponde a un “dono de club” clásico, que leva polo tanto, sometidas ao que el denomina
case 20 anos lucrándose da explotación sexual “asesoramento” (coaccións e control): “cando
feminina e que el mesmo controla e coacciona ás unha muller non escoita o que eu lle digo póñoa
mulleres que realizan a actividade. Así mesmo, fóra” ou “pouco a pouco vouna eliminando” e
xoga un papel de intermediario e “buscador” na son, ademais, instrumentos/obxectos de beneficio:
relación cliente-prostituidor/muller prostituída “...propocionarlle ao cliente máis calidade e máis
segundo as demandas dos primeiros, cos que mercadoría...”, “eu non as obrigo a traballar,
mantén amizade. Temos que ter en conta que esta esíxolles traballo”.
figura está desaparecendo, de feito, el mesmo
nos confirma que non mantén ningunha relación - A entrada no club dunha muller está motivada
cos demais donos-empresarios de clubs de Lugo pola idoneidade de asumir este papel e a potencial
por estar noutra “dinámica de traballo” e que rendabilidade/explotación sexual cara uns clientes
correspondería ao apuntado ao inicio deste estables que “coñece o que queren”.
apartado (figura invisible e de “relacións
públicas”/tecedor de redes de apoio,
- Xustifica o tráfico mediante un “precontrato”
recrutamento, etc.). Tampouco o seu club
que lexitime o recrutamento de mulleres, de
corresponde con aqueles que se están a modernizar
54 traelas de diferentes países segundo a demanda,
en “discotecas do sexo” senón cos clásicos de
en definitiva, de traer “man de obra” sen riscos
“estradas”, depauperados, con malas condicións
de ser ilegalizados, eso si, coa “débeda... eu
hixiénicas e pouco “investimento” na
déixolle diñeiro para a viaxe... pero veñen a
infraestructura. A súa capacidade é, polo tanto,
traballar.... porque saben que aos seis meses
pequena (posúe aproximadamente 5-6 habitacións
teñen que voltar para Brasil”.
con bidé no 1º piso e exercen arredor de 12-15
mulleres) pero no que paradóxicamente
- Outros “espazos” da prostitución (rúa e pisos),
observabamos moita máis actividade que outros
por suposto, deberían estar ilegalizados: “eu vexo
moito mellor “habilitados”, con máis capacidade
moi ordinario o sexo libre da rúa...”,“...no piso
pero menos mulleres (en moitas ocasións os
non o vexo correcto...”,“...iso é unha falta de
clientes-prostituidores tiñan que esperar a que as
respecto á sociedade moi grande”. Unha vez máis,
habitacións quedaran desocupadas).
os intereses económicos particulares priman sobre
calquera outro aspecto (situación da muller
Aínda así, parécenos moi interesante reflectir a
prostituída).
súa entrevista porque ratifica moitos dos elementos
que rodean a prostitución (sistema no que domina
a figura masculina) e o papel subordinado que
teñen que asumir as mulleres. Aspectos a ter en
conta reflectidos polo entrevistado:
- Existe no seu discurso un gran compoñente de
racismo e machismo (características inherentes
á prostitución): “duro pode dicir que o sexa para
unha muller española pero unha muller latina non
o pode dicir...”,”...o sexo para esta xente é un
deporte...”, ”...estes negocios son necesarios...”.
A dispoñibilidade da muller prostituída para o
exercicio é natural, está naturalizada nas
estranxeiras: “... que (outro) traballo vas esixir
se non saben facer nada?”.
- A responsabilidade da prostitución exercida polos
clientes-prostituidores transferida ás mulleres:
“como che din os clientes: mira, eu teño que vir
aquí porque á miña muller baleirárona...”, “...hai
homes solteiros, viúvos,...que non van andar
detrás das mulleres”. Reprodúcense, unha vez
máis, estereotipos e mitos da prostitución para
xustificala a través de: necesidades fisiolóxicas
imperiosas do home que ten que cubrir, o home
é infiel por natureza, a muller non lle da ao home
o que necesita e a muller ten que aceptar que a
partir dunha idade é inservible sexualmente (“non
lubrica, ten anomalías...”) e nos clubs a
dispoñibilidade é total (“...son moi novas e son
bonitas”) e con iso, a impunidade (ver no apartado
b. da entrevista referido a unha violación: non
se acepta que poida acontecer e se pasa,
contémplanse como “cousas do oficio”).
- Lexitimación das prácticas sexuais sen prevención:
“...o home é impotente co preservativo...”,”...en
todos os negocios as mulleres non utilizan o
preservativo...”: outro aspecto no que as mulleres
son “asesoradas”: “se es unha muller pública tes
que ganar cartos, non podes dedicarte a rir...”.
Con todo, temos que ter en conta que o
entrevistado sabe que o están a gravar e aínda
que, grazas a un ambiente distendido e informal
que axudou a recoñecer moitos aspectos observados
na intervención social realizada ao seu club, hai
outros que non foron así (sabemos que son habituais
as relacións sexuais baixo coacción coas mulleres
prostituídas do local e que ten contactos que o
avisan das redadas policiais).
A. Inicios no “negocio da prostitución”:
• Como empezache tí nisto?
“Eu empecei nisto dunha forma moi sinxela: tiña
unha cafetería, un bar en Lugo, e un día pois
ofrecéronmo. Eu descoñecía o que é ese tipo de
negocios, pero era un home que me gustaba
progresar, que me gustaba traballar, que me
gustaba industrializarme e, empecei sen nada e
vin que daba diñeiro… Collino e metín unha “chica”
de camareira, e seguín eu en Lugo, pero despois
o cliente de Lugo empezábame a mezclar neste
negocio co de alí… (...)…e como che van as
morenas…e eu tiña unha clientela moi boa e moi
educada, e antes de que houbera unha falta de
respecto pechei o negocio e quedei con este.
55
Despois de pechar o meu negocio en Lugo quitei
a camareira e púxenme eu”.
B. O seu negocio
• Como coñecen as rapazas o seu club?. Como
chegan?
“Eu doulle o meu teléfono aos camioneiros, ou
ás mulleres…entón as mulleres, cando marchan,
comentan: eu estiven en tal sitio, alí trabállase
ben…”.
• Cantas mulleres ten agora no club, ou depende,
vai por temporadas?
“Se por exemplo agora me vén unha muller, e
analizo que non é unha muller seria, pois eu voulle
dando para atrás…eu chámolle unha muller seria
á que non sexa unha desvergonzada, ou unha
maleducada…”.
• Con respecto ás normas do local o entrevistado
comenta…
“Eu non lles permito que me bailen no local,
porque iso trae un problema. Porque cando vén
un home borracho e as ve bailar métese no medio,
e entón arma un escándalo e a xente seria vaise…”.
“Cando unha muller non escoita o que lle digo
póñoa fóra. Pouco a pouco vouna eliminando.
Entón hoxe igual teño 16 como mañá teño 9, ou
6 ou 5”.
“Eu non as obrigo a traballar, eu esíxolles traballo,
porque unha muller que traballa comigo ten
23.000 pesetas de gasto diario comigo: eu págolles
o taxi, as cocacolas, o papel que usan arriba e
non llelo cobro…e valorando esos gastos que teño
de 23.000 pesetas ao día, se non traballa e non
me axuda a nada, pois eu arruínome, porque son
90.000 pesetas ao mes que perdo. Noutros clubs
non, porque elas pagan 50 euros (ao día), a min
non me importa que estén sentadas, nin me
importa o que fagan, canto menos se movan menos
me gastan, non me fan desgaste no inmoble… o
único do que se preocupan eses homes (referíndose
aos outros donos de clubs) é de traer moita
cantidade de mulleres, porque se tes 20 tes menos
ingresos que se tes 50, e non é para proporcionarlle
ao cliente máis calidade e máis mercadoría, a
ganancia chega coa muller… agora, iso xa é tipo
discoteca, ou un punto de encontro, fan
espectáculos en coiros, enches o negocio, a 12
euros a copa…imaxínate… pero o meu negocio é
diferente, e aí está o problema, porque temos
que loitar todos…”.
• Hai temporadas neste negocio, por exemplo,
van máis clientes no verán que no inverno?
“Non…Penso que é mellor o inverno que o verán,
porque no verán a xente está máis ocupada cos
traballos do campo…Coas festas vén a familia de
fóra e non vas sair de noite por aí…polo menos
eu…”.
“Cando entrei neste negocio tiña 30 anos, pero a
ocupación e os cartos que debía non me deixaban
pensar máis que en traballo, debía 7 millóns e
non tiña nada…só traballaba, traballaba…non tiña
tempo de diversión. Eu pecho o negocio e voume
para casa, nin copas nin nada…”.
“Eu son unha persoa que sei analizar quen é unha
persoa seria…eu por exemplo deixo esa muller e
se o aire me leva 50 euros ela é capaz de poñelos
do seu peto …eu fixen unha imaxe, e daslle un
carisma para que a xente non se sinta nun club,
mais ben nunha cafetería”.
• A policía pode exercer unha medida de presión,
porque a lei indica que un terceiro non se pode
beneficiar da prostitución doutro…
“É normal levarse un tanto por cento dos pases,
porque mira, é unha explotación que eu viva á
conta dunha muller?, non só da prostitución, senón
de calquera…un motel é o mesmo que nós, tamén
56 eles explotan á xente, porque pagan…”.
• En caso de que lles pase algo ás mulleres no
club?
Eu sempre lles digo que chamen á porta, que neses
negocios sempre está a que limpa... pero non ten
porque ocorrer nada, sempre hai alguén arriba...
o risco é na rúa, ou nun hotel ás 5 da tarde...
• Pode pasar que nun club se dé unha violación...
Non, iso non pode ser... como un home, nun
establecemento público?... como? nun
establecemento público vai a haber unha violación?
(...). Iso é imposible...
• Pois nós enterámonos de que houbo unha nun
club…
¡Nun club!... nun club?...non…non pode haber
tal… non pode haber…únicamente que sexa o
dono…
• Non, o dono non se enterou….
Un cliente? Non, non pode ser…imposible, porque
como vai haber unha violación nun club sempre
e cando unha muller está nun club?, entón... a
que está?…
• Porque cando está na habitación: está ela e o
cliente, e pode pasar de todo…
Na habitación… entón a que vas á habitación cun
home?… como é unha violación?, unha violación
é á forza, e se ela sube a unha habitación cun
home, ela xa sabe… (…)
• Imaxínate que o home di que o quere facer sen
condón e ela non quere…
Pois entón dille: mira, vamos para abaixo que che
devolvo os cartos…
57
• Claro… Pero se ela non quere é á forza?
Ah! ben… aí douche a razón…pero eu dígolles
moitas veces as mulleres que chamen á porta (…)
sempre hai alguén arriba…
C. Opinión sobre as mulleres que exercen a
prostitución
“Parte da culpa téñena elas, téñena moitas
mulleres, non son só os donos do club, o dono do
club tamén ten, porque participa niso, e os xefes,
moitos véndenas. Aquí en Lugo, ben, aínda é unha
zona un pouco calmada niso, porque hai menos,
pero existe, en determinados sitios”.
• Houbo moitos cambios dende que hai 20 anos
comezou nisto?
“Levo case 20 anos nisto, hai 20 anos a cousa era
moito mellor. Unha muller viña con ideas de
convertelo no seu futuro, de traballar…agora non
vén por necesidade, ou se vén por necesidade non
a sinte…”.
• Antes eran inmigrantes igual?
“Si, si….eu traballei con 20 dominicanas, e vivían
arriba, nas habitacións do negocio, había 2 en
cada habitación, na mesma cama, e facían de
comer así, de calquera maneira, porque viñan
traballar, e entón acostumábanse elas mesmas a
dicir: aínda que viva máis incómoda pois polo
menos aforro, e traballaban, non como veñen
agora, ao vicio do alcohol, da droga, dos homes,
e o móbil… unha muller destas ten unha media
de 20 euros diarios no teléfono, iso como
mínimo…teñen un piso e nin fan de comer no piso,
nin se preocupan da limpeza, e teñen o piso que
da pena velo”.
• Como ves o exercicio por parte das mulleres?
“Eu coñecín mulleres que se mereceron unha
atención social, porque eran mulleres que viñan
traballar, eran inmigrantes, viñan con esa ilusión
de reunir un diñeiro para facer unha casiña, os
fillos…pero esa era outro tipo de muller, a muller
de agora non vén por necesidade, non sinte a
necesidade, senón que vén polo vicio, teñen vicio,
no seu país xa son mulleres de vicio, pero non
teñen con que…entón veñen a Europa, e é aquí
onde as mulleres se meten máis no vicio, porque
o ganan…”.
• Por que di que elas teñen o vicio alá?
“Porque o din elas, dino elas e máis as amigas, e
ademais que tí xa llelo ves (…) hai moitas mulleres
ás que non lles importan os seus fillos, hai mulleres
que non lle xiran nada aos seus fillos,
nada…nada….”.
• Porque dis que o gasta todo?....
“Ou porque non quere traballar, non o gana, o
pouco que gana é para ela, para os seus vicios e
para pagar o piso”.
• Pódesme dicir cifras, máis ou menos canto pode
ganar unha muller ao mes, ou á semana?
“Unha muller gana dependendo de como sexa,
non todas ganan o mesmo, non teñen a mesma
capacidade de tratar co cliente…hai mulleres moi
intelixentes…hai mulleres moi fermosas…pero
merécelles a pena…”
“Da facultade de Medicina non vén ningunha, a
que lle di de vir é unha amiga, unha cuñada...que
están en Europa e lles comentan...”.
• Moitas mulleres nos comentan que aínda que
saiban a que veñen non se imaxinan que sexa tan
duro…Que pensas disto?
58
“Duro pode dicir que o sexa para unha muller
española pero unha muller latina non o pode dicir,
porque é máis sinxela a muller española, non ten
as condicións da latina, non o practica xa dende
cría…eu tiven mulleres que parecían novas,
delgadas…e que estaban ao mellor cun home de
90 quilos… que eu vía, ao mellor, que era un pouco
bruto…, e case me doía a min, sentía eu a dor…e
ela baixaba tan contenta… é como dicir que che
doe esa persoa que pide unha esmola porque non
pode traballar, e tí daslle unha esmola e ás 2
horas velo bébedo nun bar”.
• Cres entón, que a muller latina ven máis
acostumada dende nena?
“Si, claro…Á muller latina non lle resulta nada
duro, o sexo para esa xente é un deporte…ademais
de que o piden…vaille…non falan de como facer
mellor de comer, ou de como se cose unha
camisa…non...elas falan do sexo, como falan aquí
os gandeiros das vacas”.
• A muller que vén ao teu negocio pode estar o
tempo que queira aquí?
- “A muller que vén ao meu negocio é libre…
depende do comportamento dela… se é merecedora
de estar no meu negocio queda… se non é
merecedora non está…”.
- “A muller que traballa comigo fai diñeiro, porque
a axudo eu a facer diñeiro, doulle a oportunidade…
por exemplo, unha muller que é máis ordinaria
que outra búscolle a persoa axeitada ao seu tipo,
á súa persoa, porque estou pendente de todas”.
• Nunca se che deu o caso de ter unha relación
con estas mulleres?
“Non, non, non…. porque se levas a cabo esa idea
rematas estragándote tí e estragando o teu negocio
porque unha muller non se vai namorar de tí, vai
comigo polo interese (…) e vas estropear o teu
negocio, porque vai haber comentarios, porque
te van a ver, vas ter comentarios coas mulleres…”.
•Comentabas que agora hai moito exceso, que
agora as mulleres non se coidan, consumen drogas…
“O 90% das mulleres, 80% son consumidoras... eu
teño unha sorte grandísima, e xa o din os clientes,
ningunha muller das que traballaron comigo en
20 anos bebeu alcohol, porque eu non deixo beber
alcohol”.
• Se no teu local non consumen, como che consta
a tí que o fan?
“As miñas ningunha consume cocaína, porque se
a consume xa non entra… e sábese se consumen
ou non, porque se eu quero saber algo delas
agora mesmo collo o teléfono e xa o sei, porque
eu teño os meus contactos”.
• As relacións da policía cos donos dos clubs son
complexas, non? Porque como hai moitas mulleres
ilegais…
“Agora mesmo eu teño 2 ou 3 de 12 mulleres sen
papeis, pero noutros sitios o 80% son ilegais, e a
que se legalizou foi un engano para o goberno,
ninguén traballa do que di que traballa” (…).
• Tiveche que oír de todo... non?, porque 20 anos
dan para moito…
“Eu tiña unha muller de 50 anos que tiña moita
necesidade, e eu fíxenlle ganar, nun mes, 5.000
euros, pero porque ela tamén poñía da súa parte.
Marchou e non volveu. Veu dende Córdoba por
mediación doutra muller”.
• Que opinas da prostitución en xeral?
“En xeral opino que a que se queira dedicar pois
que se dedique, non ten por que estar
obrigada…ten que ser libre, porque tampouco hai
que traballar obrigada, porque se non vai a dar
un espectáculo feo…á que lle guste, ou á que o
vexa normal pois ben…que traballe, e que non
fagan o ridículo de que ao final da súa temporada,
que pasa ao mellor 6 ou 7 ou ao mellor 10 anos
practicando ese tipo de traballo, que non teña
nin para mercar unhas botas…en calquera traballo
que traballes, se tí traballas de pasteleira, e o
que ganas o vas a meter en vicios é ridículo. Non
vas a pedir esmola toda a vida, porque a sociedade
te vai rexeitar”.
• Que papel cres que xoga a prostitución dentro
da sociedade?
“A prostituta, dentro da sociedade, está moi
esquecida, lóxicamente, polo que vexo, no
momento no que te metes na prostitución, coma
os donos, non estamos ben vistos… que pasa, pois
que hai moitísima xente que se meteu nos clubs
pois sendo uns delincuentes, que se asociaron a
unha muller de club e foron collendo negocios e
se foron metendo na ambición da droga ou se
asociaron e si, tiñan mulleres traballando para
eles…e non é xente cualificada que teñan estudos,
é xente que tivo unha oportunidade pero que non
ten respecto, e por iso hai unha mala imaxe.
Con respecto ás mulleres, as mulleres, eu digo,
ten que haber de todo, porque se necesita. Hai
homes solteiros, viúvos…que non van andar detrás
das mulleres…”.
• Tí cres que a maioría das mulleres cando veñen
xa exercen alí?
“Eu tiven algunha muller venezuelana que exercía
alá…o que pasa é que non queren pagar…
59 Ves na TV… saen falando as mulleres… pero
ningunha muller vén enganada, o que pasa é que
veñen cunha débeda, e elas non teñen cartos,
entón chegan e non a queren pagar, e é cando
denuncian… se tí traes unha veciña vaite denunciar,
porque non queren pagar, por iso están tan vixiadas
no club, claro, é que tela que vixiar, se non escapa,
e se tes por exemplo un millón de pesetas en cada
empregada e escapan…”.
• Por que cres que as mulleres prefiren estar na
rúa?
“Eu creo que as mulleres que están na rúa
prefíreno porque non queren ter unha
responsabilidade, non queren ter un horario, non
queren que lles digan que isto non está ben…
érguense á hora que lles da a gana, dánlle o
teléfono ao cliente e durmen ata que se lles enfría
o cerebro e chama o cliente…(…) é libre, pode
beber alcohol…a muller non quere traballar, non
quere unha responsabilidade”.
• Hai chantaxes?
“Si, claro…dame 300 euros, 1.000 euros senón
dígollo á túa muller, ou denúnciote…e o home da
3.000 euros, por exemplo…”.
• E iso non pasa nun club e tí pensas que nun piso
si?
“Iso non pasa nun club, porque é imposible que
nun club se produza unha violación. Nun club unha
violación é imposible. Como vai haber unha
violación se é consentido?”.
• E se é porque o home quere facelo sen goma e
forza á muller?...
“Ben…entón si…douche a razón…
D. Análise do fenómeno
60
• Cónstache que hai tráfico de mulleres aquí?
“Tráfico de mulleres haino, iso non hai quen o
evite… Como se evita?, pois cun precontrato, é
da única forma que se evita, cun precontrato…o
dono do club é o que ten que facer un precontrato:
as mulleres están legais pero non cometen ningún
delito. Se eu mañá quero 5 mulleres, voume a
Venezuela, voume ao Brasil, diríxome á Embaixada
de España no Brasil e alí fago os contratos, os
precontratos, de seis meses, veñen para España,
e xa non se mestura ningunha mafia, veñen cunha
débeda, pero veñen a traballar. Con iso de que
están seis meses contratadas, veñen cunha
idea…como unha traballadora, como unha
emigrante, porque sabe que aos seis meses ten
que voltar para o Brasil… así xa non hai problema
de mafias, pasa as fronteiras sen problemas,
porque ten os papeis legais, e se eu lle deixo
diñeiro para a viaxe, é un diñeiro que se ten que
xustificar, porque se nalgún momento esa muller
presenta unha denuncia, eu presento un papel de
xiro, conforme lle xirei tanto diñeiro…entón, nin
eu a podo roubar, nin ela me pode denunciar por
extorsión, entón, o mellor é un precontrato, e
elimínanse as mafias…O que non teña precontrato
que vaia para o seu país, a calquera emigrante…”.
• Con respecto a outros espazos da prostitución:
“No piso non é correcto, unha porque non pagan
impostos, outra, que hai unha convivencia dunhas
persoas determinadas, hai menores, hai chicas,
hai veciños, hai matrimonios que non teñen porque
aguantar as visitas continuas de homes, non teñen
que subir coa súa filla, que ten 6 anos, coa miña
muller…iso non é correcto, nin tampouco pola
rúa, para min é unha vergonza para os negocios…”.
“Eu vexo moi ordinario o sexo libre da rúa (…),
o que non é, é que un se poña bébedo e ande
arrastrado por unha esquina…o sexo así non é
normal”.
“É unha falta de respecto que vaias pola casa de
campo cunha nena de 8 anos, e que vexas todo
iso…non hai dereito…á túa filla caelle a cara de
vergonza ao ver ese espectáculo…debe estar como
estivo sempre. Isto é como unha igrexa: se queres
ir rezar, pois vas...”.
• Con respecto á xustificación do seu propio
negocio:
“Estos negocios son necesarios, porque, como che
din os clientes: mira, eu teño que vir aquí porque
á miña muller baleirárona, ou a miña muller está
enferma, ou quedei viúvo e non vou andar polas
discotecas... ou pola rúa… hai moitos casados, si,
si…”.
“O club é necesario, porque dentro hai un respecto,
uns donos…é un negocio. Se tí estás cunha muller
e tratas de maltratala hai un garda xurado, un
dono, un camareiro…e hai un respecto”.
“Eu, polo que teño estudado, e polo que me din
os clientes, estes negocios son necesarios, pero
hai que levalos como hai que levalos, como se
tiveras un restaurante porque o que non é correcto
é o da prostitución da rúa, nin nos pisos.(…). Iso
é unha falta de respecto á sociedade moi grande”.
• Coméntannos que no Brasil hai moita xente que
se dedica a isto…
“De que vive Brasil se non é disto?, vai agora polo
campo do Brasil, que non teñen case ingresos, de
que viven esas mulleres? De que vive un home,
de vender catro gramos de droga, de vender
xornais…”.
61
• Un dono dun club calquera, non tí… ten que ter
moi boas amizades na policía para non buscarse
problemas, non?, ou non ten por que …
“O dono dun club agora non ten problemas porque
as leis se fixeron a favor deles…”.
• A nós dinnos as mulleres que a policía, moita,
ten carta branca neste negocio...tí tes as túas
amizades?
“As miñas amizades xa as tiña de antes, do negocio
de antes… non creo que porque teñas un posto de
traballo máis rendible teñas que virarlle a cara
aos outros”.
• Sen entrar a valorar a lei, digo que en realidade
existe unha lei que non permite isto… aínda que
logo a realidade sexa outra.
“Hai unha lei, pero é unha lei que non debe existir,
porque non estás explotando a ninguén, estou
facendo un traballo, eu teño un club coma este
que é un hotel para unha serie de cousas, tes que
cobrar por uns servizos, non é que estés quitándolle
todo a elas, tí cobras o teu servizo”.
“Hai unha lei que di que aínda que os donos sexan
culpables non os poden culpar, permítelles ter
mulleres. É unha lei que protexe a
culpabilidade…”.
• Nunca, en ningún momento, tiveche un
“encontronazo” coa policía?
“Eu nunca tratei de cometer erros, tratei de ter
un bo comportamento, sempre correcto, nunca
trouxen unha muller, nunca lle peguei, nunca lle
falei de prostitución a unha muller das miñas,
díxenlle máis ben: traballa, fai o teu futuro, e
logo, cando xa o teñas feito, pois dedícate a outra
cousa. Se vés a isto pois traballa…”.
• Algunha muller che fai caso cando a “asesoras”?
“Algunha me fai caso, porque é moi triste que
algunha muller pase a noite sentada nunha cadeira
e ao final non leve nin para comer. Ten fillos, uns
pais que ao mellor están necesitados.., e ben,
pois tratas de mentalizalas: se no che gusta isto,
búscate outra cousa, vaite de camareira, de
empregada do fogar…a moitas mulleres as metía
detrás da barra, por se un día se vai, pois que
saiba moverse detrás dunha barra…Que traballo
vas esixir se non saben facer nada?, pero ás veces
collíanme manía, en vez de agradecercho…”
• Cres que potenciando unha sexualidade máis
libre sería mellor?
“Non, sempre sería prexudicial, cando eu era
mozo non sabía o que era unha muller, porque
vivía nun pobo e non tocabas unha muller…entón
si, ata unha liberdade, e debíamos dar clases de
sexo, porque o sexo de agora non é con cariño, é
un sexo con drogas, con alcohol, con
violencia…ben…pero e se se educa non nos
prexudicamos, por exemplo, as Gheisas…”.
E. Os clientes
• Entre os clientes, supoño, haberá de todo, non?
“Os clientes, coma en todos os negocios hai de
todo, hainos bos, hainos malos…”.
• Tí non me podes dicir, por exemplo, que tipo de
clientes veñen por aquí?
“Hai clientes de todas as clases sociais, agás curas
e tenentes coroneis, e xenerais, e avogados e
xuíces, pois de todas as clases sociais. Son sempre
os mesmos, o que falta hoxe vén mañá é dicir,
que é unha clientela coma quen di que nunha
aldea hai un bar e aí adoitan sentar os do pobo,
non?, pois iso é o mesmo, aí vémonos todos, todos
os días somos os mesmos”.
• Os clientes adoitan ser homes casados?
Si, si…hai homes casados…Ser fiel fiel á súa muller
é imposible, iso a muller teno que comprender
porque hai moita muller que tampouco é fiel ao
home, e entón bota unha caniña”.
• Si, pero unha cousa é botar unha cana e outra
cousa é o sexo de pago… ou non?
“Un pode atopar unha muller que non é de pago,
e aí pode haber un amor, ou coincidir no sexo:
a muller pode dicir que atopou un home co que
coincide no sexo, e o home atopou unha muller
pois máis nova… porque si, a idade perigosa do
home, é, digamos, os 50 anos… claro, porque o
home se sente novo, e ve unha muller xa maior,
nun club ten mulleres de 20 anos, de 25 anos que
son moi novas e son bonitas… porque o problema
é ese do físico, porque a muller de 40 anos ou 50
non é igual que a de 20,e por iso o home ten eses
descoidos, porque ten mulleres de 20 anos…”.
• E tí non cres que ten que ver con que sexa máis
cómodo?
“Non…non é porque sexa máis cómodo, e que
chega un momento en que o físico non é o mesmo”.
• Pensas que se trata dunha cuestión física?
62
“Si, non é o mesmo unha muller de 50 anos que
unha de 20… Un home casado ten 50 anos e
encontra unha anomalía na súa muller: non
lubrica… É moi violento que o home chegue á casa
e teña que buscar á muller, eu digo que a iniciativa
ten que sair da muller. Nunha parella a titora ten
que ser a muller. O home é como unha planta,
alguén a ten que regar, ao home pásalle igual, é
a muller quen o ten que regar, acondicionalo para
que esté a cousa viva…”.
• Se levas 20 anos neste negocio, hai clientes que
te acompañaron dende os comezos?
“Hai clientes que me acompañan dende hai 20
anos, non perdín nunca un cliente”.
• Hai moita xente nova?
“A xente nova vai menos ao meu negocio porque
os mozos veñen prexudicar, veñen coa droga,
veñen de conquistadores, e como coñezo ese
ambiente, prohíbolles ás mulleres alternar con
eles, porque se estás aí, se es unha muller pública,
tes que ganar cartos, non podes dedicarte a rir
cun cliente… por iso as miñas mulleres ganan
diñeiro nisto, porque estou moi pendente diso.
Se a un home non se achega unha muller vaise e
non volve máis”.
• Os clientes adoitan pedir ter relación sen
preservativo?
“Á muller explícaslle cando vén pedir traballo
todo…o que pactan entre eles é problema deles.
Tí explícaslle ao cliente como vai a ser, na
habitación non lle explicas nada. Á xente teslle
que explicar as cousas, claras e sinceras. Nunca
63
tivemos problemas”.
• Pero ás veces o home é quen, ao chegar arriba,
non quere empregar o preservativo…
“Chegas a unha idade que xera unhas cousas,
nunha idade o preservativo é…o home é impotente
co preservativo… en todos os negocios as mulleres
non utilizan o preservativo, porque chega un
momento que o cliente vén todas as semanas, é
habitual, convéncete…e a propia muller xa non o
usa, é coma todo…”.
•Tí non cres que moitos dos teus clientes o que
tiñan que facer é falar coas súas mulleres sobre
a súa relación?
“A culpa de moitas cousas que pasan nos
matrimonios é das mulleres, os homes son un
motor de traballo, o home chega á casa, e a muller
ten que ter un pouco de agarimo para o home…en
cambio a muller, tanto de pobo como da capital,
pasan a mañá na cafetería coas amigas, pasan a
tarde…eu non sei cando esa muller fai de comer
ou se o home chega a casa e non está a muller…a
muller abandona moito ao home por culpa da
amiga, por culpa de andar na rúa…entón o home,
unha vez que o deixas aparte, vai buscando outro
cauce”.
F. Relación con outros clubs
• Aquí hai relación entre os donos dos distintos
clubs, porque aquí hai moitos…?
“Non, non hai…Eu non participo da amizade de
ningún dono de ningún club, non me gusta a súa
forma de proceder, non son persoas que respecten,
son persoas que por onde pasan sempre arrasan
algo, é coma o ladrón, o ladrón se non rouba non
está a gusto… entón, para que exista un respecto
nin os coñezo… por exemplo, o de aí ao carón
tenme convidado a tomar unha copa para que lle
vexa o negocio, e nunca vou. Se vas a un negocio
de por aquí xa pensan que vas buscar mulleres,
e eu en ningún momento a ningún negocio de por
aquí lle fun quitar unha muller, a que vén faino
voluntariamente, se vou eu, vou a Valladolid, a
León, a Zamora, a Salamanca, Madrid…onde non
me coñezan, onde non prexudique a ninguén…vou
aos clubs, deixo o meu número de teléfono…e
chaman…ou pídolles o teléfono…eu xa sei o tipo
de muller e o que pode ganar neste negocio”.
OS CLUBS DE ALTERNE NOS MEDIOS DE Entrevista grupal: Club 7
COMUNICACIÓN Marcela, Brasil, 24 anos, tempo de exercicio:
1 ano (aproximadamente), intercaladamente

É frecuente ver nos medios de comunicación novas

relacionadas cos clubs de alterne, moitas delas - “...Hai pouco estivemos no cárcere, as tres...
acostuman facer mención a redadas efectuadas é unha cousa que eu non crín que era xusto,
pola policía onde se incautan pasaportes e entende?. E o que nos pasamos, entende?. Ben
documentos pertencentes a mulleres que exercen que estamos ilegais no país pero...”.
a prostitución e carecen de permiso de residencia
e traballo: isto é o que trascende á opinión pública
- “É unha cousa como eu che digo, é unha cousa...
pero poucas veces se profundiza nas situacións de
porque nós non roubamos, nós non matamos,
beneficio económico da explotación sexual derivada
entende?, entón aí... sentes como se matases a
destes “negocios”. En ocasións, estas redadas son
alguén, entende?, como se roubases, sabe?, é
un mecanismo de presión ou de investigación para
unha cousa, tí sénteste así, cando estás dentro
poder corroborar situacións de tráfico de seres
do cárcere, tí dormes, bótante para o calobozo,
humanos, explotación sexual organizada,
que che saco fotos e pasas por moitas... é unha
corrupción de menores, narcotráfico, etc, sucesos
humillación que eu non lle desexo a ninguén. E
moito máis habituais do que realmente trascende
entón, dígoche que... que comes?. Tomas auga de
ou se “poida” demostrar. É moi complicado que
rateira, comes pan... e só... e pásase... dous días
unha muller declare estas vexacións porque moitas
estivemos...”.
das situacións vividas nun club están normalizadas
como estratexias de supervivencia e resistencia 64
- “Cando nós contamos o que pasamos, non o
máis ou menos toleradas pola propia vítima. Doutra
cren!, pensan que o pasamos aquí de puta nai e
banda, a acción das redadas produce o efecto
que estamos cheas de pasta,...si, é o que cren.
inverso do que se pretende: criminalizar á mulller
Cando nós contamos o que pasamos, (...), que vas
dada a súa condición de “ilegal” en vez de aos
ao cárcere, que pasamos fame, e que pasan moitas
seus proxenetas polo que a percepción de
cousas aquí... eu pasei fame aquí en España, eu
desamparo é total (e a perspectiva de que se
non minto...”.
denuncie, menor).

F.4 19/02/06: A Voz de

Galicia.
 F.7
06/04/06:
A Voz de Galicia.

F.6
19/02/06:
O progreso.
65

F.7
06/04/06:
A Voz de Galicia.
3. PISOS DE CONTACTO - PROSTITUCIÓN
Espazo de exercicio reservado, privado e integrado
como vivenda de aluguer onde, en moitas ocasións,
residen as propias mulleres durante o período de
actividade pactado co encargado/a (reproducíndose
as mesmas condicións que nun club) ou no que as
mulleres exercen pola súa conta (na maioría dos
casos, unha vez vencida a débeda contraída cos
proxenetas). Estes últimos teñen a característica
de que son de dúas ou como moito tres mulleres,
e moi inestables: non se manteñen no tempo
debido ao baixo rendemento económico só
salientable con algúns clientes-prostituidores
“estables” chegados dos ámbitos onde
anteriormente xa as coñecían (clubs, sobre todo).
Por iso, normalmente, compatibilizan este exercicio
con outras actividades remuneradas, non
necesariamente vinculadas á prostitución.
Porén, os pisos “organizados” como clubs mediante
66
encargados/as que “controlan” a actividade
prostitutiva das mulleres son estables, con
instalacións de moita inversión económica, moita
máis difusión nos medios (anuncios en prensa con
fotos de varios módulos e con asiduidade) e de
maior discrecionalidade tanto para a “clientela”
como para recibir inspeccións policiais (só posibles
mediante previa denuncia e sen garantías). A
explotación sexual exercida, polo tanto, é percibida
polos proxenetas de maneira máis impune e de aí
o gran aumento e proliferación dos pisos nos
últimos anos en todas as cidades.
Os pisos son unha nova expresión da prostitución
que utiliza aos medios de comunicación mediante
anuncios en prensa como ferramenta de difusión
e “captación” presentándonos de “primeira man”
o imaxinario do cliente/prostituidor ao que vai
dirixido e que responde aos esteriotipos femininos
deshumanizados: reducción das mulleres a obxectos
de consumo e goce ao servizo dos desexos do
home sen “condicións”.
Este é un exemplo de anuncios de calquera diario
difundido en Lugo e que polo seu contido resulta
revelador tanto da exposición coma do tipo de
demanda á que obedece:
Destacamos as seguintes características:
1. É frecuente observar o emprego de palabras
como: “submisión, viciosa, cariñosa, doce,
amable,…” mostrando un modelo de muller
“submisa” e “dócil” disposta a compracer e a
facer todo aquelo que o home lle pida, mulleres
que se amosan “encantadas” de satisfacer.
2. “Mulatita, bonequiña, vecinita…”: co emprego
de diminutivos poténcianse as mesmas
características femininas “valorables”: ser
manexable e ao mesmo tempo infantil.
3. Composicións típicas dos anuncios de relax
como: “Besos legüita, corrernos xuntiños, a túa
feriña, sodomiza a esta gatiña…” fan percibir ao
cliente-prostituidor a existencia dun afecto
“gratuíto”, rápido e sen condicións, a existencia
dunha relación de subordinación e rendición
consentida... A muller rende obediencia, de novo,
ante a figura masculina.
4. “Grandes peitos, cuazo, polvazo…” o emprego
de aumentativos, pola contra, realza o lugar onde
debe estar o “verdadeiro valor da muller”: partes
do seu corpo que a fan desexable e polas que é
valorada.
5. A miúdo observamos como reclamo verbas como:
“mociñas a escoller, muller de corpo anenado,
rubia novísima, 18 aniños…”, sendo a curta idade
e rostro infantil un reclamo moi efectivo neste
tipo de anuncios. Cada vez máis aparecen os
anuncios vinculados a esta modalidade.
6. “Bonequiñas” e a utilización de debuxos de
mulleres potencian a obxectivización do corpo da
muller para o seu “uso” despersoalizándoa,
deshumanizándoa, e con iso instrumentalizando
ao máximo a súa “dispoñibilidade” e
“accesibilidade”.
7. As referencias constantes á “novidade” é outro
reclamo moi utilizado para clientes/prostituidores
habituais en busca de variedade: “1ª vez en Lugo”,
“supernovidade”,etc.
8. Tampouco é de estrañar atopar anuncios que
fan alusión a servizos específicos ou, sobre todo,
a servizos realizados sen preservativo. Tendo en
conta que a maioría das mulleres afirman que os
clientes piden sexo sen preservativo non é
sorprendente que os anuncios se orienten a estas
demandas, garantindo: “francés natural, tódolos
servizos, mamadas sen…, sen enganos, etc”.
Temos que ter en conta que os anuncios dos pisos
organizados con encargados/as son normalmente
estos os que realizan os textos e as fotos que se
publican, polo que a suposta “capacidade de
negociación” das mulleres integrantes do mesmo
vese moi mermada cando xa se está ofrecendo un
tipo de servizos determinados e baixo unhas
condicións preeestablecidas (sen condón, tódolos
67 servizos...). Outro aspecto importante é a inversión
económica dalgúns anuncios e que nos poden
indicar a existencia dunha organización que
controla a actividade así coma o fluxo de mulleres
que asegura a rendabilidade do piso e que son,
como apuntabamos, os locais estables e de maior
número de integrantes. Son tamén, os que
permanentemente se anuncian. Doutra banda, hai
unha gran variabilidade nos números de teléfono
para crear a falsa imaxe de “novidade” para o
cliente/prostituidor estable (case sempre, móbiles).
Tralas múltiples visitas realizadas aos pisos,
atopamos 2 organizacións (unha de colombianos
e unha de españois) que “controlan” 1/3 dos pisos
detectados en Lugo delegando nas “mamis”
(normalmente, exprostituídas de confianza que,
ante a posibilidade de deixar o exercicio pasan a
ser as “controladoras” internas do resto das
mulleres) no que cada semana un “correo” efectúa
unha visita para recibir o cobro dos beneficios
xerados da explotación sexual (En proceso de
investigación policial).
. Nos dous casos as mulleres viven no piso e os
proxenetas lévanse íntegramente o 50% dos pases
(na rede colombiana o pase cóbrase a 50€ e na
de españois a 20€). A “estancia” no piso está
supeditada á cantidade de servizos sexuais diarios
realizados (non se paga estancia, como nos clubs,
pero a actividade é máis numerosa dada a
dispoñibilidade 24h: nun piso destas organizacións
chegaban a facerse unha media de 7 pases ao día
por muller) que no caso das traficadas é unha
imposición por coacción do pago da débeda e polo
que, en ocasións, non perciben ningún diñeiro os
primeiros meses.
Nos restantes 2/3 repártense, en:
- pisos de “proxenetas independentes” (mulleres
ex-prostituídas ou que tamén exercen a actividade
e deciden crear o seu propio “negocio” explotando
sexualmente ás que veñen doutros pisos e por
contactos persoais) no que adoitan exercer entre
68
2 e 4 mulleres levándose a “casa” un 30% dos
pases realizados pero sen as medidas coercitivas
anteriores.
Costes anuncios de contactos: El Progreso
Anuncio por palabras (breves): 10 palabras
Anuncio con foto pequena
Anuncio 1/2 páxina con foto
Total beneficios anuncios dun día (28/08/06):
· 60 anuncios breves
· 25 anuncios con foto pequena
- pisos independentes de 2-3 mulleres que se
instalan “pola súa conta” con anuncios publicitados
de cando en vez, debido ao coste económico, de
relativa rendabilidade (clientes/prostituidores
asiduos) e de fugaz existencia (reanudan a
actividade, de caracter esporádico, en función
das necesidades económicas mensuais). Hai casos
en donde o anuncio xa non se fai necesario ao
dispoñer de 4-5 clientes asiduos e cos que se
“aseguran” a subsistencia nun período determinado
de tempo.
- pisos que coñecemos a súa existencia pero que
foi imposible verificar a súa organización interna
e que poden pertencer a calquera das
“modalidades” anteriores.
Son relevantes os gastos destinados á publicidade
dos pisos de contactos. Aínda non sendo moi
numerosos en Lugo, un xornal como “El Progreso”
pode estar percibindo ao mes máis de 60.000€
derivados deste concepto:
7 €/día (cada palabra 2 €)
26,90 €/día
1.050,20 €/día
2.143 €/día
*Incluído IVE
A ubicacion dos pisos detectados está moi
concentrada por zonas específicas onde coinciden
varios e resulta sinxelo que as mulleres se coñezan
e teñan constancia entre si e de case tódolos
pisos existentes na cidade.
- Entrevista: Piso 3
Clara, España, 34 anos, 6 anos de exercicio,
continuo, 2 fillos
- “Lugo non é tan grande, somos catro persoas,
coñecémonos todos, e ao fin e ao cabo tampouco
é tan difícil dar información”
ocultamento do exercicio), por non ter que instar
aos clientes/prostituidores para o consumo de
bebidas e/ou servizos sexuais e por ser un espazo
menos “conflitivo” (con clientes bébedos, sobre
todo).

