1-Lehen Industria Iraultza Iraultza eta errestaurazioa 2- Liberalismo Politikoa Kritikak Liberalismo Politikoa Liberalismo Ekonomikoa

eta Ekonomia

Lehen Industria Iraultza Britainia Handian • Gizarte estamentalaren baitako Ideologia liberalak ordena sozial eta Ilustrazioak ere izan zuen eragina
hasi zen, zehazki Ingalaterran. Kritikak Antzinako desberdintasun juridikoak. Pertsona politiko alternatiboa defendatu zuen, ekonomiaren esparruan, askatasun
honako alderdi hauetan oinarrituta:
1750. urteaz geroztik, hainbat aldaketa Erregimenari guztiak ez ziren berdinak legearen handiagoa aldarrikatuz .Adam Smith
gertatu ziren ekoizteko moduan aurrean, bitan banatuta baitzegoen britainiarrak liberalismo ekonomikoa

gizartea: talde pribilegiatuak — izeneko teoria bat osatu zuen:

Lurrun Makina Ezaugarri orokorrak
nobleak eta klero eta gainerako • Pertsonen berdintasuna, legearen norbanakoak merkatu librearen eta
Hainbat pentsalari ilustratuk —hala aurrean; beraz, pribilegioak bertan jabetza
XVIII. mendean, historia aldatu zuen prozesu nola Montesquieuk, herritarrak, edo ez pribilegiatuak -
behera utzi ziren.Denek, bai eta
bat hasi zen: industrializazioa. Neolitoaz Voltairek eta Rousseauk— Antzinako herri xehea edo hirugarren estatua pribatuaren testuinguruan ekoizteko eta
erregeek ere, lege beren mende
geroztik, gizadiak ez zuen eduki Industria Lurrun makina izan zen, inolako zalantzarik Industria Iraultza pixkanakako prozesua Erregimena gogor kritikatu zuten eta erosteko askatasuna.
—nekazariak, artisauak, dendariak, egon behar zuten.
gabe, Lehen Industria Iraultzaren izan zen: nekazaritza jardunean
Iraultzak eragindako aldaketa bezain horiek liberalismoa ekarri zuten merkatariak eta hainbat profesional; Liberalek ustez Estatuak ez zuen esku
aldaketa sakonik. Iraultza neolitikoatik gure oinarria. Gero eta ikatz gehiago behar zen, oinarritutako gizartea izatetik industria ondorioz. hartu behar ekonomian ; izan ere,
esaterako, notarioak, medikuak
egunera oso prozesu luzea hasi zen: eta horrek arazo handia sortu zuen, nagusi zuen gizartera igaro zen:
merkatu askean eskaintzaren eta
bizimodu nomadatik eta harrapakaritik, • Eskubide indibidual
Newcomenek lurrunez lan egiten zuen eskaeraren legeak mugatzen zuen zer,
ehiza eta bilketa, gizarte sedentariora eta besterenezinak, hau da, ezin kendu
makina bat asmatu zuen. James Wattek
Pentsamendu ilustratutik abiatuta, litezkeenak. John Lockeren lanean zenbat eta zenbatean ekoitzi
ekoizlera, nekazaritza, abeltzaintza, • Ekonomia feudalak indarrean
hobetu egin zuen makina hura 1763an; • Ehungintza aitzindaria izan zen. liberalek Antzinako Erregimenaren inspiratua da ideia hori eta
merkataritza, artisautza, igaro zen jarraitzea. Aurreko mendeetan
ikatzaren eta egurraren energia kimikoa Energia hidraulikoaren bidez adierazten zuen gizakiak berez zuela
gizartea. Horrek ekonomia eta gizartea mugitutako makinen ordez, lurrun kontrako jarrera erradikala izan zuten; merkataritzak eta merkatuak asko bizitzeko, aske izateko eta jabetza
erabiltzen zuen irakindako uraren presioaren hala esaten zioten beren garaiko
aldatu zituen. makinek eragindako ehungailu hazi baziren ere, liberalek kritikatzen edukitzeko eskubidea. Horrek, era
bidez mugimendua sortzeko.
mekanikoak (Cartwright, 1785) sistema feudalari eta ezaugarri hauek berean, hainbat askatasun ezartzea
zuten haiek garatzeko oztopoa zirela
Horrela, animalien eta gizakien indarra erabiltzen hasi ziren. Industria zituen: absolutismo politikoa, gizarte zekarren, hala nola prentsa,
feudoak, eta pribilegiodun
ordeztu zuen, eta erabilera askotarako siderurgikoa ere aldatu egin zen, inprimatze, katedra eta
nekazaritzarako eta ehungintzarako estamentala eta bereziki nekazaritzan, korporazioak —gremioak— bilera eskubideak, hau da,
egokitu zen: ehungintzako eta nekazaritzako lehen sektorean, oinarritutako ekonomia.
burdinazko tresnak eta makinak informazioa emateko, argitaratzeko,
Faktoreak makinetarako, tren eta
behar zirenez. Egurraren ordez, koke irakasteko eta elkartzeko eskubidea.
Honako hauek izan ziren gehien kritikatu
itsasontzietarako. ikatza erabiltzen hasi zen labe zituzten alderdiak:
garaietan, eta, horrela, handitu egin • Monarkia absolutuen eta Elizaren
zen produktibitatea eta burdinaren boterea. Monarkiaren eta Elizaren
kalitatea. • Botere banaketa. Montesquiek
