1.

Một số khái niệm cơ bản

1.1 Cột áp/áp suất
𝑓 𝑁
𝑃= ,
𝑆 𝑚
Áp suất tuyệt đối:
𝑃đ =𝑃 +𝑃 ư

𝑃đ = 𝑃 −𝑃
Trong đó:
• Pa Áp suất khí quyển
• Pdư Áp suất dư, hiển thị trên đồng hồ đo
• Pck Áp suất chân không, hiển thị trên đồng hồ đo

1 3

Áp suất động là áp suất được tạo nên từ dòng chảy

Áp suất thuỷ tĩnh là áp suất do khối chất lỏng đè lên vật của lưu chất:
thể: 𝑣
𝑃 = 𝑃 + 𝛾. ℎ 𝑃đ = 𝜌. 𝑃𝑎
2
Trong đó:
Áp suất tĩnh là áp suất của khối lưu chất tác dụng
• Po Áp suất tác động lên bề mặt chất lỏng,
thường = Pa lên thành chứa:
•  Tỷ trọng của chất lỏng 𝑃 = 𝜌. 𝑔. h 𝑃𝑎
• h Độ cao giữa điểm cần tính đến bề mặt chất lỏng
Áp suất tổng: 𝑃 = 𝑃đ + 𝑃

4 5

Tổn thất áp suất

Khi lưu chất di chuyển trong đường ống luôn bị tổn thất
áp suất:
• Ống thẳng, tiết diện không đổi  tổn thất ma sát
𝐿. 𝑣
𝑃 = 𝜆. 𝜌.
2. 𝑑
• Chi tiết gây thay đổi hướng dòng chảy, thay đổi tiết
diện  tổn thất cục bộ
𝑣
𝑃 = 𝜉. 𝜌.
2

6 11

1
 1.2. Lưu lượng 1.3 Công suất & Hiệu suất

12 14

2. Phương trình Bernoulli đối với chất lỏng lý tưởng

Phương trình Bernoulli tại mặt cắt 1-1 và 2-2:
𝑃 𝑣 𝑃 𝑣
𝑧 + + =𝑧 + + = 𝑐𝑜𝑛𝑠𝑡
𝜌. 𝑔 2. 𝑔 𝜌. 𝑔 2. 𝑔

Đường áp suất
thuỷ tĩnh

15 16

Phương trình Bernoulli đối với chất lỏng lý tưởng có thể

được phát biểu là: Tổng chiều cao địa hình, cột áp tĩnh và
cột áp động là 1 hằng số.
𝑃 𝑣
𝑧+ + = 𝐸 = 𝑐𝑜𝑛𝑠𝑡
𝜌. 𝑔 2. 𝑔
Trong đó:
• z Chiều cao địa hình đến mặt chuẩn
• Chiều cao đo cột áp tĩnh
.

• Chiều cao đo cột áp động

.
• E Năng lượng của dòng, biểu diễn dưới
dạng chiều cao cột áp (H)

17 18

2
 Phương trình Bernoulli đối với chất lỏng thực 3. Tổng quát về máy thuỷ khí
Phương trình Bernoulli cho chất lỏng thực có dạng: • Máy thuỷ khí là loại máy làm việc với lưu chất.
𝑃 𝑣 𝑃 𝑣 Lưu chất (fluid) có 2 dạng: chất lỏng (liquids) và chất khí (gas).
𝑧 + +𝛼 . =𝑧 + +𝛼 . +ℎ ổ ấ = 𝑐𝑜𝑛𝑠𝑡
𝜌. 𝑔 2. 𝑔 𝜌. 𝑔 2. 𝑔

• Năng lượng của dòng

chảy tại vị trí 1:
•  Hệ số hiệu 𝐸 =𝑧 +
𝑃
+𝛼 .
𝑣 𝑧 Máy thuỷ khí

𝜌. 𝑔 2. 𝑔 𝑧
chỉnh động năng (hệ số • Năng lượng của dòng
chảy tại vị trí 2:
Coriolis) 𝑃 𝑣
𝑧
𝐸 =𝑧 + +𝛼 .
• htổn thất 1-2 Tổng tổn thất 𝜌. 𝑔 2. 𝑔

cột áp trên đoạn ống

19 34

Chênh lệch năng lượng (không xét đến tổn thất) của dòng chảy tại
2 vị trí:
𝑃 −𝑃 𝛼 . 𝑣 −𝛼 . 𝑣
∆𝐸 = 𝑧 + + =𝐻
𝜌. 𝑔 2. 𝑔

∆𝐸 > 0: lưu chất nhận năng lượng,

máy thuỷ khí là MÁY CÔNG TÁC
∆𝐸 < 0: lưu chất cho năng lượng,
máy thuỷ khí là MÁY ĐỘNG LỰC.
𝑧 Máy thuỷ khí

Cột áp của máy thuỷ khí là năng 𝑧

lượng mà dòng lưu chất nhận
được (hoặc mất đi) khi đi qua
máy thuỷ khí.

35 36

4. Phân loại máy thuỷ khí Sơ đồ phân loại máy thuỷ khí

Máy thuỷ khí chia làm 2 nhóm:

• Máy công tác: Lưu chất đi qua
máy sẽ nhận năng lượng: Bơm,
quạt, máy nén. Máy biến cơ
năng thành áp suất của lưu chất,
khi qua máy lưu chất nhận năng
lượng.

• Máy động lực: khi qua máy lưu

chất cho năng lượng: turbine,
động cơ thuỷ lực. Máy biến đổi
áp suất của lưu chất thành công
cơ học.

37 38

3
 Phân loại theo chức năng Phân loại theo nguyên lý làm việc

• Máy công tác mà lưu chất là chất lỏng gọi chung là bơm.
• Máy công tác mà lưu chất là chất khí chia ra làm 3 loại
phụ thuộc vào tỉ số nén: Máy nén (compressors), máy thổi
khí (blowers) và quạt (fans).
 Máy nén: khi tỷ số nén > 2,5
 Máy thổi khí: 1,15< tỷ số nén < 2,5.
a. Máy công tác làm việc theo nguyên lý động học (dynamic
machinary) hay còn gọi là máy thuỷ lực cánh dẫn.
Trong máy cánh dẫn việc trao đổi năng lượng thực hiện bằng
năng lượng thuỷ động của dòng chảy qua máy. Máy dùng các cánh
để trao đổi năng lượng với lưu chất. Năng lượng trao đổi gồm động
năng và áp năng.
Máy cánh dẫn có 2 loại: li tâm và loại cánh nâng (hướng trục).

 Quạt: tỷ số nén < 1,15.

39 40

b. Máy công tác làm việc theo nguyên lý thể tích:

Thực hiện việc trao đổi năng lượng với chất lưu theo
nguyên lý nén chất lưu trong 1 thể tích kín dưới áp suất thuỷ
tĩnh. Năng lượng chủ yếu là thành phần áp năng.
Thành phần động năng rất nhỏ không đáng kể nên còn
gọi là máy thuỷ tĩnh.
c. Các máy công tác khác:
Ngoài 2 loại chính nêu trên còn một số loại khác như:
• Máy kiểu phun tia - jet pumps.
• Máy kiểu khí nén - pneumatic lifts for liquids (air lift).
• Bơm nuớc va, bơm xoáy…

41