- “Eu non coñezo a moitas mulleres que exercen
a prostitución aquí en Lugo, distíngoas, pero eu
non me relaciono. Dstíngoas porque as vexo,
porque mira alguén, díceche que está no piso de
tal…enténdesme?, pero eu máis ben, fóra de aquí
nunca saio coas miñas compañeiras de piso polo
que che dixen antes, aquí dentro son unha persoa
e fóra outra”.
Visitamos, en total, en varias ocasións, 14 pisos
de prostitución na cidade de Lugo no que a media
de integrantes que exercen é de 3 mulleres (o
máis numeroso que atopamos é de 6 mulleres) de
idades maioritariamente entre 25 a 30 e de entre
69
35 a 40 anos. Cónstannos, porén, segundo o traballo
de campo realizado, fontes policiais e as propias
mulleres, que existen entre 20 e 25 pisos en Lugo.
Entrevista: Piso 2
Laura, Colombia, 36 anos +/-, 5 anos de
exercicio, continuo, 2 fillos
- “A diferenza entre un piso e un club é que nos
pisos unha vez que vén un home que está tomado,
pasado de copas, non o recibes e non hai problema,
e no club é máis difícil porque estás na barra, e
tes que pasar traballos porque vén un home
pesado, ou sexa, borracho, e tes que aguantalo,
e aguantar as tonterías, e no piso é máis discreto
porque se portan mellor e unha sabe, aprende a
coñecer e sabe a quen lle abre a porta, e como
non se traballa de noite senón polo día é mellor”.
Entrevista: Piso 3
Clara, España, 34 anos, 6 anos de exercicio,
continuo, 2 fillos

A través destas visitas e por contacto telefónico - “No piso é moito máis sinxelo, non te toquetean,
doutros pisos que non revelaban o seu enderezo non te apalpan, non che dan a paliza… no piso
pero co que establecemos contactos chegouse a chegan, interésache?. Ben. Non che interesa?.
coñecer o 88,70% das nacionalidades das mulleres Adeus moi boas… No club tes que dar conversación,
que exercen a prostitución de 21 pisos contactados. que se queren tocar, que te queren manosear…case
Destas, o 59,65% son do Brasil, o 31,90% son de tes que rogarlles. A min non me gusta. Estiven
Colombia e o 8,55% españolas. As mulleres nun club pequeniño pero ben, de todas maneiras…”
restantes, o 10,8%, de Ecuador, Santo Domingo,
Paraguai, Cuba, Rusia e orientais. Deste xeito,
podemos establecer que existen entre 65 e 75
mulleres que na actualidade exercen a prostitución
nos pisos da cidade.

As mulleres que exercen nos pisos “pola súa conta”

manifestan con frecuencia que prefiren ese ámbito
de exercicio en lugar da rúa ou dos clubs de alterne
debido á discrecionalidade da actividade (maior
Os clientes-prostituidores, normalmente, nos pisos
de prostitución: 1º) Chaman primeiro para
informarse dos servizos en caso de non ser habitual
ou para solicitar un concreto, ou asiduo (para eles
non importa o quen senón o que) e 2º) En caso de
estar interesado deberá chamar ao porteiro
automático varias veces seguidas e unha vez arriba,
as mulleres pasarán diante del semiespidas para
que poda escoller con quen manter a relación”.
O coste dos pases normais varía dun piso a outro
e dependerá da organización do piso e da súa
modalidade.
Entrevista: Piso 3
Clara, España, 34 anos, 6 anos de exercicio,
continuo, 2 fillos
- “No piso onde estiven acordei coa muller que
ela se levaba o 50%, o pase eran 8.000 pesetas a
media hora, e a hora 20.000 pesetas, alí estiven
marzo, abril e maio, estiven tres meses, despois
marchei e decidín meterme de cheo e funme para
Coruña, a un piso dunha colombiana que hoxe é
a miña amiga, e estiven con ela un ano”. (…)
Entrevista: Piso 4
Raquel, Brasil, 42 anos, 1 mes de exercicio,
continuo, 1 fillo
- A dona, non está aquí no piso? “Non”. Ela,
alúgavos as habitacións? “Si”.
- “Aqui traballa ela e eu, hai un día que fas un
pase e outro día que fas dous”.
- “Si (fica no piso todo o día) mais a min non me
gusta saír.”.
Entrevista: Piso 5
Isabel, Ecuador, 44 anos, 2 meses de exercicio,
continuo, 3 fillos
- (Pregúntaselle se a dona exerceu) “Si, na súa
época” (e canto se leva de diñeiro) “A dona lévase
o trinta por cento dos pases, nada máis”.
- (Número de pases á semana) “ao día dous ou
tres, o sábado non fixen nada, o domingo non
fixen nada, o luns á noite fixen dous, o luns no
día fixen catro, onte non fixen nin un, hoxe fixen
un”.
Entrevista: Piso 2
Laura, Colombia, 36 anos +/-, 5 anos de
exercicio, continuo, 2 fillos
- “Ás veces un no día (vouche dicir así porque non
fixen a conta), faise un moito, fai tres ou catro
pases, e outras veces non fai nada en todo o día,
70 e isto baixou moito porque hai moitas mulleres
(…) cada pase, 30, 40, ou 50… dependendo do
servizo… saídas non facemos… porque danos medo…
danos temor… non medo, senón temor”.
- “Cando empecei ganaba máis, agora non, porque
agora hai moita competencia, colle o xornal…hai
moitos anuncios…é unha competencia así,...e
entón agora non me chegan os cartos e non sei…”
Entrevista: Piso 3
Clara, España, 34 anos, 6 anos de exercicio,
continuo, 2 fillos
- “Eu ao mes gano 2.500, 2.400 euros ao mes, de
2.400 raro que baixe. A miña amiga gana menos,
porque aquí Lugo é moito de clientes fixos... e
en Lugo tes que ter clientela, senón olvídate…
vive nun piso que ten seis ou sete mulleres pero
un piso así pequeno non…”.
 Entrevista: Piso 4
Raquel, Brasil, 42 anos, 1 mes de exercicio,
continuo, 1 fillo
- “Eu non vou falar... Gano máis do que esperaba.
Porque eu, para min, o que estou ganando está
ben, entendeu?, non sei para outras (…), Porque
eu vou facer aquí un mes e unha semana, aquí
eh?, aquí… un mes que vou facer aquí… se eu
estivese no Brasil traballando como eu traballaba,
normal, ganaba un salario e medio... tiña que
traballar, sabe canto tempo? Tiña que traballar
moito (…), para min non da para calcular, tiña
que traballar máis ou menos un ano (…)”
Entrevista: Piso 5
Isabel, Ecuador, 44 anos, 2 meses de exercicio,
continuo, 3 fillos
- “Agora estou ganando para saír das miñas
débedas, dos problemas do meu país…”
71
- “Ao mes, nas contas que eu fago, 1500-1600
euros. ¡Uh.., alá veñen a ser como 2.000 dólares,
que tí 2.000 dólares falos ao ano!. Un soldo en
Ecuador é de 200, 220, gánase moi pouco, moi
pouco…”.
Na entrevista que reproducimos de seguido é moi
representativa da muller que exerce nun piso de
prostitución e que, normalmente, veñen de
diferentes “estadios” e niveis de explotación
sexual antes de acabar nesta modalidade. A
mobilidade xeográfica e de “espazos prostitutivos”
impulsada a través de contactos informais do que
se “nutren” os proxenetas para o recrutamento
de mulleres prostituídas nos clubs, o uso de drogas
no exercicio como “edulcorante” para facer máis
soportable a actividade e a figura do cliente-
salvador que as “libere” da prostitución, son
características moi recurrentes nas mulleres.
Entrevista: Piso 1
Rosa, Brasil, 31 anos, 2 anos de exercicio,
intercaladamente, 4 fillos
1. Bloque: Elas mesmas
Nacionalidade, idade, gastos…
- Os 4 fillos, que están en Brasil, cuidaos a sua
irmá.
- Tí sempre mandabas diñeiro para Brasil? :
“Sempre, nunca deixei de mandar, mandaba menos
por causa de que xa non estaba traballando no
club, mais mandaba. E cada canto mandabas? Aí…
antes mandaba moito diñeiro, mandaba 600, 500,
ou 400 euros, cando me sobraba na miña conta.
Ao mes? Si. Agora xa non o podo facer, xa parei
de mandar tanto diñeiro para a casa, que eu teño
cousas para facer. Eu parei de gastar diñeiro en
moitas cousas que eran parvadas” (…).
2. Bloque: Inicio na prostitución
A viaxe.
- “A verdade, era para eu vir para España hai máis
de 4 anos, na primeira tentativa. Eu fun parar a
Río de Xaneiro cunha señora que traía mulleres
para aquí, o meu pasaporte tanto é que foi feito
en Río de Xaneiro”.
- “Alí había unha “elpe”, unha cafetería, onde se
reunían “esas mulleres”, que traballan de mulleres
prostitutas, xúntanse alí pola noite para entrar
nesa “elpe” para entrar nesa…? Elpe, nun pub.
Que se traballa alí dentro con españois que van
de aquí para alá, suizos, franceses, italianos, hai
de todo. (…) Eu non sabía dese sitio, (…) levoume
a esa elpe porque ela sabía que as mulleres da
Grande María non sabían traballar, entón para
dar un primeiro contacto”.
- “Eu fun a esa “elpe” durante a noite, e coñecín
a un señor, pequeniño, máis baixo que a min, eu
estaba chorando, e el achegouse a min e falou
para min: que pasa?, eu falei así, escoita, falo a
verdade?, e comecei a chorar, (…) el comentoume
que coñecía a unha muller que veu para España
e el nunca máis soubo dela, non sabe que fin levou
esa rapaza, e que... pola conversación pouca que
nós tivemos naquel momento el viu que eu non
estaba preparada para iso”.
- “Eu tiven a sorte de que el era dono dunha
axencia de viaxes, e as miñas maletas estaban na
casa dunha señora, que deixaba... esa outra señora
deixaba as meniñas con ela sabe?, e eu falei: eu
quero voltar para a casa, máis eu non teño como
voltar para a casa, el dixo: non pasa nada, eu son
dono dunha axencia de viaxes e vostede non vai
para España. El foi ao piso comigo, roubou as
miñas maletas comigo, e deume o billete. Pasei
a noite na casa con el, eu durmín no cuarto del,
e el durmiu noutra habitación. E deume o billete
ao outro día, máis 300 reais e mandoume de volta.
E eu falei que nunca máis ía sair do Brasil”.
A chegada
- “(…) Primeiro cheguei a un club pequeno na
Coruña que é onde ela coñecía e cando cheguei
pensei que era a fin do mundo aquel lugar. Era
un club así, horrible, un lugar horrible. E alí xa
tiña unha amiga da miña irmá, entón ela coñecía
tódolos outros lugares. E eu falei para ela así:
Ai… eu non quero ficar aquí, e ela dixo: e agora?
Tí tes a débeda do billete para pagar polo menos
o billete ten que esperar, non, eu non vou ficar
aquí, entón ela deu un xeito e conseguíu falar
con X (un traballador doutro club), que era amigo
dela, e mandou a un camareiro del para buscarme,
pagou o meu billete ao club, e trouxome para
aquí, eu e máis a miña amiga. E eu pagueille a el
os 1.100 euros igual, non me custou nada”.
- “Nos quince primeiros días estaba ao lado da
máquina de xogos chorando… como choraba!,
non… eu nunca saíra do lado dos meus fillos.
Sentada así na máquina, e alí ten cámaras, para
coidar non das mulleres mais dos clientes por si
se pasan. Entón un día X mandoume chamar e
falou para min: escoita que está pasando?, está
con algún problema? Vose non traballaba así no
Brasil?, se vostede quere, o día que vostede non
estivera ben, vostede pide para subir e sobe, se
tivera algún problema vostede fala comigo, que
eu estou aquí para axudar. E as mamis dalí tamén,
(…) Eu fun moi ben tratada nos dous lugares que
eu traballei, así que non me podo queixar como
moitas que teñen razón para se queixar”.
- “En catro meses no (club) eu xa tiña pagado o
billete para el, e díxenlle que eu ía sair de alí,
porque coñecín a outras meniñas de alí e elas
coñecían outros lugares. E el dixo: non, non,
pitufa, non saia de aquí, fique aquí coa xente,
72 vostede non está preparada para ir a outros
lugares, vostede é moi inocente (…)”.
- “No (club) eran 20 euros se vostede non traballase
(…) ía acumulando e cando chegaba ao outro día
ía pagando. E me parece que se traballabas eran
30 euros da casa”.
Débeda
- “E isto levou dous anos, pasados dous anos,
voltou de novo a historia de España, pero esta,
desta vez eu fun. E, como chegou a historia de
España desta vez? Porque a miña irmá veu primeiro
para aquí (…) a miña irmá coñeceu a unha brasileira
aquí en España, que esa brasileira foi parar á
miña casa despois para casar cun español (…).
Voltou a historia de España de novo alí na miña
casa. E eu vin con ela, sabe?, porque eu non tiña
que pagar billete, e ela coñecía ao dono do club,
entón eu non paguei un billete como moitas que
veñen para aquí que pagan 3.000-4.000 euros.
Agora están pagando 3.000 euros, 3000 euros? Si,
3.000 euros, entón eu non paguei, non tiven
ninguén que estivese coa corda nos meus pes. Eu,
de verdade podo dicir tamén que tiven moito
apoio, anxeliños ¿sabes? que a vida che pon no
camiño. Eu non sufrín como moitas rapazas que
eu xa vin que sufriron…e sofren.
73
- Tí contáchenos que no club tiveche que pagar,
non? 1.100 euros só, que era o prezo do billete,
normalmente son 3.000 euros (…). Xeralmente
paga, cando vés co tráfico de mulleres, vostede
paga á muller que te envía que cobra a parte
dela, e o dono da “casa” que te está recibindo,
e o billete, entón vostede paga tres veces. E as
brasileiras aínda non teñen comparación á débeda
das africanas, vostede xa escoitou unha débeda
das africanas? elas poden vivir a vida toda
traballando, elas nunca van conseguir chegar a
pagar unha débeda, cando a fosen pagar xa están
mais vellas, xa están cansas. E tamén teño historias
que ameazan as familias delas. Eu tiven moitas
amigas africanas no club que, no Brasil non, no
Brasil non acontece iso, eu nunca escoitei a unha
brasileira dicir: aí a miña familia está ameazada
no Brasil. Romanesas e africanas, colombianas
algunhas, non son todas, mais xeralmente son
africanas e romanesas”.
3. Bloque: Na prostitución
Percorrido, condicións…
- “Dalí fun para o (outro club), cando cheguei ao
X o primeiro día cunha amiga desas coas que eu
fun, eu sei que aquel home quería coñecerme a
min e a ela. E eu vexo a aquel home bater na
mesa: non sei que me cago en diez!!…. Que é o
que eu fixen, eu quero voltar para (outro club),
e ela díxome: non, vostede vai quedar aquí,
vostede non naceu no X, vostede non está aliada
con ninguén alí. Aí foron pasando os días ata un
ano de estar alí dentro, que eu non falaba co
xefe, porque como sempre estaba berrando
dábame pánico, parecíame que estaba medio tolo.
Mais non, despois dun ano eu precisei mandar un
diñeiro para o Brasil e eu pedinlle á recepcionista,
porque eu non tiña diñeiro, todo o que precisaba,
e ela díxome que falara co xefe, morrendo de
medo, alá falei con el e vin que non era nada, el
deume o diñeiro (…)”.
- “Antes comentabas que se facían moitos máis
pases no club que agora no piso: si, só que no club
traballaba como se traballase no piso porque no
club realmente son as bonequiñas de luxo, as
rapazas máis guapas, as máis fermosas, traballan
moitísimo (…)”.
- “Agora no club X vostede paga oito euros de
casa, oito euros diarios, e dez euros de cada pase
se vostede traballa, entón é un club que alí para
quen se estaba iniciando era moi bo, porque non
che cobraban nin vinte, trinta euros da casa (…)”.
- “(…) Cando cheguei ao club Y déronme baixadas
de tensión moi fortes, por causa do cambio, porque
eu sempre fun mimada, moi mimosa, moito
“crianzona” e eu cheguei alí e tiven que estar uns
días así sen traballar, (…) e nunca me dixeron
non, non vas para a túa habitación (…). Eu non
tiven as cousas que as outras rapazas ás veces lles
escoitas falar, non me podo queixar. A onde eu
fun sempre tive amizades”.
A parella
- “(…) díxenlle a el (refírese ao seu mozo), imos
para Lugo, alá vostede vai atopar un traballo, alá
eu vou a alugar un piso, e vou traballar no piso.
E viñémonos para aquí en xaneiro. El estaba no
paro (…) eu estaba nunha situación precaria, tendo
que mandar diñeiro para a casa, que comprar
para comer, e nós non tiñamos para pagar o piso
(…) eu lembro que o dono do piso foi moi bo coa
xente (…)dixécheslle para que o ías utilizar? Non,
non, non, porque isto é discreto ao máximo (…)”
Contacto coas drogas
- “A verdade, a droga foi unha cousa que chegou
á miña vida cunha persoa que xa veu dende Brasil
comigo, era unha amizade que eu xa tiña no Brasil,
era amiga da miña irmá. Alá eu non sabía o que
era a droga alá. Eu vía que esa rapaza entraba
no baño triste e saia do baño sorrindo”.
74
- “(…) Onde vose vai con iso, porque non toma o
remedio xa dunha vez, ou o amasa na culler, e
ela baixou a cabeza e díxome: ai…como é tan
tonta, eu non sei que vai a ser de vostede en
España. Dende aquela eu sei que é a cocaína, e
a única cousa que me fai (…) “.
- “Pero tomáchela por primeira vez estando no
club? Si, si, a cocaína foi a única cousa que me
fai ir a traballar. (…) estaba un día chorando
despois de discutir coa miña irmá polo teléfono
e ela dixo: está vendo, vose non fai máis que
chorar (…)porque vostede non o fai?. Está ben,
vouno facer, collín e metín unha raia así pequeniña,
sabe, minúscula, e comecei a falar para ela, ai!
vou morrer, estou sentindo que vou morrer (…)”.
- “Foron pasando días e días e eu fun comezando
a meter raias e raias, e a portar na miña cabeza
que eu só me podía enfrontar aos clientes con
algunha cousa na cabeza, cunha raia, coa cocaína,
que sen ela non podía vivir. En vez de procurar
as amizades, ou procurar conversar máis coas
persoas eu funme pechando e tendo a cocaína
como amiga”.
- “Estiven catro meses no club X coa cocaína (…)
alí no... (noutro club) só algunhas (consumían),
só que cando eu cheguei ao club Y non tiña tanta
droga”.
- “Pasei catro ou cinco meses sen cocaína ningunha
(…) comezaron a vir meniñas do club X para o
outro club Y que ficaban con drogas (…) aí comecei
a consumir moita cocaína, un gramo tódolos días,
un gramo todo o día”.
- Como saíche? “Saín, a verdade foi así, eu pasei
por moitas cousas, foron dous anos coa cocaína
na miña vida. Eu estiven nun piso, o primeiro
susto, o primeiro susto foi que, fun a un piso
cunha amiga, colombiana, e comezamos a facer
unha festa con iso (refirese á cocaína), e de
repente... non, minto, un amigo meu buscando,
levou a xente a ese piso e saíu do baño el e mais
ela, sabe?, e el faloume así: olla para min, hoxe
non mores aquí, e eu pregunteille ¿por? Vose vai
marchar porque isto levanta dor de cabeza. E eu
non o escoitei a el, porque mesmo consumindo
cocaína, mesmo sendo tan valente pola noite, eu
seguía parva e inocente do mesmo xeito. Eu
díxenlle, non, eu vou ficar aquí (…) estiven pasando
un día e medio pechada no piso dela, chegou unha
hora que eu vía tiñan unha fumata de vez en
cando (…) ela ficou tola, ela colleu un coitelo de
este tamaño (marca coas mans as dimensións do
coitelo) falando que esta xente que estaba no
piso quería matala a ela, e eu falei xxx, non, por
favor, solta iso, por favor solta iso, e eu comecei
a pensar realmente que ela estaba chea de coca
(…) eu díxenlle a ela, se vostede non sae comigo
de aquí, eu voume soa, non, que vostede non sae
de aquí dentro, que vose axudou a eses homes,
vostede estaba ao lado deles, vostede quéreme
matar. Foi o primeiro susto que levei (…) marchei
embora”.
- (…) “Pasaron uns tres meses, e eu tiven (…)
comecei usando cocaína que estaba mesturada
con esas merdas que eles lles meten, e comecei
a pasalo mal, non conseguía nin falar” (…)
- “Pillaba alí no club, sempre tiña un, tiña o
outro… sempre no club (…) as meniñas pegan co
seu amigo, co seu coñecido, sabe?, sempre así (…)
os clientes non, os clientes ás veces convidaban
ás mulleres, (…) convidábannos (…), eu, nestes
casos, así nestas cousas sempre fun pechada, tanto
é, que é o que estaba conversando co médico, era
máis difícil sair da droga, porque eu vía a droga
só como unha amiga, se eu daba cocaína, eu
esnifaba coas mulleres mais eu non daba en grupo,
entón por iso ata el ficou crendo que (…) entón
a última fase do meu estado é isa, mesmo así con
sustos, levando sustos (…), non conseguía falar,
non, aí pensei así, non, non está ben neste lugar
(…)
75
- (…) “Saín do club Y e fun para outro club
pequeniño que hai en (...), chego alá e tiña unhas
mulleres peor do que tódalas mulleres que había
alí, elas chegaban a esnifar acetona nun
“papatiño”, unha bolsa, e elas daban para min e
dicían: toma, e eu…(aspira polo nariz como se
estivese esnifando) así non, mais unha dor de
cabeza que me deu, que eu cría que morría” (…).
- (…) “Un mes despois de estar alí, eu saín cunha
amiga miña e fúmonos de festa cun amigo dela
que esnifaba moito, e eu esnifei tanto, tanto,
tanto con eles que eu fiquei nerviosa, eu falei
que non quería máis iso para min, e acabei
enfraquecendo e facéndoo de novo (…) chamei ao
xefe dese club, xxx, venme buscar ao piso do
amigo da xxx, que estouno pasando mal” (…)
- (…) “Aí comecei, sabe?, a estimular todas esas
cousas, a ver comezar, a facer unha cousa aquí,
outra alí, a recapitular a miña vida, o motivo
porque estaba facendo aquilo, que alí no Brasil
non o facía, eu nunca bebía alcohol, só bebía
alcohol aquí en España, e eu tiña un obxectivo,
e xa estaba pasando del”.
- “E acabei coñecendo á miña parella alí nese
club, e acabei intentando traballar un pouco máis,
máis, como eu vía que non estaba conseguindo
deixar as drogas estando nun club, pensei, vou
parar de traballar, parei un ano de traballar, e
voltei despois dun ano a ese mesmo club”.
- “Cando eu voltei a ese mesmo club, unha amiga
miña pechoume no baño, (…) e mostroume unha
bolsa de cocaína (…) abre esa porta, se vostede
é realmente a miña amiga, abra esa porta. Non
vai aí, vai alá que fai moito tempo que non fas,
non che vai facer mal. Abre esa porta (…) ela
abriu a porta, chamei á miña parella, díxenlle
venme buscar e non volvín traballar máis nun
club”.
- “Estiven un ano sen traballar, e como agora teño
ese desexo de traer os meus fillos e o que el gana
non da máis que para os billetes, cando eu estaba
no límite, pensei, eu teño que facer algo, máis
para o club eu non quero voltar, porque eu aínda
non sei se teño forzas para enfrontarme á cocaína,
e eu non quero estar nese medio máis... Estar no
medio do alcohol, no medio desas cousas, (…) non
son mellor que o resto desas mulleres, mais non
quero”.
- (…) “El díxome: vai para un piso, cando el falou
así, de ir para un piso eu pensei, será que vai
funcionar? (…) pero eu non estaba nunha situación
de alugar un piso, porque tiña que mandar diñeiro
para o Brasil, el estaba no paro, sen traballo, e
non conseguía traballo”.
Clientes
- Tí comentáchenos antes que había moitos clientes
que estaban casados, porque cres que hai tantos
clientes casados? “Ben, depende de cada caso,
hai casos que é o home que é da vida, un home
da noite, un home de clubs, e el non deixa de ser
un home de club por estar casado, é unha
personalidade. As mulleres saben, mais finxen
que non saben (…)”
Maltrato
- (…) “Eu teño sorte, eu teño un anxeliño que me
protexe. Eu xa vin clientes pegando, que unha
vez a unha africana alá no club Y saíndo da
recepción levantoulle a man a ela porque ela lle
prometeu ao cliente facelo sen condón, el colleuna
polo cabelo, tirouna no pasillo (…)”
- “Mais eu mesma unha vez pasei medo alá no
club X, entrei con el unha hora, unha hora, e
aquela polla non levantaba, aquela polla non
levantaba, e eu xa estaba estresada. Unha hora
máis tarde caímos os dous da cama porque el
estaba bébedo, bébedo. El comezou a falar:
vostede é unha puta de merda, a culpa é súa, é
vostede, que non sabe traballar. E eu levanteime
porque xa pasara o tempo e díxenlle: xa pasou
do tempo (el contestoulle:) tí quedas na merda.
Eu crucei os brazos así, e deixei de falar, a puta
de merda dime el, eu nin me quedei mirando para
el, eu deixei de falar, non respondín, ao pouco el
parou e ollou para a miña cara, e díxome: vostede
quere saber unha cousa?, perdoa, son eu que estou
bébedo, eu que fumei porros, eu que esnifei coca,
e aínda quero botar a culpa enriba de vostede.
Díxome así: toma, douche 50 euros e aguantasme
un pouco máis. Foi a única cousa así máis pesada
que eu vin, agora, deume nervios e vontade de
mallar nel (…)”
- “Outra vez foi no club Y, eu subira co cliente no
club X unha hora e el estaba medio bébedo tamén
(…) el subía sen condón coas mulleres só que el
imaxinou que tamén subín con el sen condón,
comigo, só que estaba borracho e non fixemos
nada nunha hora, chegamos a habitación e el
quería sen condón e eu lle dixen: non, pero cómo
sen condón, vostede non subiu comigo xa unha
vez no club X (el contestalle) eu xa fun, sen
condón. Eu díxenlle: non, vostede estaba borracho,
fíxenlle aloumiños e non fixemos nada. Ese home
estaba tolo (…) el estaba saíndo bravo (…) falando
bravo comigo (…). Foi a única vez que me puxen
nerviosa cun home na habitación”.
Uso do preservativo
- “Xeralmente os homes máis vellos piden sen
condón, xeralmente os máis vellos, porque eles
cren que a SIDA: porque vostede me mira e eu
estou gordiña e teño boa cara, eu non teño SIDA,
76
iso non quere dicir que eu non o teña. Eles tamén
o fan, que nin moitas veces piden o falso grego,
non? E eles din que o grego non fai mal a ninguén,
de verdade, que podes foder sen condón porque
o grego non fai mal a ninguén, iso é unha falta
de información. Eu alí no Brasil, temos moita
máis información sobre a SIDA da que teñen en
España, alí escoitase na radio, nas escolas, nas
clases, en tódolos lados, sabe?, e eles explican xa
dende pequeniños, dende só doce ou trece anos
o respecto da SIDA na escola”.
- “(…) Hai clientes que, ás veces, che ofrecen
cantidades moi grandes de diñeiro, 500, 600 euros
por foder sen condón, só que que pasa?, como ese
cliente estábame a dicir, que ás veces hai persoas
que contraen o virus da SIDA e contaxian a mulleres
que traballan na noite, e poden quedar con rabia
por ter aquela doenza e comenzar a transmitila
dunha para outra”.
A proba do VIH
- Tí fixeche algunha vez a proba non? “Si xa a
fixen, no club X fíxena unha vez, e unha vez no
club Y tamén, procurei facelo polo Centro de
Saúde e agora é a terceira vez. No club X é ANELA,
estás obrigada a facela, e cóbranche por iso? 60
euros cobran por facela (…) cada tres meses, e se
non a queres facer? Non, é obrigatorio facela,
tanto é así, que estaban 50 mulleres, falábase
dos exames da SIDA e quedaban 20 na casa (…)”.
4. Bloque: Reivindicación
- “... Cun traballo normal, ¿en que ía traballar
eu?, primeiro que non dan porque eu aínda non
teño papeis, eu ía traballar por 300, 400 euros,
e así que acontecera, a min non me chegaba para
poder traer para aquí aos meus fillos, o único
xeito é continuar traballando así (…)”
77
5. Bloque: Reflexións
Regularización
- “(…) Agora os meus papeis estan aí, non?, se
acaso a policía bate no meu piso, como todo o
mundo sabe que van bater nos pisos, eu non quero
estragar os meus papeis, non quero perder esta
oportunidade, non?, porque a prostitución non
é un crime, eu penso que se tiña que legalizar
hai tempo, mais eu téñoa que enfrontar, porque
eu non podo deixar que os meus fillos pasen
necesidade, e se eu continuo así eu nunca os vou
buscar, non os vou a traer para aquí”.
Parella
- “(…) Para eles mesmos é difícil (refírese á súa
parella) que cando el está aquí, el pásao moi mal,
alugou outro piso por ese motivo, porque el ve,
é a muller del, queira ou non queira é a muller
del, e quedan con ela todo o día, entón para el
é mal (...) agora se fose ao contrario, se eu fose
o home e me poño no lugar del, e el fose a muller,
eu non deixaría, eu pasaría fame mais eu non
deixaría, son moi celosa (…)”.
Tranquilizantes e antidepresivos
-Dixéchesnos que estabas a tratamento, ese
tratamento que che puxo o médico, son
antidepresivos, tranquilizantes?, eso foi debido
ao consumo de drogas? Non, o tratamento non
foi por consumir cocaína, non, non tiña que ver
coa cocaína, tiña que ver, tipo así, coa morriña,
botar de menos a miña casa, tanto tempo sen
estar con eles (…) eu realmente sigo coa mesma
vontade de antes, non estou preparada, aínda
non sigo preparada para estar traballando nisto,
e tamén dunha obriga que eu teño, que foi despois
desa pelexa de dúas rapazas, que eu, sabes?, non
tiven máis vontade de voltar ao club. Porque
nunca vira unha pelexa moi fea, unha meteu o
coitelo na outra, sangue por tódolos lados, cando
eu me decatei tiña sangue por tódolos lados do
corpo. Eu funme meter no medio, a separalas, só
que eu non vira o coitelo na man da miña amiga.
Empurrei así na outra e fun pegar na man dela e
xa estaba o coitelo para meter no meu estómago.
Cando a ela a atendeu despois daquel minuto de
enfermidade, e ela mirou que era eu, ela miroume
de lado. Despois daquilo quedei sen vontade, ai!
noso señor…,será que vale a pena estar nun lugar
de eses!, para perder a miña vida!, sen poder
voltar para a miña casa. Perdín as ganas de quedar
naquel sitio, e ata hoxe, sabe?, eu non teño
vontade, hoxe mesmo estaba comentando, se
fose, para eu voltar a un club, eu non vou, club
non quero máis. Non quero depender de ter que
baixar, ter que traballar, ter horario para traballar,
aquí se eu non quero traballar, eu apago o meu
teléfono e eu non traballo, se ven un cliente na
porta e di: a!, eu son cliente da “x” ela di ( a
súa compañeira de piso): a! non está.
Fixo unha saída!, eu non estou obrigada a facer
as cousas que non quero, que moitas cousas que
o cliente me pide, non as fago, eu non me sinto
obrigada a facelo. Tanto hoxe en día despois de
tanto tempo, despois que vostede leva tanto,
tanto, vostede acaba aprendendo. Eu teño un
amigo, que a xente coñece (…) el coñeceume
dende o comezo, e da última vez que o vin,
díxome: sabe a verdade? Eu creo que vostede
perdeu a súa inocencia, vostede non é a mesma.
Mais a verdade non é iso, eu sigo sendo a mesma,
só que... por dentro, só que eu aprendín a ter
outra cara por riba para que o propio mundo de
aquí non me pise e non acabe comigo (…)”

O PISO DE RELAX E OS MEDIOS DE COMUNICACIÓN

A pesar da discrección da que “presumen” os

pisos de relax son moitas as ocasións nas que os
78
veciños amosan o seu descontento pola
proximidade dun deles. As protestas son habituais
e a veciñanza amosa o seu disgusto co constante
movemento de clientes que, ás veces borrachos,
ás veces, simplemente despistados, molestan aos
outros pisos… son poucas as ocasións nas que existe
un verdadeiro interese pola situación das mulleres
que exercen e viven nos pisos e poucas ocasións,
nas que que as mulleres se fan notar, tentando,
en todo momento, manter o anonimato e a
clandestinidade.

22 de abril 2006.
A Voz de Galicia
As mulleres prostituídas:
denominadores comúns
Unha vez realizada a “primeira” aproximación
sobre o terreo recoñecendo os distintos espazos
prostitutivos realizamos as entrevistas mediante
cuestionario estructurado (62 mulleres en total)
a maior heteroxeneidade posible de mulleres,
tanto de ámbito, como de idade, país, etc. pero,
sobre todo, de forma totalmente aleatoria e sen
coñecelas previamente. Unha excepción foi o
Barrio (sorprendente o peso numérico de mulleres
en exercicio deste ámbito aínda hoxe) nas
N = 62
79
Partindo da información recollida podemos alcanzar
as seguintes características sociodemográficas:
-O 98,39% son inmigrantes e correspóndese co
atopado nas visitas preliminares aos pisos, clubs
e barrios (táboa 1).
-A idade media total das entrevistadas é de 31
anos: existe unha gran disparidade nas idades de
exercicio en función dos espazos prostitutivos e
o barrio, unha vez máis, xoga un papel importante
na media. Así como nos clubs é onde atopamos as
mulleres máis novas, xeralmente, non debemos
esquecer que o 45,16% das entrevistadas teñen
menos de 30 anos (táboa 2).
Hai que dicir que o ámbito de exercicio é aquel
no que a muller está inmersa no momento da
investigación, pero existe unha gran variabilidade
entrevistadas de mediana idade e de moito tempo
na prostitución (non máis de 4) que coñecían a
organización, froito da intervención social que
Alecrín leva facendo dende hai 7 anos neste espazo.
Aspectos sociodemográficos:
As mulleres entrevistadas segundo o ámbito de
exercicio foron as seguintes:
Barrio
Piso
Club
e traspaso dun a outro en función da propia
actividade e das necesidades económicas (no que
obteñen maior rendemento, segundo nos indicaron
é no club). Deste xeito, o 48% do total das
entrevistadas afirman ter exercido a prostitución
noutro ámbito diferente ao actual existindo,
ademais, 15 mulleres nas que foron máis de dous.
Así mesmo, tamén resulta de gran relevancia a
situación civil e, sobre todo, as cargas familiares
previas ao exercicio da prostitución, causa e
consecuencia dunha dependencia familiar que
excede ao estrictamente económico. O principal
factor polo que non rematan os estudos iniciados
tamén é un embarazo inesperado e que, case
sempre, levan adiante elas soas e, moitas, co
apoio familiar.
 País de orixe/idade Media Idade N % Grupos Mulleres %
Brasil 29 anos 30 48,39 de 18 a 21 anos 1 1,61
Colombia 32 anos 7 11,29 de 22 a 25 anos 13 20,97
Ecuador 35 anos 3 4,84 de 26 a 29 anos 14 22,58
España 49 anos 1 1,61 de 30 a 33 anos 8 12,90
Guinea 33 anos 1 1,61 de 34 a 37 anos 15 24,19
Marrocos 25 anos 1 1,61 de 38 a 41 anos 6 9,68
Nixeria 31 anos 2 3,23 de 42 a 45 anos 0 0,00
Panamá 54 anos 1 1,61 de 46 a 49 anos 3 4,84
Portugal 35 anos 1 1,61 de 50 a 53 anos 0 0,00
Paraguai 28 anos 1 1,61 máis de 54 anos 1 1,61
Santo Domingo 34 anos 8 12,90 non contesta 1 1,61
Venezuela 32 anos 6 9,68 TOTAL MULLERES 62 100
TOTAL MULLERES 62 100

Táboa 1 Táboa 2

80

Situación civil N % Estudos Rematados

35
Solteira 29 46,77 30
30
Separada/Divorciada 18 29,03
25
Casada 10 16,13 18
20
Viúva 3 4,84 15 12
Vivindo en parella 2 3,23 10
2
Ns/Nc 0 0,00 5
N = 62 100 0
Sen estudos estudos estudos universitarios
primarios secundarios
De aí que 87,10% das entrevistadas afirman ter
un ou varios fillos e case en tódolos casos antes
do inicio da práctica prostitutiva.

Nº Fillas/os 1 2 3 4 5 Total %
Antes de exercer a
prostitución 24 15 7 4 1 51 82,26
Despois de exercer
a prostitución 2 1 0 0 0 3 4,84
Sen fillos 8 12,90
Ns/Nc 0 0 0 0 0 0 0,00
TOTAIS 26 16 7 4 1 62 100

Debemos ter en conta que, dentro das mulleres

sen fillos, algunhas declaran igualmente asumir
unha carga familiar e na que, polo tanto, existe
unha dependencia económica. Son tamén elas o
principal ou único sustento (5 das 8 mulleres sen
fillos). Podemos dicir, entón, que o 95,16% teñen
81 cargas importantes e que, en moitas ocasións,
superan máis dos 3 membros da familia:

Cargas familiares (Dependencia Económica)

Ns/Nc 0
Ninguén 3
Familia (máis de 3 integrantes) 38
Pais e filla/o 10
Só filla/o 9
Só pais 2
N = 62
0 5 10 15 20 25 30 35 40
A maioría dos nenos (o 83,33%), das mulleres con hai casos que están repartidos tanto no país de
fillos, quedan para ser coidados no país de orixe orixe como en España (con outros familiares) ou
coa familia máis próxima (os seus avós) aínda que, coa propia muller entrevistada (en Lugo).

Lugar de residencia da/os filla/os

50
45
45
40
35
30
25
20
15
10
5 4 4
1
0
Lugo País de Repartidos (o Ns/Nc
N = 54 orixe da nai menor en España)

A destacar que só en 4 casos das entrevistadas
con fillos é o pai quen asume os cuidados da/os
filla/os e cando facemos referencia a “con outros
82
familiares” resultan ser únicamente aqueles que
teñen vínculo filial por vía materna (irmáns,
curmáns, etc. das mulleres).
A relación familiar é unha constante (contactos
telefónicos habituais dende España) e un punto
de referencia emocional para a muller en
prostitución. De aí, que a maioría das mulleres
manifeste que a relación é boa coas súas familias.