botereak mugatu egiten zituzten
proposatutako hiru botere: botere
• Aurrerapen teknikoen eta zientifikoen aplikazioa izan zen. eskubide indibidualak eta
Zerbitzariak eta mendekoak betearazlea, gobernuak gauzatua;
Aurrerapen horiei esker, manufakturen fabrikazio etapa guztiak adierazpen askatasuna, zentsuratu
legegilea, parlamentuak gauzatua;
mekanizatu, eta lantegietan elkartu ziren. Makinak eta langileak leku egiten baitzituzten kritikak eta ideia
• Gizarte talde txiki bat sortu zen, eta judiziala, auzitegien esku
berean pilatzearen ondorioz, ekoiztutako ondasunak merkeagoak ziren berrien garapena.
lantegien jabe burgesen zegoena. Gainera, beharrezkoa
eta horien ekoizpena ere merkeagoa zen oro har. Ordura arte inoiz
barruan: burgesia industriala. • Estamentuen eta feudoen zen Elizaren eta Estatuaren arteko
ikusi gabeko produkzio maila lortu zuen industriak eta oso prezio
pribilegioak zirela eta, eta bereizketa, gizarte zibilean
baxuetan, eta horrek kalte egin zien artisauen manufakturei; adibidez,
subiranotasuna errege-erreginen interferentzia
kalte egin ziren gremioei. • Jaunen erregimenak indarrean
esku pilatzen zenez, Antzinako
jarraitzea nobleziaren eta Elizaren elijiosorik ez egoteko.
Gremioak: Hiri eta lurralde batean • Ondasunen ekoizpena eta horien Erregimena zerbitzariz eta mendekoz
artisau jakin baten ekoizpenaren monopolioa zuten korporazio merkaturatzea handitu egin zen, osatuta zegoen. feudoetan. Egoera homogenoa ez
pribilegiodunak ziren gremioak, baina, beren araudien arabera, kalitate garraioari eta era guztietako lanei bazen ere, feudoetan bizi zirenek
estandar handiak zituzten eta horrek garestitu egiten zituen haien aplikatutako makinen erabilerari
beren jaunentzako lan egin behar • Nazioak du subiranotasuna. Tradizio
produktuak. esker.
izaten zuten, zergak ordaindu eta politiko-parlamentariotik eta
• Zerbitzariak jaun baten mende
Etxez etxeko industria: Ere kalte egin zitzaion eta hura ohikoa zen Rousseauren irakaskuntzetatik
zeuden pertsonak ziren eta feudo haien legeen mende egon
landa eremuan. Industria mota horretan, merkatariek nekazariak abiatuta, liberalek aldarrikatu zuten
batean bizi ziren normalean, jaunen
kontratatzen zituzten, atseden aldietan, ehunak egin zitzaten beren herriak gobernatu behar duela bere
• Proletariotza edo langile erregimenaren mende.
etxeetan eta, gero, merkaturatu egiten ziren. burua Parlamentuko ordezkarien
klasea sortu zen, soldatapeko Mendekoak erresuma bateko
bitartez; eta haiek, sufragio bidez —
industriako langileen gizarte klase biztanleak ziren, edozein
bozketa bidez—, hautatu behar ziren.
gisa definitua. estamentutakoak zirela ere,
Hau da, ordezkaritza bidezko botere
erregearen esanetara eta hari leial
politikoa proposatu zuten.
jardun behar zuten.
• Mende horretan Ingalaterran gertatzen • Britainiar nagusitasunak munduan
ari zen nekazaritza iraultza ere eta britainiar inperioaren • Erregai fosiletatik eskuratutako
lagungarria izan zen Industria hedapenak ere lagundu zioten energia iturriak erabiltzen hasi ziren
• Printzipio horren garaipenari esker,
Iraultzarako: Industria Iraultzaren hasierari. (hala nola ikatza eta petrolioa) eta
pertsonek zerbitzari eta mendeko
Britainiarrek industria produktuak alde batera gelditu ziren egurra,
• Lurraren jabetzaren aldaketak — izateari utzi zioten,
saldu zituzten, bai kolonietan, bai animalien, ibaien, haizearen indarra
jabe pribatu dirudunek pilatu eta herritar bihurtu ziren, hau da,
beste herrialde batzuetan. Horren
zituztenak— eta nekazaritzako legeak ezarritako eskubide eta
ondorioz, handitu egin
lanen mekanizazioaren hasierak betebehar guztiez gozatzeko aukera
zen produktu
hirietara bultzatu zituen nekazariak, zuten gizabanakoak.
industrialen eskaera eta horri • Eskuzko lanaren ordezkapena.
eta han lantegietan lan egiteko
erantsi behar zaio britainiar hiri Artisautzan ohikoa zen eskuzko
kontratatu zituzten.
gero eta handiagoen eskaera. lanaren ordez, fabriketan makinen
• Nekazaritzaren produktibitatea bidez eta langileekin egindako lana
handitu egin zen, gertatzen ari nagusitu zen (Makinismoaren aroa).
ziren aldaketen ondorioz hirietan
pilatzen ari zen biztanleria gero eta
handiagoa elikatzeko.

• Nekazaritzako aurrerakuntzei
etekina atera zieten jabeek
lantegietan inbertitu zuten bere
irabazien parte bat.