Cuidadores da/os filla/os N %

Coa entrevistada 4 7,41 Relación coa familia máis directa

Co pai da filla/os 4 7,41

Mala 2
Cos avós maternos 30 55,56
Con outros familiares 11 20,37
Regular 3
Repartidos cos avós e a nai 4 7,41
En internados privado
Boa 57
En centros de acollida
0 10 20 30 40 50 60
Ns/Nc 1 1,85
TOTAIS 54 100 N = 62
 Aspectos da actividade
Coñecemento da actividade
Porén, o coñecemento por parte dela da actividade por parte da familia
prostitutiva é limitado e de carácter restrinxido 10
9 9
(só o sabe algún membro da familia 8 8
8
específicamente, normalmente a irmá e a nai, -
7
unha vez máis, as mulleres, neste caso, as 6 6
5
“confidentes”-). De tódolos xeitos, o 64,52% do 5
total das entrevistadas afirma que alomenos algún 4
3 3
membro da familia é coñecedora do exercicio,
2
existindo un 35,48% (22 mulleres) das que afirman 1
1
que o descoñecen todas/os. 0
Nai Irmáns Todas/os
Pai Irmás Varios na Outros
familia
Resaltar, non obstante, que 54 das mulleres
N = 40
entrevistadas mediante cuestionario (o 87,09%)
non exerceron a prostitución no seu país de orixe
e o proceso migratorio vinculado á prostitución
Tes pendente algunha débeda por estar aquí?
foi proporcionado na súa maioría por
2%
“coñecidos/amigos da familia” (o 70,97%)
establecéndose con eles unha débeda económica
que, en ocasións, saldan directamente co dono
do club ou piso. 83

Cando falamos de débeda referímonos á cantidade 47% 51%

cobrada normalmente por intermediarios, aínda
Si
que cada vez máis se realiza directamente ao Non
proxeneta, polo contacto e organización da viaxe Ns/Nc
dende o país de orixe ata o ámbito de prostitución. N = 62
En 15 casos das 32 entrevistadas con débeda (N=
62), o pago a realizar estaba arredor dos 6.000€.
Esto supón que o 51,61% das mulleres entrevistadas Sabías as condicións do exercicio
foron traficadas con fins de explotación sexual antes de chegar?
nos clubs e pisos de Lugo e o resto viñeron pola 50
45 44
súa conta co gasto da viaxe correspondente e a
40
través de contactos informais, moitas veces, 35
doutras mulleres que xa estaban exercendo. 30
25
20
Independentemente de como chegan, na maioría 15
dos casos, descoñecen as condicións de exercicio, 10 10
7
aínda sendo conscientes da actividade: o 5 1
0
funcionamento (prezos e tempos) e réxime de Si Non Un pouco Ns/Nc
control (normas e sancións) é algo que descubren
N = 62
“a posteriori”.
A motivación que as leva a emprender unha viaxe
Cal foi a principal razón pola que
descoñecendo o futuro e a actividade que lles empezaches na prostitución?
espera vén, segundo elas mesmas afirman, Nº Resposta aberta
1 Necesidade económica
impulsada polas razóns: 2 Axudar á miña familia
3 Conseguir unha casa
4 Polo diñeiro
5 Vin a España e non encontrei traballo
1. De forma maioritaria fan referencia a unha
6 Necesidade económica
necesidade económica e pobreza existente no 7 Dificultades financieiras
8 Axudar á familia económicamente
país de orixe (falta de expectativas que lles 9 Unha vida mellor para a miña familia
proporcionen ingresos económicos no seu país) 10 Condicións financieiras
11 Necesidade
sen especificar causa ou proxecto concreto. 12 Por necesidade de diñeiro
13 Non tiña traballo, tiña débedas, quedei viúva...
14 Axudar á familia
2. O desamparo nas familias á hora de facerse 15 Necesidade
16 Necesitaba unha casa
cargo dos seus fillos tamén é unha resposta 17 Necesidade económica
18 Necesidade
habitual.
19 Pola miña filla, por conseguir diñeiro
20 Necesidades económicas
21 Conseguir unha casa no Brasil
3. O proxecto de mercar unha casa é contestado 22 Necesidade económica
23 Falta de cartos
en varias ocasións como a razón principal de inicio 24 Necesidade económica
na prostitución e que, unha vez concluído, voltarían 25 Quedei embarazada, para coidar o bebé e á miña nai
26 Polos meus fillos, e por non ter papeis
de novo ao seu país abandonando así o exercicio. 27 Responsabilidade dos fillos
28 Polos fillos
29 Para darlles estudos aos fillos
Estos son tódolos resultados obtidos ante a 30 Polos meus fillos, morreu o meu marido
84 31 A falta de emprego no meus país
pregunta referida, tal e como se nos foi 32 Para mercar unha casa e coidar dos meus fillos
transmitida. 33 Pagar débedas e axudar ao meu fillo*
34 Moitas débedas*
35 Non tiña diñeiro no meu país
36 Para pagar unha operación por un accidente en
Aclarar que nesta táboa, co emprego que as venezuela
37 A miña familia é pobre e necesitaba os cartos
mulleres fan da palabra débeda non se están a 38 Despeito, sentín desamor
referir a aquelas que poidan ter establecidas por 39 Pola miña situación económica
40 Necesidade
“tráfico de mulleres” senón aos compromisos 41 Necesidade económica
42 Para traer aos meus fillos, por necesidade
económicos particulares que a familia adquiriu
43 Pola situación económica
de subsistencia diaria ou derivados doutros gastos 44 Pola pobreza do meu país
45 Necesidade
no país de orixe. 46 Por necesidade
47 Necesidade
48 Vín cunha débeda e necesitaba diñeiro*
Aínda así, con débedas pendentes e sen coñecer 49 Necesidade de fuxir de alí
50 Comprar unha casa
as condicións de exercicio afirman enviar diñeiro 51 No Brasil é moi difícil
á familia, en moitas ocasións, dende o primeiro 52 Falta de traballo
53 Débedas no país de orixe*
momento en que se atopan en España e de forma 54 A necesidade de cartos
55 Axudar á familia
habitual (que nos casos de tráfico é compatibilizada
56 Necesidade económica
con esta se a débeda co proxeneta co que se 57 Necesidade de diñeiro e a rapidez coa que o obtés
58 Falta de diñeiro
establece relación e que, en ocasións, vai cobrando 59 Necesidade económica no meu país
con intereses). 60 Necesidade económica
61 Necesidade e o soño de mellorar
62 Saín mal do matrimonio, foi unha saída. É diñeiro
rápido
 Cantidade de diñeiro enviada Prezo do “pase normal” e ámbito de exercicio
á familia ao país de orixe e frecuencia
Nº Nº
Diñeiro mulleres Frecuencia % Diñeiro mulleres Ámbito %
17 Varias veces ao mes 5 Barrio
7 Unha vez ao mes Club
15 € Piso
1 Cada dous meses
Ata 5 TOTAL 8,06%
300 € 1 Cada catro meses
Cada seis meses
5 Barrio
1 Cada ano
Club
27 TOTAL 43,55% 20 €
Piso
5 TOTAL 8,06%
9 Varias veces ao mes
9 Unha vez ao mes 5 Barrio
1 Cada dous meses Club
25 €
De 301 Cada catro meses Piso
a 600 € 5 TOTAL 8,06%
Cada seis meses
Cada ano
19 TOTAL 30,65% 2 Barrio
1 Club
30 €
5 Piso
2 Varias veces ao mes 8 TOTAL 12,90%
3 Unha vez ao mes
Cada dous meses
De 601 Barrio
a 900 € Cada catro meses 3 Club
Cada seis meses 35 € Piso
Cada ano 85 3 TOTAL 4,84%

5 TOTAL 8,06%

Barrio
Varias veces ao mes 13 Club
40 € 4 Piso
2 Unha vez ao mes
17 TOTAL 27,42%
Cada dous meses
De 901 Cada catro meses
a 1200 € Cada seis meses Barrio
6 Club
Cada ano 42 €
Piso
2 TOTAL 3,23% 6 TOTAL 9,68%

Varias veces ao mes

Barrio
4 Unha vez ao mes 11 Club
Cada dous meses 50 € 1 Piso
12 TOTAL 19,35%
Máis de Cada catro meses
1800 € Cada seis meses
Cada ano Barrio
4 TOTAL 6,45% 1 Club
52 € Piso
Nunca manda 1 TOTAL 1,61%
4 TOTAL 6,45%
diñeiro

Ns/Nc TOTAL
Ns/Nc 1 TOTAL 1,61%

TOTAL 62 100% TOTAL 62 100%

Por outra banda, a compensación económica rápida De tódolos xeitos, ofreceremos as medias mensuais
e inmediata na prostitución fai que a percepción alcanzadas partindo dos beneficios manifestados
do beneficio económico sexa valorado en rangos á semana, que de entre todas as entrevistadas,
temporais moi breves. Por iso, falar do diñeiro nos dan os resultados de obter entre 1.600 e 1.800
percibido ao mes froito do exercicio é unha variante € de diñeiro percibido directamente da prostitución
moi difusa para as mulleres, potenciada ademais, cada mes e que, por suposto, non se pode facer
pola gran variabilidade da actividade prostitutiva unha proxección anual de ingresos a través destes
e que repercute, polo tanto, no rendemento datos polo comentado anteriormente.
adquirido. Así pois, temos que ser moi prudentes
á hora de dar cantidades que, seguramente sufren
importantes fluctuacións derivado tanto dos
cambios que se producen na demanda (hai
“temporadas” - ver apartado no apartado 3ª:
ámbitos de prostitución (clubs) - específicas nas
que existen altibaixos) como da variabilidade no
propio exercicio (cando a muller ten a intención
de quedar en España intenta compatibilizar a
prostitución con outras actividades remuneradas
-normalmente na economía sumerxida na
hostalería- e que nun futuro próximo, posibilite
o seu abandono pero que, en moitas ocasións, non
é así e voltan á prostitución para solventar o que 86
non “alcanzan” económicamente por outras vías).

Cantos cartos ganas exercendo á semana?

30
25 26
25

20

15

10 8
5
2 1
0 0 0
0
Ata De 301 De 601 De 901 De 1201 De 1501 Máis de Ns/Nc
300€ a 600€ a 900€ a 1200€ a 1500€ a 1800€ 1801€
N = 62
Estas cifras refírense aos ingresos directos das
mulleres froito do exercicio pero que non se
correponden co directamente percibido no local
do prezo do “pase normal” cobrado ao cliente-
prostituidor. A táboa anterior onde mostramos os
distintos prezos en función do ámbito ten que
verse, polo tanto, como:a cantidade cobrada do
“pase” normal referido e hai que descontarlle o
que se leva “a casa” (que serían os ingresos que
os proxenetas adquiren froito do exercicio da
prostitución das mulleres, sen contar co que se
lles cobra a elas por estancia e demais “servizos”;
no caso dos clubs, engadiríase o ganado polas
consumicións, festas, etc.). Así que, como hai
variacións do prezo deste “pase normal” en
funcións dos espazos prostitutivos e se fixo
referencia a eles na táboa anterior así como aos
cartos enviados ao país de orixe por parte das
mulleres, é importante facer estas aclaracións
para que se perciban as diferenciacións oportunas
e non se confunda co percibido por elas
directamente. Xunto coa pregunta do prezo do
“pase” normal engadimos ademais a cantidade
que se levaban as mulleres e a que percibían os
proxenetas polo que podemos establecer, en xeral,
uns tantos por cento diferenciados segundo o
ámbito de exercicio: é no club onde o proxeneta
recibe maior rendemento e tanto por cento do
“pase normal”. A media danos que un 34% do
cobrado ao cliente-prostituidor neste espazo é
directamente para “a casa”. No caso dos Barrios
é dun 26% e dun piso un 24%.
A pesar do gran movemento económico que se
trascende da actividade prostitutiva, as mulleres
de forma maioritaria (o 64,51%) opinan que a
cantidade percibida do exercicio é menos do que
esperaban ganar.
87

Ganas máis ou menos do que esperabas?

Ns/Nc 3

O que esperaba 5

Menos do que esperaba 40

Máis do que esperaba 14

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45
N = 62
 Aspectos socio-sanitarios

Temos que ter en conta que o marco vital de
moitas mulleres en prostitución é o propio lugar
de exercicio con todo o que iso poida implicar,
social e persoalmente* En primeiro lugar, a
imposibilidade de asumir o cuidado da/os filla/os
é manifesta, sexan ou non anteriores ao exercicio
así como a limitación de manter calquera hipotética
relación social fóra do medio. Potencia, iso si,
que os vínculos familiares sexan recurrentes e
pedras angulares afectivas, de apoio constante
para “escapar” deste marco aínda que non coñezan
a prostitución na que están inmersas afianzando
o illamento e, con iso, posibles “distraccións” que
den lugar a unha menor actividade que repercuta
nos beneficios da explotación sexual.

Lugar de Residencia

34 28

Onde exerzo
N = 62 Aluguer

88

Hai que dicir, porén, que a maioría das
entrevistadas afirman vivir de aluguer noutro
espazo fóra do medio prostitutivo, sendo
precisamente as de maior tempo no exercicio as
que deciden instalarse pola súa conta na cidade
ou lugares próximos a ela. Resulta moi significativo
a gran variabilidade nas mulleres prostituídas
dentro da industria do sexo non só no referido á
mobilidade xeográfica (característica definitoria
do fenómeno) senón á propia actividade: case a
metade (o 48,38%) levan menos de 2 anos na
prostitución e o rango maioritario numéricamente
é o de “menos de 1 ano” xunto co de “entre 2 e
4 anos” unido a que a estancia en Lugo é recente.

Tempo de estancia en Lugo Tempo na prostitución Mulleres %

Máis de 6 anos 4
Menos de 1 ano 18 29,03
Entre 4 e 6 anos 4
Entre 1 e 2 anos 12 19,35
Entre 2 e 4 anos 7
Entre 2 e 4 anos 18 29,03
Entre 1 e 2 anos 12
Entre 4 e 8 anos 10 16,13
Entre 6 e 12 meses 7
Entre 8 e 10 anos 1 1,61
Entre 3 e 6 meses 8
Máis de 10 anos 3 4,84
Menos de 3 meses 20
NC 0 0,00
0 5 10 15 20 25
TOTAIS 62 100
N = 62
Isto non impide, non obstante, que a maioría das
entrevistadas afirmen estar empadroadas no
concello e con tarxeta sanitaria sendo estas as
que ademais viven de aluguer e fóra do medio
prostitutivo. Este dato é importante, dado que
Teñen tarxeta sanitaria e
están empadroadas en Lugo
27 35
Si
Non
N = 62
Así mesmo, 31 mulleres das entrevistadas mediante
cuestionario aseguran posuir NIE (Número de
Identidade dos Estranxeiros) e aínda que non é un
89
elemento definitorio da estancia regular ou non
no país*, si supón un dato relevante de cara ao
posible procedemento de regularización iniciado
por parte de moitas mulleres en prostitución
(arraigo, reagrupación familiar, residencia temporal
por conta allea mediante “falsos contratos laborais”
e, sobre todo, residencia temporal a través do
matrimonio cun español, maioritariamente,
clientes-prostituidores). De tódolos xeitos, a
metade das entrevistadas afirman estar
irregularmente no país e non estar tramitando
ningún permiso nin manter ningún contacto con
asesores ou servizos de información para cambiar
a súa situación legal e debemos ter en conta que
esta porcentaxe se incrementaría
considerablemente, aínda que non podemos
determinar canto, se consideramos que o resto
afirma posuir simplemente o NIE, e non permiso
de residencia e traballo. A confusión e
desinformación con respecto á adquisición “dos
papeis” potenciada en moitas ocasións por
proxenetas e avogados ou asesores derivados dos
proxenetas e que traballan “a comisión” fixo que
pola experiencia de Alecrín no traballo de campo
noutros lugares de Galicia é inusual, a pesar de
que afirmen máis tarde non facer uso de maneira
habitual desta asistencia sanitaria.
Utilización da tarxeta sanitaria
das mulleres que a posúen
18
16
16
14
12
10
10 9
8
6
4
2
0
Si, con Si, Non,
frecuencia ás veces nunca N = 35
tomáramos os datos do que poderíamos comprobar
“in situ” por nós mesmas e non mediante
únicamente a percepción da propia muller, moitas
veces enganada, para manter o beneficio
económico dos que se benefician dela.
A pesar de todo, resulta significativo que afirmen
maioritariamente ter pasado por algún tipo de
enfermidade derivada directamente da práctica
prostitutiva e exista unha porcentaxe tan alta de
mulleres que non posúen tarxeta sanitaria ou se
a posúen nunca a utilicen. Pola atención que
ofrecemos nas visitas realizadas pola Unidade
Móbil aos clubs e pisos, neste eido comprobouse
que os recursos socio-sanitarios da comunidade
non son empregados a pesar de ter molestias
vaxinais (desgarros, sangrados, dor ou picor
constante...), e a existencia de interrupcións de
embarazos non desexados, derivados do exercicio
e de prácticas sexuais sen prevención; moitos
deles provocados a través da autoadministración
de prostaglandinas (máis coñecido como Zitotec*),
que “circula” de maneira “normalizada” en tódolos
espazos prostitutivos e de forma clandestina sen
ningún control médico.
De feito, moitas molestias vaxinais veñen dadas
a través de prácticas supostamente curativas ou
de mellora da “limpeza” xenital e que provocan
o efecto contrario derivado da eliminación da
flora vaxinal que as protexe, sobre todo, das
infeccións. Con todo, isto non supón o principal
problema de saúde para as mulleres entrevistadas
mediante cuestionario que si manifestan, sen
embargo, padecer de insomnio e nerviosismo de
forma maioritaria relacionándoo directamente co
exercicio da prostitución.

Tiveche algún problema de saúde directamente relacionado co exercicio?

Cales? N %

Si 44 70,97% Enfermidades de transmisión sexual 1 2,27

Non 17 27,42% Enfermidades uterinas 5 11,36

Ns/Nc 1 1,61% Insomnio e trastorno depresivo* 38 86,36

TOTAIS 62 100% TOTAL 44 100

* con tratamento, sexa autoadministrado ou con receita médica

90

Interrupcións voluntarias de embarazo no tempo de exercicio

18%

Si
82% Non
Nos casos rexistrados de IVEs (11 en total: 5 deles
tiveron 1 ive, 5 casos con 2 abortos e un caso con Realizaron algunha vez
a proba de VIH/Sida
3 interrupcións voluntarias de embarazo froito do
exercicio) existe unha vinculación directamente 50 47
45
relacionada co tempo na prostitución onde aquelas
40
que afirman non ter pasado por ningunha 35
enfermidade corresponden ás que levan “menos 30
de 1 ano” ou “entre 1 e 2 anos” de exercicio. De 25
tódolos xeitos resulta certamente díficil que nun 20
15
15
relativo achegamento á muller se produza unha 10
transmisión real das doenzas e “problemas” 5
fisiolóxicos ou psicolóxicos vinculados ao exercicio 0
Si Non
da prostitución: primeiro, por considerala unha N = 62
actividade “a agochar” froito da estigmatización
social e das consecuencias derivadas dela e Os clientes/prostituidores piden
segundo, pola intimidación ambiental do propio practicar sexo sen condón?
medio prostitutivo na hipotética “represalia” dos 40 38
proxenetas ao dar a coñecer o que poden 35
constituirse como “eivas” para o desempeño da 30
actividade. No caso dos IVEs temos que ter en 25 23
conta, ademais, que na maioría dos países de 20
onde proceden as mulleres, a súa práctica supón 91 15
un delito unido a unha cultura de orixe moi 10
moralista e de gran compoñente relixioso que 5
1 0
sanciona duramente a quen a practica. Que 0
Si, Ns/Nc
ademais de realizar a investigación, fixeramos ás veces
Si, Non
intervención socio-sanitaria coa Unidade móbil constantemente N = 62
serveu para “coñecer” máis fidedignamente esta
realidade ao saber que podían ser axudadas nestas Fixéchelo algunha vez?
cuestións.
50
45 43
Porén, unha ampla maioría afirma ter realizado
40
a proba de VIH/Sida algunha vez, sexa ou non en
35
Lugo aínda que, en moitos casos, por mediación
30
de médicos privados asignados polos proxenetas*.
25
20 18
En calquera caso, 34 das mulleres entrevistadas 15
mediante cuestionario (o 54,83%) afirman usar 10
máis dun método anticonceptivo dende que están 5
0 1
exercendo (o preservativo masculino e a píldora 0
Si, Ns/Nc
ou DIU) aínda que o resto utilizan únicamente o ás veces
preservativo e non sempre. Si, Non
constantemente N = 62
É unha constante no exercicio unha “mala práctica
sexual” derivada da non prevención esixida por
parte dos clientes-prostituidores e que constitúe
a fonte principal dos conflitos das mulleres nun
club tanto con estos, como cos proxenetas, que
presionan para ofrecer o “servizo” desexado.
O 29,03% das mulleres entrevistadas recoñecen
“ceder” ás presións dos clientes/prostituidores
para non utilizar preservativo na relación sexual,
moitas veces apoiado por un incremento no pago
do servizo que, en ocasións, ata triplica o valor
inicial.
Así mesmo existen “condicionantes” ambientais
para que a actividade se vexa potenciada e
“sobrelevada” con menor resistencia e requisitos:
o 75,81% utiliza o alcohol durante o exercicio, un
19,35% a cocaína, o 24,19% a heroína e un 3,23%
as anfetaminas en maior ou menor intensidade
mentres están nun club, local de barrio ou piso.
No caso da cocaína e heroína forma parte, en
moitas ocasións, do “pase” normal e consumida
na habitación xunto co cliente-prostituidor
previamente ao servizo sexual.

Substancias consumidas durante o exercicio da prostitución e frecuencia

Alcohol % Cocaína % Heroína % Anfetaminas %
Algunha vez 16 25,81 7 11,29 5 8,06 1 1,61
De cando en vez 18 29,03 4 6,45 7 11,29 1 1,61
Case sempre 13 20,97 1 1,61 3 4,84 0,00
Nunca 15 24,19 50 80,65 47 75,81 60 96,77
TOTAL 62 100 62 100 62 100 62 100

92

Violencia explícita

Outro condicionante que se presenta durante o
exercicio e que ten que ver, unha vez máis, co
cliente-prostituidor e que tamén pode explicar o
uso de substancias excitantes e/ou tranquilizantes
é a humillación que, de forma sistemática e
totalmente normalizada, sofre a muller en
prostitución. De maneira habitual, o abuso verbal
a través de insultos, berros e vexacións forman
parte do “pase normal” como estratexia de
erotización do servizo sexual. As “maneiras
despectivas e de abuso” por parte do cliente-
prostituidor é unha forma máis de exercer o seu
papel dominador en conexión coa
despersonalización da muller prostituída necesaria
para obxetivala e facilitar as prácticas desexadas.
As, por outra banda, actitudes “amenazantes e
coaccionadoras” por parte dos “traballadores” do
local como expresión de “controladores” da
actividade prostitutiva para optimizar beneficios
tamén fan medrar o nivel de exposición á violencia
explícita que sofren as mulleres prostituídas.

Percepción de humillacións na prostitución

18%

Si
82% Non
Temos que ter en conta a relevancia de manifestar
Percepción de humillación na prostitución
que estas humillacións son percibidas “sempre”
en relación ao tempo de exercicio
ou “case sempre” polo 76,47% dos casos que
Tempo de Percepción de humillación
afirmaron padecelas. Así mesmo, o tempo de exercicio na prostitución
exercicio é, unha vez máis, unha variable influínte: SI % NON %
a maioría das que contestaron que “non” Menos de 1 ano 12 19,35 6 9,68
consideraban sufrir este tipo de maltrato, levan Entre 1 e 2 anos 12 19,35 0 0,00
“menos dun ano” de exercicio na prostitución. Entre 2 e 4 anos 15 24,19 3 4,84
Entre 4 e 8 anos 8 12,90 2 3,23
Outro tipo de violencia explícita é a orixinada a Entre 8 e 10 anos 1 1,61 0 0,00
través de golpes, agresións físicas e violacións na Máis de 10 anos 3 4,84 0 0,00
que as mulleres foron preguntadas respecto á TOTAIS 51 82,26 11 17,74
frecuencia e existencia deste tipo de maltrato na
prostitución. Resulta esclarecedor que un 47%
Grao de percepción de humillacións
afirmen “convivir” con este tipo de manifestacións na prostitución
de violencia de forma máis ou menos recurrente
Frecuencia Nº %
e deixando a un lado as experiencias puntuais
Sempre 28 54,90
negativas-agresivas.
Casi sempre 11 21,57
Ás veces 11 21,57
De forma maioritaria o actor deste maltrato é o
Algunha vez 1 1,96
cliente-prostituidor, normalmente por conflitos
93 Ns/Nc 0 0,00
orixinados pola insistencia de non utilizar o condón
TOTAL 51 100
ou de realizar prácticas sexuais non consensuadas.

Vícheste forzada a facer prácticas cos

Non podemos esquecer que existen outras variantes
clientes/prostituidores que non querías?
de violencia que non están reflectidas e que a
muller abertamente non as percibe como un 56%
maltrato: acoso e chantaxe sexual, imposición de
prácticas sexuais vexatorias, etc. Mesmo as 44%
violacións son contempladas e normalizadas como
parte do medio prostitutivo que acaba xerando a
interiorización de que deben ser aceptadas “como Si
Non N = 62
riscos do traballo”: a muller non se plantexa
denunciar polas posibles consecuencias que podería
xerar na “estancia” nese ou noutro club. Unha Percepción de maltrato físico na prostitución
vez máis, a situación de necesidade e a prostitución
53%
como único recurso económico para solventar a
subsistencia marcan a evolución das mulleres
47%
prostituídas.

Si
Non N = 62
 Tipo de maltrato físico sufrido na prostitución
20 19
Responsable do maltrato físico na 18
prostitución 16
14
Nº % 12
Prostituidor/Cliente 20 68,97 10
8
Dono/Camareiros 0 0,00
6 4
Varios* 8 27,59 4 3 3
Outros 1 3,45 2
0
TOTAL 29 100 Violación Outros*
Agresión Golpes +
física/golpes Violación N = 29
* varios: cliente-prostituidor + dono/camareiros * outros: empurróns, zarandeos, etc.

De feito, o relato dunha violación á que fixo recibido apoio/axuda/información de ningunha

referencia unha das entrevistadas acontecera unha
semana antes de que a muller realizara o
cuestionario: permaneceu casi unha hora pechada
na habitación co seu agresor sen que a ninguén
lle chamara a atención. Con evidentes signos de
violencia no seu corpo (para unha potencial proba
94
pericial-forense) non recibiu axuda/apoio de
ninguén. A música, xeralmente alta nese local,
serviu de coartada para que os berros da vítima
non foran escoitados. Sorprendente foi a única
medida tomada despois dos feitos: o encargado
pediulle ao agresor “que non se pasara por alí
durante unha temporada”. A normalización destas
formas de violencia explícita forman parte do
medio.
A pesar de existir todo este tipo de situacións, e
sen ter en conta estrictamente o compoñente de
violencia no exercicio, o 56,45% afirma non ter
clase dende que está na prostitución por parte de
ninguén. O restante 43,55% si manifesta ter recibido
información e algún tipo de apoio en xeral e,
particularmente, en situacións de emerxencia
que, nalgúns casos, veñen dadas dun cliente-
prostituidor, dalgunha asociación, traballadores
do club/piso e, puntualmente do resto das mulleres
en exercicio (a maioría das respostas non
especifican quen lles proporciona esa axuda).
Resulta significativo que precisamente neste
aspecto non houbera máis respostas positivas en
relación á valoración do resto mulleres prostituídas
cando “conviven” de forma diaria mutuamente:
a competitividade (tamén xerada polo propio
medio para optimizar beneficios) e a desconfianza
fan que, en moitas ocasións, non se produza unha
boa relación entre as propias mulleres prostituídas.

Valoración do trato recibido das demais mulleres en prostitución

30 27 28
25
20
15
10
6
5 2
0
Bo Regular Malo Ns/Nc N = 62
De calquera xeito e a pesar de que case a metade concreto xa que pretendían obter “canto antes”
das entrevistadas mediante cuestionario non levan o diñeiro que motivou o inicio da actividade sen
máis de 2 anos de exercicio, a contestación máis querer aventurarse a dar unha proxección de
numerosa ante a intención de quedar un tempo exercicio futura.
determinado na prostitución foi de “menos de 6
meses”. As 9 respostas alcanzadas en Non sabe/Non
contesta non querían manifestarse dicindo algo

Expectativa temporal de exercicio na Prostitución

Ns/Nc 9
Máis de 6 anos 1
De 4 a 6 anos 1
De 2 a 4 anos 5
De 1 a 2 anos 12
De 6 a 12 meses 15
Menos de 6 meses 19
N = 62 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20

95

A maioría, preferirían obter un traballo, unha

actividade remunerada fóra da prostitución como
principal desexo, necesidade ou demanda a
reivindicar . Esta foi a resposta que de forma
reiterada nos atopamos ante a pregunta da vindeira
táboa xunto co desexo de normalizar legalmente
a súa situación en España, conseguir vivenda,
axuda sanitaria, etc.

Con ela, reflectiremos tódolos resultados obtidos.

En que quererías que xe che axudara
32 encontrar un traballo digno
agora mesmo?
33 estudar, rematar o bacharelato e facer unha carreira
Nº Resposta aberta
(de música)
1 a buscar traballo de costureira
34 formarme para buscar traballo de camareira
2 a encontrar traballo, se eu traballara non terían que
35 un médico, xinecólogo para prevención e papeis
axudarme
36 mellor salario, para poder ganar o suficiente para
3 a ter un traballo, calquera, do que fose.
axudar á familia
4 arranxar os meus papeis, traballo e cursos de
37 necesitamos un sitio para estar mellor agora e despois
formación
un traballo noutra cousa
5 arranxar os papeis
38 necesito ter a miña tarxeta sanitaria e encontrar un
6 arranxar os papeis emprego

7 arranxar os papeis e que me axuden a traer os meus 39 nos papeis e o emprego

fillos
40 papeis e buscar traballo
8 axudarme a arranxar os meus papeis
41 para ter un traballo mellor
9 axudarme a atopar un traballo
42 poder pedir un crédito e axudarme para encontrar
10 axudarme a conseguir unha vivenda traballo

11 axudarme a regular a miña situación para poder 43 poder renovar o permiso de traballo e conseguir un
traballar traballo, e traer a miña familia

12 axudas económicas e formarse nunha profesión 44 para min nada, para o resto das mulleres que lles
axuden a arranxar os seus papeis
13 buscar traballo
96 45 quero conseguir cartos para poder voltar ao meu país
14 buscar traballo
46 quero os papeis para buscar traballo
15 búsqueda de traballo, tarxeta sanitaria
47 regular os papeis
16 comprar un piso
48 regularización, búsqueda de emprego
17 cunha vivenda de protección oficial
49 regularización e traballo doutra cousa menos isto
18 conseguir a tarxeta sanitaria
50 regularizar os meus papeis
19 conseguir papeis e un traballo
51 tarxeta sanitaria
20 conseguir traballo
52 ter papeis, ganar máis
21 conseguir un traballo
53 traballar noutra cousa e traer aos meus fillos
22 conseguir un traballo no que gane 1000€/mes
54 traballo ben pagado
23 conseguir unha casa para a miña familia
55 traballo de camareira, poder traer os seus irmáns
24 convalidar estudos e buscar traballo
56 traballo no que ganara polo menos 800-900€/mes
25 dándome traballo
57 traballo no que non me rexeitaran por ter un marido
26 darme traballo: cociñeira, nunha cafetería,... xitano

27 diñeiro para os meus fillos 58 traballo, facilidades para os fillos.

28 en comprar un piso, traer o meu irmán 59 traballo, un traballo diferente e papeis

29 en conseguir traballo, facer cursos 60 traer aos meus fillos para aquí

30 en nada... 61 un traballo

31 en nada... 62 vivenda de protección oficial

Por último, cremos de interese ofrecer os resultados o significado da prostitución para as propias mulleres
a outra pregunta aberta realizada á finalización do que exercen a actividade.
cuestionario e que reproducimos literalmente sobre
Dime que significa para tí a prostitución
Nº Resposta aberta
1 agóbiame, faime sentir triste 23 Brasil club

2 sufro moito, deprímome e angustiome 23 Brasil club

3 Necesidade 24 Brasil club

4 isto non debería existir 25 Brasil piso

5 é moi difícil, traballo para ganar diñeiro porque non me gusta estar con estes
homes, síntome mal 25 Marrocos barrio

6 necesidade, síntome mal pero debo facelo 26 Santo Domingo club

7 un medio de vida cando non tes outra saída 27 Brasil club

8 moi duro, máis do que pensaba, nunca o recomendaría. O obxectivo é o

que nos fai que nos manteñamos 28 Paraguai piso

9 moi duro, non é boa vida para ninguén, é un diñeiro difícil 31 Brasil club

10 un medio de vida moi difícil 33 Brasil club

11 pésimo 34 Brasil club

12 diñeiro, nada máis. Dame asco e repugnancia porque é sucio 24 Santo Domingo club

13 non é fácil, non sei explicar o que sinto, é moi complicado estar con eses
homes e ter que ir con eles. 26 Brasil piso

14 única maneira de axudar á miña filla, o peor traballo para unha muller.
Non quero que a miña filla exerza. 30 Brasil piso

15 non me gusta, non llo recomendaría a ninguén, a persoa que me trouxo fixo
un mal moi grande, arrepíntome. 31 Brasil club

16 sufrimento 34 Brasil club

17 é un castigo, dalgún pecado... 36 Ecuador club

18 este traballo é unha porquería, sen futuro 19 Brasil club

19 o peor, síntome mal, non me gusta estar coa maioría dos homes 22 Brasil club

20 faime sentir mal, triste, soa,... 24 Nixeria club

21 non é vida para ninguén, espero que sexa pasaxeiro 28 Brasil club

22 é unha forma de buscarse a vida 28 Venezuela barrio

23 finxir e diñeiro 31 Brasil club

24 ganar cartos, é unha mala vida. 33 Colombia club

25 merda, nada máis, non vale, vendes o teu corpo, e isto... é un corpo de deus. 33 Guinea barrio

26 horrible, non llo recomendaría a ninguén, poñer o cu por 20€ 34 Venezuela barrio

27 moi pesado e moi duro 36 Colombia barrio

28 é o esforzo máis grande que pode facer unha persoa, soidade 37 Colombia barrio

29 consecuencia das dificuldades da vida, moi triste, complicado e moito sufrimento 41 Brasil piso

30 non me gusta, non me gusta 38 Nixeria barrio

31 é algo que da moita vergoña, noxo, o meu corpo non o acepta 22 Brasil club
32 o peor, humillante, asqueroso 26 Brasil club

33 diñeiro, necesidade 27 Colombia piso

34 un camiño moi mal escollido, só penso no diñeiro, non penso con

quen subo, se puidera matar a eses homes mataríaos 28 Brasil club

35 síntome asquerosa, sucia, creo que é moi difícil estar cunha persoa
que a un non lle inspira nada 26 Venezuela club

36 un erro máis da vida, non me gusta 37 Venezuela club

37 un modo de sobrevivir, conseguir as cousas que necesita a miña familia,

ás veces dame asco 27 Brasil club

38 medio de sobrevivir en España, o último recurso, faise isto porque unha

se sinte soa, rexeitada, abandonada no mundo 29 Brasil club

39 forma de ganar diñeiro rápido, vín cun obxectivo e estou intentando alcanzalo,
cando empecei sentíame humillada 37 Brasil club

40 sacrificio, tristeza, dor, soedade, todo o malo. É o peor que a unha

persoa lle pode pasar Santo Domingo club

41 faime sentir que fago algo mal, pero é a maneira que teño de vivir 24 Colombia club

42 moi difícil, só é fácil se tes un obxectivo, unha ilusión 37 Santo Domingo club

43 significa un medio de ganar cartos, ás veces sinto asco por ter que soportar
a un home, por ter necesidade do diñeiro 39 Colombia barrio

44 un medio para resolver un problema no momento, síntome mal,

pero socorro aos meus 29 Colombia barrio

45 o último, a necesidade tenme en isto, de voltar atrás nunca faría isto 47 Ecuador barrio

46 non é vida, nin futuro 35 Portugal barrio

47 único medio de vida, pola necesidade económica 37 Brasil piso

48 é do que vivo eu e os meus, con isto pago a débeda e o piso,

acostumeime porque ningunha muller querería traballar nisto 26 Santo Domingo club

49 unha porquería, noxento, humillante 34 Brasil club

50 necesidade, é unha necesidade 40 Brasil piso

51 é unha forma de ganar diñeiro máis rápida 34 Brasil piso

52 algo sucio, denigrante 40 Santo Domingo barrio

53 supervivencia 54 Panamá barrio

54 o peor, nada máis que o peor 22 Brasil club

55 algo malo para as mulleres, non é vida, ninguén se merece isto 22 Ecuador club

56 fonte de diñeiro e supervivencia. Permíteme vivir 30 Venezuela club

57 é un medio de vida, comodidade económica: eu recomendaríao 23 Brasil barrio

58 medio de sobrevivir 35 Santo Domingo barrio

59 é o mais desagradable, canso e difícil 36 Venezuela barrio

60 moitas cousas: é unha vida que non ten nada bo, só o diñeiro 41 Brasil piso

61 unha merda, o único que che da é trauma, moito trauma. 48 Santo Domingo club

62 unha saída para vivir, non nos agrada, pero hai que facelo 49 España barrio
Entrevistas en profundidade
(análise cualitativo)
A. INICIOS NA PROSTITUCIÓN
Na actualidade estase a reproducir e a maximizar
o fenómeno migratorio feminino dende os países
menos desenvolvidos cara aqueles denominados
do “primeiro mundo” derivado de situacións
ecónomicas, sociais e culturais onde, unha vez
máis, as mulleres son as que asumen un papel que
ninguén quere e que son reflexo da subordinación
e discriminación que tamén sofren nos países de
orixe: a prostitución como “vehículo” de entrada
e abastecemento monetario familiar (como así o
fixeron as españolas no seu día no mesmo marco
social). As migracións tenden, polo tanto, a
feminizarse, tal e como se feminiza a pobreza no
planeta (o 70% das persoas pobres do mundo son
mulleres). Son latinoamericanas, africanas e
mulleres de Europa do Leste as que deixan os seus
fogares e as súas familias en busca do “soño
prometido”, en busca de traballo ou, no seu
defecto, a prostitución, en aras de mellorar as
súas condicións de vida e das súas familias.
A familia
As relacións familiares cambiaron de modo
significativo no que se refire á xerarquía e aos
papeis de xénero. Tradicionalmente o pai e outros
membros varóns eran os encargados de cubrir as
necesidades familiares, pero esta situación
experimenta algúns cambios na actualidade debido
á cada vez maior e máis evidente contribución da
muller a elevar o nivel económico da familia
potenciado por unha desestructuración desta nos
países menos desenvolvidos onde a figura masculina
sinxelamente “non existe” ou está representada
exclusivamente no pai proxenitor e nos fillos
dependentes.
As expectativas dos proxenitores de que as súas
fillas deben contribuír a mellorar a situación das
familas, aínda que sexa exercendo a prostitución,
reflexa un cambio de actitude importante: a muller
pasa a ser quen se debe “sacrificar” para alcanzar
o benestar dos seus a calquera coste, aínda que
iso xere un dano persoal e non sexa aceptado pola
sociedade. O diñeiro xoga aquí un papel simbólico
que “redime” á muller prostituída e produce unha
asimilación familiar e social semi-tolerada onde
o benestar da muller queda nun segundo plano ou
non importa. Así, para manifestar os seus propios
méritos, as mulleres que exercen a prostitución
recurren a exhibir, polo menos, o éxito material
como maneira de alcanzar a aprobación familiar
e a de toda a comunidade. A interacción social
está, pois, dalgún xeito, suxeita ao éxito material.
Así, non é de estrañar que se desenvolvan certos
mecanismos de defensa respecto á ocupación das
súas fillas: ocultar o exercicio, gastar de maneira
ostentosa, prestar cartos a outros veciños, investir
en electrodomésticos ou inmobles, doar cartos a
institucións relixiosas…*.
99 Intermediarios
A pesar da idea estereotipada que existe do tráfico
de mulleres, o modus operandi é, a cotío, a través
de redes informais de captacións e recrutamento.
Non é raro atopar casos nos que é un coñecido/a
ou familiar quen achega á prostitución a unha
muller, e moitas veces son os mesmos traficantes
e proxenetas os que se fan valer destos
intermediarios para alcanzar os seus obxectivos
a través dalgún tipo de chantaxe ou coacción.
O silencio, secretismo e o sufrimento que asimilan
moitas mulleres que exercen a prostitución como
parte do exercicio así coma os traumas que xera
nelas e nas súas familias fai que “teña que existir”
un total descoñecemento da actividade en si no
país de orixe e que só se perciban as ganancias
económicas que produce, co que se mantén o
circuíto prostitucional e o tráfico como ferramenta
de apoio creando unhas perspectivas irreais que
alentan ás mulleres a emprender esta viaxe.
Débeda e viaxe
Cando unha muller decide por vontade propia,
coaccionada ou baixo presión emigrar, debe
facerse, dalgún xeito, co diñeiro que precisa para
pagar a viaxe, o visado e os gastos. Aquí entran
e fan “negocio” os prestamistas ou dubidosos
fiadores oportunistas, coñecidos ou non,
pertencentes a unha rede ou non, que, a miúdo,
aumentan con altos intereses a súa débeda.
Por que a prostitución?
Entrevista Piso 2
Laura, Colombia, 36 anos +/-, 5 anos de
exercicio, continuo, 2 fillos
- “Marchei do meu país porque alí tocábame
traballar moi duro no campo e non se ganaba case
diñeiro e teño dous fillos que teñen 18 e 17 anos,
marchei por ter un mellor futuro para eles”.
100
- “Xa trouxen aos meus fillos para aquí, están
estudando no Instituto (…) pero é moi duro este
traballo, teño ganas de non estar xa nisto, pero
teño que facelo, aínda que me doa, polos meus
fillos, porque estou soa, por iso teño que estar
aquí”.
Entrevista Piso 4
Raquel, Brasil, 42 anos, 1 mes de exercicio,
continuo, 1 fillo
- “Para comprar a casa que eu quero, para comprar
alá, a casa, en Río de Xaneiro, unha casiña pequena
e que me chegue para vivir, teño que ter 10.000
euros, só para a casa, 30.000 reais… é o que teño
que ganar para poder mercar esa casa”.
- “Eu teño que mandar riqueza para a miña nai…
mandar para alí 100 euros, 248 reais. Debo facer
a compra para o mes, o mes todo, e teño que
mandar un diñeiro do aluguer…son máis de cen
euros, douscentos euros teño que mandar, mínimo
(…)”
Entrevista Piso 5
Isabel, Ecuador, 44 anos, 2 meses de
exercicio, continuo, 3 fillos
- “Teño tres débedas en tres bancos e os meus
fillos, envío trescentos euros, catrocentos euros…se
os teño para tres, catro días, dígolle á miña filla:
tanto chega, pagas tal cousa, a tal banco, tal
banco, o que che queda para comida…Teño que
estar desesperada para xuntar diñeiro, agora para
o once teño que mandar máis de catrocentos
euros, por exemplo, tocoume un banco o tres de
este mes, o once tócame o outro e o vinte outro,
teño que enviar. Dígolle á miña filla pagas esto
e o que che queda para tí e para a comida…”
Entrevista Club 1
Claudia, Brasil, 30 anos, 7 meses de
exercicio, continuo, 2 fillos
- “Eu teño vontade de dar unha vida así máis ou
menos para os meus fillos, para mirar por eles,
que eu non tiven, entendeu?. Ao principio si (falaba
tódolos días coa sua nai), teño xente que cando
falan máis por teléfono coa familia, alí quítalles
morriña, e a min non, cando máis falo, danme
máis gañas de marchar, entendeu?. Falo unha vez,
dúas veces por semana…”
- “É agora que eu vou conseguir mercar unha casa,
que era o que eu quería. Eu vivía coa miña nai
nun pobo pequeno do interior, onde non hai máis
do terceiro grao de escola, non hai máis estudos,
e quero comprar unha casa en Goian para que os
meus fillos teñan máis oportunidades”.
 Entrevista Club 2
Miriam, Santo Domingo, 23 anos, 10 meses
de exercicio, continuo, 1 fillo
- “Alí sobrevívese pero non moi ben, a cousa non
está moi ben, está ben para o que ten, para o
que gana cartos, pero para os demais…”
Entrevista Club 4
Cintia, Rumanía, 22 anos, 2 anos de
exercicio, continuo, sen fillos
- “Eu tiña unha amiga…eu non vín aquí porque
me fixera falta o diñeiro, foi un antollo vir a
España, pero non sabía que me ía deitar cos
clientes, sabía que ía tomar copas, e esta rapaza
díxome, pois tí se queres tomar copas pois tí
tómaste as copas (…) senón deitaste con eles,
páganche moi ben…ela non me obrigou, nin me
quitou os cartos nin nada, eu vin como ela ganaba
tantos cartos, normal, os cartos atraente (…) e
101
eu empecei a deitarme coa xente tamén por
cartos”.
Entrevista Club 6
Natalia, Colombia, 30 anos +/-, 15 anos
de exercicio, intercaladamente, 2 fillos
- “(…) Eu tívenme que ir da miña cidade, do meu
pobo, porque me mandaron matar (…)…pero os
meus coñecidos xa me dixeron que Deus non me
quería para iso, porque a tódalas rapazas que
levaron matáronas…e violáronas coma a tí? Si, si,
violaron a unha velliña e a unha nena de 7 anos,
e colgárona donde colgan os porcos… (…) eu non
coñecía aos meus violadores…alí é así (…), unha
ten que estar cun home como obrigada, senón din
que eres unha puta”.
- “Eu funme a Cali cando me violaron, porque me
tiven que ir, porque me mandaron matar. Un
curmán dunha exmoza dun irmán meu, pagáronlle
300.000 pesos, convencéronme de que me sacaban
da miña casa con mentiras, a unha “cuadra” da
miña casa, e que eles viñan e me sacaban, (…)
pero como el me tiña estima pediu (…) que me
sacaran e pola madrugada leváronme a Cali, (…)
onde unha tía me coidou”.
- “Con 18 anos traballei de prostituta en Colombia,
porque a necesidade manda, porque eu teño
moitos irmáns pero ningún metía a man no peto
para axudar á miña nai, co hipermercado, para
pagar os servizos…”
- “Cando a miña filla tiña tres meses tiven que
empezar de novo a traballar, porque a miña filla
non coñeceu ao seu pai (…)”.
Entrevista Club 10
Paula, Brasil, 28 anos, 2 anos de exercicio,
intercaladamente, sen fillos
- “Quero acumular un bo diñeiro para mercar un
coche, unha casa e rematar os meus estudos, e
axudar á miña familia (…) un ano e medio de
dereito”.
- “Teño que rematar os estudos, hai un plazo, e
o último semestre eu fíxeno no 2001, e paréceme
que son cinco anos, entón teño que voltar, e facer
polo menos seis meses máis para rematar, senón
perdo. Son cinco anos, eu estiven un ano medio.
É moi caro. Agora volvendo podo pagar, mais no
Brasil non tiña como pagar, non teño como pagar
porque se gana pouco, para ganar moi ben tes
que ter un diploma da universidade, de faculdade,
aí, mesmo así é difícil conseguir un emprego bo,
regular, e se non tes o diploma da faculdade
ganase pouco, non da para quen vive só, non da
para pagar un aluguer, colocar a gasolina no coche,
non da para esas cousas (…)”.
 Entrevista Club 7. Grupo de discusión
M1. Marcela, Brasil, 24 anos, Tempo de exercicio
1 ano (aproximadamente), intercaladamente,
sen fillos
- “E ela díxome: tí verás se traballas nisto que se
fai máis diñeiro, ou buscas outro traballo (súa
irmá)”.

- “Ben, eu teño moitas amigas que xa viaxan hai

tempo pero eu nunca me imaxinei estar aquí
hoxe... Ben, un día... estaba en dificuldade, non
tiña traballo, ben, traballo tiña pero gánase moi
pouco, traballas moito e ganas moi pouco”.
- “Non é que o noso país sexa pobre, entende? o
noso país ten riqueza pero a pasta vale moi pouco,
entón para ter unha vida mellor,... tódalas
brasileiras como doutros países buscan Europa
para ter unha vida mellor, entende?..., a pasta
vale moito máis, a túa pasta no meu país vale
tres veces máis, entón axúdame bastante, chega
para manter á miña familia, entende?...”
Houbo algún intermediario?
Entrevista Club 3
Gloria, Santo Domingo, 21 anos, 4 anos
de exercicio, intercaladamente, sen fillos
- A túa amiga foi quen che comentou como era?
“Si, como era o tema e todo. Unha noite collín e
fíxenme 200 euros, e, pois mira quedeime, nun
club, si (…) comentoume como era o sistema,
canto máis ou menos se cobraba, como se lavaba
aos homes, como se lles poñía o preservativo, e
todo, e como se ligaba (…)”.
Entrevista Club 6
Natalia, Colombia, 30 anos +/-, 15 anos
de exercicio, intercaladamente, 2 fillos

102
- “Alí había unha señora que mandaba ás mulleres
Entrevista Piso 2
aquí, pero por aquela época eu durmía nunha
Laura, Colombia, 36 anos +/-, 5 anos de
exercicio, continuo, 2 fillos cama onde había bichos, chinches, e picáronme
e deixáronme unhas marcas, e a señora díxome
que eu era moi bonita, pero que así, con esas
- “O da prostitución, xurdiu por unha rapaza que
marcas, non podería irme porque daba moi mala
mo comentou (…) pero isto xa foi hai tres anos,
imaxe, que a xente podía pensar que eu tiña SIDA
hai dous anos que xa non estou no club (…)”
ou algo (…)”.

- “Ela xa estivera por aquí e xa se marchaba para

alí, pero non me explicou nada, só que estivera
traballando por alí e que se ganaba ben, pero iso
xa foi anos atrás, e agora xa é moito máis difícil”.
Entrevista Piso 5
Isabel, Ecuador, 44 anos, 2 meses de
exercicio, continuo, 3 fillos
- “Esta era unha Dama, unha señora de alí á que
mataron… porque trouxo para aquí a unha rapaza
que non tiña que traer, díxolle unha cousa e logo
era outra (…) esta señora non me deixou vir, vín
pola irmá dunha cuñada que xa está no cárcere,
vín hai seis anos, e tardei en pagar tres meses,
todo ía para pagar a débeda menos o básico”.

- “Teño unha irmá que se veu antes, ten dous

bebés, ela traballa no mesmo e logo ela díxome
para facer os papeis, fíxomos, eu non quería vir,
perdinos e fíxomos de novo, e vínme”.
 Entrevista Club 9.
Violeta, Santo Domingo, 34 anos, 10 meses de
exercicio, intercaladamente, 3 fillos
- “Unha rapaza dominicana chamoume e
preguntoume: onde estás? e eu díxenlle: en Madrid,
ela estaba en León, e díxome: pois voute buscar
para que veñas para aquí. Foime buscar e díxome
que ela traballaba nisto, pero que íamos ver se
conseguía traballo, e fomos onde as monxas, á
Seguridade Social a ver se conseguía algo que
facer e nada, porque ao non ter papeis…”
- “Así foi que ela me trouxo para aquí, a Ribadeo,
a un club que había alí, pero eu non era capaz,
porque eu nunca na miña vida… no meu país
sempre traballaba en traballo normal (…)”
Entrevista Club 10
Paula, 28 anos, 2 anos de exercicio,
intercaladamente, sen fillos
- Tí sabías ao que viñas? “Si” Quen che deu a idea
de vir para aquí? “A primeira vez foi unha amiga
do Brasil (…) outra amiga dela estaba aquí e
comentoullo a ela, e eu vin con ela”.
-Que che contou para que quixeras vir? “Ah, ela
falou de que ganou moita pasta, ela pagou o
billete en trece días, tiña moita sorte, tampouco
era moi guapa mais tiña moita sorte, pagou en
trece días e na época foise con 1.500 euros, pagou
2.600 en trece días e sobráronlle 1.500. E eu e
máis a miña amiga do Brasil falamos, ah!, entón
vamos que é moi sinxelo, non? E aí vimos. Aí
chegamos, aquí, e non era nada daquelo porque
aquí é cuestión de sorte, ela tivo sorte, nós non.
Mais paguei nun mes só”.
A viaxe e a débeda
Entrevista Piso 4
Raquel, Brasil, 42 anos, 1 mes de exercicio,
continuo, 1 fillo
- “…A viaxe fíxena cun préstamo, fixen un prezo.
Para vir para aquí pedín un prezo de 5.000 reais.
O pai dunha amiga miña fíxome o prezo, eu
pagáballe aos poucos, 36 meses, mais se eu teño
antes, eu pago antes... menos de dous mil euros
(o préstamo)...Foi co que paguei a viaxe dende
Río de Xaneiro a San Paulo e San Paulo-Madrid.”
Entrevista Piso 5
Isabel, Ecuador, 44 anos, 2 meses de
exercicio, continuo, 3 fillos
- “Tí sabes que o soldo aquí é de 600 euros, 700
euros e a débeda que unha trae do noso país non
alcanza para pagar, para fillos para todo…”
103 - “A mín custoume 1800 euros só a pasaxe, ademais
trouxen máis diñeiro, vín pola miña irmá” (…)
Entrevista Club 1
Claudia, Brasil, 30 anos, 7 meses de
exercicio, continuo, 2 fillos
- “Eu estaba debendo un diñeiro no Brasil, (…) e
ao terceiro día, eu sentei nunha caixa de son e
eu sentei alí, parecíame todo diferente, non cría
que eu estivera alí, e pensei: ¡ai, meu Deus, que
estou facendo aquí!, non dou crédito! aí comecei
a chorar, e as bágoas caían… (…) Eu estaba debendo
un diñeiro alá no Brasil e eu pensei que ía traballar
aquí e voume de contado”.
- Pregúntolle se era moito diñeiro e responde:
“Alí no Brasil si, pero en euros non é tanto. Alí
tiña unha colega de traballo que me dixo que
cando ela chegou, os tres primeiros meses ela non
conseguiu traballar porque ela entrou en
depresión”.
 Entrevista Club 2.
Miriam, Santo Domingo, 23 anos, 10 meses de
exercicio, continuo, 1 fillo
- “Os cartos da pasaxe de alí para aquí, conseguinos
a través dun préstamo duns amigos alí, que che
dan créditos por días. 3500 euros”.
- “Un cando vén de alí fai as súas cousas para vir
aquí, porque os cartos non lle alcanzan para pagar
a pasaxe, e eu empecei a traballar, antes de vir
aquí, de camareira, pero como un non ten
papeis…traballaba a xornada completa e só me
pagaban 300 euros e non me daba para mandar
alí, entón a rapaza coa que vivía, que era
dominicana, díxome: vente para acá…e vín, aínda
que non quería, vín, e non me gustou, marchei e
tiven despois que voltar outra vez porque non me
quedaba outra”.
- “Ía pagando a pasaxe pouquiño a pouco, pimeiro
co que traballaba no bar (…)”
Entrevista Club 4
Cintia, Rumanía, 22 anos, 2 anos de
exercicio, continuo, sen fillos
- “Paguei 500 €, pero mandoume a miña amiga
diñeiro, ela estaba aquí, mandoume ela diñeiro,
a miña amiga xa estaba aquí, ela só me mandou
os cartos, pero non foi coma o meu “chulo”,
traballar para ela ou algo diso (…)”
Entrevista Club 6
Natalia, Colombia, 30 anos +/-, 15 anos
de exercicio, intercaladamente, 2 fillos
- “Eu cheguei vai facer seis anos, paguei en tres
meses, co que ganaba pagaba e quedábame algo
para as miñas cousas (…)”.
- “Eu paguei 900.000 pesetas pola pasaxe (…),
sabía ao que viña, pero outras mulleres non, ou
saben pero ao chegar aquí ves que debes máis,
que iso foi o que me pasou a min, que dixen: xa
rematei, e dixéronme: non, non, fáltache isto
(…)”.
Entrevista grupal Club 7.
M1. Marcela, Brasil, 24 anos, Tempo de exercicio
1 ano (aproximadamente), intercaladamente,
sen fillos
-“Eu paguei... como... 1.150€”
Entrevista Club 8
Sonia, Santo Domingo, 40 anos, 11 anos
de exercicio, intercaladamente, 2 fillos
- “Ao principio vín porque daquela, a cousa alí
estaba bastante mal, a muller do dono deste club
é a miña tía (…)…e ela en realidade foi quen me
104
axudou a virme para España. (…) Ela prestoume
os cartos para vir para aquí e despois pagueino
eu”.
- “Non, non, non…eu da viaxe non tiven que
pagar…eu tiven que pagar o meu billete, ela
prestoumo e despois pagueino eu, claro, ela
prestoume os cartos porque non tiña, pero iso
porque eu son da familia…senón…hai a quen lle
custa alá moitos cartos…pois, 6.000 euros, 12.000
euros, depende, depende…depende das mafias
porque a maioría destes tráenas…iso é certo”.
- “Antes viñan moitas rapazas pagando unha
cantidade de cartos desorbitante.”
 Entrevista Club 9.
Violeta, Santo Domingo, 34 anos, 10 meses de
exercicio, intercaladamente, 3 fillos
- “Eu fun ao consulado por un permiso de traballo
e fixen as xestións para que me deran a visa…un
visado custa moito aló (…)”.
- “O visado custoume 3.000 euros vir para aquí,
tí págaslle á xente que mira a maneira de que
poidas vir para aquí”.
- “Aparte dos cartos do visado paguei o billete de
avión”
- “Eu tiña que buscar algo, porque xa sabes que
alí a débeda funciona con intereses, é como un
banco (…)…a visa pagueilla a unha persoa, pero
os cartos tívenos que buscar eu, entón eu debíalle
a un avogado (…)…debíalle polo menos 3.000
euros, pero iso, co que che cobran de intereses
vai aumentando, aumentando (…)…”.
- “Para os fillos envío mensual… 200 euros, e a
débeda que teño vouna pagando segundo vou
aforrando algo, tí sabes, págoa cando podo,
mensual non a pago, ás veces tardo dous meses
para mandar, ás veces mando 1.500 euros…o que
máis poida para que baixen os intereses. Ao non
traballar esa débeda medrou, era un 20% de
intereses tódolos meses, e se non apuro iso nunca
o vou rematar de pagar, teño que chegar a un
acordo con eles (…)”
Entrevista Club 10
Paula, 28 anos, 2 anos de exercicio,
intercaladamente, sen fillos
- “A primeira vez paguei 2.600 (euros) (…) eu
paguei aquí… Si, na Coruña…. Creo que nun mes”.
- “Agora vín por conta miña, eu paguei, mellor
que estar debendo, si porque o billete (…) o billete
na época eran uns 700 euros e cobráronme 2.600
(euros). Eu tería cantos anos de pagar un préstamo
en Brasil, que me sairía máis barato e non pagar
os 2.600 e ter que follar moito pola cara. Entón
preferín pagar é mellor”.
B. NA PROSTITUCIÓN
Primeiras experiencias
Se o proceso de adaptación dun inmigrante xa é
difícil en condicións normais, para unha muller
que exerce a prostitución, é en moitos casos,
traumático (primeiro polo descoñecemento das
condicións nas que se realiza a actividade e
segundo, polo propio exercicio en si, xerador de
violencia, que mina a autoestima, illa e
despersonaliza). Culturalmente marcadas por unha
sociedade relixiosa e conservadora, a maioría das
mulleres non exerceron no seu país de orixe e,
incluso, algunhas só mantiveron relacións sexuais
105 cos pais dos seus fillos, polo que, os primeiros
días e, en especial, a primeira relación cun cliente-
prostituidor, queda na súa memoria como un
acontecemento recurrente e desagradable, tal e
como elas mesmas comentan nas entrevistas.
A roupa que teñen que vestir, o comportamento
e finximento que deben ter cos homes, as
“esixencias” dos donos e traballadores dos locais…o
imaxinario de todo aquelo do que ninguén lles
falou é tan abrumadoramente impactante que, os
primeiros días a muller queda bloqueda: está soa,
lonxe do seu país, ten unhas espectativas que
cumprir e unha débeda á que facer fronte. Algunhas
“intentan fuxir” dunha situación insospeitada e
voltar ao seu país, onde poden ser vistas como
fracasadas; outras moitas, porén, deciden
finalmente quedarse intentando “acostumarse”
ao medio (coa axuda de tódolos elementos que
xogan un papel lexitimador da práctica prostitutiva
e cos que asimilan os distintos graos de violencia
aos que se expoñen).
O seu valor, descoñecido para os seus familiares
e invisible para os que se aproveitan delas non
evita, non obstante, que a prostitución deixe a
súa marca.
Humillacións e agresións
A maioría das mulleres son humilladas e agredidas
con máis ou menos habitualidade durante o
exercicio, pero a tolerancia fronte a este feito
dos que as rodean, obrígaas a aumentar o seu
nivel de submisión. É tan común que unha muller
prostituída sexa insultada, vexada e agredida e,
incluso, socialmente ten tan pouca repercusión,
que elas mesmas adoitan aceptar este tipo de
comportamentos cunha ficticia normalidade como
mecanismo de defensa ou estratexia de resistencia
ao medio prostitutivo.
O cliente-prostituidor e o uso do preservativo
A “clientela” da prostitución mostra diferenzas
en termos de idades, profesión e nivel
socioeconómico, pero, a pesar desta
heteroxeneidade as mulleres atribúenlles
elementos comúns a todos eles afirmando que:
1. A maioría son homes casados e/ou con parella
estable.
2. A maioría insisten en ter relación sexuais sen
preservativo e conségueno. Isto non supón ningunha
excepción dado que na prostitución predomina,
esencialmente, un exercicio da irresponsabilidade
sexual ao servizo dos intereses e “goces” de quen
compra, tendo como coartada o “apoio” dos que
tamén dominan no medio: os proxenetas.
3. Carecen de hábitos de hixiene básicos.
4. Son consumidores de prostitución habituais
frecuentando os distintos locais unha vez á semana,
polo menos.
5. Moitos intentan, ademais, manter relacións
sentimentais con elas como unha maneira de
extrapolar a súa dominación primaria (económica)
ao terreo emocional (dominación secundaria).
Con respecto a este último apartado debemos
prestar atención á parte do cliente-prostituidor
(das transcricións) e o motivo polo que se amosa
case sempre tan obcecado en manter prácticas
de risco, chegando ás veces a enfrontarse coa
muller, a enganala e a chantaxeala a pesar da súa
oposición.
Segundo Manuela Ribero, Manuel Carlos Silva,
Fernando Bessa e Octavio Sacramento* nunha
recente investigación neste eido, o feito de que
o home insista tanto en ter prácticas de risco pode
ter diferentes orixes pero, sen dúbida, o máis
salientable é o que denominan concepto de risco
como recurso de construcción da masculinadade:
106 As expectativas e os comportamentos dunha boa
parte dos clientes-prostituidores tenden a
encadrarse dentro do modelo cultural dominante
e o enfrontamento co risco constitúe unha
tentativa, máis ou menos intencionada e/ou
consciente, de probar a súa masculinidade
(dominación). O risco é, de feito, un elemento
ideolóxico estructurante do modelo desta
masculinidade, e dacordo con isto, asumilo é un
forte indicio de virilidade. Pola contra, a prevención
a través do preservativo, aínda que obxectivamente
sexa máis razoable, é sancionada con clasificacións
que se refiren máis ben a atributos femininos e,
polo tanto, excluínte para o home do campo de
identificación masculina.
Consecuencia disto é que se fai particularmente
difícil a instauración dunha “cultura do autocoidado
e da prevención” entre os clientes-prostituidores,
e non así nas mulleres prostituídas.
Segundo Sven-Axel Mansson* os clientes poderían
dividirse en 5 grupos constituíndose como reductos
de esteriotipos patriarcais:
1. Os que alimentan fantasías que degradan á
muller prostituída e permítenlle distinguirse delas
e liberarse da “culpa”.
2. Os que teñen a idea de que certo tipo de
relacións sexuais non poden ser levadas a cabo
con mulleres non prostituídas.
3. Os que, por medo, timidez, idade avanzada ou
minusvalía acuden ás mulleres prostituídas
dándolles un valor de “consoladoras” dando por
feito que, por ser prostituídas, deben facer que
el se sinta “potente” e “controlador”.
4. Os que teñen unha visión sobre a sexualidade
definida a través dunha sociedade e industria do
sexo machista (xeralmente mozos) percibindo o
sexo de pago como un dereito, unha necesidade
física que require atención.
5. Os que buscan “outro tipo de muller”, pois
teñen ideas sobre a verdadeira natureza feminina
confrontadas co feminismo e que se refuxian en
conceptos da feminidade estereotipados (as
mulleres latinas son limpas, as africanas máis
salvaxes…) para esconder o seu medo a perder a
supremacía masculina que se ve ameazada pola
igualdade socio-política adquirida e en expansión,
das mulleres.
Condicións do exercicio
Pero se ben a muller ten que facer fronte ás
relacións con numerosos clientes-prostituidores,
tamén existen outros tipos de condicionantes que
inflúen na situación vivida no exercicio por parte
das mulleres prostituídas e son as condicións nas
que se desenvolve a actividade:
Unha muller que é aceptada nun club ou piso (non
esquezamos que son os contactos e as
características físicas as que deciden o
medio/espazo prostitutivo) debe acatar certas
normas, que son a base nas que se sustenta a
explotación sexual. O horario de exercicio é
indefinido, de moitas horas, nalgúns casos de 24
horas. A disposición da muller na prostitutición é,
polo tanto, sen condicións (moito menos,
consensuadas) e de total rendición e submisión a
elas. Senón é así, non forman parte do sistema e
a industria do sexo que xera verdadeiros e
astronómicos beneficios económicos. (Véxase pisos
de prostitución neste informe e a pouca repercusión
daquelas que se “aventuran” por conta propia).
O exercicio nun club ou barrio está ademais
condicionado pola incitación que a propia muller
prostituída debe facer ao cliente-prostituidor como
parte da “reafirmación da virilidade masculina”
apuntada anteriormente, creándose un “xogo
107 verdadeiramente teatral” onde a muller debe
tentar convencer para manter un contacto sexual
ou para que a conviden a unha copa. O papel do
cliente-prostituidor é inicialmente pasivo mentres
fai uso/abuso primixenio do corpo da muller (que
se deixa tocar, magrear, etc) ata que o cliente-
prostituidor da o seu veredicto. É entón onde
comezará unha “suposta negociación” na que
sempre se regatea, no prezo, na práctica, nas
condicións da práctica (sen condón, etc.). Se o
home di que non, a muller deberá intentalo con
outro cliente.
No caso dun piso de prostitución a manobra é
diferente, máis clarificadora do exercicio de
dominación masculina porque non existe un espazo
de “ocio e esparcimento” coma o bar no que se
“encubra” a súa manifestación. O home chega ao
piso onde as mulleres semiespidas pasarán diante
del co obxectivo de que el escolla.
Todo baixo a atenta mirada do encargados/as dos
locais, especialmente atentos/as a cada
movemento dado que, ao fin e ao cabo, as mulleres
son a súa fonte de ingresos…Normalmente, son
estos os que recomendan a unha en especial
coñecendo os “gustos” dos clientes-prostituidores,
amigos, coñecidos e habituais.
En ambos espazos existe cada vez máis un deterioro
na relación cliente-prostituidor/muller prostituída
que é a onde tamén se dirixen as novas “discotecas
do sexo” cun aumento da despersonalización e
deshumanización da muller prostituída. Para o
cliente-prostituidor “a persoa desaparece e só
conta a práctica. O diálogo redúcese ao mínimo
e o que cobra importancia é o acto sexual en si
ou a práctica e non o feito de acudir a unha muller
prostituída. Para o cliente-prostituidor non importa
quen senón o que”.*
Relación entre ganancias e perdas
108
A presión á que as mulleres se ven expostas, tanto
no propio exercicio como fóra, fai que, a pesar
de ter unha remuneración económica media-alta
estas perciban e afirmen que os seus ingresos non
son o que esperaban: as mulleres, de feito, senten
que perden máis do que ganan (o que “perden”
evidentemente, supera calquera expectativa
económica dado que se trata de algo intanxible
e de díficil recuperación: a condición de persoa).
Cales son, pois, as consecuencias do exercicio da
prostitución para as mulleres?
As consecuencias do exercicio da prostitución
dependen, en gran medida e tal e como afirma
Melisa Farley* do tempo que leven exercendo,
“canto maior sexa o número de clientes que teña
que ver, maior será o deterioro, tanto físico como
psicolóxico”.
A longo prazo son moitos os estudos que relacionan
as secuelas da prostitución coas de vítimas de
agresións sexuais, tal e como se reflicte noutro
artigo da mesma autora* mencionada e os
realizados a vítimas de agresións sexuais por E.
Echeburúa* P. de Corral, I Zubizarreta e B. Sarasúa,
sen especificar a súa relación sintomatolóxica coas
mulleres prostituídas, neste último caso, pero que
cremos debemos reflectir dadas as grandes
similitudes existentes entre ambos colectivos:
1. Ansiedade e medo: Son os síntomas máis severos
e persistentes a longo prazo, estos temores poden
desencadear en fobias e limitar a capacidade de
vida das mulleres.
2. Depresión: A sintomatoloxía maniféstase en
trastornos do sono e da alimentación, sentimentos
de culpabilidade, baixa autoestima, vergoña,
irritabilidade, fatiga e ideas de suicidio. Estos
trastornos de carácter cognitivo conductual
baseánse no modelo de indefensión aprendida de
Seligman (Abramson, Seligman, Tesdale, 1978),
segundo o cal a muller aprende que non existe
relación entre a súa resposta e as consecuencias,
detectándose tres déficits:
a) Déficit Motivacional: diminución da iniciación
de resposta que produce o escape (apatía).
b) Déficit Cognitivo: que se caracteriza pola
incapacidade de aprender que as respostas e os
resultados son continxentes, presentándose
déficits na resolución de conflitos.
c) Déficit Emocional e Afectivo: caracterizado
por un incremento en emotividade, ansiedade
e depresión.
3. Inadaptación Social: Diminúe o goce xeral e
aumenta a incapacidade para atopar satisfacción
na vida. En caso de mulleres prostituídas se son
inmigrantes ilegais a súa capacidade de adaptación
verase máis mermada polas dificultades que esto
implica.
4. Disfunción sexual: Tódolos compoñentes
relacionados coa agresión sexual están
condicionados e provocan respostas de medo e
ansiedade na muller. Nestes compoñentes atópase
o aspecto sexual, que está condicionado
negativamente e pode ter unha resposta negativa
na muller. Esta reacción pode xeralizarse a outras
situacións, conductas e interaccións de carácter
social. O tipo de problemas máis habituais son o
medo ao sexo (provocado), a falta de desexo
sexual, vaxinismo e anorgasmia e que no caso das
mulleres prostituídas se aumenta dado o nivel de
actividade e exposición ao medio que a obxectiviza,
de feito, como instrumento sexual. (ver transcrición
das relacións de parella neste apartado).
Quizais por iso a muller prostituída demostra ter
grandes problemas nas súas relacións interpersoais
co outro sexo. Durante o tempo de exercicio a
perspectiva sobre o sexo masculino varía e, segundo
elas afirman, xa nunca volverá a ser a mesma.
Relacións de parella
É habitual que a parella da muller prostituída sexa
un cliente-prostituidor e que este lle esixa o tipo
de prácticas sexuais que tiñan durante o exercicio,
así como a súa dispoñibilidade e accesibilidade
propia e intrínseca á prostitución, que se traduce
tamén, en impunidade nas súas “peticións” (non
se paga só por obter sexo, senón todo o que estime
o cliente-prostituidor aínda que non teña relación
co servizo sexual, específicamente). É, polo tanto,
“normal” que o home/cliente-prostituidor non
entenda nin comprenda as potenciais negativas
da muller neste senso, dado que non exerce na
relación de parella o mesmo rol que sendo
prostituída e moito máis, se ademais se producen
disfuncións de caracter sexual por parte da muller.
Por iso os conflitos neste tipo de parella son moi
frecuentes (cando non, rupturas) e o home emprega
a referencia da súa condición de “prostituta” para
reafirmar, unha vez máis, a súa virilidade e
masculinidade ante a muller, estigmatizándoa e
desprezándoa. A falta de desexo e a negativa a
realizar certas prácticas son algo manifestado
polas mulleres no estudo de campo e que supón,
en moitas ocasións, un problema no eido da parella,
moitas veces, insuperable ou insuperado.
Outras mulleres
Sobrelevar o exercicio da prostitución non é sinxelo
e o resto das mulleres prostituídas (entre elas)
tampouco o facilitan. A convivencia en espazos
reducidos durante moitas horas de varias mulleres,
109
a competitividade forzosa á que se ven sometidas
para alcanzar clientes-prostituidores, reforzada
pola diversidade cultural que se da nestos
ambientes potencia unhas relacións confusas e
baseadas na desconfianza. Co traballo de campo
comprobouse que:
1. As mulleres non se alían nin forman grupos
(ocúpanse exclusivamente de si mesmas) e se o
fan, puntualmente para obter un obxectivo común
nun tempo determinado, xúntanse por
nacionalidades.
2. Excepto en Macroclubs e pisos de relax, as
mulleres tenden a solicitar a entrada no club e/ou
lugar de exercicio tendo en conta a nacionalidade
do resto das mulleres que están alí.
3. Existe unha gran rivalidade entre mulleres de
diferentes idades (competitividade e valoración
persoal polo que o propio sistema as valora: nova,
delgada, fermosa, etc.).
4. As relacións con mulleres que non exercen a
prostitución é prácticamente inexistente.
5. Existe unha certa empatía entre elas ao falar
da razón pola que exercen a prostitución as outras
mulleres e non tanto por outras posibles afinidades.
Aínda así, a pesar de que a grandes rasgos podemos
dicir que as mulleres se alían con aqueles cos que
se sinten máis identificadas, é dicir, mulleres do
seu mesmo país de orixe, é frecuente atopar
mulleres no mesmo núcleo urbano de Lugo que,
ao coincidir, amósanse reservadas ou distantes
derivado do descoñecemento da familia directa
da actividade a desempeñar en España e a mutua
vergonza de que o poidan saber algún día.
110
A convivencia seguindo estos patróns conductuais
fai que se reafirmen prexuízos e estereotipos entre
as propias mulleres (as brasileiras son máis fogosas,
as colombianas máis facendosas…) e que sexa
moito máis difícil a convivencia e o entendemento,
facilitándoselles aos donos e encargados o control
do grupo, ao non formar un bloque homoxéneo e
ao non existir verdadeiras alianzas entre elas.
Drogas
A soidade, a presión, a coerción, os sentimentos
de culpa, a nostalxia, o estrés e as súas poucas
posibilidades de elección verdadeiras son un marco
favorecedor para o potencial consumo de drogas,
alcohol e tranquilizantes. O proveedor: o cliente
e nalgúns casos, traficantes, proxenetas ou persoal
relacionado co propio club.
As mulleres son remisas a admitir o propio consumo
de drogas e si, porén, afirman sen dúbidas, que
o realizan o resto das mulleres. O medo a ser
dobremente estigmatizadas xoga un papel
importante neste senso. Aínda así, resulta revelador
que unha droga moi consumida sexa a cocaína
como elemento que aporta euforia, estimula a
sociabilidade e resulta ser un excitabilizador da
actividade moi efectivo. O alcohol, porén, é
omnipresente na prostitución sendo moi frecuente
o seu consumo (tamén é máis sinxelo que se admita
a inxesta de alcohol porque está máis aceptado
socialmente) afirmando que a razón principal para
o seu uso é a necesidade de “evadirse” e
“prepararse” para incitar o cliente-prostituidor a
realizar o “pase”. Os tranquilizantes tamén son
un elemento a engadir para as mulleres que, sobre
todo, sobrelevan o exercicio “acompañadas” de
depresión e cadros de ansiedade de diversa
gravidade.
Un dato moi significativo é que as mulleres que
son consumidoras destas substancias NON coñecían
nin facían uso, nin esporádico, de ningunha delas
antes de exercer a prostitución.
Primeiro día de exercicio e primeira relación
sexual:
Entrevista Piso 2
Laura, Colombia, 36 anos +/-, 5 anos de
exercicio, continuo, 2 fillos
- “A primeira noite paseino mal porque eu non
estaba acostumada a estar con homes, porque eu
alí en Colombia só estiven co pai dos meus fillos,
e eu non sabía nin que facer, pero aí, pouco a
pouco vaise aprendendo, pero pásase mal”.
 Entrevista Piso 3.
Clara, España, 34 anos, 6 anos de exercicio,
continuo, 2 fillos
- “Un día, pois, destas casualidades que ves un
día un anuncio no xornal, na sección de contactos
da Voz de Galicia e deume por chamar e…ben,
daquela non cobraban por darte de alta na axencia,
e eles pasábanlle o teu número de teléfono, e
chamoume un señor, e quedei con el. Lémbrome
moi ben del, pagoume 20.000 pesetas por unha
hora, eu non fun capaz de “atender ao” señor, eu
funme para o hotel con el e eu non fun capaz de
“atendelo”… el viña dende Coruña, era reloxeiro,
e el quería unha rapaza de compañía pero que
non tivera experiencia, que estivera comezando,
e veume recoller, fumos á habitación, pero nada,
fumos á habitación (…) e el díxome: Non te
preocupes…tes algo que facer? e eu díxenlle, non,
(eran as 19:00 da tarde) e díxome: ben, pois
convídote a xantar e logo lévote para a casa…”
111
- “Despois diso botei case dous ou tres meses sen
querer saber nada, pero claro, as
débedas...daquela eu tiña aos meus fillos comigo
e vivía nun piso cunha compañeira e ben,
turnabámonos: cando traballaba eu libraba ela,
e cando libraba eu traballaba ela, porque ela
tamén tiña catro fillos. (…)”
Entrevista Piso 4
Raquel, Brasil, 42 anos, 1 mes de exercicio,
continuo, 1 fillo
- “O meu primeiro día foi horrible, foi, porque
eu non estaba acostumada a isto, non traballaba
disto no Brasil... Aconteceu que a dona do
apartamento, que falou comigo: que eu tiña que
ser máis paciente, mais agarimosa, porque senón
eu ía perder...aos clientes ”
Entrevista Club 1.
Claudia, Brasil, 30 anos, 7 meses de exercicio,
continuo, 2 fillos
- “Alí no Brasil, tiven un namorado que é o pai
do meu fillo, separámonos e estiven co pai da
miña filla durante nove anos, despois separámonos,
e tiven namorados, pero eran namorados, non
eran dun día estar con un e outro día estar con
outro (…). Cando cheguei ao club eu pensaba que
era diferente, tiña unha impresión diferente, eu
pensaba que eu tiña que estar sentada e que os
homes viñan falar comigo, pero non era así, era
completamente diferente. Unha vístese, baixa á
sala e cando os homes chegan son eu a que teño
que falar con eles, son eu a que teño que tomar
a iniciativa”.
- “E cando eu cheguei, eu tiña vontade de aprender
o castelán, (…) cando eu chegaba preto dun home,
aí foi un susto, foi un “shock”, eu comezaba a
falar con eles, eu falaba e eles non entendían, e
eles falaban e eu non entendía. Había dous homes
e un miraba para o outro e ríanse, só rían, ai meu
Deus!, dábame vontade de marchar no momento”.
Entrevista Club 2.
Miriam, Santo Domingo, 23 anos, 10 meses de
exercicio, continuo, 1 fillo
- “Nervios...Eu pensei que non duraría moito
tempo aquí, para min isto é moi duro, (…) eu
nada máis digo que para facer tempo, para saír
disto. Moi difícil ao principio, a primeira vez subín
cun rapaz, a verdade é que foi un rapaz moi
decente, moi bo…cando me deron a saba eu non
sabía nin para que era e díxenlle: para que é isto?
e díxome: isto é para poñerllo á cama…e
explicoumo todo”.
 Entrevista Club 3. - M1: “Eu igual, eu tamén, eu asombreime ao oír
Gloria, Santo Domingo, 21 anos, 4 anos de
como fala de feo aquí a xente, aquí a xente fala
exercicio, Intercaladamente, Sen fillos
moi feo, verbalmente falan moi groseiro,
entendes?: me cago en non sei que”.
- “A miña primeira noite foi normal, ben, eu non
me paraba (non se tiña de pé), porque tiña
bastante vergoña e non sabía como entrarlle ao
señor ou ao rapaz, e nada, eles ían onde min,
Humillacións e agresións
decíanme e eu dicíalles o prezo e para a habitación
e hai de todo (…)”.

Entrevista Piso 3.
Clara, España, 34 anos, 6 anos de exercicio,
Entrevista Club 9. continuo, 2 fillos
Violeta, Santo Domingo, 34 anos, 10 anos de
exercicio, intercaladamente, 3 fillos
- “(…) Non hai moito salveime de que me pegaran
unha malleira (…) intentou forzarme, agarroume
- “A primeira vez foi horroroso, foi cun rapaz, eu
polos pelos…(…) levábamos unha hora e cuarto e
non era capaz de quitarme a roupa…ai Deus
díxenlle que máis non o deixaba…paga outra hora
santo…tocoume…. ao principio foi ben, foi o
se queres…e el dixo: Puta, voute matar…e saín
segundo, máis pesado que (díxolle): para que
correndo, e como tiña chave pechei por dentro e
están aquí?…se vostedes xa sabe ao que veñen…e
despois tocoume chamar ao veciño de abaixo, ao
eu díxenlle: as cousas non son como se pensa, eu
112 do bar, e dicirlle: mira, que son eu, pásame isto,
vín aquí e non sabía que ía ao puterío e el dixo:
hai un tío que me quere pegar…, e el díxome:
todas din o mesmo…eu estou dicindo o que me
espera, que subimos eu e o panadeiro, entón
pasou a min: a min non me trouxeron para putear,
boteille as chaves pola fiestra e subiron, pero el
a min trouxéronme aquí con outra condición, eu
marchou polas escaleiras insultándome,
non vín a isto…tocoume…ben, vale… e tocáronme
berrándome…Puta! Pero, por sorte, non chegou
moitísimos pesadísimos, algúns entendíante e
a máis”.
outros non…aínda teño amigos que coñecín alí
(…)”.
- “Nunca tiven outro problema, home…discusións
si…o típico, pero nada que non lle digas, mira,
Entrevista grupal Club 11 reláxate, e se non, colle a porta e vaite”. (...)
- M1. Sandra. Venezuela. 47 anos. 14 anos de “Humillación tela constantemente, iso é o que é
exercicio. Intercaladamente. 2 fillos. moi difícil de levar…o cliente pensa que porque
paga pode facer o que quere, (…) e non é asi,
- M2. Fátima. Colombia. 28 anos. 7 anos de
exercicio. Intercaladamente. 2 fillos pero hai rapazas que teñen medo, rapazas ás que
as ameazan cos papeis…coa policía”.
- M2: “A min impactoume ata sair á sala, e ver
ás mulleres como vestían, non?, tan cortiño, tan...
non?, eu impacteime nese momento esa noite ata
con iso”.
 Entrevista Piso 4
Raquel, Brasil, 42 anos, 1 mes de exercicio,
continuo, 1 fillo
- “É moi triste, sabía? É moi triste porque cada
home...estanche pagando 20 euros e pensa que
ten dereito a facer todo, entendeu?,... Algunha
vez son violentos? Son, mais ningún bateu contra
min, só con palabras, esas palabras groseiras,
entendeu?...”
- “El quería facer griego por 20 euros, eu díxenlle
que por 20 euros non…. Ah!, está no xornal por
20 euros (cliente). Está no xornal o francés (ela).
Eu fago francés a 20, outras cousas podes, mais
se vostede quere é outro prezo. Quería que lle
devolvera o diñeiro e díxenlle que non podo porque
xa lle fixen o francés. El falou para min: vostede
vai ter noticias miñas. Eu falei para el: non pasa
nada, non pasa nada, mande unhas cartas para
min. Todo o día, cando me acordo, eu agradezo
a Deus que me deu xuízo para non caer nas drogas,
que me libre das tentacións,... para librarme de
enfermidades,...”
Entrevista Club 1.
Claudia, Brasil, 30 anos, 7 meses de exercicio,
continuo, 2 fillos
- “Unha vez cando estaba noutro club, había un
cliente alí que era de boas condicións, el vivía
nun dos mellores pisos dalí, el pagaba a saída do
club, pagou 70 euros para o club para poder
sacarme dalí, e para min 100 euros por hora. Eu
fun para o piso del, el era cliente de coca, el era
maricón. Fun para o piso con el e el meteu coca,
el tiña unha polla de mentira, e eu tiven que
poñerlle o condón e follalo a el. A experiencia
máis mala que eu tiven na miña vida foi esa,
porque cando eu me vin reflexada na televisión
eu dixen: meu Deus, eu non dou crédito, deume
noxo de min, sabe?, un asco de min. Para min era
moi difícil, eu non sabía nin falar español, e eu
pensaba que os homes chegaban á xente, e tamén
é moito o negocio da cocaína, grazas a Deus, nin
alá no Brasil, nunca a usei”. (…)
- “Por iso quero aluguar un piso para min, para
descansar polo menos cinco días sen oír falar de
puteros, tentar ter a miña vida normal, sen pensar
en nada, porque iso faime dano. Eu pregúntome
moitas veces, será que paga a pena?, será que o
diñeiro é tan importante? e eu penso agora que
eu xa estou aquí, vou continuar. Eu, aínda non
comprei a miña casa, e quería montar algunha
cousa para min”.
Entrevista Club 4
Cintia, Rumanía, 22 anos, 2 anos de
exercicio, continuo, sen fillos
- “Subíu unha rapaza cun cliente, invitouna a
tomar unha copa aquí abaixo, subiu con el arriba
113
e aí el pechou a porta, colleu a chave da porta,
escondeuna ou non sei que fixo, e follouna sen
goma, pola forza, tirouse 50 minutos, e abaixo
os camareiros chamaron para avisar de que xa
pasara a media hora, pero despois non subiron a
ver que pasaba, se lle pasara algo á rapaza,
quedaron 50 minutos alí arriba sen controlar nada,
a ver se ela estaba ben ou non. O tío marchou,
pegoulle tamén, e mentiulle a ela dicindo que
era policía. Ela tivo moito medo pero non dixo
nada. Ela díxome que foi ao médico, pero non sei
se foi ou non”.
Entrevista Club 6
Natalia, Colombia, 30 anos +/-, 15 anos
de exercicio, intercaladamente, 2 fillos
- “Eu tiven que andar pola rúa espida dende unha
“cuadra”.... e o tío deu tres tiros ao aire e díxome
que como non me devolvera que me ía matar e
que ninguén se ía enterar de quen fora”.
 Entrevista Club 8
Sonia, Santo Domingo, 40 anos, 11 anos de
exercicio, intercaladamente, 2 fillos
- “Si si… iso é normal (que te humillen), dinche:
puta…así…están contigo están ás veces insultando,
algún é porque sente pracer facendo iso, algún é
porque ten cousas raras na cabeza (…)”.
- “Aquí máis ou menos está controlado isto, porque
hai camareiros e tal, pero non hai ninguén de
seguridade, pero no momento en que estás na
habitación pódenche abrir un ollo, porque eles
son ben covardes…Unha vez unha rapaza tivo un
problema aí porque lle pegaron, e ela quedou
pegada, porque ninguén respodeu por ela, porque
non hai ninguén na habitación …”

- “Eu si que non a esquezo nunca, non a esquezo

nunca…unha vez subín onde un cliente…non era
cliente que era un señor que fun onde el estaba,
e ben, aceptou subir, e resulta que despois que
estaba aquí arriba pois me…(sinalando o pescozo)...
apretábame ... e cuspía na man e embarrábame
así…todo…da súa cuspe o corpo…ai Deus…ata me
poño nerviosa cando me lembro diso, enchíame
a cara así, eu tívenlle que pegar unha hostia…ata
un problema houbo con ese señor, baixou e díxolle
ao xefe que non sei que non sei canto…el estaba
comigo pero facendo esas guarradas, eu non llo
ía permitir, e que con iso insultábame, entendes?
Porque cuspíame nunha, tirándome a cuspe no
corpo… pero que é iso?...con ese señor si que non
se me esquece porque mo fixo pasar moi (…)”
Entrevista Club 10
Paula, 28 anos, 2 anos de exercicio,
intercaladamente, sen fillos
- “Ah, moitos días (…), agresións non, algúns
homes pásanse, mais de pegar así, non, grazas a
deus”.
- Tiveche algunha experiencia desagradable? “Ah!,
de verdade?, son tantas. A min non me gusta
entrar así con homes que meten moita cocaína,
non me gustan de verdade eses homes. Asegúrante
114
(amárrante), ás veces non queren pagar máis
tempo, aí amárrante, empurrante na cama, cousas
así, normal, todo o mundo, pasa con todas, digamos
así, eses homes pesados pásanse con todas, non
é só comigo (…)”.

Entrevista Club 9.
Violeta, Santo Domingo, 34 anos, 10 anos de Entrevista grupal Club 11
exercicio, intercaladamente, 3 fillos
M1. Sandra. Venezuela. 47 anos. 14 anos de
exercicio. Intercaladamente. 2 fillos.
- Vívese demasiado a humillación nisto?,
“moitísima, demasiado...A min pásame pouco
- M1: “por Salou, por alá por Barcelona, por alá.
porque eu vou e falo cun cliente e se di que non
Funme cun cliente, o cliente ía bébedo, un pouco,
nada (…)…hai moitas rapazas que van, métenlles
e iso deume, deume, deume, pero non razoaba,
man, fanlle de todo abaixo e despois dín: Ai non!,
que ¡cónchale!, tanto foi así, que o condón
non vou subir, que va… ,despois de que lle fai de
queimoume, e chegou un momento que, como
todo, iso é moi cruel, é moi humillante, despois
puiden, escapeime, e cando escapei alcanzoume
de que un está unha hora coa pobre rapaza, soba
a dar unha patada, e se non fose pola mami
que te soba, mételle man aquí, mételle man aquí
mataríame ese home, porque escapeime, e el
e despois: non mira, non vou subir…(…) iso é
quería seguir dándome máis, dándome,
demasiado”.
penetrándome máis…”
Cliente-prostituidor
Entrevista Piso 2
Laura, Colombia, 36 anos +/-, 5 anos de
exercicio, continuo, 2 fillos
- “...Aínda que non me guste este traballo prefiro
ir ganando pouco a pouco…que ás veces pensarán
que se un está rico…que gana moitos cartos nisto,
pero un sempre ten que axudar aos seus fillos, á
miña familia en Colombia, que ás veces, a miña
irmá dime: teño que tal cousa…e ela ten catro
fillos e entón mándolle aínda que sexan 30 euros,
50 euros, e ás veces non teño, porque ás veces
non teño e alá necesitan…”
- “Os homes que están bébedos normalmente son
os que traen problemas, pero a min non, polo
menos, e á miña compañeira tampouco, pero
ben…os que veñen normal, que veñen ao que
veñen, veñen e pagan e están caladiños, tranquilos,
e marchan sen ningún problema”.
Entrevista Piso 3.
Clara, España, 34 anos, 6 anos de exercicio,
continuo, 2 fillos
- “O 90% dos clientes están casados, e tamén é
certo que son moi sucios, sobre todo aquí en Lugo,
eu notei unha diferenza moi grande de aquí á
Coruña, por exemplo, ou en Santiago…eu na Coruña
ou Santiago…home…atopas xente sucia, pois que
vén de traballar, pero moito menos. En Lugo
sempre, eu penso que Lugo é algo fóra de serie…
e eu dígoo, porque eu aos clientes coñecidos pois
non me corto”.
- “Tanto aquí coma no club, lavámolos primeiro,
temos un bidé, pero se..., que son moi sucios”.
- “Respecto ao cliente habitual non che podo dicir,
porque eu levo aquí case seis anos e eu teño unha
relación cos clientes case coma da casa,
entendes?...”
- “Moitos son habituais dunha vez á semana, pero
todos non”.
- “Eles cóntannos que van a pisos, onde foron,
que non subiron, que alí hai unhas mulleres así
ou daquela maneira, e moitos que teñen confianza
tamén che contan os problema que teñen na casa,
os problemas que teñen coa muller, que na cama
non sei que…o típico, a desculpa para vir ao piso,
porque tampouco vai ter toda a culpa a muller,
eu ás veces tamén lles digo que se non buscan
eles ás mulleres tamén, ou se o falou con ela…”
- “Os clientes, por exemplo, se están en cuadrilla
son máis directos, se están coa muller son uns
115 santos…pero en cuadrilla se te ven empezan a
bisbar, a mirarte... a min pasoume cando estaba
nun pub co meu mozo. Fun ao baño e sentín dicir
puta…e díxenllo…”
- “Eles cren que tí es inferior a eles, cando os que
te veñen a buscar son eles, non vas tí á súa casa”.
- “Cando me entra un cliente pola porta eu son
outra persoa, cambio por dentro, a forma de ser,
forma de sentir, que é o primeiro que cambias!,
porque ao mellor estás aquí chorando e tes que
lavar a cara e sair a sorrir”.
- “Os que piden sen preservativo son eses mesmos,
aínda que lles diga que non á semana seguinte
piden o mesmo, e se non queren voltar que non
volten...eu sempre me fixen respectar. Sobre todo
cos que veñen pola noite, ao mellor veñen un
pouquiño bébedos”.
- “Algúns non queren que os lave, a maioría son
moi sucios, a eles gústalles que os toque un pouco
e se os lavo, uns dín que non porque o xabón é
diferente ao da casa, outros porque lles da
alerxia…”
- “Non teño ningún co que o faga sen preservativo,
sinceramente, francés si, algún, antes máis porque
pagábano máis,(…) pero agora non…”.
Entrevista Piso 4
Raquel, Brasil, 42 anos, 1 mes de exercicio,
continuo, 1 fillo
- “Algúns son xentís, agarimosos, entendeu?,
outros son groseiros, non todos son iguais, mais
a maioría, a maioría, son bos, teño poucos
groseiros”.
Entrevista Piso 5
Isabel, Ecuador, 44 anos, 2 meses de
exercicio, continuo, 3 fillos
- “Hai moitos casados, hai moitos casados que se
coidan moito, que veñen e din: mira, ponme a
gomiña, que eu non quero que tí me toques nada,
que eu son casado e dame moito medo…Pero os
novos…hai moitos mozos…a xuventude tola que
lle chamamos, porque todos queren sen goma:
que non, que mira, que eu recén estou
experimentando…que se o fan cunha vas a outro
club e falo con outra e con todas experimentas e
nunha noite podes pasar con tres, e coas tres sen
goma…e unha das tres que teña algo…que lle
pasaría a el? E á rapaza que deixou contaxiada?,
porque xa cunha xa deixou contaxiada á segunda
e á terceira…é como unha cadea…”.

Entrevista Club 3.
- “Hoxe mesmo, antes de chegar vostede, recibín
Gloria, Santo Domingo, 21 anos, 4 anos de
un cliente, el non vive en Lugo, el vive nun lugar 116
exercicio, Intercaladamente, Sen fillos
próximo a Lugo, non me lembro do nome do lugar,
el é quen me axudou e falou comigo se eu quería
- “Para min os homes, non sei, hai de todo como
un traballo normal (...), preguntoume se quería
dis tí, hai de todo, hai algúns que son tranquilos,
vivir con el e eu díxenlle que non, que vivir non,
sabes? na habitación non che fan nada, algúns, e
pero que un traballo si. El é un inspector, traballa
hai outros bastante agresivos”.
nun negocio, nunha asociación que ten aquí e ten
no Brasil (…), eu falei para el que eu quería
- Houbo algunha ocasión difícil? “de forzarme?,
traballar con nenos, a min gústanme moito os
si, sería en dúas ocasións, pero, nada, estaban os
nenos, eu teño curso de enfermeira, entendeu?
donos do club alí…”
Teño diploma (…), el falou que vai estar en
contacto comigo (…) para conseguirme o mellor.”
Coméntannos que moitas veces os clientes de
mellor posición son os que xeran máis risco. É
- “Os españois son moi porcos, a pel deles é bruta,
verdade?, “si, por suposto, os que teñen máis
por máis que lave a pel teñen un cheiro
cartos...”.
fedorento…os brasileiros son moi limpos, máis
agarimosos,…”
- “O meu punto de vista (…) é que se tí te portas
ben con eles, eles fano contigo, entendes? Depende
- “Veñen novos (…), ás veces veñen tres… ás veces
como sexas tí co cliente, senón recibirás mal,
un vén só para ollar (…)…”
sempre…”.
 Entrevista Club 4
Cintia, Rumanía, 22 anos, 2 anos de
exercicio, continuo, sen fillos
- “Xente tola, xente que non sabe respectar a
unha muller, xente que está sucia, xente de
calquera tipo…”.
- “Din que cando é principio de mes hai máis
clientes que cando estamos a final de mes (…),
pero creo que depende do día, por exemplo, hoxe
é principio de mes e non hai ninguén. Non sei,
subiron as copas (…) e tamén subiron os pases,
hai pouca xente, pero non só aquí, creo que debe
estar en tódolos sitios igual”.
- “O cliente chega, séntase na barra e se quere
pide algo, e as mulleres achéganse e falan con
el, e se quere subir cunha sube, e se non quere,
pois vai outra, e así…”
117
- “Sabes que aquí non é por gusto, se fora
sentándome e amarrando a alguén que me guste
pois non faría diñeiro, nós temos que intentalo
case con tódolos homes que entran para facer
algo, por iso… temos que intentar, senón quere
a unha rapaza ten que ir outra, se non quere a
outra terá que ir outra, ou outra e ao final quere,
senón marcha e vén outro…”.
- “Se entra o cliente e está máis preto de min
pois voume, se vexo que non vai ninguén a el,
pois levántome e voume, eu non…eu non miro
quen vai e quen non, iso depende da muller (…)”.
- “Eu teño amigos que veñen, páganlle dúas ou
tres copas de 40 euros e suben unha hora por 100
euros, e arriba, despois que rematamos de facer
o polvo danche un agasallo, 20 euros…iso depende
do cliente e hai clientes que queren subir por 40
euros e queren facer de todo”.
- “A min pasoume unha vez, eu teño o costume
de ir ao baño a ver se ten algo, porque ao mellor
pode ter un gran e míralo…lavámolos a todos,
porque eu téñome que protexer a min (…) grazas
a Deus nunca me pasou nada…paréceme que me
pasou pero non neste club, noutro: tiña un gran
no pene e eu díxenlle: mira, eu non o podo facer,
porque eu téñolle moito medo, baixamos,
devólvoche os cartos e colles outra muller ou
marchas, e el díxome: non pasa nada, eu marcho,
e marchou e nada, non pediu os cartos nin nada”.
- “Eu díxenlle: vén que nos vamos a lavar, como
fago con todos, e collín o xabonciño, e logo veu
coas bragas postas e díxenlle: que fas? Quita as
bragas!, e el non! Por que? Porque non me quero
lavar… e el cheiraba tanto a suor que non o
aguantaba…fíxenlle darse unha ducha, laveino e
despois si, fixen o que tiña que facer”.
- “Eles nunca nos din a verdade cando entran
aquí, ao mellor se tes un amigo de moito tempo
pódeche dicir a verdade, pero non todos son
iguais”.
Entrevista Club 6
Natalia, Colombia, 30 anos +/-, 15 anos
de exercicio, intercaladamente, 2 fillos
- “A maioría dos clientes son homes casados, e
case sempre son os mesmos que veñen ao mellor
2 veces á semana…”.
- “Lavamos aos homes antes no bidé, porque veñen
cheirando a vaca, a merda e a todo…lavámolos e
poñémoslle a goma, e eu, cando chego á miña
casa, dúchome, porque pensando no meu fillo,
porque eu durmo con el”.
- “A maioría dos clientes moi ben, pregúntanche
se tes os papeis…de feito, o meu ex foi un cliente,
claro, porque aquí…a non ser nunha discoteca…”.
- “En xeral a xente nova non é sucia, a xente
maior son moi porquiños”.
- “Hai algunhas nenas que din que tí lles quitas
os maridos, que tí es puta…o meu era solteiro,
eu non fun á súa casa a sacalo de alí…só que o
meu quería como con mentiras, que negara á miña
filla...e eu díxenlle que á miña nena non a nego
(…)…”.
- “Os españois son perigosos, porque saben que
unha non ten onde meterse, se fora en Colombia
deixo ao neno coa miña irmá e traballo e non me
preocupo tanto, pero aquí…”.
Entrevista Club 8
Sonia, Santo Domingo, 40 anos, 11 anos de
exercicio, intercaladamente, 2 fillos
- “Algún cliente é moi bo, algún que outro, si,
todos non son malos, porque niso son sincera, hai
clientes que de verdade son boas persoas, que te
saben tratar…pero a maioría veñen ao que
veñen…si, si, veñen ao que veñen, eles veñen a
pagar por un servizo entón tes que facelo ben (…)
cren que porque pagan poden facer o que queiran,
e algúns queren que lles devolvas os cartos, baixan
e din: ¡oe, que esa rapaza non se portou ben!,
devólvame os cartos...cando che piden cousas,
por exemplo, que tí non queres facer…eu subo
aquí cun cliente pero non todo o que el me pida
llo vou facer…”
- “Eu o outro día fun cun señor (…) teño subido
con el outras veces, pero o outro día subín e o
preservativo saíu cheo de sangue…entendes?, eu
non sei o que ten ese señor, eu subín con el outras
veces e o preservativo sae normal, pero ese día
saiu cheo de sangue, entón, aínda que sexa un
cliente tí non te podes fiar porque sexa un cliente
que eu coñeza, que esta xente anda por tódolos
lados, e que eles non veñen aquí nada máis, hoxe
están aquí e mañá están no de enfronte, e pasado
mañá están en Oviedo, e outro día en Madrid
(…)”.
- “Si, si, normalmente son case sempre os mesmos,
algúns que veñen máis dunha vez á semana, outros
cada mes…algúns non e outros si (proban con
mulleres diferentes), no meu caso por exemplo
eu teño moitos clientes que son fixos, que polo
menos aquí van comigo, polo menos neste
club…despois teñen outros sitios por aí que igual
van tamén (…)”.
Entrevista Club 9.
Violeta, Santo Domingo, 34 anos, 10 anos de
exercicio, intercaladamente, 3 fillos
- “Os clientes son moi preguntóns: de onde ves?,
que tal?, que fas?, obrígante?, non te obrigan?…
Dependendo de quen sexa eu digo a verdade,
senón contesto: si, si estou aquí porque quero,
118
non por necesidade senón porque quero…(…) e
sen papeis aquí... que vas facer?, eu non teño
documentos, aquí onde queira que vaias póñenche
oitenta mil pegas, poñen unha multa se te poñen
a traballar…son moitas pegas, (…) hai moitas
rapazas que fan pasta, non sei como
traballan…pero hai moitas que fan pasta, eu non
tiven esa sorte, porque hai moitas rapazas que
teñen sorte e outras non…”.
- “Hai algún cliente que entende a situación e
que saben ao que estás, e que tí estás aí porque
o necesitas, pero hai algún que por pagar 40 ou
50 euros xa pensan que tí es da súa propiedade,
que te poden insultar na habitación ou abaixo,
que te poden insultar, que te poden tratar da
maneira que eles queiran, moitos din: ben, eu
paguei, e se eu non me corro tí non saes de aquí
(…), ou queren follar toda a noite enteira por 40
euros, tí dis: un tempo e non queren sair, ou que
non saes tí, ou que te denuncian…eu que sei,
póñenche moitas pegas…”
- “Hai moitos (clientes) que se tí non fas o que
eles queren, quérente como roer na boca ou
queren facerche cousas que non van, non che
queren pagar. Hai outros que van ao que van, a
botar un polvo e listo, cren que xa compran á
rapaza por 50 ou 40 euros, queren morrear e
moitísimas porcalladas, por iso nunca fixen saídas…
aquí hai unha de maniáticos e de esaxerados…”.
- “Houbo un día un maniático que me pagou moi
ben, quería que lle mexara na cara, un enfermo
que se quería deitar e que lle mexara na cara…e
eu non son capaz de mexarlle…oooh…Deus…que
mala, que mala paseina ese día (…)”.
para ir coas súas mozas á disco e ter sexo, ou
facer o sexo por aí, penso eu”
En cambio, coméntannos que agora hai moitos
rapaces, non?
- M1: “Eu pensei así, porque eu traballei xa en
varias partes onde non vin, aquí por exemplo,
non veñen moitos rapaces, non rapaces novos non
veñen, máis que nada vén xente madura de 40,
45 e 50 anos casados e solteiros, de todo. Pero
aquí, eu non sei que vai pasar aquí con este país,
o home aínda hai moito home que non acepta o
condón, non o acepta”.

Entrevista grupal Club 11 - Que é o que máis custa? M1: “Custa?…arrimárselle

a un home, falarlle, falarlle, falarlle, dialogar,
M1. Sandra. Venezuela. 47 anos. 14 anos.
e hai veces que te desprezan, tan feo, hai veces
Intercaladamente. 2 fillos.
que che din...maltrátante verbalmente tan, tan
M2. Fátima. Colombia. 28 anos. 7 anos de feo…que hai xente bruta, eu paso de falarlles,
exercicio. Intercaladamente. 2 fillos.
119 entendes?...Ás veces cando teño bo xenio ou ás
veces cando non teño xenio, tamén eu
- M1: “Hai de todo”. M2: “Eu tamén creo que hai
mándoos…póñoos no seu sitio…, mira, non me doe
de todo”
a patada, senón o burro que a da…Sabes que pasa,
eu non aceptaría que as miñas fillas viñeran a un
- M1: “Hai de todo, tanto casados, coma, coma
sitio destes, non, non, non, por nada do mundo.
solteiros. Moito, casado e solteiro tamén hai
Xa me encargo eu diso, de falarlles a elas sobre
moito. Máis que todo, maiores. Si, porque rapaces,
este triste traballo para que non vaian a vivir as
moi poucos veñen a este tipo de traballos”. M2:
experiencias que eu vivín na miña vida…”
“Pero depende do sitio”. M1: “Ah, depende do
sitio…”

- M2: “Hai sitios nos que hai…, hai sitios onde tí

vas a traballar e son puros rapaces os que tí ves,
si, e como tí vas a outro sitio e son só persoas
maiores…, tamén depende do sitio onde unha vaia
traballar”.

- M1: “Eu as veces digo que eu, ben, nos sitios

onde estiven, penso eu que non van tantos rapaces
así novos, porque buscan máis que todo a disco,
Preservativo
Entrevista Piso 2
Laura, Colombia, 36 anos +/-, 5 anos de
exercicio, continuo, 2 fillos
- “Hai homes que si (que piden sen condón) e hai
que pasar do tema, e dicirlle: non, síntoo moito,
pero así non, porque tí tes que coidarte, o mesmo
que nós…eu doulle moitas veces esta explicación,
porque nós estamos con moitos homes (…)”
- “Eles non din o valor, pero din que se é cuestión
de pagar máis…e eu dígolles: Non é cuestión, tí
pódesme dar 500 euros ou o que sexa, que eu non
o vou facer, (…) porque é a miña vida e non…eu
teño a miña familia e non os vou a prexudicar e
non é porque pense que tí tes algo malo, dígolles,
pero non o fago. É o mesmo que o griego, eu non
o fago, ou sexa, eu fago os servizos normais, pero
cousas así raras non...”
120
Entrevista Piso 3.
Clara, España, 34 anos, 6 anos de exercicio,
continuo, 2 fillos
- “De cada millón de clientes non tes un que o
pida con condón, todos, todos…non sexa uns
clientes que non queren un, queren dous condóns,
son os únicos, despois, o resto sempre piden sen
condón (…), e despois teñen a manía de dicir:
Non, é que fulanita faimo sen…Pois vai onde ela,
entendesme? Porque tí picas…”.
- “A min e á miña amiga colombiana que vive na
Coruña ofrecéronnos 600 euros por facelo sen
condón, con dous tíos, é dicir, 300 para cada
unha”.
Entrevista Piso 4
Raquel, Brasil, 42 anos, 1 mes de exercicio,
continuo, 1 fillo
- “Moito, é verdade (queren sen preservativo). A
eles gústalles moito poñerte a catro patas, porque
aí a muller non ve…mais aí, vostede ten, (xa a
meniña o falou para min), que ten que mirar, e
botar a man (…), Un mes vai facer que eu estou
aquí e xa pasei por moitas experiencias…en España,
para min son tódolos homes malucos, porque
cometen a imprudecia de querer cunha muller
que non coñecen ir sen condón, e contamina a
muller, el está tolo (…)…”
- “A xente que máis contaxia son os casados, sabe
por que? porque eles saen a facer sexo coas
prostitutas sen condón (…), e levan a doenza con
el (…)”
- “Os que falan de sen condón son os casados, eu
falo así: non cariño, eu non podo sen condón…non
podo facer sen condón”
- “Eu non fago francés sen condón, non…aínda
que queiran pagar…non vou, non paga a pena
(…)”.
Entrevista Piso 5
Isabel, Ecuador, 44 anos, 2 meses de
exercicio, continuo, 3 fillos
- “Si, piden moito, piden moito (facelo sen
preservativo), e din moito: non, vamos facelo que
é contigo nada máis…e como é que, se mo dis a
min, a cantas máis llo dirás…e tí porque non te
coidas, e ligas moito a tantas rapazas, enfermarás
(…). Cando eu fun ao club díxenlle: pero se me
acabas de coñecer, como sabes tí cando veño, nin
como veño…e vasme dicir que comigo nada máis,
así como mo dis a min, dirásllelo a todas, e con
todas andarás así…”
 Entrevista Club 1.
Claudia, Brasil, 30 anos, 7 meses de exercicio,
continuo, 2 fillos
- “Eu sei que isto é perigoso, que é difícil, sei que
se vou cun home para arriba e sabes que podes
arriscar a túa vida, porque se pode romper un
condón, e hai moitos homes que son parvos, que
queren foder sen condón, e se tí lles dis que non,
marchan, ou cabréanse... Acontece que se rompe
o condón e eu morro de medo, que xa me pasou,
e eu non son parva e teño dous fillos que criar,
teño só 30 anos, mais eu teño medo. Eu sei que
é arriscado”.
- “Xa me ofreceron, mais eu non tiven coraxe
(facelo sen condón)… Teño moitos que sempre
suben cunha, unha vez, dúas veces,… xa aconteceu
iso comigo que varias veces, sube comigo un día
e outro… E teño algúns que cando comezo a facer
clientes eu, xa veñen coa historia de “sen condón”,
eu prefiro perder ao cliente antes de perder a
miña vida”.
- “Xa me aconteceu de subir e pagoume 50 euros.
Aí el pagou e quería sen condón, eu falei que non,
e dime que quería pagar a miña saída: 300 euros.
Eu falei: mais con condón e el non: sen condón…e
eu falei: mais sen condón eu non vou; el dixo:
págoche 1500 euros, eu díxenlle que a miña vida
vale máis de 1500 euros. Eu penso que a min me
ofreceu iso, e eu non quixen ir, porque igual a
outra parva lle di por 50 euros e vai sen condón,
a maioría dos homes que son puteros van a todos,
entón vai, cunha sen condón aquí, con outra sen
condón alí…e pode coller calquera cousa”.
Entrevista Club 2.
Miriam, Santo Domingo, 23 anos, 10 meses de
exercicio, continuo, 1 fillo
- “A maioría si (solicitan ter sexo sen preservativo),
é dicir, a esta xente non lle gusta usar o que é a
goma…pero unha dille: así como me pides tí… (…)
entón, se nos fiamos de vós con cantos o
faríamos…entón eles o que din é: non te preocupes,
que non me corro dentro, e entón eles cren que
nós é que temos medo dun embarazo, e eu dígolles:
home, non só un embarazo, hai enfermidades…”
- “Pasoume unha vez que me ofreceron 500 euros
por facelo sen a goma e eu díxenlle que con 500
euros non me ía curar unha enfermidade…que
non…que non…”.
- “Unha entérase porque vai onde algúns clientes
e dinlle a unha: non, subo contigo pero se o fas
sen goma, entón unha dille que non, e vai a outra
121 e dille o mesmo, e outra, e outra…e vai outra e
esa accede…e xa un dase conta de que si. Tamén
ás veces outro cliente o comenta”.
Entrevista Club 4
Cintia, Rumanía, 22 anos, 2 anos de
exercicio, continuo, sen fillos
- “Véndense non sei cantas gomas por dez euros
ou algo así, os camareiros (véndenas), non sei
cantas gomas, eu nunca merquei, eu sempre merco
na farmacia, ou alguén aquí que vende sabas,
papel hixiénico,...” (…) “Eu paso del e non lle
digo nada a ninguén, quen queira subir…eu non
me meto, ao mellor eu, se falo é só coa miña
amiga (…) aquí…nestes sitios mellor non falar”
- “Cando el quere por detrás tamén pode romper
o preservativo coas uñas, unha vez pasou iso, e
eu non quixen facer máis nada baixei e marchou
(…)”
 Entrevista Club 6
Natalia, Colombia, 30 anos +/-, 15 anos
de exercicio, intercaladamente, 2 fillos
- “Os homes piden facelo sempre sen condón e
morrear, ai…que noxo… o outro día viu un velliño,
pero que parecía o meu avó, que pedía que lle
dera un bico nos beizos, dábanme ganas de
vomitar”.
- “…Unha vez tiven problemas porque o cliente
dixo que eu non sabía foder, porque eu non me
deixaba baixar e darme polo cu…”.
- “Moitas veces che queren dar por detrás para
sacarse o preservativo, ou arriba, moitas veces
poñen a man así, como para acomodalo e
rómpeno…se teñen uñas fánlle un rotiño e por aí
vaise, rásgase… ¡buf!, ¡que horror!…”.
Entrevista Club 8
Sonia, Santo Domingo, 40 anos, 11 anos de
exercicio, intercaladamente, 2 fillos
- “Por exemplo, a un cliente dislle abaixo: son
tanto, e pregunta: ¿como?, e dislle, pois: con
preservativo, si, que me fas? Ben, isto e
aquelo…ben iso xa está tratado…pero resulta que
despois chegas á habitación e nin queren a goma
e queren facer outra cousa…mellor dito, para que
tí me entendas: queren entrar por outro sitio que
para min non vale…entón tes problemas con eles
aquí arriba, porque claro, como dis tí: eu son
clara abaixo (…)”
- “Por facelo se condón ofrécenche máis, dinche:
douche 50, eu dígolles que non, din: canto queres?
e canto máis ofrezan menos vas…quen sabe por
que o está facendo, incluso, os que teñen confianza
dinche: mira…agora que xa somos amigos… e eu
dígolles que non, que non estou tomando nada,
porque (ese é o pretexto) e pódome quedar
embarazada, e despois a ver, que fago co neno?”.
Entrevista Club 9.
Violeta, Santo Domingo, 34 anos, 10 anos de
exercicio, intercaladamente, 3 fillos
- “Os clientes piden moitísimo (facelo sen condón),
(…) son uns exaxerados e maniáticos, os vellos
son uns cascarrabias, e incluso ás veces intentan
enganarte, se tí non estás atenta quítanse a goma,
(…) e logo enfádanse, e eu enfádome: eu non
estou aquí por pracer, e hai moitos que se enfadan
pero moi feo e din: tí non vales para nada, tí eres
unha puta de merda!! (…)”
- “Chegan a ofrecer máis diñero, din: eu douche
outro pouquiño e non pasa nada, e eu digo: tí, de
que vas?…din: eu córrome fóra e que sei eu …son
uns esaxerados…e o señor está coa súa muller,
122 que o ves co anillo de casado e pídeche “sen
goma”, eu dígolles que pensen nas súas familias,
porque eu estou aquí ben, pero vostede ten a súa
familia, supoño que terá fillos, e eles din: non,
pero iso non se pega así…ben, e vostede, que sabe
como se pega?, non só é a SIDA, hai moitas
enfermidades, pense na súa esposa, nos seus
fillos,…aquí hai moitos, moitos que piden sen
goma”.
- “Si, si, hai moitas que van, (facelo sen condón)…é
unha pena pero si, porque hai clientes xeitosos
ao que unha xa nin se lle achega porque son
horrorosos e piden sen goma e unha xa sabe que
a que sube vai sen goma…”.
Condicións do exercicio
Entrevista Piso 2
Laura, Colombia, 36 anos +/-, 5 anos de
exercicio, continuo, 2 fillos
- “Coa rapaza coa que estou compartimos os gastos
deste piso, e o que ela faga é para ela e o que
faga eu é para min. E logo tócame pagar un piso
discreto, porque os meus fillos non saben onde
estou, ese é o meu gran temor, e eu mantéñome
moi estresada (…), eu non saio case, non vou a
discotecas, non saio case, por iso é que estou algo
tranquila, porque aquí ninguén me coñece. Os
compañeiros dos meus fillos dinlles: a túa nai non
a coñecemos de nada, e iso que levo aquí vivindo
cinco anos. Vou do traballo á casa e da casa ao
traballo”.
- “Eu non vivo aquí, téñoo coa outra compañeira,
ela está 24 horas e eu márchome”.
123
Entrevista Piso 3.
Clara, España, 34 anos, 6 anos de exercicio,
continuo, 2 fillos
- “Non había moitas normas porque era un club
moi pequeniño e estabamos só 12 mulleres e o
señor era o único club que tiña, e, home, si, tiñas
un horario, abría ás 21:00 e non tiña horario de
peche, ata que había xente”.
- “(…) Eu fun nos meses de abril, maio, xuño e
xullo e había xente. (…) Para min no verán é cando
hai máis xente, sobre todo en clubs, polos
turistas…por todo. No piso non tanto, pero no
club si”.
Entrevista Piso 5
Isabel, Ecuador, 44 anos, 2 meses de
exercicio, continuo, 3 fillos
- “Estaba traballando nun club pero…a verdade
é que nese club había moitas rapazas….e non
puiden traballar. Unha semana (estivo no club),
non puiden estar tanto porque…moitas rapazas…os
homes queren, como lle din aquí, “sen goma” e
é que non se pode, non se pode facer iso”.
- “Presionan moito, primeiramente eu estiven
nese club, o dono: “porque tí non camiñas”
falando, tal, pero é que unha vai pero non queren,
non queren subir... “que mira que tí cobras moito,
que mira que… camiña, que fala … logo presionan
os clientes, queren pagarche 30 euros, 25 euros,
queren, como se di, votarche dous polvos, queren
facelo sen goma, queren tantas cousas, anda e
fala e non queren (os clientes) “que non que mira
que máis tarde, que a fulana cóbrame tanto, que
a fulana o fai así…” que tantas cousas…son cousas
deles, e claro e non me gustou e vínme”.
- (…) No club: “Hai moitos homes que chegan e
que aínda non saben o que van pedir e xa está
acompañado, entón ese home reacciona e di: ben,
que é o que pasa?, e hai que deixalo respirar un
momento, que eles se den conta con que rapaza
queren ir, que eles vexan quen lles gusta, pero o
dono do club, vai entrando a persoa pola porta e
xa está que te mira que vaias…como se fai no
piso?: Por exemplo, chega un señor e vai a unha,
vai a outra, vai a outra e logo vai a dona e dille:
mira, con cal queres ir?, e el ve, e vaise comigo,
coa outra ou coa outra, escolle e non tes que
estar e veña e veña e veña…e fala e fala…cun,
con outro…e que che digan que non, que non, que
non…é duro…pero en cambio aquí non, porque el
xa elixe (…)”.
- “As habitacións moi limpas, como tí ves aquí e
cambiar de sabas, á hora que marchamos suben
limpar a habitación, á hora da saída limpan a
habitación, moi limpas…”.
 Entrevista Club 1.
Claudia, Brasil, 30 anos, 7 meses de exercicio,
continuo, 2 fillos
- “No outro club onde estaba, alí tiña que durmir
no mesmo sitio onde exercía, aquí non. Aquí a
dona do putero trátate moi ben. O que eu penso
que é o máis difícil é estar lonxe dos meus fillos
e a soidade, ter que estar cunha persoa que nin
coñeces”. (…)
- “O día que eu traballo do primeiro pase
descóntanme 20 euros, do segundo desconta 10
euros, e do terceiro pase descontan a saba e o
condón, 3 euros. Se fago un pase de 50 euros, no
primeiro levo 30 euros e no segundo 40 euros, a
partir do terceiro levo 47 euros de cada pase”.
Entrevista Club 2.
Miriam, Santo Domingo, 23 anos, 10 meses de
exercicio, continuo, 1 fillo
124
- “Neste club todas nos levamos ben…por iso
sempre estiven aquí, neste club”.
- “Algunhas veñen e non duran moito, sobre todo
a brasileira aquí non dura moito…porque aquí,
primeiro, non permiten o baile, porque algúns
veñen bébedos e nada máis queren estar bailando
e non che deixan traballar, e non te soltan, e se
vostede quere marchar non queren que te vaias
onde outro cliente e entón, aquí nada máis vés a
traballar, a ligar o rapaz, non se baila nin dan
alcohol, entón, a brasileira sobre todo bebe
alcohol, copas que lles dan de alcohol… e non che
deixan bailar”.
Entrevista Club 3.
Gloria, Santo Domingo, 21 anos, 4 anos de
exercicio, Intercaladamente, Sen fillos
- “Do pase (o club) leva 8 euros, eu cóbrolle ao
cliente 40 ou 50 euros e teño que darlle ao xefe
8 euros”.
- “Nestes clubs pequenos non (…) pero en clubs
grandes si, hai que pagar praza, 30 euros”.
- Cres que se deberían facer as probas os clientes?”
Si, por suposto, por suposto, sería fantástico iso”.
- “Poderíase mellorar un pouquiño (o trato dos
donos), si”.
- “Eu vexo ben, vexo ben, por suposto, (que os
donos se queden cunha parte do pase), porque
eles teñen que ter a súa ganancia, para iso nos
teñen a nós”.
- “Aquí, como che estou comentando, nestes sitios
hai pouco traballo, sabes?, aquí, agora mesmo
estou sacando como 1.500 euros ao mes, como
moito…como moito…pero noutros sitios que si hai
traballo, como no club X, nun sitio grande, aí
sácanse as mulleres 3.000 ou 4.000 euros…”.
- “Si, fago saídas, si, é onde se ganan máis cartos,
a hora vén saíndo en oitenta euros, se é aquí,
pero cincuenta euros normalmente a hora…a hora
cen euros”.
- “Saín deses sitios (clubs grandes) porque eu
cómome moito o coco coa miña figura, sabes?,
son moi…póñome a pensar nesa brasileira que hai
hoxe en día, que son moi lindas, moi tal, e entón
eu, diante delas non me gusto, non me vexo…”.
- “Neste sitio síntome segura, iso é o que valoro”.
 Entrevista Club 4
Cintia, Rumanía, 22 anos, 2 anos de
exercicio, continuo, sen fillos
- “O mínimo normal son 45 euros pero depende,
se a xente non quere subir por 45 hai clientes que
antes estaban acostumados a subir por 40 e non
quere poñer cinco euros máis para subir, e temos
que subir por 40, e aguantar todo tipo de xente.
O club do pase quítache 10 euros, e despois por
semana pagamos á semana 56 euros. Hai copas
de 20 e 25 e quítanche só seis euros, as copas de
30 euros quitanche sete euros, e coa copa de 40
euros quitanche dez euros”.
- “Aquí elas pensan que é a camareira a que manda
por riba delas, pero a min non me manda ninguén,
eu fago coa miña vida o que me da a gana, non
teño “chulo” nin ningunha desas cousas. A túa
amiga díxolle á camareira que eu ía vir contigo
a falar aquí, e ela díxolle que si. A min non me
importa, agora se vén o xefe e me di que é o que
fago aquí, eu dígolle que a camareira me deixou,
é culpa dela, non miña”.
Entrevista Club 10
Paula, 28 anos, 2 anos de exercicio,
intercaladamente, sen fillos
- “Se quixera quedar a noite enteira mirando alí
a tele, eu quedo, mais eu non gano nada, eu entro
con quen me da a gana. (…) só que como estaba
debendo o cacetalao (prostituidor) que me mandou
o billete falaba, tipo así, apúrate, se non vas
quedar máis tempo. É que a primeira vez vín para
quedar tres meses, entón eu mesma tería prazo
de pagar o billete para sobrar algún para min”.
- “E que nese club en que eu paguei a débeda eu
quedei uns dous meses de aí fun para outro, xa
rodei moito Galicia”. (…)
- Esta é a segunda (vez que vén a España), si,
quería que fose a última, mais se non hai dabondo
eu volvo de novo (…) eu quero xuntar un bo diñeiro
para non ter que voltar, e estudar e continuar no
Brasil (…)”.
Entrevista grupal Club 11
M2. Fátima. Colombia. 28 anos. 7 anos de
exercicio. Intercaladamente. 2 fillos.
- M2: “Si, é mais cómodo (o piso de relax), porque
tí estás alí, chega o cliente, tí pasas, as varias
compañeiras que hai pasan, xa, el decide e xa
está, non? Non tes que estar alí coméndolle a
cabeza, falar e tal e cal, é bastante diferente,
tamén hai do tipo sube e baixa…”
- M1: “Non, moi lento, non me gusta, é moi lento
(o piso de relax)…, en cambio se eu estou aquí,
e me propoño traballar 7, 9 ou 10 veces fágoo,
125 se mo propoño, se teño paciencia fágoo, senón
non, pero en pisos non, chaman cada tres horas,
permanentemente, moi escravo, moita
escravitude…” M2: “Constante…” M1: “Moi
constante…” M2: “Hai pisos, si que traballas 24
horas, é unha constante iso…” M1: “E non, eu
vexo que o diñeiro non rinde, porque é que a
metade é para o dono do piso e a metade para
un, entón, para facerse un 100 euros ten un que,
ten que… se é a 50 cada servizo, entón a metade
para el e a metade para ún entón…se é así non…”
M2: “Si hai pisos que van ao 50 por cento…” M1:
“por iso é que a min non me gusta moito, un
cliente é moi barato, e hai que deixarlles as
ganancias a eles, en cambio aquí non, non é moito
o que eles ganan”.
- M2: “Pero hai pisos que o fan, hai pisos que
teñen mulleres para todo, cando non, nun piso,
a dona do piso pregúntache: dime... ti que fas?…,
tí que fas…, tí que fas…, tí que fas…E xa sabe
cada quen de que vai, xa sabe que muller pasar,
ou decirlle: mire, el quere isto, el quere o outro”.
a muller de fóra é dada a que cando se corra ala,
veña, fóra, entendes? E entón van con ela esa vez
pero logo non volven, e en Lugo tes que ter
clientela, senón esquécete…vives nun piso que
ten seis ou sete mulleres pero un piso así pequeno
non…”.

- M2: “Mira que agora que me lembro, dunha

Entrevista Club 1.
experiencia, non? Hai, hai por aí un mes, non?
Claudia, Brasil, 30 anos, 7 meses de exercicio,
Unha amiga chamoume de Bilbao, tí fuche a Bilbao? continuo, 2 fillos
M1: “mmm, si, coñézoo” M2: “…o barrio, díxome
que fora, que estaba traballando moi ben e tal, - “Máis ou menos por mes 2.000-2.500 euros,
e funme para Bilbao, fun a dar ao Póquer, un sitio pensaba que ía ser máis”. (o que gana).
parecido ao… que sitio tan deprimente!, un sitio,
meu deus!, que non importa que un sexa pobre,
entendes?, porque eu tamén son pobre, pero se Entrevista Club 2.
hai limpeza vale, hai un sitio, mira, buff… meu Miriam, Santo Domingo, 23 anos, 10 meses de
deus!…” M1: “¿antihixiénico?” M2: “…Horrible, exercicio, continuo, 1 fillo
unha habitación, máis pequena que esta, non?,
- “Ao mes gano 2.500 euros, envío para alá 1.500-
só a cama e o bidé…, ese piso estaba a punto de
1.600, máis ou menos preto dos 2.000, e co outro
caerse, fóra diso, cando nos abriron a habitación,
126 xa pago o piso e todo iso (…), quero irme só de
unha saba negra, negra, o bidé cheo de vómito,
vacacións alá, eu non teño pensado irme, quero
cheíño.., e dixo: Aquí teñen que ocuparse e
quedarme aquí, traer ao meu fillo”.
vivir...Non, eu non estiven…Eu ía a traballar…e
ao ver aquilo dixen, meu Deus!… onde vou durmir
eu, onde vou pasar a noite, eu como vou vivir nun - “Nin máis nin menos do que esperaba (gana).
sitio así…collimos un hostal e voltámonos…” Non espero máis tampouco, co que gano estou
ben”.

Ingresos

Entrevista Club 3.
Gloria, Santo Domingo, 21 anos, 4 anos de
Entrevista Piso 3.
exercicio, Intercaladamente, Sen fillos
Clara, España, 34 anos, 6 anos de exercicio,
continuo, 2 fillos
- “Agora mesmo gano menos, antes ganabas máis,
por suposto. Non sei, supoño que porque está mal
- “Eu ao mes gano 2.500, 2.400 euros ao mes, de
o traballo, porque non hai homes, non hai cartos
2.400 raro que baixe. A miña amiga gana menos,
(…)”.
porque aquí Lugo é moito de clientes fixos, e os
clientes de Lugo, non sei se a min me tratan
mellor porque son galega pero ao cliente de Lugo
gústalle moito pois que o mimes,..., que o
chocholees…e a muller de fóra non é dada a iso,
 Entrevista Club 8
Sonia, Santo Domingo, 40 anos, 11 anos de
exercicio, intercaladamente, 2 fillos
- “Aquí gano 40, 35 euros, depende…de 35
quédome con 26 e de 40 con 30. O que gano
depende de se é a primeira semana que cobra a
xente pois iso vai ben…agora, máis ou menos,
pódeste facer un ou dous diarios (pases), e a fin
de semana igual faste catro ou cinco, ben, para
vivir…”.
- “Eu nunca estiven descontenta (co que ganou),
tiven a sorte de traballar ben”.
Entrevista grupal Club 11
M1. Sandra. Venezuela. 47 anos. 14 anos.
Intercaladamente. 2 fillos.
M2. Fátima. Colombia. 28 anos. 7 anos de
exercicio. Intercaladamente. 2 fillos.
- Canto ganades nun mes aquí? M1: “Aquí? por
exemplo, eh, mil e pico, mil trescentos, mil
cincocentos, si”.
- Tí por aí, tamén? M2: “Si, sobre 2.000 euros ou
así”.
Drogas e alcohol
Entrevista Piso 3.
Clara, España, 34 anos, 6 anos de exercicio,
continuo, 2 fillos
- “Alcohol tómao quen quere, e de feito, nos clubs
en moitos teñen prohibido ás chavalas tomar
alcohol, a que o toma tómao as agochadas, porque
unha persoa bébeda pois a eles non lles da cartos,
eles o que queren é ganar”.
Entrevista Piso 5
Isabel, Ecuador, 44 anos, 2 meses de
exercicio, continuo, 3 fillos
- (A droga) “Neste Club que estiven, grazas a Deus
que o dono non o permite, ni beber, fumar
cigarrillos si pero outras cousas non, e por iso
todalas rapazas que ten el aí, todas como se foran
un grupo familiar, porque todas se levan ben,
unha non está mirando mal a outra…como noutros
clubs din que si, que á bebida, ao alcohol, á droga,
a todos, aquí non. Esa é a base que ten ese club
para moitas rapazas, por iso é que hai rapazas
que levan tres, catro anos aí, porque din aquí
levámonos ben, aquí non vemos rapazas que se
pelexan por un cliente, non vemos rapazas que
pelexan polo alcohol, a droga… (as rapazas do
Club). Porque incluso chegaron rapazas, que lles
gusta a pelexa e o dono botounas, díxolles "aquí
ves a traballar non a pelexar”.
127
Entrevista Club 2.
Miriam, Santo Domingo, 23 anos, 10 meses de
exercicio, continuo, 1 fillo
- “Aquí viñeron rapaces que traían droga de fóra,
aquí non a hai, pero eu estiven con dous rapaces
que cando subiron á habitación usáronas pero a
maioría da xente que ven aquí son maiores”. (…)
- “Algunhas mulleres toman drogas, pero aquí
non sei quen toma e quen non”. (…)
- “Algunhas rapazas usan a droga para poder facer
o traballo, eu penso que iso dificulta as cousas,
porque se o home quere facer algo con ela é fácil
facer algo con ela se non se entera, e se está
bébeda tamén”.
 Entrevista Club 4
Cintia, Rumanía, 22 anos, 2 anos de
exercicio, continuo, sen fillos
- “Hai algúns que fan arriba algo (clientes), pero
aquí non se vende, non, aquí non hai ningunha
rapaza desas que lles gusta facer esas cousas,
non…”
Entrevista grupal Club 11
M1. Marcela. Brasil. 24 anos. Tempo de
exercicio: 1 ano (aproximadamente).
Intercaladamente. Sen fillos.
M2. Inés. Brasil. 24 anos. Tempo de exercicio:
descoñecido. 3 fillos.
- M1: “Non, aquí non, eu nunca vin, vou facer un
mes aquí e non”. Noutros clubs tes visto? M1:
“Non, eu, ben, eu a miña única droga é beber só,
tomar e xa”. Falo ao principio da noite ou despois?
M1: “Non, eu despois da cea, para ter coraxe...para
ir aos clientes, tomo unha cachaça,... para ter
coraxe e ir aos homes, coa cara limpa non me
vale...”. M2: “Non hai asunto, sen tomar nada
non hai asunto”. M1: “Cando nós tomamos tí falas
demasiado... e que hai que ter!... tí máis ou
menos sabes que vas a falar pero... se tí sacas
coa cara limpa tí vas morrer... uh!, maría!...”.
(...)
Entrevista Club 8
Sonia, Santo Domingo, 40 anos, 11 anos de
exercicio, intercaladamente, 2 fillos
- “Hai moitas que se meten ao alcohol, porque
isto faite facer de todo, si, si…a muller que está
nisto deprímese, éntralle depresión, cae niso,
porque a maioría caen no alcohol, na droga e en
todo”.
Relación con outras mulleres
Entrevista Piso 2
Laura, Colombia, 36 anos +/-, 5 anos de
exercicio, continuo, 2 fillos
- “Mantéñome moi preocupada por se os meus
fillos se enteran. Eu necesito contar, falar con
alguén, e só falo coa miña irmá e coa miña
compañeira. Porque mira, de feito, eu non teño
amigas colombianas nin nada (…), estou pechada
na casa coma un ermitán. É que non recibo a
ninguén”.
Entrevista Piso 3.
Clara, España, 34 anos, 6 anos de exercicio,
continuo, 2 fillos
- “Hai mulleres que non queren deixar a
prostitución, que che din que non, que ata que
non merquen unha casa, que non…hai que
128 respectar as decisións de cada unha, porque eu
estiven en Colombia coa miña amiga e,
sinceramente, hai que ir alí para comprendelo…alí
hai moita pobreza, eu cando vín de Colombia
apreciei o que tiña aquí…alí non tiñan nin para
comprar un cartón de leite, (…) porque alí o leite
é un luxo, e comer carne…(…) nenos descalzos,
neniños camiñando por camiños de pedra
descalzos… Eu estiven en Bogotá. Eu vin moita
pobreza…tamén hai zonas ricas pero…Alí entendín
por que se viu a miña amiga, e por que veñen
tantas (…) un soldo de alí son aquí 120 euros (…)”.
 Entrevista Club 1. - “Normalmente hai tres camareiros e unha da
Claudia, Brasil, 30 anos, 7 meses de exercicio,
limpeza, pero a da limpeza foise ao seu país, ela
continuo, 2 fillos
é de Ecuador, paréceme…ela non estaba, tiña que
ser a camareira que está agora, pero non está
- “Este é un lugar onde vostede non ten amigas, pendente das mulleres, está pendente da música
porque se vostede ten diñeiro tal vez vostede é (…)”
amiga dela mais ela non é amiga súa, entendeu?
O que máis doe é a soidade, é un lugar onde non
- “Agora non hai traballo, marcharon moitas (…)
se pode coñecer a ninguén, non po...(...). Vostede
somos máis ou menos 15”.
non se pode desenvolver con ninguén… (...)...igual
agora estou esperando con cariño, eu penso que
foi boa cousa que vostedes chegaran á miña vida,
porque…”. Entrevista grupal Club 7

M1. Marcela. Brasil. 24 anos. Tempo de

exercicio: 1 ano (aproximadamente).
Entrevista Club 2. Intercaladamente. Sen fillos.
Miriam, Santo Domingo, 23 anos, 10 meses de
exercicio, continuo, 1 fillo M2. Inés. Brasil. 24 anos. Tempo de exercicio:
descoñecido. 3 fillos.

- “Dende que estou aquí cambiou a miña forma M3. Adriana. Brasil. 20 anos. 1 mes de exercicio
de pensar, aquí un aprende moito, isto, como din, (aproximadamente). Continuo. Sen fillos.
é unha universidade, cada día un aprende algo
129
novo…cousas que pasan, as persoas que te tratan - M1: “Ben, hai aquela cousa dun país non gustar
distinto, aquí todo é…a forma de cada rapaza…que do noso, nós, non gustar del, depende, (...)
te ven…téñenche envexa e outras non…ás veces depende da persoa”.
moitas das amigas coas que vives che piden algo
prestado e engánante…aquí tí aprendes moito, - M3: “Porque é asi, as colombianas non gustan
aquí non hai amigos, enfermas... e ninguén che das brasileiras, non...” e por que?
axuda, alónxanse de tí e xa non son teus amigos…
pídenche cartos prestados e non os devolven (…)”.
- M1: “Non sei...”. M3: “as brasileiras somos máis
guapas…(ríe)”. M2: “...e máis quentes na cama
tamén...”. (Risas).
Entrevista Club 4
Cintia, Rumanía, 22 anos, 2 anos de
exercicio, continuo, sen fillos
Entrevista Club 6
Natalia, Colombia, 30 anos +/-, 15 anos
- “Xa sabes cómo son as brasileiras que se deixan
de exercicio, intercaladamente, 2 fillos
levar moi fácil por unha cousa… Polos cartos
dis?...claro!”.
- “Unha vez vin un anuncio no xornal. Buscaban
recepcionista para un hostal, e fun alí, e a tía nin
- “Eu non falei disto con ninguén, pero a culpa me mirou…e dende aquela nunca máis o intentei”.
(da violación) é dos camareiros, por non subir a
ver que pasa”.
 Entrevista Club 8
Sonia, Santo Domingo, 40 anos, 11 anos de
exercicio, intercaladamente, 2 fillos
- “A maioría das mulleres que veñen teñen fillos,
son nais abandoadas polos homes de alí ou polo
que sexa, pero somos nais solteiras, que foron
obrigadas a casar e que se divorcian, ou nenas
que saíron embarazadas…A maioría son chavalas
que quedan embarazadas e adeus…e entón tes
que botar para diante como sexa, con fillos. Tí,
fíxate, a muller que está nisto, case todas, teñen
fillos: TODAS, non hai unha que non teña fillos
(…) e despois está o problema da familia, que se
vén un para aquí, e queda dependendo a familia
alí…e iso está mal, pero é así”.
- Eu falei cun encargado. (...)... que isto non é
algo duro para as mulleres latinas, que é moi
sinxelo, e que ata o viven con certa alegría, que
lles gusta... tí que opinas?
130
- “Iso non é certo, para min non é
certo…non…porque a muller latina é moi sufrida,
nós, dende moi novas, a maioría, saímos
embarazadas adolescentes, e, por desgraza, a
muller que vén aquí non é precisamente a que
estudou ou a que tivo unha familia acomodada,
senón que sempre é a de familia humilde, pobre
e de barrio…a de familia pobre”.
- “Se tí, por exemplo te fixeras pasar por unha
máis delas, (…) ías oir cada cousa para quedar ao
mellor coa boca aberta (…) como vas dicir que
lle vai gustar a unha persoa isto?... son as
circunstancias as que te fan…, e dánche aliciente
os cartos que estás ganando, entendes?, faino
soportable …poder dicir que mañá xa tes, por
exemplo, os cartos para a compra…porque estás
co home e estás pensando nos 40, 30 euros, que
iso faicho máis levadeiro…non…non…esa persoa
falou mal, porque ningunha muller, aínda que
sexa latina está porque lle guste (…)”.
Entrevista Club 9.
Violeta, Santo Domingo, 34 anos, 10 anos de
exercicio, intercaladamente, 3 fillos
- “Teño pensado voltar ao meu país, se fora noutra
forma de vida si, pero aquí non penso aguantar
moito…xa aguantei bastante, non pensei que ía
aguantar tanto, déixoa e se non teño nada que
facer pois márchome e xa está, se non podo
arranxar os papeis para traballar noutra cousa
pois márchome e xa está…”
Entrevista grupal Club 11
M2. Fátima. Colombia. 28 anos. 7 anos de
exercicio. Intercaladamente. 2 fillos.
M1. Sandra. Venezuela. 47 anos. 14 anos de
exercicio. Intercaladamente. 2 fillos.
- M2: (…)”...hai mulleres que che din a tí: non,
o que pasa e que eu traballo nun sitio onde poño
copas… si, poñen copas, pero realmente non din,
non?, porque tamén é un tema alí, que a xente,
a familia e todo, entéranse, de que están na
prostitución tampouco, non? Entón si, sempre é
o tema de copas, máis que todo, casinos, pero
nunca, nunca se fala da prostitución, non”.
- M1: “…Ela (refirese á muller que estaba na
habitación) é brasileira…e ela traballa sen
goma,…se a ela vostedes a ven batendo
marcas…¡claro!, porque non usan goma, non lles
importa, non coidan a súa saúde, non creas que
é mentira, eu vin moita xente, moitas mulleres
ir morrer ao seu país, eu vivo en Martinico, e eu
agora ao último de virme para aquí, vin a unha
dominicana que marchou morrer ao seu país de
SIDA, e de aquí fóronse moitas, moitas, esto,
brasileiras e colombianas morrer de SIDA…” M2:
“Que medo, eu non podo crelo,.. é que mira,
aínda que tí foras con goma, dase a casualidade,
a desgraza de que che revente unha goma, e para
máis desgraza que o teña (refírese o sida)”. M1:
“Non, por exemplo a min non, porque eu cóidoos,
eu dígolles: un momento, a min non me trates
así que eu non son ningunha burra…” M2: “Claro,
un está pendente pero un nunca sabe…”
C. SIGNIFICADOS DA PROSTITUCIÓN
Que é para tí a prostitución?
O concepto da prostitución ten por un lado un
doble valor, o adxudicado no país de orixe (e que
xoga unha presión sobre a muller prostituída) o
cal dista moito da realidade e no que, únicamente,
se observa o seu rendemento: un medio para
alcanzar obxectivos económicos e que, por razóns
expostas con anterioridade, é invisibilizado e
descrito de maneira confusa, abstracta e imprecisa.
É o valor que lle otorga a muller que o exerce: a
súa interacción está determinada polo éxito
material onde o sistema de vida tradicional foi
substituído por un materialismo competitivo onde
os membros máis pobres da comunidade deben
loitar para alcanzar a aprobación dos demais.* O
resultado é o que importa: casas, coches,
electrodomésticos….a mellora da calidade de vida
que todos buscamos.
131
Significado
O concepto de violencia implícito que conleva o
exercicio da prostitución déixase ver a través da
súa persoal definición do que significa para elas
a prostitución. Convértense nun obxecto: o seu
corpo, a súa mente, a súa sensibilidade son por
momentos propiedade de quen paga e, polo tanto,
ela mesma deixa de pertencerse. Do mesmo xeito
pode ser utilizada para facer reais fantasías
violentas como para exercer o papel de confesora
ou psicóloga.
Para superar estos sentimentos, esta falta de
apropiación da súa sexualidade e o conflito que
isto supón para a muller, a miúdo falan de
“desconectar” cando exerce a prostitución:
transfórmase noutra persoa, adxudícase “outro
nome” e tamén un novo sorriso... Existe, pois,
unha disociación entre corpo e mente. A disociación
convértese para as mulleres prostituídas nunha
ferramenta de traballo para sobrevivir á
prostitución, tentando saír o máis ilesas posibles
da invasión masiva do seu corpo mantendo este
tipo de distancia co cliente (Hoigard Finstand
1986)* Así, unha primeira función da disociación
é a de soportar e manexar o abrumador medo,
pánico e crueldade que se experimenta na
prostitución, separando estas atrocidades de si
mesma (Ross, Farley e Schwartz. 2003)*.
Como elas mesmas explicitan nas entrevistas, o
exercicio é unha axuda económica pero é algo
nocivo para a súa persoa e tamén para as súas
familias, por iso non entenden, con todo o
sufrimento que conleva exercer a prostitución,
que sexan as grandes marxinadas da sociedade,
as que portan o nome que noutras mulleres é un
insulto: Putas e que, por outra banda, é un
compoñente necesario para o sistema
prostitucional: a exclusión social é a base para
afianzar a industria do sexo (o que potencia o
aprovisionamento de mulleres prostituídas).
Recomendaríasllo a outra muller?
As mulleres, vense normalmente superadas polas
circunstancias, pero á hora de sacar as conclusións
son esclarecedoras: ningunha muller prostituída
aconsellaría ou alentaría a unha amiga a emprender
esta actividade sabendo o que sabe…. a única
razón pola que si o faría sería coa xustificación
económica. Moitas delas, de poder retroceder no
tempo, non virían, a pesar de que grazas a isto a
súa familia saíra adiante.
Obxectivos e reivindicacións
A pesar de todo, no medio destos sentimentos
moitas veces confusos, contradictorios, de soidade,
violencia, desazón e resignación a muller forxa a
súa táboa de salvamento, busca ilusións, alento
e resistencia principalmente baseada en dúas
ideas:
1. Voltar á casa o antes posible.
2. Alcanzar algún dos obxectivos previstos canto
antes. Na maioría dos casos: mercar unha casa.
Chama especialmente a atención que, se ben
carecen dun proxecto claro e definido de futuro,
o que si teñen claro é a idea de deixar a
prostitución o antes posible e non volver a ela.
Desgraciadamente o tempo de exercicio das
mulleres adoita ser sempre máis do que nun
principio tiñan previsto e boa parte da
responsabilidade disto está nas dependencias que
se crean arredor delas por parte da familia do
país de orixe e que xogan unha presión social e
persoal para mantelas no medio ou retomar a
actividade de maneira intermitente.
Reivindicacións
Con respecto as reivindicacións, as máis frecuentes
son:
1. En mulleres inmigrantes indocumentadas
prostituídas con débeda: pagar a débeda,
documentarse e axudar a súa familia.
2. En mulleres indocumentadas prostituídas sen
débeda: legalizar a súa situación, deixar a
prostitución, reagrupar á súa familia e atopar un
traballo.
3. En mulleres documentadas sen débeda: agrupar
á súa familia cando teñan un traballo.
4. En mulleres nacionais prostituídas: alcanzar
unha estabilidade económica para poder deixar o
exercicio.
A prostitución, en tódolos casos, aparece, polo
tanto, como algo temporal e se nalgún momento
pensan nel “como traballo” é para facer valer de
maneira inmediata “certos” dereitos que se asocian
a el, como a adquisición dos permisos de traballo
e residencia (ver entrevistas transcritas neste
apartado, reivindicacións). O cambio de situación
legal é exclusivamente (e paradóxicamente), para
obter un emprego e saír da prostitución. O
abandono da actividade é, porén, díficil: a falta
de apoios institucionais que lles aporten
alternativas vitais e o poderoso reforzo da
compensación inmediata monetaria do exercicio
(que na prostitución adquire un valor simbólico
referencial moi efectivo), non axuda.
132
Dado que, lamentablemente, os seus proxectos
non coinciden coa súa realidade tenden a depositar
nos seus fillos os seus propios desexos, como
intento de reparar a través deles as súas propias
frustracións.
Por iso, tamén existen certos comportamentos
conductuais que, dalgunha maneira, nos dan a
entender as consecuencias específicas da
prostitución (posterior ao período de adaptación)
e que detectamos no traballo de campo realizado.
Trátase de: (Magdalena González: “Consumo da
Muller”, Síntese de ideas importantes) Tendencia
a negar a realidade ou facer un recorte da mesma
pola imposibilidade de operar sobre ela
(desbórdaas). O feito de ter, obrigatoriamente,
moitas relacións sexuais durante cada xornada
constitúe un aumento da vulnerabilidade, e, dado
que elas non teñen unha libre elección escollen
entre diferentes “males menores” (pisos en lugar
de clubs…).
Disociación entre racionalidade e afectividade.
Tendencia extrema a refuxiarse nas súas fantasías
para fuxir da cotidianidade dunha práctica
intolerable. Temor a establecer relacións
interpersoais, sobre todo, se implican afectividade.
Paradóxicamente teñen marcada unha forte
dependencia afectiva. Rexeitamento da propia
sexualidade: nas sús relacións non poñen en xogo
o seu corpo erótico senón o seu corpo físico, polo
que non existe desexo nin nas relacións de parella.
Angustias, baixa tolerancia á frustración e
sentimentos de culpa por estar realizando unha
actividade que, aínda que é inducida pola
sociedade, paradóxicamente está censurada.
Tendencia á fabulación e vivencia de hostilidade
fomentando o illamento como mecanismo de
defensa. Tendencias autodestructivas que ás veces
aparecen como único escape da realidade. Falsa
fortaleza con actitudes de desenvoltura para
ocultar a súa extrema indefensión: realizan un
simulacro ante os clientes-prostituidores e a súa
disociación aumenta xa que para resultar atractivas
finxen, dando unha idea de fortaleza dentro desa
ficción.
Que é para tí a prostitución?
Entrevista Piso 2
Laura, Colombia, 36 anos +/-, 5 anos de
exercicio, continuo, 2 fillos
- “É un traballo que non é sinxelo, pero hai que
saber…saber levalo…, noutro traballo tes que
traballar moitas horas e como que non che van
pagar …é decir, non vas ganar máis cartos, aínda
que agora, eu dígoche, non estamos ganando
tantos cartos, porque ás veces pasan tres ou catro
días, e paseime unha semana sen facer nin un
pase, sábeo a rapaza, e ás veces eu digo: Ai,Deus!,
eu podía estar limpando un piso, aínda que fora
axeonllada, cun cepillo por aí, ou vou para o
campo a traballar, eu plantéxome iso, eu non digo
(…) O da prostitución non é nada sinxelo”.
Entrevista Piso 3.
Clara, España, 34 anos, 6 anos de exercicio,
continuo, 2 fillos
- “A prostitución para min foi unha salvación no
referente ao económico…referente á vida márcate
moito, nas relacións coa túa parella, na
autoestima…iso é no que máis nos marca, non por
fóra, por dentro…A prostitución absórbete, se tí
deixas absórbete, porque a min pasoume...eu non
saía por se viña un cliente…pero, ao final, dis,
por que non vou ir tomar un café ou ao mercado
se me apetece?, se vén pois que volva outra
vez…pero moitas chavalas métense tanto, tanto,
que non as ves nin tomando café, íllanse, péchanse
en si mesmas, saes á rúa e dache a sensación de
que todos te miran…”.
- “Eu estou cansa, aínda que sexan habituais (os
clientes), aínda que no fondo, pois son boas
persoas…pero imaxínate un día que estás cansa
133
e, de repente, tes que subir á habitación, teslle
que sorrir a alguén, e que se cariño e todo…e
agóbiate, chega un momento que te agobia...”.
Entrevista Piso 4
Raquel, Brasil, 42 anos, 1 mes de exercicio,
continuo, 1 fillo
- “Vostede déitase na cama cun home que vostede
nunca coñeceu, e tenlle que prestar atención a
aquel home aluomiñalo, tocalo…é unha cousa
noxenta, danche ganas de vomitar, moitas veces
danche ganas de vomitar… e cando se deita na
cama é máis triste aínda porque empezas a lembrar
aquelo todo que fixeche durante o día, entendeu?
Eu atopo a prostitución coma o fin do pozo, porque
ninguén entra na prostitución porque quere, eu
non creo que a persoa se envolve na prostitución
porque lle gusta, é por que algunha necesidade
a obrigou a facelo....”.
- “Non, non é traballo, sabe por que? porque
vostede está ganando uns cartos pero son uns
cartos sucios, eu non quero iso como un traballo
(…) eu non teño un horario, entendeu?, non teño
un horario…(…) eu pódome deitar ás dez, pero
toca o timbre e téñome que erguer, eu entendo
a prostitución así…”.
Entrevista Piso 5
Isabel, Ecuador, 44 anos, 2 meses de
exercicio, continuo, 3 fillos
- “A prostitución…mira, para a miña familia isto
é moi malo, que eu fale disto é moi malo, para
min é moi malo, tí non te valoras como muller,
valoraste coma unha calquera (...)...para min é
iso, xa non es a mesma de antes…eu non me
permito cambiar, pero se eu me permitira (…)…”
- “Pensaba que non ía ser tan difícil (a
prostitución), pero é difícil para sabela levar, en
todas as formas, moi, moi difícil. Na miña maneira
de pensar, nos meus valores moito, para min
cambiaron moito.”
- “Os meus valores cambiaron moito…moito, para
min cambiou moito, valoras moito porque é un
diñeiro dun traballo que mira!, que te forzan moi,
moi feo. Entón ti tes que valorar eses cartos,
sabelos coidar, porque non che veñen de forma
sinxela, como moitas persoas cren, como moitos
homes che dín: Ai! Pero se é a vida fácil que lles
gusta!, e non é así, esta non é a vida fácil, é a
vida máis dura que pode existir, e eles dinche:
pero tí, que?…se o único que fas é deitarte e xa
está…deitarte…e o que vostedes piden?, que eu
nunca o fixera no meu país, nin co marido que
tiven, co pai dos meus fillos, e vouno facer con
vostedes…?,iso é a vida fácil?...é unha vida tan
dura!, que hai que valorar moito o diñeiro, e hai
que coidalo moito…”.
Entrevista Club 2
Miriam, Santo Domingo, 23 anos, 10 meses
de exercicio, continuo, 1 fillo
- “Cando unha ven é cando mira a realidade e a
realidade disto non é como un pensa, aquí hai
que traballar e pasar traballo. Non é tan fácil
(…)”.
- “A realidade é que non é como un o pensa, non
é tan fácil…”
Entrevista Club 3
Gloria, Santo Domingo, 21 anos, 4 anos
de exercicio, intercaladamente, sen fillos
- “Para min a prostitución é como un traballo
normal, un traballo coma o de camareira ou
como…do que queiras poñer, para min é igual,
porque nós vimos a buscarnos a vida e a ganar
134 cartos como poidamos, que será malo... atracando
ou robando, pero nós aquí estamos ganándoo,
sabes?, naturalmente, sen facer dano a ninguén”.
Entrevista Club 4
Cintia, Rumanía, 22 anos, 2 anos de
exercicio, continuo, sen fillos
- “Eu non vexo nada malo nisto, a xente ao mellor
pensa que somos, como din “as putas”, as
“prostitutas” (…) pero eu véxoo como calquer
traballo. Pero nós chegamos aquí, aquí a España
para traballar, non para roubar nin para matar,
traballamos... senón temos en que traballar!,
noutras cousas, eu vexo normal isto, só que non
é legal, que non está ben visto, pero…Non é que
non o vexa ben, pero a xente pensa outras cousas,
sabes?, vente con outros ollos, mírante doutra
maneira…”.
 Entrevista Club 6
Natalia, Colombia, 30 anos +/-, 15 anos
de exercicio, intercaladamente, 2 fillos
- “Eu non estaría aquí se non fora por necesidade,
porque a min gústame Colombia…aquí veste co
neno, deixante morrer, no meu país trátante como
unha raíña”.
- “A prostitución, por un lado é traballo e por
outro necesidade; traballo porque me pagan...”.
- “Se a min me fora ben co meu marido nunca
faría isto, porque non hai nada mellor que deitarte
con alguén que queres…”.
Entrevista Club 8
Sonia, Santo Domingo, 40 anos, 11 anos
de exercicio, intercaladamente, 2 fillos
- “A prostitución significa unha cousa diferente
para cada unha, para min significou sacar a miña
familia adiante. Eu tomeino sempre dunha
maneira, sempre estiven no meu sitio, é o meu
traballo, eu son prostituta durante oito horas ou
nove, e as outras horas son outra cousa…hai outras
que o toman por outro lado, significa ao mellor,
droga, alcohol…de todo (…)”.
Entrevista Club 9.
Violeta, Santo Domingo, 34 anos, 10 meses de
exercicio, intercaladamente, 3 fillos
- “Isto non é como imaxinaba, como contaban, o
soldo básico son 530 euros (…), e a xente minte
e fantasea moito (…)…a xente pensa alí que se
ganan moitos cartos…antes facían o posible por
vir”.
Entrevista Club 10
Paula, 28 anos, 2 anos de exercicio,
intercaladamente, sen fillos
- “É un diñeiro rápido, mais é moi, moi difícil, e
unha persoa moi podre, teste que humillar moito.
Mais non é un diñeiro rápido últimamente, non é
tan rápido, que os homes non están gastando
tanto”.
Recomendaríalo?
Entrevista Piso 2
Laura, Colombia, 36 anos +/-, 5 anos de
exercicio, continuo, 2 fillos
- “Eu non ó recomendo, porque é algo que como
que te engancha tamén…é dicir, acostúmaste a
traballar nisto e é moi difícil saír, e máis cando
se ten familia, eu non o aconsello (…).
Sinceramente non llelo aconsellaría a ninguén,
de feito teño a miña filla que ten dezasete anos,
135
e Deus queira que non teña que pasar nunca polo
que me tocou pasar a min, preferiría mandala
outra vez para Colombia aínda que non a vira.
Como vou querer iso para a miña filla ou para
outra muller?”.
Entrevista: Piso 3
Clara, España, 34 anos, 6 anos de exercicio,
continuo, 2 fillos
- “Non llelo recomendaría... se nun momento
dado saes adiante ben…pero saes o mesmo sen
isto, ao mellor máis lento, tardas 2 anos, ao
mellor 5, pero saíche tranquila, sen sentirte
humillada”.
 Entrevista Piso 4
Raquel, Brasil, 42 anos, 1 mes de exercicio,
continuo, 1 fillo
- “Non lle recomendaría a unha amiga facer isto,
non…non … aí, eu diría, como che vou explicar?
(…) eu se atopo a alguén: ai…eu vou para Europa:…
non vaia!, non, a non ser que vaia cun contrato
(…) porque se vai á procura dun emprego vai ser
moi difícil (…),ou cae nisto, na prostitución, ou
volta…iso é así…”.
Entrevista Club 1
Claudia, Brasil, 30 anos, 7 meses de
exercicio, continuo, 2 fillos
- “Aló no Brasil, cando eu estaba alí, eu pensaba
nesa amiga, ela conseguíu moitas cousas, e dende
alí pensaba que iso era máis sinxelo, parecía unha
ilusión, porque eu pensaba que ía conseguir as
cousas rápido, e non é así. Non o recomendaría
136
porque eu non vexo a hora de saír. Conseguir ou
non conseguir as miñas cousas, en decembro, eu
volvo para o meu pais”.
Entrevista Club 2
Yésica, Santo Domingo, 23 anos, 10 meses
de exercicio, continuo
- “Eu non lle recomedaría isto a unha amiga, a
miña amiga si que o fixo, díxome que era a única
forma de ganar cartos aquí en España, exercendo
a prostitución…que nun bar non ía saír adiante,
que non ía pagar as miñas débedas que…así,
dicíame (…) e non era só a min, porque eu vín con
outra rapaza tamén que foi quen estivo tamén
nesa casa…e prácticamente case nos obrigou …eu
cheguei primeiro, a outra dicía que non, que non,
negábase ata que, ben…estivo como tres meses
e marchou…eu paguei, a miña amiga aínda debe”.
Entrevista Club 3
Gloria, Santo Domingo, 21 anos, 4 anos
de exercicio, intercaladamente, sen fillos
- Á pregunta de se o recomendaría a alguén, como
a súa amiga fixo con ela, ela contesta: métesme
nun apuro. Se fora na miña situación, que ela me
veu de nena, porque eu agora teño 21 anos…se é
unha nena así coma min aos 17 anos, pois non,
realmente non, sinceramente que non, pero se é
unha rapaza de 20 ou algo así pois si… por que
non de 17? Porque é unha nena, é unha nena
normalmente, para meterse a isto... ¡Deus!…non,
que va… é preferible mil veces ter un traballo
normal”.
Entrevista Grupal Club 7
M1. Marcela. Brasil. 24 anos. Tempo de
exercicio: 1 ano (aproximadamente).
Intercaladamente
M2. Inés. Brasil. 24 anos. Tempo de exercicio:
descoñecido.
M3. Adriana. Brasil. 20 anos. 1 mes de exercicio
(aproximadamente). Continuo
M1: “Non”.
M2: “Non, a ninguén”.
M1: “Non, non llo recomendaría a ninguén...
porque é unha vida moi sufrida, entende?... así,
como... as persoas que tí tes aquí son como as
túas amigas de clase, entende? que senón estás
soa, ben, hai días que eu me poño a chorar, chorar,
por morriña da familia... esta vida que levamos,
entende? pero eu non aconsello a ninguén traballar
nisto”.
M2: “Hai moitas amigas miñas que queren vir para
aquí e eu dígolles que non, non, é mellor que
traballes noutra cousa...”.
M2 e M3: “Eu tamén”. M1: “...E as que están no
Brasil, que chamamos e contamos, non o cren,
que é sinxelo, que estamos en Europa, non o cren!
Pensan que Europa está cheo de pasta e non pasa
iso”. (...) M1: “Hai moitas que teñen sorte, casan,
teñen papeis, entende?”... Pero eses matrimonios,
que son... con ex-clientes? M1: “Si, con ex-clientes
que ás veces namoran...”.
noxenta, porque queres estar cunha persoa que
che guste, humillante!…unha ten que estar
contenta, amosar un sentimento que non son os
teus fóra da realidade, pero para min é humillante
e asquerosísimo, non llo recomendaría nin ao meu
peor inimigo…e ademais conleva moito risco, isto
é unha bomba do tempo, non sabes que tolo che
pode facer algo, non sabes se podes saír
contaminada disto,…para min isto é o último”.

Entrevista Club 8
ETS, métodos anticonceptivos…
Sonia, Santo Domingo, 40 anos, 11 anos
de exercicio, intercaladamente, 2 fillos

Entrevista: Piso 3
- “Eu non recomendaría (a prostitución), eu o que Clara, España, 34 anos, 6 anos de exercicio,
vexo, específicamente xa non da prostitución continuo, 2 fillos
senón, porque as que estamos aquí somos
inmigrantes todas, case…na prostitución aquí non - “Eu teño a ligadura de trompas feita…así que
vai haber unha española (…) polo menos eu vin de embarazo nada, e fago tódolos anos as probas
moi pouquiñas, entendes?...entón eu vin que ao de Enfermidades de Transmisión Sexual (…)”.
mellor o pouco…non pouco recurso, non sei se me
vou explicar ben…ao mellor, penso que ten 137 - “Eu nunca tiven nada, ben, tiven fungos, pero
pouca…ou é que unha, ao mellor ten tanta
iso nada, porque eu coidome moito, e o
necesidade de cartos que non lle compensa…porque
preservativo, por ganar, 30, 50, 20, nin 100, non
tí vas traballar a un sitio de por aí, páganche 600
me xogo nada, eu uso o preservativo por regra
euros, e veste coa mesma necesidade que cando
xeral…si que fago o francés sen preservativo, iso
estás no teu país, entón dis: ¡caramba!, eu estou
si que o fago, non sempre, antes facíao completo,
no meu país, e estou fóra do meu país e estou
agora xa non porque agora ninguén o paga, entón,
coa mesma necesidade que estando alá, entendes?
como ninguén o quere pagar pois non o fago.(...)
Isto é o que máis atrae ás mulleres a traballar
Consiste en facelo ata que o cliente se corra, non
nisto, porque tí estás no teu país e comes, traballas
na boca…eu nunca deixo que se corra na boca,
o día a día porque alí é así, traballas o día a
pero ata que notas que se vai correr, deixo que
día…entón vés aquí e para comerte uns macarróns
me biquen…pero ben, son outros riscos” (…).
baleiros tes que facer números (…)”.

- “Cando se me rachou o preservativo o temor

que tiña era o das enfermidades”
Entrevista Club 9.
Violeta, Santo Domingo, 34 anos, 10 meses de
exercicio, intercaladamente, 3 fillos

- “Isto para min é algo humillante de todo, porque

tes que estar con alguén que non che vai, ou que
non cheira ben, que para nada te motiva, é
humillante, é noxento, a profesión para min é
 Entrevista Club 1
Claudia, Brasil, 30 anos, 7 meses de
exercicio, continuo, 2 fillos
- “Eu tomo pílula e condón, e cando acontece que
reventa un condón eu morro de medo… eu voume
lavar no bidé e cando subo colócome un óvulo,
eu coidome sí, máis eu morro de medo... Será
que o diñeiro paga a pena, e estar lonxe da familia,
da xente…”.
Entrevista Club 2.
Miriam, Santo Domingo, 23 anos, 10 meses de
exercicio, continuo, 1 fillo
- “Despois de que cheguei aquí non fixen probas,
porque non teño o carnet (tarxeta sanitaria), si
estou empadroada en Lugo. (…)”
- “Non…non abortei nunca… e tomo a pílula e
preservativo”.
Entrevista Club 7 (grupo de discusión)
M1. Marcela. Brasil. 24 anos. Tempo de
exercicio: 1 ano (aproximadamente).
Intercaladamente
M2. Inés. Brasil. 24 anos. Tempo de exercicio:
descoñecido.
M3. Adriana. Brasil. 20 anos. 1 mes de exercicio
(aproximadamente). Continuo
M1: “Eu pago, en tódolos clubs ven unha médica
a facer exames de SIDA...” E canto pagades por
iso? M1: “Eu, por tódolos exames xa paquei 90€,
de sangue, de ouriña... (...) aquí 70€”. M2: “Eu
vou facer xa 2 anos e xa levo 3 exames...”. M3:
“Ih! eu non sei cantos levo...” M1: “... E porque
ás veces dache máis dor ou non sabe o que é,
entende? e como traballamos aquí no club, entón
teste que coidar moito...” (…)-Usades algún
anticonceptivo? M1: “Non”. M2: “Non, non”. M3:
“Non, eu tomaba pero parei...”. M1: “Eu coidome
moito...como ¿?, o do condón, moita pasta para
as inflamacións... e todo”.
Relacións de parella
Entrevista Piso 2
Laura, Colombia, 36 anos +/-, 5 anos de
exercicio, continuo, 2 fillos
- “Amigos si…e teño o meu mozo, que é español…e
se non fora porque el me escoita e todo… pero el
tamén sente temor porque se vaian enterar de
que estou traballando nisto…dime…aconséllame
que por que non me saio… Levo catro anos con
el, por iso non teño necesidade de ir por aí saíndo,
buscando nada perdido…”
- “El dime que o deixe, pero eu dígolle: Vou
agardar outro pouquiño a que xa o meu fillo
comece a traballar…eu quero deixalo de
138 verdade…el traballa, si, claro”.
Entrevista: Piso 3
Clara, España, 34 anos, 6 anos de exercicio,
continuo, 2 fillos
- “Eu estou cansa, aínda que sexan habituais,
aínda que no fondo, pois son boas persoas…pero
imaxínate un día que estás cansa e, de repente
tes que subir á habitación, teslle que sorrir a
alguén, e que se cariño e todo…e agóbiate, chega
un momento que te agobia. Ademais eu teño
parella dende hai 5 anos, e el pídeme
constantemente que o deixe…El non foi cliente,
coñecino hoxe e ao día seguinte xa llo dixen (…)”
- “Eu véxome agora ao seu carón e cos meus fillos,
para poder estar máis relaxada, porque o caso é
levar esta dobre vida, quero vivir tranquila…” (…)
- “Inflúe na parella a nivel persoal porque na
cama, por exemplo, un día fas 5 ou 6 pases, ou
4 e, como che vai apetecer facer nada?…tes que
desconectar”.
Entrevista Club 1
Claudia, Brasil, 30 anos, 7 meses de
exercicio, continuo, 2 fillos
- “Ao principio cando eles viñan, por máis que me
doese se eu estaba conversando con alguén e
algunha persoa me dicía para subir eu subía. Agora
non, agora nin vou conversar. Teño un cliente que
sae comigo, xa me levou a pasear, eu xa sei que
é por poucos minutos, pero distraeme, porque eu
pensaba que era sinxelo, mais non o é”.
- “Eu descanso unha vez por semana, a escoller
entre o luns, martes ou mércores. No meu día de
descanso vou a casa del. (…) Pero se non vou saír
con el, non collo día de descanso, porque quedo
aquí e tampouco sería capaz de durmir”.
Entrevista Club 4
Cintia, Rumanía, 22 anos, 2 anos de
exercicio, continuo, sen fillos
- “Mulleres que se marcharon a casar ou a vivir
con persoas que despois se divorcian por culpa
disto, para el sempre quedou como unha puta,
non cambiou como súa muller ou coma o amor da
súa vida… non só aquí, en todas partes pasa así,
e hai xente que… as mulleres fano por diñeiro!,
e a xente..., e mófanse da xente, ao mellor,
calquera tipo de xente, atopas calquera tipo de
muller ou de home”.
- “(…) Non sei como explicarme…non aguanto máis
aos homes (…)”.
Entrevista Club 6
Natalia, Colombia, 30 anos +/-, 15 anos
de exercicio, intercaladamente, 2 fillos
- “El para comprar comida e todo aquí si, pero
que eu lle dixera de comprar unha casa en
Colombia que, sabes canto custa unha casa en
Colombia? con 2.500€ compras unha casa, e non
me quixo dar para iso, e se me quixera… porque
era para ter algo para a miña filla alá, para que
estivera ben, e se estou eu ben el estaría ben…
porque se tí tes fillos queres que estén ben… así
comezaron os problemas”.
Entrevista Club 8
Sonia, Santo Domingo, 40 anos, 11 anos
de exercicio, intercaladamente, 2 fillos
139 - “Eu estiven vivindo cun rapaz en León, pero non
funcionou, non funcionou porque cando un ten
fillos e trae os fillos de alí, el foi como quen di...
cliente, a verdade é que si, e marcheime a vivir
con el pero cando se viñeron os rapaces a cousa
cambiou, precisamente eu tróuxenos cando me
fun vivir con el, porque xa ía ter outra vida,
supostamente, porque foi por iso que os trouxen,
senón non os traería (…) púxenme a traballar e
xa... aos dous ou tres meses de traelos empezaron
os problemas, co rapaz principalmente… porque
os nenos traen outra cultura, distinta á de aquí,
e hai que saber comprendelos para que cando
cheguen se poidan acostumar os primeros anos.
Os primeros meses é moi difícil, porque traen
outras costumes, outras normas...dos seus países.
É moi distinto, de aló a aquí é moi distinto todo,
ata o horario da comida cambia, e entón se vives
cun home e non comprende iso pois é moi
difícil…eu non vou deixar aos meu fillos por un
home, terá que querelos, ou aguantalos…”.
- “Inflúe moito traballar na prostitución á hora
de ter parella, eu funme con este rapaz e non
quería que me tocara, e levábao moi mal por iso…
e vouche dicir unha cousa, hoxe por hoxe se me
vou vivir con alguén eu non soporto un home na
miña cama despois de que saio de aquí…non o
soporto, non o soporto…non podo, non podo…que
me toque e todo iso... non podo…eu saio disto e
téñome que poñer a tratamento psicolóxico para
poder ter unha relación normal cun home, porque
tí sabes o que é estar aquí, estar tódolos días!…”.
- “E como consegues sobrelevalo?, “moi
sinxelo…non o consegues”.
- “Cando eu estiven con este rapaz díxome... que
moito cambiara, porque no club era unha cousa
e na casa outra…e unha das cousas, tamén, que
foi estragando a relación foi iso... tamén (…)”.
- O home, cando o coñeces nun sitio destes, que
140
é un erro ben grande, tí trátalo aquí dunha
maneira, pero mentalízaste de que vas a facer
un traballo, un servizo, e tratas de facelo
ben…pero despois, cando che toca vivir con esa
persoa xa non estás niso, en que tí vas porque…non
queres finxir!…A min pasoume iso porque eu quería
buscar outra vida, formar un fogar, ter unha
parella, ter os meus fillos..., e ben, non funcionou
ben…é difícil…”
- “Aquí mentalízaste de que vas facer un traballo,
e veña, ponte desta maneira, e ponte daquela, e
volveste un oito aí…pero despois tí, ir a túa casa,
ter unha relación, ter por exemplo… (...)…saír de
aquí, e meterte cun home e facer como as mesmas
cousas que fas aquí é un pouco difícil”.
Obxectivos e Reivindicacións
Entrevista Piso 2
Laura, Colombia, 36 anos +/-, 5 anos de
exercicio, continuo, 2 fillos
- “A mín gustaríame quedar aquí (en España),
porque hai máis tranquilidade, alí hai tanta
violencia, en Colombia, (…) ademais está a
guerrilla, polo de agora estou contenta aquí en
España, o único é que me gustaría cambiar de
traballo”. (…)
- “Teño papeis pero por agora aínda non intentei
(buscar outro traballo), porque os meus fillos
aínda están estudando, e iso ten gastos, e vas
comprar un libro e 35, 40 euros…os libros son
caros…”.
Entrevista Piso 5
Isabel, Ecuador, 44 anos, 2 meses de
exercicio, continuo, 3 fillos
- “Estou buscando traballo, presenteime a moitos
traballos que hai no Universo…, alá é o Universo,
aquí é outro…pero non, non atopo, quédanme de
chamar, chamar e chamar, e non… (…) hoxe estou
esperando a chamada dunha, a hora que é, e que
non…, nun bar que me pagaban 530 euros dende
as sete da tarde ata a unha, dúas da mañá. Eu
dixen que á noite vou a traballar, no día estou
aquí (no piso), mentres non me sae outro
traballo…”.
- “Eu quérome quedar pero traballar noutra cousa,
porque quero traer á miña filla, ao meu fillo, á
miña outra filla, á última quéroa traer máis cedo
porque está máis tola xa…”.
- “Se por min fora, se atopara un traballo mañá,
hoxe marcharía a outra cousa, porque como me
quero traer aos meus fillos, non podo estar nisto,
non podo.”
 Entrevista Club 1
Claudia, Brasil, 30 anos, 7 meses de
exercicio, continuo, 2 fillos
- “Eu podo ata voltar, mais eu quero que me
axuden a atopar un contrato de traballo, para
traballar decentemente, non na prostitución, non
quero, non. Porque eu creo que o diñeiro é
importante, mais tanto non”.
- “Eu non teño a vontade de quedarme aquí. Eu
tiña pensado quedarme máis ou menos 1 ano".
(…)
- “E de aquí a sete meses quero marchar, despois
de compra-la miña casa, e montar un negocio de
manicura e pedicura. Aínda podo facer un curso
de perruqueira e montar algunha cousa para min”
(…).
Entrevista Club 2.
Miriam, Santo Domingo, 23 anos, 10 meses de
exercicio, continuo, 1 fillo
- “Gustaríame traballar de camareira, nunha casa
de familia…camareira xa sei que non podo, porque
ata que non teña os papeis non podo de camareira
polo contrato e iso…atendendo a algún neno, a
unha persoa maior, ou limpeza…”.
- “Eu creo que estarei ata xaneiro…antes de
xaneiro non sei…eu xa estou cansa, agora mesmo
comentaba cunha amiga miña que xa estou
aburrida disto, que xa estou cansa disto…isto
tódolos días…a vida dunha é unha rutina aquí”.
Entrevista Club 3
Gloria, Santo Domingo, 21 anos, 4 anos
de exercicio, intercaladamente, sen fillos
- “Chegas a un momento, a un día ou así que teño
claro que me canso, que digo: meu Deus, non podo
máis…” (…)
- “Exactamente, eu estou ao día a día, cando
queira retírome (…)”.
Entrevista Club 4
Cintia, Rumanía, 22 anos, 2 anos de
exercicio, continuo, sen fillos
- “Se fora por min gustaríame marchar disto hoxe
mesmo, pero non hai onde, porque eu non teño
papeis, e quen me recibe sen papeis? Eu intentei
dúas veces arranxar os papeis pero saíron
denegados, a primeira vez axudoume un amigo,
(…) pero non tiña (empadroamento) (…). Eu non
141 paguei nada…era un amigo e el ten un bar e
quíxome axudar, se quería traballar no pub del
(…), eu cando empecei a traballar nisto el era o
“dono” do club onde traballei eu antes (…)”.
- “Traballar unha temporada e marchar para o
meu país, ese era meu plan, non creo que aguante
máis tempo, porque xa estou farta da xente e de
todo”.
Entrevista: Piso 3
Clara, España, 34 anos, 6 anos de exercicio,
continuo, 2 fillos
- “Para min o máis importante é dar información
porque mira, o que quere traballar…ben, se non
tes papeis non… se as mulleres que veñen de fóra
veñen sen papeis non lles queda outra que meterse
na prostitución, iso é lóxica, pero ben, eu digo
que a que ten papeis e quere traballar, traballo
hai…entón non ten por que ninguén buscarlle
traballo a ninguén.
Axudarlle con cousas que non coñecen... si…non medicina, ou que se enferman, que tes que pagar,
sei, co idioma, costumes, comidas…non sei, darlles non teñen alí un hospital público, e tes que gastar
cursiños para traballar de cociñeiras ou como os cartos…tes hospitais, pero miña filla, pobre
empregadas do fogar”. de un se cae aí!.”

- “Ben, ao principio mira, eu penso tamén que se

Entrevista Club 8 non existiran estos sitios pois as cousas serían
Sonia, Santo Domingo, 40 anos, 11 anos
de exercicio, intercaladamente, 2 fillos máis…que tamén …se dende un principio che
din…porque din que onde está a oferta está a
demanda… isto atrae a moia xente polo diñeiro,
- “Eu levo 14 anos en España, estiven dous anos
porque saen un pouco máis adiante, aínda que
traballando fóra, case tres anos traballando no
non tanto, porque mira, a maioría das mulleres
que non era isto (…) aquí, neste club, xa levo
que están niso non teñen nin tan só uns cartos
once anos, intercaladamente, eu estiven, nun bar
aforrados, pero como lles satisfacen as necesidades
tamén, traballando nun bar, hai oito anos e pico,
á familia de alí e as necesidades da xente de aquí
dez, máis ou menos, e marchei, vouche dicir a
pois aí están. Eu penso que se deberían dar
verdade, marchei, pero vaste traballar por aí,
traballos, aínda que fora, por exemplo, sen tanta
traballas catorce horas diarias, tiña dez minutos
explotación (…)…”.
para comer, e para cobrar 600 euros, e pagando
case 500 euros de piso, e un ven aquí para buscarse
o futuro, senón quedas no teu país, a verdade, - “A estos sitios dánlles demasiada apertura, á
porque alí, comes igual...” verdade, xa se están pasando, porque agora hai
142
un en cada esquina (…)”.

- “Hoxe en día a vida esíxeche moito, o gasto é

moi forte, e para colmo de males, o feito de ser
un estranxeiro xa che pecha moitas portas…vas
pedir unha hipoteca e pregúntanche: que tes aquí?
(ríse). Para nós é máis difícil. Ponte que tes que
vivir do soldo para todo, e tendo en conta que
tes que mandar para o teu país sempre algo, que
tes que pagar aquí un piso e menos de 500€ é
raro, despois tes que comer, teste que vestir…e
calcula tí. O soldo non chega”.
- “Eu considero que un soldo noutro traballo (…),
por exemplo, tería que ser de 800 euros, 900
euros…un soldo xusto, estiven aí por eles, para
non voltar a traballar nisto, estiven aí aguantando,
facendo de tripas corazón, tiña un piso bastante
razoable de aluguer, que era máis barato, un piso
máis baratiño e comendo, ben, o que podía ser
(…) e ademais aguantei todo ese tempo porque
eu tiña uns aforros...”.

- “O problema noso é que, unha parella, na que

cobra el 600 ou 700 euros, e a muller cobre 600,
pois xa son 1.300, pero nós somos unha muller
soa traballando para toda a familia, para dúas
familias, como quen di, porque estás aquí e tes
familia aquí e a familia alí, que sempre tes alí
algo que resolver, entendes? Porque tí estás aquí
e estás pendente deles, eu por exemplo estou
pendente dos meus, que non lles falte unha
aspectos da intervención social
en lugo con mulleres prostituídas
A maioría das entidades que desenvolven o seu Entidades de Atención social en
labor no ámbito da prostitución fano a través prostitución:
doutros programas de atención ao inmigrante ou
da prevención do VIH non existindo un recurso
Presentación:
específico “de busca” que atenda ou informe ás
mulleres prostituídas no seu propio “medio” nos
distintos espazos prostitutivos en Lugo e a que o Nome: Cáritas Diocesana de Lugo

fai, Alecrín, é de maneira puntual e, sobre todo,

no barrio (o servizo está localizado en Vigo). Tendo Enderezo: R/ Cruz nº1 baixo // Centro de Día:
en conta a desinformación, illamento e R/ Río Miño nº 6-1º. Lugo
vulnerabilidade da muller no medio prostitutivo,
estos servizos ofrecen unha atención a unha Horario: 9:00 a 14:45h. e no CD: 10:00 a 14:00h.
insospeitada minoría dentro do colectivo que
exerce a actividade en Lugo e arredores.
Teléfono: 982 250 140

Doutra banda, a falta de perspectiva de xénero

Obxectivos: Mellorar a calidade de vida integral
pode ser unha barreira á hora de ofrecer unha
da muller, previr riscos, establecer atención directa
atención integral e enfocada ás problemáticas
e personalizada, sensibilizar á sociedade e fomentar
específicas das mulleres prostituídas así como a
a participación das mulleres na sociedade.
inexistencia dun tratamento especializado á
violencia e tráfico inherentes á prostitución a
145 Ámbito xeográfico: Lugo Centro.
través da denuncia social e xudicial.

Ámbito de actuación: Cáritas Diocesana de Lugo

Tódalas organizacións falan de derivacións
desenvolve diferentes proxectos dende o ano 1995
asistenciais en función dos distintos recursos e
orientados específicamente ao ámbito da muller
servizos de cada entidade pero manifestan a
en prostitución. Ademais, fan uso de programas
necesidade dunha cooperación máis coordinada
para inmigrantes para tratar diferentes aspectos
que permita maior “profundidade” á intervención
propios da prostitución (asesoramento xurídico
social.
para o tratamento da estancia irregular no país,
tráfico, etc). As súas estratexias son:
Neste apartado vaise facer referencia ás “entidades
primarias” e de referencia para as mulleres
1. Xestión de recursos sociais.
prostituídas (remitímonos ao manifestado polo
traballo de campo). Pero, evidentemente, existen 2. Información, orientación e asesoramento
outros servizos comunitarios (entre eles, os servizos ás mulleres.
sociais municipais e servizos de información ao
3. Obradoiros de formación: proxecto
inmigrante dos sindicatos aos que, en ocasións,
Foeminas (2005).
se deriva ás mulleres prostituídas).
4. Derivacións a outros servizos se é
necesario.
A través das respostas e opinións dos propios
técnicos coñeceremos máis a fondo o seu traballo: 5. Asesoramento xurídico.

6. Asesoramento psicolóxico.
Nome: Cruz Vermella Lugo
Enderezo: R/ Cidade de Viveiro nº 16. Baixo. Lugo
Horario: de 8:00 a 15:00h.
Teléfono: 982 280 434
Obxectivos: Previr e sensibilizar acerca do VIH,
asistir a persoas necesitadas.
Ámbito xeográfico: Lugo centro e zona de
actuación da Unidade Móbil para Mulleres en
Prostitución (Costa Lugo: Ferrolterra, Cedeira e
Ortigueira e N-VI de A Coruña).
Ámbito de actuacións: A atención a mulleres
prostituídas está dentro do programa Saúde-VIH,
destinado a persoas con VIH, e á prevención das
mesmas. Está dirixido a inmigrantes,
146
drogodependentes, mulleres que exercen a
prostitución, reclusos e poboación en xeral. A
atención que se ofrece ás mulleres é a seguinte:
1. Información, orientación e asesoramento
ás mulleres
2. Derivacións a outros recursos se é
necesario
3. Información e tramitación de recursos
e prestacións sociais.
As visitas da Unidade Móbil adoitan realizarse aos
clubs cada 15 días en saídas de 2 veces por semana.
Nome: Comité Cidadá Antisida
Enderezo: Parque da Milagrosa. Avda da Coruña
s/n. Nave Asociación. Local 3. Lugo
Horario: 11:00 a 13:30 e de 17:00 a 20:00 (Horario
suxeito a modificacións).
Teléfono: 982 263 098
Obxectivos: Alcanzar a integración das persoas
portadoras do VIH-Sida e a súa prevención na
poboación en xeral.
Ámbito xeográfico: Lugo centro
Ámbito de actuación: O Comité Antisida de Lugo
ten en marcha diferentes programas, pero, no
que respecta a programas relacionados coa
prostitución a súa atención enfócase de cara ás
seguintes actuacións puntuais:
1. Visitas regulares ao barrio chino de Lugo
para o reparto de preservativos e
resolución de consultas de mulleres
prostituídas.
2. Derivación a outros servizos.
3. Información e tramitación de recursos
e prestacións sociais.
Nome: Unidade Móbil para Mulleres Prostituídas
Alecrín
Recurso utilizado para a intervención social en
Lugo: Unidade Móbil
Enderezo para Xestións e Organización: En Vigo:
R/ Ronda de Don Bosco nº18. 2º andar (36201).
Horarios: Centro de día: 10:00 a 18:00. Unidade
móbil: Barrio (1 xoves de cada mes: de 11:00 a
17:00) e Clubs segundo a planificación mensual
de rutas establecidas.
Teléfono: 986 224 193 // 610 733 554.
Obxectivos: Fomentar a mellora sociosanitaria
das mulleres prostituídas promovendo a súa
inserción social. Sensibilizar á comunidade, a
través da denuncia de situacións de violencia que
se detecten, para favorecer a aparición de cambios
necesarios que rachen coa triple discriminación
que supón ser muller, inmigrante e exercer a
prostitución.
Ámbito xeográfico: A Unidade Móbil percorre
toda Galicia ofrecendo atención sociosanitaria ás
mulleres prostituídas. Ofrece:
1. Información e prevención das ETS,
(realización de probas de VIH/ETS)
2. Apoio, acompañamento e seguimento
de procedementos legais
3. Xestión de axudas sociais
4. Asesoramento xurídico e psicolóxico.
5. Mediación e acompañamento para
calquera tipo de xestión
Entrevista Avogada de Cáritas Lugo
(asesoramento xurídico)
Programa no que está incluído o servizo de atención
xurídica:
- Traballo dentro do programa de Acollida a Persoas
Inmigrantes como asesora xurídica. Existe un
programa específico que é cara a muller
prostituída, que moitas veces é inmigrante, entón
para calquera consulta diríxese a este ou a outro
programa.
Tipo de asistencia incluída neste programa:
- O que fago é asesorar, despois a miña
compañeira que é psicóloga encárgase da atención
máis directa: apoio a necesidades primarias, apoio
psicolóxico e derivar e informar dos recursos, en
función da problemática que exista. Se ten orde
de expulsión, se ten unha demanda ou calquera
cousa pois vén por aquí.
- Eu son avogada e teño unha asistencia técnica
que depende do servizo, entón veño dúas tardes
á semana, martes e xoves. O servizo é de
asesoramento. A xente que chega coa problemática
de tráfico adoita facelo a través do EMUME e
dende aquí derivámola. Asesoramos na denuncia,
facemos acompañamento…o que non facemos é
representar xurídicamente.
- O colectivo de prostituídas neste servizo está
moi presente, ao mellor son o 35 % das mulleres
que acoden aquí.
Coñecemento do servizo:
147
- As mulleres non son derivadas aquí pola policía,
coñecen o servizo porque se corre a voz, porque
Lugo é moi pequeno e incluso veñen da costa de
Ribadeo, dos clubs que hai por alí: de Meira, do
Corgo, de Sarria…
Consultas máis frecuentes
- Son o tratamento legal das ordes de expulsión
porque a maioría delas son “collidas” dentro dos
clubs, non teñen papeis e ábreselles unha carta
de expulsión.
Resolución de consultas frecuentes
- É complicado deter unha orde de
expulsión…moitas veces chegan aquí coa denuncia
sinxelamente…se é un procedemento preferente
teñen 72 horas para facer alegacións, e se é un
procedemento normal teñen 15 días. Normalmente
nese prazo estúdase o caso e facemos as alegacións
pertinentes. Despois iso ten un trámite
administrativo e dan unha resolución onde toman
en consideración as alegacións que foron feitas e
notifican a proposta de resolución e aí normalmete
teñen outro prazo igualmente de 72 horas se é
preferente e senón 15 días e facemos alegacións.
Despois chega a resolución, que pode ser
impugnada en vía administrativa e ante o xulgado.
En vía administrativa se a rapaza non está
detectada, é dicir, detida, e se a rapaza está
detida pedimos xustiza gratuíta para que se
suspenda e para que se plantexe directamete ante
o xulgado que é o único que pode suspender a
148
expulsión.
- Se a persoa denuncia por maltrato
inmediatamete, aínda que se lle abra unha orde
de expulsión, esta debe ser paralizada ata que
non remate o proceso e non exista unha sentenza,
se é condenatoria débese informar a ela da
posibilidade de obter un permiso de residencia
como vítima de violencia doméstica. O que adoita
pasar é que a muller por circunstancias persoais
non quere denunciar.
Perfil da muller prostituída:
- Existen persoas que hai nun club que xa son
prostitutas e as que tamén son prostitutas pero
exercen doutra maneira: a maioría mulleres novas,
e que son dominicanas, colombianas, brasileiras
e nixerianas. Non me tocou ver a ningunha persoa
do Leste, aquí non chegan moitas, non sei se
porque nesta zona non hai tantas ou porque non
é tan coñecido o servizo. Normalmente trátase
de mulleres con fillos ao seu cargo no seu país de
orixe, (agás as nixerianas que non está tan claro)
e que veñen con débedas que teñen que pagar,
con medo a voltar para alí…
- O que si é que eu pensaba, ao principio que
todo o mundo ven enganado, que non saben ao
que veñen…e ben, iso é relativo, porque moitas
delas si que saben a que veñen e están
voluntariamente nisto, é dicir, que se dan estos
supostos…tamén están os supostos nos que che
contan unha historia que dis tí “ isto é increible”,
e que non o denunciou, que saíu de aí como puido
e agora pois intenta facer a súa vida doutra
maneira.
- Eu o que vexo aquí é unha certa solidariedade
e apoio entre elas, aínda que non esté potenciado
ao mellor na dinámica dentro dun club, as mulleres
que veñen aquí traen unhas a outras para axudarse
entre elas.
Colaboracións con outras entidades
a) Cruz Vermella
- Ademais das colaboracións internas colaboramos
coa Cruz Vermella, que teñen un programa de
Acollida a Persoas Inmigrantes, eles non teñen
avogado e derivan aquí mulleres.
A outro nivel, se se fai a atención inicial dende
alí normalmente respéctase á persoa donde vaia
primeiro e se colabora, por exemplo: se estivo
coa Cruz Vermella pois chámase e pregúntaselles
pois o que están a facer, como están
apoiando…para tratar de mellorar o servizo e
apoiarse…
b) O Concello
- O Concello ten un Programa de Atención ao
Inmigrante, este programa é moi recente e estamos
en contacto coa traballadora social porque, sobre
todo, para o tema da reagrupación familiar sempre
é necesario un informe da traballadora social e
remítoas a ela…na Casa de Acollida da muller
cando teñen calquera dúbida chaman aquí…
Liñas extratéxicas
- Eu creo que a muller inmigrante que se prostitúe
é normalmente sudamericana e teñen unha
problemática “vital” de desarraigo, de
desestructuración que normalmente é moi difícil
de abordar e que non é abordada cos servizos.
Vaise máis a unha atención inmediata…
- Normalmente é xente que caeu moi abaixo, que
ten un nivel de autoestima moi baixo, que ten
dificultades de integración e de relación
aparentemente non visibles pero que están
latentes e que non se traballan. Moitas veces
porque a persoa non facilita ese traballo, non
demanda iso como unha necesidade…pero por
exemplo eu tiven aquí rapazas que veñen por
unha cousa e logo voltan e falan e falan e falan
e eu o que podo facer é escoitar e derivar, pero
non vexo que exista un servizo que atenda esa
necesidade, porque esa atención é un proceso
longo, de encontro, ás veces, entre elas.
Entrevista Técnica Cruz Vermella Lugo
Programa no que está incluído o servizo ás mulleres.
- Programa Saúde-VIH. Persoas afectadas por VIH
máis prevención, dirixido a inmigrantes,
drogodependentes, mulleres que exercen a
prostitución, reclusos no Centro Penitenciario de
Bonxe, e poboación xeral con campañas de
información.
- Eu traballo agora no Centro Penitenciario de
Bonxe toda a semana, só me achego aquí por tema
de consultas.
Tipo de asistencia ás prostituídas:
- Tema VIH, o que sucede é que moitas veces
veñen con dúbidas que non son do tema que
tratamos, entón vas derivando a recursos máis
específicos ou tentas solucionalo aquí como temas
de empadroamento e tarxeta sanitaria. Para estes
temas de papeleo botamos man dos técnicos do
programa “sen teito” para arranxalos.
- Abrimos unha ficha só co seu nome, verdadeiro
ou non, pedimos que sempre conserven ese nome
para poder ter un rexistro. Só dan o seu nome,
149 data de nacemento, lugar de nacemento e número
de fillos, non se lles pide ningún tipo de
documentación.
- Temos o reparto de preservativos, poden vir
cada 15 días e dánselles 20-30 preservativos,
depende dos que teñamos.
- Pregúntaselles se teñen tarxeta sanitaria, por
se queren aproveitar o recurso para tramitala e
se queren facer a proba do VIH. Incluso sen tarxeta,
poden facelo, desde a unidade de probas do
Hospital facilítannos poder facelo así, en catro
días teñen o resultado, poden deixar o seu teléfono
e chámanas directamente a elas ou a través de
min como ponte.
Coñecemento do servizo.
- Aquí en Lugo xa saben que se teñen algunha
consulta poden vir, o boca a boca xoga un papel
fundamental.
Consultas máis frecuentes.
- Inmigrantes que teñen pánico a ir a centros de
saúde, a maior parte irregulares, que están usando
óvulos ou outro tipo de medicamento para algunha
infección, e teñen moito medo de achegarse aos
centros de saúde por se lles piden algún tipo de
documentación.
- Demanda de preservativos e tramitación da
tarxeta sanitaria.
Resolución de conductas frecuentes.
150
- Antes estaba aquí moito tempo e elas viñan
directamente, sabían o horario. Son eu a única
técnica deste programa, despois temos voluntarios
que fan acompañamentos e que melloran moito
o servizo.
- Agora que estou moito tempo no centro
penitenciario de Bonxe, son compañeiras doutros
programas, coma o programa “sen teito”, as que
se eu non estou e as mulleres veñen só a coller
preservativos, as atenden. Abren a ficha co seu
nome, pregúntanlles se teñen outra demanda,
por exemplo, que queren facerse a proba ou outra
dúbida máis específica, chámanme e é cando
marcamos a cita ou quedo con elas para facer o
acompañamento para a proba.
- O seguemento faise con aquelas que
acompañamos á proba, e valorase que teñen outro
tipo de necesidade, citámolas máis periódicamente
e tamén lles ofrecemos outro tipo de actividades
ou se queren facer algún taller, sinxelamente
ábreselle unha ficha e témola en conta para
algunha actividade, taller…
Problemas na intervención.
- Tivemos algunha dificultade para conseguir o
número de seguridade social, só coas non
empadroadas, non dispoñemos dun local para
empadroarse, de forma moi puntual fíxose co piso
de inmigrantes, pero moi, moi puntualmente.
- Non se puido traballar de forma grupal en
talleres. Sempre que se fixo a tentativa de
traballar a nivel grupal ... que con outros colectivos
si que se conseguiu. Non sei se foi un problema
porque ao traballar de forma individual pode ser
unha forma máis profunda.
Perfil da muller prostituída.
- A maioría son inmigrantes en situación irregular,
que non levan moito tempo en Lugo porque se
estiveron movendo por todo o territorio, moitas
veñen de Asturias, Madrid e tamén moitas de
Cataluña. Moitas delas con carga familiares.
Colaboración con outras entidades.
- Cáritas: cursos que ofrecen para que as rapazas
vaian.
- Concello co programa “Iqual”.
- Con vós de maneira puntual.
- Unidade móbil, proxecto Iris na Costa de Ferrol,
Coruña, Lugo-Ferrol, que xa están de manera
periódica.
- No barrio de Lugo, e dous ou tres clubs de Lugo
que se vai (unidade móbil) só como recoñecemento,
hai tres meses. Aquí teñen o centro de día e tamén
a Alecrín.
Visión particular.
- Necesitan máis información a outro nivel, que
non se xunte o tema legal co sanitario que aínda
que non se teñan papeis se poda facer fronte ás
necesidades sanitarias e que elas saiban que se
vai poder solucionar e se van a poder atender as
necesidade que poidan ter a nivel sanitario.
- Como o meu traballo é específicamente tema
saúde - VIH, ao derivar se hai outro tipo de
problema, eu céntrome tanto nisto que me parece
arriscado tomar este traballo para facer unha
valoración global. O colectivo de prostitutas teñen
problemas específicos (inmigración,
drogodependentes, etc.) pero moi relacionados
con outros grupos tamén de exclusión social.
- Falando de tráfico e violencia ao estar moi
orientados ao tema de saúde pois non nos atopamos
moito con esto, si algunhas rapazas nos din que
151
cando chegaron lles fixeron esto ou o outro pero
que agora están ben, e non profundizamos moito
máis nestes temas.
- En momentos puntuais detectamos lesións
producidas por clientes e proxenetas, de maneira
continuada e mantida, non. Derivámolas ao médico
e se non teñen a tarxeta sanitaria a urxencias.
Liñas estratéxicas.
- Seguirase mantendo o programa. Trátase de
programas anuais que dependen de subvencións.
Entrevista Técnica Comité Cidadá Antisida
Servizo en xeral do comité:
- Básicamente o que facemos é dar información
na prevención da SIDA, en atención ás persoas
afectadas e ás súas familias, independentemente
de que estén na rúa ou no cárcere. Porque nós no
cárcere tamén damos atención… tamén temos
atención telefónica, e recibimos moitas chamadas
sobre prácticas de risco, sobre como facer a
proba... facemos couselling tamén, ou ben antes
de facer a proba ou ben despois. Nós temos unha
especie de enquisa e alí vamos apuntando pois
que práctica tivo, porque ten medo…
- Logo tamén temos atención directa para cada
persoa que o necesita e que ao mellor nos chama
e derivámola para que veña e falar máis con ela
de tú a tú .
- Facemos todo tipo de visitas ao hospital, á
Unidade de Custodia de Presos, a cárceres…etc…un
pouco a atención en xeral do tema da SIDA non
só pensando na prevención senón tamén nas
persoas que xa están infectadas, que se trata de
persoas moi diferentes, porque moitas levan
asociado o problema de consumo de drogas, entón
aí hai que intervir doutra forma… e despois están
as persoas que digamos son máis “normais”, e
que se contaxiaron por unha práctica de risco
pero que traballan e teñen unha vida normalizada
e a intervención xa é doutro tipo, ás veces máis
difícil, porque é xente que ten moito máis medo
á discriminación…porque digamos que o
toxicómano está xa dentro da marxinalidade e
non lle custa tanto dicir á hora da verdade que
é seropositivo, porque para iso dan máis a cara...
teñen, nese senso, máis conciencia positiva, porque
a xente que se infecta e que vive
normalizadamente xa ten máis medo a que se
enteren os veciños, a familia…moita xente incluso
se está tratando fóra de Lugo (…).
Características do servizo
- Á hora de facer visitas, intentamos adaptarnos
ao horario do hospital e, ata agora, nunca tivemos
ningún problema para entrar.
- Aquí estamos de once a unha, ou de dez a
unha…agora no verán máis ben de once a unha.
De luns a venres, e polas tardes de cinco e media
a oito. O que pasa é que non estamos moita xente
e moitas veces tes que marchar e tes que
pechar…moitas veces, cando temos que facer
visitas ao hospital tentamos facelas nas horas en
que está a xente na asociación, para ter sempre
alguén que está aquí, ou se estamos dous ou tres,
pois turnarnos.
- Cando hai que poñer mesas, ou facer reparto
de preservativos nalgún concerto pois hai que
pechar.
152
- Case tódolos anos facemos algún contrato,
dependendo de cando nos den os cartos, porque
como non os dan por anticipado…
Como se mantén o servizo
O groso da subveción ven de Saúde Pública, de
Santiago de Compostela, da Consellería de
Sanidade, do Servizo de Prevención da SIDA. Logo
hai proxectos, por exemplo para mozos e
mozas…Que a Xunta, a Dirección Xeral, da por
feito que eles teñen cubertos os colexios porque
envían material, pero ao final os profesores non
os dan, chámannos a nós para que vaiamos, aínda
que para iso non dan subvención.
As consultas máis frecuentes
- As consultas máis frecuentes son sobre vías de
transmisión. A xente que nos chama case sempre
é para preguntarnos onde se pode facer a proba
e que non sexa no Centro de Saúde para que non
se entere ninguén, porque, por exemplo, os pais
van ao mesmo médico e non queren que se enteren,
aínda que o médico non o pode dicir, pero ben,
a xente ten medo…Esa é unha consulta moi
frecuente. Nós asesorámolos.
- Tamén é frecuente ter consultas sobre as
prácticas de risco. Moitas veces chámannos
contándonos a práctica concreta e as dúbidas que
ten da outra persoa. Nós o que procuramos é
darlle unha resposta que lle dé algo de
tranquilidade e que tamén o faga pensar sobre
que é a súa responsabilidade, non é só
responsabilidade do outro: Ningún infectado de
SIDA ten a obriga de contarlle a ninguén que está
infectado, e nós, se estamos con alguén que
acabamos de coñecer temos que poñernos unha
protección, non tan só pola SIDA, senón por un
montón de Enfermidades de Transmisión Sexual
que hai por aí e que son moito máis fáciles de
transmitir que o VIH.
Colaboracións
- Nós cando vemos que unha persoa ten problemas
de recursos económicos e pola súa situación vemos
que necesita tramitar unha RISGA pois cóllese,
derívase á Traballadora Social pídeselle unha cita
ou acompañámola nós.
- Colaboramos cos outros Comités de Galicia, e
facemos reunións periódicas para comentar
estratexias e ver como se está a traballar.
- Aquí en Lugo con outras asociacións hai contacto
cando é necesario. Entre nós pois derivamos.
Sobre o programa de cárcere de Cruz Vermella
non teño moita idea, porque cambiou o persoal.
- O tema do VIH está tratado só en casos puntuais,
en xeral só con Donas de Nós, Comercio Xusto, o
Colectivo Gay…con eles si que vamos ás veces,
falamos, e estamos en contacto.
Balance da prostitución en Lugo
- Temos unha campaña de prevención nas mulleres,
pero en xeral, mulleres presas, prostituídas etc…No
tema da prostitución o que facemos é repartir
preservativos, porque é moi difícil xuntalas para
unha charla, entón o que facemos é falar con elas
cando lles levamos os preservativos. Ás veces
tamén nos chaman dos pisos e dínnos o que
necesitan. O servizo é gratuíto. Hai moitos anos,
nunha época en que non había preservativos da
Xunta, cobrabamos para recuperar porque os
pagábamos, pero agora hainos gratis.
- Ao barrio antes estabamos indo máis, agora xa
imos menos porque non queríamos facer unha
saturación, entón repartimos moito por colectivos
homosexuais….pero o problema é que non hai
moita xente para esas colaboracións de ir ao
barrio, por exemplo. Se tes xente para outro tipo
de colaboracións puntuais, pero non para todo o
ano.
Problemática da prostitución
- Con respecto á prostitución detecto que a
problemática que teñen non ten saída, agora
mesmo coa xente do barrio "chino" hai moita xente
maior que non sabe que facer porque estas
mulleres levan toda a vida aí, como as integras
logo? Custalles moito cambiar os costumes. As
prestacións sociais que lles ofrecen é un RISGA,
300 euros, e esíxenlles deixar o exercicio, facer
cursos…e elas pois case nin pagan o piso, e non
poden mandar cartos aos fillos…Os cursos que
están a facer son cursos que non serven para nada,
están mal enfocados, son moi longos, e quítanlles
de “traballar”.
Liñas extratéxicas
- Como se debería de abordar a prostitución de
barrio? Pois unha solución seria legalizar, habilitar
unha zona para elas e falar con elas, que falen
elas…regulalo un pouco, aínda que o bo era que
non se tivera ninguén que dedicar a isto.
A Campaña do Concello de Lugo non a coñezo,
pero penso que se debería de enfocar tamén cara
o cliente, porque edúcase aos rapaces dende
cativos noutras cousas pero non nisto, se se
cambiara dende abaixo os resultados serían
positivos.
- Eu penso que no barrio "chino" se debería mirar
a idade das mulleres, que a ver ¿onde se van a
153 realoxar?, porque algunhas terán piso, pero hai
un montón de nixerianas…
- Mira en Alemaña, están de marabilla, teñen
dúas estradas para elas, e de alí non saen, o que
quere vai aí, está legalizada, teñen Seguridade
Social e todo…e iso é o que hai que facer, e ser
realistas, asumir que estan aí polos séculos dos
séculos…entón paréceme unha tontería que non
se lles equiparen os anos de traballo con algún
tipo de... non sei…cobrar unha pensión mínima
(…).
- Legalizala pero facelo ben, habilitar unhas
zonas para exercer a prostitución e falar con elas,
e preguntarlles a elas…Eu o que escoitei era a
maioría iso, legalizalo, pagan para algo…iso habería
que regulalo un pouco e cobrarlles algo, o bo sería
que non a houbera, que non tivera que facer iso
ningunha muller.
Corpos Policiais:
Os corpos policiais que traballan con mulleres no
ámbito da prostitución en Lugo e os seus arredores
son dous:
Presentación:
Garda Civil de Lugo:
Persoas de referencia: O Cabo Armando Lorenzo,
ás ordes do Xefe de Persoal da Brigada da Policía
Xudicial de Lugo Xulio Vaquero e o EMUME (Equipo
de Muller e do Menor) liderado por dúas técnicas
especialistas en Violencia Sexual.
Enderezo: Pza. da Bretaña nº1. Lugo
Teléfono de contacto: 982 284 852
154
Correo electrónico:
lu-cmd-lugo-opc@guardiacivil.org
Ámbito de actuación: Zona rural de Lugo
Estratexias de traballo:
Cabo Armando Lorenzo: Realiza labores de
investigación e traballo de campo só en Clubs
dos arredores de Lugo.
EMUME: Dedícase á realización de informes e
tratamento das vítimas (procedemento e
protocolos de actuación).
Policía Nacional
Persoas de referencia: Subxefe de grupo: Eduardo
Castro Prado. Xefe de Grupo: Martín Álvarez e
Inspector Xefe: Andrés Evaristo (Brigada de
Estranxería da Policía Nacional).
Enderezo: R/ Chantada s/n. Lugo
Teléfono de contacto: 982 265 118
Ámbito de actuación: Lugo centro e limítrofes
Estratexias de traballo:
Unha vez ao ano visitan os clubs dos arredores
de Lugo. Localizan pisos de relax e clubs de
alterne do centro de Lugo, e están ao corrente
dos seus movementos.
Sempre que acoden a un local van acompañados
dos Inspectores de traballo dependentes do
Ministerio de Traballo e Asuntos Sociais, dado
que eles son os encargados de denunciar as
irregularidades.
Iniciaron dende hai dous anos unha coordinación
coa Garda Civil instada pola Brigada que,
anteriormente, non existía no referido á
prostitución na zona dos arredores da cidade.
Entrevista Garda Civil
1º Bloque: Presentación
Presentación
- Nas oficinas da Garda Civil (Pza. da Bretaña,
1. Lugo). Entrevista realizada ao Experto en
Investigación Prostitucional do Grupo da Garda
Civil de Lugo. O Grupo do EMUME (especializado
en Violencia Sexual e de Xénero non realiza traballo
de campo -de investigación- en Clubs de Alterne).
Sen Gravación.
2º Bloque: A Problemática da Prostitución
Como se aborda policialmente a Prostitución?
- Moito do noso traballo é de investigación, é
vital para poder dar certas garantías a un potencial
proceso incriminatorio de delitos desta índole.
Debemos ser prudentes e perseverantes ao mesmo
tempo porque nunca sabes por onde van sair as
cousas. O noso labor discorre na mesma
prostitución, nos clubs, coas mulleres, aínda que
a min non me gusta que me vexan moito nos
locais: temos que dar confianza ás mulleres e iso
hai que levalo sen presión e fóra do ámbito,
noutros ambientes. Só así vas coñecendo todo o
armazón, de maneira informal, nunha cafetería,
fóra da comisaría e falando de todo un pouco.
Se nalgún momento, polo que nos digan varias
fontes podemos intervir pois facémolo. A
declaración da muller é vital pero moi difícil,
sempre a intentan subornar e é relativamente
sinxelo que non cheguen a ratificar a declaración
por iso hai que telo moi ben atado.
Cales son as especificidades da prostitución en
relación con delitos doutra índole? Se as hai, que
vén dado a través da prostitución?
- A que vai asociado? Pois á corrupción de menores,
trata ou tráfico de mulleres e narcotráfico, por
suposto. Hai de todo: hai locais que “viven” de
“ir de hoteis”, a tarifa da habitación é o que
pagan as mulleres ao día pola praza máis o resto
e pouco máis. E logo están os que están asociados
a redes organizadas que lles traen as mulleres.
Pode haber casos puntuais de tráfico nun club do
que normalmente non se “nutre” del, pero é máis
raro, normalmente os organizados teñen todo
preparado e listo para que todo funcione ben.
Pode comentar como se organizan, hai redes en
Lugo?
- Si, hai pouco pechamos varios clubs por iso. Os
que comentamos antes, O Pazo, é un deles. É moi
importante que o poder xudicial se atope
sensibilizado con estos temas senón moito traballo
é de balde. Aquí en Lugo, respecto a iso, temos
moita sorte porque é así. De feito, polo que che
comentei antes: dos problemas que tiñamos na
ratificación das declaracións das mulleres vítimas
o que facemos agora é a “preconstitución de
proba” polo que a declaración efectuada por
primeira vez xa é considerada proba e non fai
falla ratificala no xuízo.
- Ben, respecto a como se organizan, vós tamén
o saberedes (Alecrín foi acusación particular en
varios casos (4 en Galicia, nos últimos 3 anos) e
algúns aínda seguen abertos, cometéndose
algunhas “desidias” xudiciais que fan posible o
155 letargo do proceso e a consecuente falta total de
sensibilidade xudicial necesaria nestes delitos.):
os captadores, xente coñecida do pobo, vinculados
moitas veces a familiares, ofrecen ganar moito
diñeiro en pouco tempo (hainos que din que é
para un traballo como camareira e outros falan
abertamente de prostitución pero sen comentar
as condicións da actividade), adquiren unha débeda
que suma a viaxe, os cartos para entrar como
turista máis o recargo que lle poñen eles que
sería o seu beneficio e a maneira de retelas no
club (tamén lles quitan o pasaporte) e esto dínllo
ao chegar ao club, non antes. As sudamericanas
pagaban ata hai pouco entre 6.000 e 12.000€ pero
agora baixaron de 3.000 a 6.000€ porque cada vez
está mais normalizado e ademais, moitas veces,
xa non empregan os captadores: os donos rebaixan
a débeda adquirida das mulleres se convencen a
“amigas” e ao non haber intermediarios baixan
prezos. As Rumanas pagan sobre 3.000 pero porque
a viaxe é moito máis barata, a ganancia para eles
é a mesma. O peor lévano as africanas, as
nixerianas adoitan pagar sobre 10.000€.
- A nacionalidade das mulleres tamén vai en
función da facilidade coa que poden organizar a
saída do seu país de orixe e a entrada no noso.
Antes había moitas dominicanas e colombianas
pero dende o 2002 esíxeselles visado para sair e
agora xa non entran tanto... e se o fan, fano por
Venezuela. As organizacións van a onde o teñan
máis fácil e hoxe o máis sinxelo é traer brasileiras
por eso hai tantas.
Cal é o papel da muller na prostitución? Fágame
unha valoración a partir das súas experiencias
neste ámbito.
- Eu implícome moito no meu traballo e sinto
verdadeiro respecto polas mulleres. Para min son
vítimas. Teñen que aguantar o indicible, dos
clientes, dos que están no club, de todos,... Sofren
moito e non o teñen nada fácil. Hainas que non
queren a prostitución e non duran nela, buscan
unha saída, un home, outro traballo; hainas que
156
veñen a ganar cartos para “os seus” e víveno como
un traballo e marchan, e despois, hainas que
queren quedar.
O papel do cliente? hai tanta demanda?
- Cada vez máis e cada vez máis novos. Antes era
o casado, agora ves a rapaces moi novos que saen
coas súas mozas o sábado e pola semana van en
grupo de clubs.
Cres que se debería facer algo ao respecto, dende
a educación de base, en igualdade, en sexualidade,
etc?
- Por suposto, é moi necesaria e canto antes se
empece mellor. Pero de todo nunca se vai acabar...
Cales son as principais dificultades operativas á
hora de realizar o labor policial en prostitución?
- Que a “chica” se volte atrás e lle paguen. Por
iso é tan importante poder establecer un trato
baseado na confianza e na confidencialidade pero
para iso tamén hai que ter recursos de apoio.
E niso, cal é a situación de Lugo?
- Algo tan necesario como un piso de acollida
para as mulleres que deciden declarar, non o
temos. Antes Cáritas axudaba pagando unha
pensión pero agora xa non poden. Trataríase dun
recurso de emerxencia, cuestión de días mentres
a muller se centra, e os que hai non están para
prostitución. O único que eu coñezo é o de
Vagalume*, que utilizamos algunha vez pero está
en Santiago e é complicado.
O continuo cambio das leis en materia de
estranxeiría e prostitución (art. 188 do Código
Penal por exemplo): en que medida influíu no
traballo policial?.
- Nós estámolo aplicando e seguiremos facéndoo.
Polo que comentamos antes das mulleres (é moi
difícil que declaren) non vai ser complicado que
caían os clubs que non queden como hostais porque
non teñen a que amarrarse, os outros eu non o
vexo.
No caso de que unha muller traficada estivera
decidida a colaborar, cales serían os procedementos
a seguir?
- Normalmente nós xa coñecemos a situación (o
club), as condicións (sancións e réxime interno)
e somos nós os que froito das investigacións,
damos coa muller. Á comisaría non veñen e
denuncian directamente, sen máis; salvo
excepcións, como a que falamos antes*.
3º Bloque: Posibles camiños a seguir
Segundo o seu criterio, cales son as medidas
prioritarias que debería asumir a Sociedade Civil
para enfrentarse á Prostitución? e outros actores:
ong´s, administración?
- Eu sinceramente creo que debería legalizarse
como un traballo, elas ademais víveno así, co
que... por un lado, se acababa coas mafias e os
captadores facendo sentenzas exemplares para
ter claro que é un delito grave, e por outro, elas
terían dereito a reclamar dereitos como
traballadoras dunha empresa calquera.
Pero os que están agora como proxenetas, coas
mafias e captores, pasarían a ser empresarios
legais ... sería máis fácil organizarse para seguir
explotando. Se non hai control agora que son
ilegais (os proxenetas) imaxínemos despois ...
157
- Eu creo que hai que branquear todo este diñeiro
negro, mira en Alemaña ou Holanda. Hai demasiado
diñeiro metido neste negocio e elas tamén o
queren. Legalizando sería unha maneira de
empezar a controlalo dalgún xeito.
Entrevista Policía Nacional
1º Bloque: Presentación
Presentación
- Nas oficinas da Policía Nacional (R/ Chantada.
Lugo). Sen Gravación.
Cargo e funcións:
- Nesta Brigada encargámonos dos casos de
explotación de estranxeiros, traballadores ilegais
e prostitución.
- Organizámonos deste xeito: a Garda Civil
encargase dos arrabaldes, e nós actuamos no
núcleo urbano, en clubs e pisos de Lugo e
arredores.
- Dende hai un ano e medio (o tempo que levo
eu neste destino), traballamos conxuntamente
coa Garda Civil, desa maneira temos máis efectivos
traballando na detección destes delitos porque
nós sós somos para estos efectos 4 persoas e a
comunicación e transmisión de información entre
os diferentes corpos é imprescindible cando se
trata de detectar tráfico e levar adiante unha
investigación.
2º Bloque: A Problemática da Prostitución
Papel do proxeneta:
- Os delitos asociados á prostitución son o
proxenetismo, o narcotráfico e tamén a compra-
venda de mulleres entre os clubs.
Papel da muller na prostitución:
- A maioría das mulleres que veñen a exercer a
prostitución saben ao que veñen. E nos casos nos
que veñen enganadas e se demostra denunciando
ao dono, ponse á muller como testemuña protexida
e comézase un procedemento xudicial contra o
proxeneta e a rede que a trouxo.
Papel do cliente:
- No caso do cliente o código penal debería ser
máis estricto con eles. Mentres exista demanda
sempre haberá oferta. Habería que empezar por
aí, por preguntarnos se esa demanda é realmente
lexítima que exista.
Principais dificuldades operativas á hora de realizar - Penso que acabar coa prostitución vai ser moi
o labor policial: difícil mentres o ser humano sexa como é.

- Para entrar nun piso necesitamos unha orde de
rexistro e aquí e difícil conseguila. Aquí os xuíces
son moi reacios a dalas e senón, non podemos
entrar aínda que teñamos indicios de delito, non
podemos demostrar nada. A única maneira de
demostrar a explotación sexual á que están
sometidas as mulleres é que elas denuncien, e iso
case nunca sucede, por iso é tan difícil actuar.
- Ademais, coñécese a existencia de corrupción,
por iso se extreman sempre, nestos casos, as
precaucións.
- Non creo que deba ser legalizado. Paréceme
unha aberración o que está pasando en Alemaña
e Holanda, as mulleres están metidas nun
escaparate, obxectivizadas como produtos de
consumo. Iso non é liberdade, iso é a manifestación
da gran desigualdade á que se vai dirixindo a nosa
sociedade.
- Deberían buscarse maneiras de disuadir a
demanda pero como non é prioritario, posto que
a sociedade considerao un mal menor, pois seguirá
sen tratarse de maneira seria e eficaz.

Na articulación das leis ou regulamentos nesta

materia, que bota en falta?

- Debería de penarse máis o proxenetismo (e non

subterfuxiamente). 158

- Insistir na educación das xeracións vindeiras:

comprar sexo non debería ser lexítimo nunha
sociedade verdadeiramente libre e igualitaria.

- Máis concienciación por parte dos lexisladores,

dos corpos do Estado, dos Concellos e tamén da
sociedade.

3º Bloque: Posibles camiños a seguir

Segundo o seu criterio, cales son as medidas

prioritarias que debería asumir a Sociedade Civil
para enfrontarse á prostitución?:

- No caso da sociedade normalmente se fai máis

caso ás Asociacións que á propia policía.

- Debería existir máis concienciación, e insistir

na educación.
conclusións da investigación
Tanto no referido á información recollida mediante
cuestionario estructurado como as entrevistas en
profundidade, existen uns riscos característicos
que, dalgunha maneira apuntan perfís ou
denominadores comúns nos que a muller
inmigrante, pobre e con cargas familiares (a
maioría, nais que tamén sustentan parte da familia)
son aquelas “ás que se lles presenta” a prostitución
como unha estratexia “a priori” semi-tolerada de
subsistencia que, pouco a pouco, se vai
transformando nun instrumento autodestructivo
do cal é preciso desprenderse. A iso tamén apuntan
os resultados das preguntas abertas sobre as súas
necesidades e espectativas e o que significa para
elas a prostitución. A falta de recursos sociais (e
non só económicos) no seu país xunto coa
desestructuración da familia de orixe e a propia
así como a soidade á hora de enfrontarse a unha
situación sen apenas apoio, motivan o inicio dun
proceso migratorio sen definir e con espectativas
sobredimensionadas daquelo que poderán conseguir
e como conseguilo. Deste xeito, a prostitución é
asimilada pola muller como un “sacrificio persoal”
temporal que “marca” a súa existencia e da que
quere esquecerse e sair rexurdindo a través doutras
alternativas vitais que posibiliten a súa
regularización en España (para as maioritariamente
ilegais que exercen) e un traballo (para as que xa
teñen a residencia).
O illamento, desinformación e vulnerabilidade na
que están envoltas as mulleres no medio
prostitutivo e do cal se nutre para perpetuarse
vese reforzado a través dos actores:
A figura masculina é a dominante e
inductor/prostituidor/controlador do exercicio
(donos, encargados, traballadores dos club e
clientes) que transfiren a súa responsabilidade
no fenómeno ás mulleres prostituídas que
empregan e explotan a través do uso de
violencia explícita (coaccións, agresións, acoso
e abuso sexual, etc) e/ou grazas a unha
complicidade social que os invisibiliza, os
acepta e incluso, ampara.
As distintas formas de discriminación feminina
na sociedade adquiren nas mulleres prostituídas
o seu “sumum” potenciado pola condición de
inmigrantes e irregulares (función da
estigmatización social) co fin de xerar pautas
de autoexclusión social que abastezan,
beneficien e expandan a industria do sexo.
A “cultura da prostitución” fomentada polos
medios de comunicación de masas e, con iso,
unha cada vez maior “normalización” da súa
práctica, cumpren a función de afianzar as
pautas patriarcais que promoven o caracter
subordinado e asimétrico das relacións entre
xéneros e, consecuentemente, que as propias
mulleres e homes interioricemos a prostitución
como un elemento de subordinación “lexítimo”
e, polo tanto, xerador dunha violencia
estructural e implícita que xoga un papel
básico no inicio e adaptación da muller á
prostitución.
161
O dano físico e psicolóxico que produce a
prostitución nas mulleres é, polo tanto,
desvalorizado, minimizado e non tratado. Os
distintos niveis de intensidade da violencia, o seu
grao de exposición a ela así como a presión social
“lexitimadora” do exercicio, fan que a muller
“resista” ata que se fai “inservible” para o sistema
prostitutivo e é substituída por outra.
Doutra banda, a falta de recursos sociais, de apoio
que traten a problemática da prostitución como
violencia de xénero mediante programas específicos
que atendan integralmente ao colectivo: que se
trate ese dano, que se reorienten e que se posibilite
ás mulleres prostituídas alternativas vitais de
subsistencia fóra do “medio”, tampouco axuda
para que se produza unha integración social
mínimamente “normalizadora”.
A concienciación social e política neste eido á
hora de unificar estratexias de intervención é un
elemento imprescindible, necesario e perentorio.
apéndice
PÁXINA 9
* disposición dos recursos cos que conta a asociación Alecrín na atención
que ofrece ás mulleres en prostitución. Instrumentos de traballo
“previlexiados”: O achegamento ás distintas zonas de prostitución foi
seguindo a nosa metodoloxía de traballo habitual como Ong dedicada ao
apoio e axuda da muller en prostitución tentando resolver calquera
problemática que se nos plantexara: social, xurídica ou sanitaria dando
a coñecer a intención de levar a cabo o presente informe e solicitando a
súa colaboración (gratamente sorprendente foi a acollida das mulleres
neste senso onde as poucas que non quixeron participar foi porque lles
resultaba “moi doloroso” lembrar as experiencias e significados da
prostitución, segundo nos manifestaron). Neste eido, nos 4 meses que
durou o traballo de campo resolvéronse, ademais, 54 consultas de carácter
social, 27 consultas xurídicas e 279 sanitarias (5 citas urxentes derivadas
ao centro de saúde co que Alecrín mantén unha colaboración no seu
“Programa de Prevención á Saúde” e realización de 15 probas de
Enfermidades de Transmisión Sexual e VIH/Sida).
PÁXINA 11
* quen “paga” manda: Ás veces, as/os subordinadas/os nesta situación
poden despregar estratexias de “resistencia” (Scott, 2000) para amortiguar
os excesos e abusos de poder.
DEFINICIÓNS DE PROSTITUCIÓN:
* actividade á que se dedica quen mantén relacións sexuais con outras
persoas a cambio de cartos: Diccionario da Lingua Española da Real
Academia Española (edición 22).
* O “oficio máis vello do mundo”: expresión machista e sexista coa que
se quere dar a entender que a prostitución foi, é e será, ou o que é o
mesmo, que é innata á condición da muller e inmodificable”: Diccionario
Ideolóxico Feminista. Edición Icaria, Barcelona. 1990.
PÁXINA 13
163
* Proxeneta: Persoa que organiza, promove, favorece ou facilita a captación
de mulleres para o exercicio da prostitución con móbiles de lucro, medie
ou non o consentimento da persoa prostituída.
* Modelo de regulamentación: A maioría das cidades europeas adoptarán
un modelo de regulamentación prostibularia dende mediados do século
XIII e ata a metade do século XVI.
* leis especiais: A Lei de Perigosidade Social de 16/1979 do 4 de agosto,
que substituíu a de Vagos e Maleantes, establecía no seu Art. 1º que o
exercicio habitual da prostitución determinaba a declaración de
“peligrosidade” da muller, o que habilitaba para a aplicación de medidas
de rehabilitación e seguridade tales como “arrestos de fins de semana”
“internamento en establecementos de custodia” ou “prohibición de residir
en determinados lugares”.
PÁXINA 14
* Utilidade das Mancebías: “...que evitaba a deshonra das mulleres
honestas, seducidas ou violadas por mozos impetuosos... e a sodomía á
que poderían chegar os homes privados de coñecemento carnal con
femias...” Francisco Farfán.
* “de non existir ésta válvula de seguridade do institnto posta ao servizo
da natural acometividade dos homes, as mulleres vivirían asediadas nunha
forma que resultaría seguramente violenta e pouco decorosa...”:
Matrimonio tardío e vida sexual, Jean-Louis Flandrin, tomado de A
prostitución en España de Jean Louis Guereña.
PÁXINA 15
* As mancebías: F. Vázquez García e A. Moreno Mengíbar “Poder e
Prostitución en Sevilla”.
* “creación de zonas de tolerancia ou barrios vermellos”: Garaizabal,
comparecencia ante a Comisión Mixta de Dereitos da Muller do 19 de xuño
de 2006.
* proxenetismo organizado: agrupacións de proxenetas que, beneficiándose
da prostitución allea e da explotación sexual das mulleres, actúan
estructuradamente como lobbys de presión para favorecer a
regulamentación da prostitución.
* ubicación da prostitución en espazos pechados que garantan a hixiene
e a seguridade: Cattelia, asociación de proxenetas madrileños, argumentaba
na súa presentación ante os medios “...a administración podería recuperar
o control desta actividade, sacalas da rúa e estradas, onde non existe
ningunha garantía de seguridade e hixiene, e doutros lugares onde ninguén
a controla, e acotala a espazos en condicións”.
* control do negocio: “Denuncia e loita contra a competencia ilegal que
na rúa ou locais non habilitados non dan garantías de seriedade,
seguridade, limpeza e hixiene, que estos establecementos precisan”.
Decálogo de obxectivos de Anela.
*o catálogo de prohibicións “que afectan á vía pública e lugares de uso
común ou establecementos non autorizados : Art. 16:1 y 2 da Lei Tura.
PÁXINA 16
* as prostitutas vagantes, de rúa, cantoneiras serán perseguidas e pechadas:
Poder e Prostitución en Sevilla, obra citada.
* ás reincidentes expulsaráselle da Corte, trasladándoas ...aos pobos da
súa natureza: Regulamento do Goberno de Madrid do 30 de abril de 1959.
* o feito de que as prostitutas non respecten as disposicións legais que
regulamentan as zonas de prohibición constitúen infraccións que se
transforman en delito en caso de reincidencia”: Jürgen Wohlfarth. Anclaxe
xurídico e social da Prostitución en Alemaña, relatorio desenvolto no
Congreso Internacional celebrado en Madrid 16 ,17 e 18 de xuño de 2004,
A cidade e a prostitución.
* A indumentaria constituirá a forma primaria de filiación das mulleres
prostituídas, a obriga de levar certas vestimentas, (“mantillas amarelas,
cortas sobre as saias que trouxeren e non outra coberteira algunha”):
Poder e Prostitución en Sevilla.
* A inscrición prostitucional establece a obediencia ao regulamento e, en
particular a obriga de someterse ás visitas sanitarias periódicas feitas
polos inspectores de sanidade: Regulamento de Madrid de 1847.
* Os epígrafes en seguridade social constitúen a versión moderna da
identificación ou a inscrición en rexistros ad hoc das mulleres na súa
práctica prostitucional, outra das iniciativas propostas: A Lei Tura propón
a identificación das mulleres prostituídas, no seu artigo 13, mediante
contratos formalizados por escrito, que deberán inscribirse necesariamente
nun rexistro “ad hoc”. Cabe preguntarse se baixo o control de Interior,
dado que a lei non desvela a competencia para a creación do rexistro.
PÁXINA 17
* Aínda que Concepción Arenal se verá obrigada a rexeitar o seu apoio
explícito ao abolicionismo: “parece que tivo que renunciar por presións
exercidas por personaxes políticos moi influíntes que a obrigarían a
comprender que non só tal movemento sería dificultado polo goberno,
senón que as obras caritativas actuais [das que se ocupaba activamente
Concepción Arenal] sufrirían certamente das funestas consecuencias”.
Jean-Louis Guereña, obra citada.
* “non atopan compensadas as pequenas vantaxes de saúde pública (se
realmente as hai), nos males de presentar un pábulo permanente para
aumentar, máis ben que saciar e amortiguar o vicio e para disminuir a súa
odiosidade pola autorización pública que se lles concede”: Jean-Louis
Guereña, obra citada.
PÁXINA 18
* “Regulamento en man veredes como as desgraciadas mancebas están
privadas de saír á rúa, de pasear pola Rambla, de asistir a espectáculos
públicos... O que debera ser o seu domicilio convértese para elas nunha
cárcere coas súas rexas, os seus pechos e o seu carcereiro e todo”,
denunciando como o sistema de regulamentación vixente “non só autoriza
e protexe ... senón que ata subvenciona a prostitución”: De novo de Jean-
Luis Guereña, obra citada.
PÁXINA 19
* “A prostitución non garante, como os viciosos sosteñen, nin a moral, nin
a orde, nin a hixiene, e polo tanto, non pode ser consentida”: Alocución
de Carmen de Burgos Seguí, Colombine, xullo de 1921.
PÁXINA 20
* reclamación do dereito das mulleres a prostituirse e a establecer un
contrato con terceiros (un proxeneta) formulada por Human Rights Law
Group: Guía da Convención de Nacións Unidas do 2 de decembro de 1949,
Malka Marcovich.
PÁXINA 21
* a Rede Tampep que agrupa a asociacións de saúde comunitaria no
conxunto da UE, financiada en parte pola Comisión Europea, foi creada
pola Fundación Graaff, esta organización neerlandesa, xogou un papel
relevante na regulamentación da prostitución nos Países Baixos”: Na
película os Escaparates holandeses, queda evidenciada a financiación
directa que do proxenetismo organizado reciben as organizaciones locais
pro-prostitución.
* No ámbito local presenciamos non só a constitución legal do proxenetismo
organizado, senón tamén a creación por parte do mesmo no noso país,
dunha asociación denominada ALMA (asociación libre de mulleres de club
de alterne) na que a súa voceira loaba a súa actividade prostitucional e
reclamaba a regulamentación en prostíbulos da prostitución: Véxase a
páxina, noticias, web de anela e comprobarase que a presentación da
asociación correu a cargo da mesma.
PÁXINA 22
* Informe da Relatora Especial sobre os Dereitos Humanos das vítimas da
trata de persoas, especialmente mulleres e nenas, Sra. Signa Huda: Nacións
Unidas, Consello Económico e Social E/CN.4/2006/62 de 20 de febreiro
de 2006.
*“...Dado que a condena aberta dunha conducta nociva constitúe unha
das funcións centrais do sistema de xustiza penal, é lóxico que se alente
aos Estados partes a penalizar o uso de persoas prostituídas co fin de
cumprir as obrigas contraídas tendo en conta o parágrafo 5 do artigo 9”:
A referencia é ao artigo 9 do Protocolo para Previr, Reprimir e Sancionar
a Trata de Persoas, especialmente mulleres e nenos de Nacións Unidas
que establece no seu artigo 9.5: “ Os Estados Parte adoptarán medidas
lexislativas ou doutra índole,... a fin de desalentar a demanda que propicia
calquera forma de explotación conducente á trata de persoas, especialmente
mulleres e nenos”.
PÁXINA 23
* As altas fiscais de prostitutas só acadaron a 921, o que representa menos
dun 3% das mulleres en prostitución e só unha se deu de alta como
demandante de emprego, segundo os datos do sindicato O Fío Vermello:
Comparecencia de Almudena Fontecha Secretaria de Políticas de Igualdade
da UXT ante a Comisión Mixta de Dereitos da Muller do Congreso dos
Deputados, o 18 de maio 2006.
PÁXINA 26
* políticas das administracións autonómicas e locais... poñen de manifesto
un máis alto grao de preocupación polo decoro urbano que por combater
e reducir unha das prácticas contemporáneas máis graves de escravitude...:
As ordenanzas locais de Valencia, Palma de Mallorca ou Barcelona que
afectan á prostitución de rúa non teñen máis pretensión que a invisibilización
ante a cidadanía do fenómeno da prostitución, o que malamente coincide
con políticas de igualdade e de protección dos Dereitos Humanos.
PÁXINA 29
* prostitución existente no Barrio “chino”, Pisos de Contactos e Clubs de
Alterne: No “barrido” inicial realizado pola Unidade Móbil así como
corroborado por fontes policiais e as propias mulleres doutros ámbitos,
non nos consta que en Lugo exista prostitución “De rúa”.
PÁXINA 30
* Mulleres novas de “praza” recente: Acordo verbal previo no que unha
muller exerce a prostitución no local (no que ademais, normalmente,
vive) durante 28 días (os potencialmente “activos” descontando o período
menstrual) e nos que se somete ás normas do encargado: pago diario por
habitación, % do pase para o dono do local (polo xeral, o 20%), sancións,etc.
PÁXINA 41
* Algún tamén posúe zonas privadas comúns onde se dispón de comedor
e roupeiro para as mulleres que viven no propio club: Calquera “servizo”
ofrecido ás mulleres que viven no club téñeno que pagar aparte do acordado
por estancia, % dos servizos sexuais e copas para a casa...
* “discoteca do sexo” onde o “obxectivo principal é xerar unha oferta que
enfatice o aspecto de ocio do lugar” con zonas de espectáculo (barra e
streeptease), reservados para “bailes privados”, etc. : “Informe sobre o
tráfico de mulleres e a prostitución na comunidade de Madrid”: Comisión
para a investigación de malos tratos a mulleres”. Edita: Dirección xeral
da muller, 2002.
* conseguimos contactar finalmente con mulleres que exerceron
anteriormente nestes clubs e “entendemos”, dadas as condicións de
máxima explotación e tráfico/trata de mulleres existente, que non nos
permitiran entrar: Os datos e/ou situacións coñecidas mencionadas foron
no seu momento postas en coñecemento da Garda Civil, brigada de
estranxeiría e por iso non revelaremos os nomes dos clubs para non
entorpecer as investigacións policiais que, por outra banda, xa estaban
en proceso no momento de proporcionar a información.
164
PÁXINA 42
* sistema de represión baseado en estratexias de extorsión, chantaxe e/ou
ameazas (máis ou menos explícitas) que sitúen á muller nun papel de
subordinación total e que garantan o maior número de pases, estancia
“temporal” pagada pola muller: Tamén neste ámbito a estancia dunha
muller funciona por réxime de prazas de 21 días prorrogable segundo o
estime o dono/encargado.
PÁXINA 46
* médicos contratados para a realización das probas de VIH/Ets ás mulleres
cada certo tempo (2-3 meses) cobradas entre 60 e 90€: Os proporcionados
polo proxenetismo organizado na Asociación Nacional de Clubs de Alterne
(ANELA) normalmente son os máis “caros” para optimizar a explotación
sexual das mulleres.
* todos estes servizos poden ser adquiridos polas mulleres de maneira
gratuíta a través de distintos organismos de información e asesoramento
a inmigrantes e poboación prostituída existentes en Lugo e accesibles
para todas/os, sen importar a condición “irregular” no país: Na solicitude
do número da seguridade social (NUSS), empadroamento e asistencia
sanitaria (tarxeta) é irrelevante a estancia irregular ou non en España
(artigo 12 e 14 da Lei Orgánica 4/2000 do 11 de xaneiro sobre os Dereitos
e Liberdades dos estranxeiros en España e a súa integracion social). Máis
concretamente respecto ao documento indentificativo a aportar na
solicitude do NUSS (válido o pasaporte e, en ningún caso, esixible o NIE):
artigo 21 e 22 do Real Decreto 84/1996, de 26 de xaneiro polo que se
aproba o Regulamento Xeral sobre Inscrición de Empresas e Afiliacion,
Altas, Baixas e Variacións de datos de Traballadores na Seguridade Social.
PÁXINA 88 PÁXINA 131

* Aspectos socio-sanitarios :Véxase apartado ámbitos (3ª) do presente * Que é para tí a prostitución?: Tráfico de mulleres. Realidades humanas
informe. no negocio internacional do sexo. Sriporn Skrobanek, Nattaya Boompackdi,
Chutima Janthakeero. Ed Nancea. 1999.

* disociación entre corpo e mente: Visto en Malo para o corpo malo para
PÁXINA 89 o corazón. Efectos na saúde derivados da prostitución. Melissa Farley. (En
www.malostratos.org/cindoc/100%20documentos.htm)
* NIE: O NIE emíteo de oficio a Dirección Xeral da Policía e, entre os
supostos recollidos no Artigo 101 do Regulamento da Lei Orgánica 4/2000, * Idem
do 11 de xaneiro, sobre Dereitos e Liberdades dos estranxeiros en España
e a súa integración social (Real Decreto 2393/2004 do 30 de Decembro)
establece, entre outros, aquel que di que se “lles incoa un expediente
administrativo en virtude do disposto na normativa sobre PÁXINA 156
estranxeiría...dotados, a efectos de identificación, dun número persoal,
* Vagalume: Organización adscrita a Cáritas Diocesana que leva máis dunha
único e exclusivo, de carácter secuencial”. A posesión do NIE é un elemento
década traballando con mulleres en prostitución. Contan cun Centro de
de rexistro e identificación, non vinculante á estancia regular no país
Día e un Piso de Acollida en Santiago.
(permiso de residencia e traballo).
* Á comisaría non veñen e denuncian directamente, sen máis; salvo
* Zitotec: Fármaco que xunto coa pílula abortiva (RU-486 que contén
excepcións: Alecrín, no traballo de campo nos clubs, entrevistamos a unha
mifepristona) se utiliza para os Ive´s de menos de 50 días dende a última
venezuelana que denunciou o caso de tráfico ao que foi sometida neste
menstruación e co que se realizan moitos dos abortos (sempre a través
mesmo ano: a investigacion aínda está aberta, por verificarse.
de persoal sanitario autorizado). Con el detense o embarazo pero, en
moitos casos, non produce a expulsión do saco xestacional e para iso se
administran outros comprimidos (prostaglandinas: Zitotec) nas posteriores
36 ou 48 horas despois das primeiras (se nese tempo non se produciu o
aborto). Xeralmente, entre media e dúas horas despois da segunda toma,
comézase a sangrar e prodúcese a expulsión do saco xestacional. Ás poucas
horas, débese ir á clínica para comprobar que a expulsión tivo lugar de
forma correcta e total.

PÁXINA 91

* médicos privados asignados polos proxenetas: Ver o apartado 3ª (ámbitos

de prostitución: clubs).

PÁXINA 99 165
* mecanismos de defensa respecto á ocupación das súas fillas: Tráfico de
mulleres. Sriporn Skrobanek, Nattaya Boompackdi, Chutima Janthakeero.
Ed Narcea. 1999.

PÁXINA 106

* Manuela Ribero, Manuel Carlos Silva, Fernando Bessa e Octavio Sacramento:

Prostituçao Abrigada em Clubes. Zonas fronteiriças do Minho e tras-os
montes. Prácticas, Riscos e Saúde (Comisión para a igualdade e para os
dereitos da muller. Colección estudos de xénero. Lisboa. 2005.

PÁXINA 107

* Sven-Axel Mansson: “As prácticas dos homes clientes de prostitución“:

Universidade de Göterborg (Suecia).

PÁXINA 108

* Para o cliente-prostituidor “a persoa desaparece e só conta a práctica:

4.2 O perfil dos clientes en “Informe sobre o tráfico de mulleres e a
prostitución na Comunidade de Madrid”. Comisión para a Investigación
de malos tratos a mulleres. Edita: Dirección Xeral da Muller (2002).

* consecuencias do exercicio da prostitución: conferencia “O estrés

postraumático nas mulleres vítimas de violecia de xénero”. Edición Area
do Goberno e de Emprego e de Servicios da Cidadanía do Concello de
Madrid. 2005

* estudos que relacionan as secuelas da prostitución coas de vítimas de

agresións sexuais: “Malo para o corpo malo para o corazón” de Melissa
Farley (en www.malostratos.org/cindoc/100%20documentos.htm).

* E. Echeburúa: “Trastornos de estrés postraumáticos en vítimas de

agresións sexuais”. Colección Paidea. Documentos.1995.
bibliografía
“A prostitución, claves básicas para reflexionar
sobre un problema”. Asociación para a prevención,
reinserción e atención da muller prostituída APRAMP/Fundación
Mulleres. Angeles Álvarez.
(en www.apramp.org/documentos.asp). 2005
“A prostitución feminina na Comunidade
Autónoma de Galicia”. Colección Estudos. Servizo Galego
de Igualdade. 2002
“Anclaxe xurídico e social da prostitución en
Alemaña”
Congreso Internacional A Cidade e a Prostitución. Dirección
Xeral de Igualdade de Oportunidades. Madrid 16-18 de Xuño do
2004
“Colombine”
Alocución de Carmen de Burgos Seguí. Julio, 1921
“Comparecencia de Almudena Fontecha
Secretaria de Políticas de Igualdade da UGT ante
a Comisión dos Dereitos do Congreso dos
Diputados”
18 de Maio do 2006
“Conferencia: A prostitución feminina na Europa
de hoxe: Como responder a esta cuestión”
Publicacións Dirección Xeral da Muller. Comunidade de Madrid.
17 de Decembro 1996
“Consumo de muller”
Magdalena González. Revista Topía Nº44 Agosto 2005 (En
www.malostratos.org/cindoc/100%20documentos.htm)
“Enfermidades de Transmisión Sexual”
Handsfield. Marbán.Marban libros SL. 2004
“Estado sobre a poboación do mundo 2005. A
promesa de Igualdade. Equidade de xénero,
saúde reproductiva e obxectivos do
desenvolvemento do milenio”
Fondo de Poboación das Nacións Unidas. Thorayha Ahmed Obaid.
2005
“Guía da Convención de Nacións Unidas”
Malka Markovich. 2 de Decembro, 1949
“Informe da Confederación Internacional sobre
a Poboación e o Desenvolvemento”
Nacións Unidas. O Cairo. 1994
“Informe Mundial de Violencia e Saúde”
Organización Mundial de la Salud 2002
“Informe sobre o tráfico de mulleres e a
Prostitución na Comunidade de Madrid”
Comisión para a investigación dos malos tratos da muller.
Madrid. 2002
“Malo para o corpo, malo para o corazón”
Melisa Farley.
(En www.malostratos.org/cindoc/100%20documentos.htm)
“Nacións Unidas, Consello Económico e Social
E/CN.4/2006/62”
20 Febreiro do 2006
“O estrés postraumático nas mulleres vítimas
de violencia de xénero” Melisa Farley. Conferencia.
Edición Área de Gobierno de empleo y Servizos de la Ciudadanía.
1998
“Poder e prostitución en Sevilla”
F. Vazquez García. A. Moreno Mengíbar. 1996
“Prostituiçao Abrigada em Cubes (Zonas
Fronteiriças do Minho e Tras-os-Montes)
Prácticas, riscos e saúde”
Manuela Riberiro, Manuel Carlos Silva, Fernando Bessa Ribeiro
e Octávio Sacramento.Comissao para a igualdade e para os
167 dereitos da muller. Colección estudos de xénero. Lisboa 2005
“Regulamento do Goberno de Madrid”
Goberno de Madrid. 30 de Abril do 1959
“Teorías psicolóxicas da Agresión”
P.Karl. Mackal. Ed. Pirámide. 1983
“Tráfico de mulleres. Realidades humanas no
negocio internacional do sexo”
Siriporn Skrobanek, Nattaya Boonpakdi, Chutima Janthakeero.
Narcea, s.a. edicións. 1997
“Tráfico e inmigración de mulleres en España”
Acsur- As Segovias. Edita: As Segovias
“Trastorno do estrés postraumático crónico en
vítimas de agresións sexuais”
E. Echeburúa, P. de Corral, I. Zubizarreta, B. Sarasua. Colección
F. Paideia. Documentos.1995
“Violencia doméstica: o seu impacto na saúde
física e mental das mulleres”
Patricia Villavicenio, Julia Sebastián. Instituto da Muller.
Ministerio de Traballo e Asuntos Sociais. 1999