NLM - Chuong 4 - MA SAT

NGUYÊN LÝ MÁY
GV: ThS. TRƯƠNG QUANG TRƯỜNG

KHOA CƠ KHÍ – CÔNG NGHỆ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM TP.HCM
Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

Ths. Trương Quang Trường Trường ĐH Nông Lâm TPHCM
Nguyên Lý Máy
Chương 4
MA SÁT TRONG KHỚP ĐỘNG

-2-
NỘI DUNG
I. Đ IăC NG
II. MAăSÁTăTRÊNăKH PăTỊNHăTIẾN
III. MAăSÁTăTRÊNăKH PăQUAY
IV. MAăSÁTăLĔN
V. TRUY NăĐ NGăMAăSÁT

-3-
I. ĐẠI CƯƠNG
- Ma sát là một hiện tượng ph biến trong tự nhiên và kỹ thuật
- Ma sát vừa có lợi vừa có hại
+ Hại: giảm hiệu suất máy, làm nóng máy, làm mòn chi tiết máy
+ Lợi: một số cơ cấu hoạt động dựa trên nguyên lý ma sát như phanh, đai…
 Nghiên cứu tác dụng của ma sát để tìm cách giảm mặt tác h i và tận
dụng mặt có ích của ma sát Khoa Cơ Khí – Công Nghệ
-4-
I. ĐẠI CƯƠNG

-5-
I. ĐẠI CƯƠNG
1. Phân lọai
- Theo tính chất tiếp xúc
+ Ma sát ướt + Ma sát khô + Ma sát ½ ướt, ½ khô
- Theo tính chất chuyển động

+ Ma sát trượt + Ma sát lăn
Theo trạng thái chuyển động

+ Ma
Ths. Trương Quang Trường
sát tĩnh + Ma sát động
Trường ĐH Nông Lâm TPHCM
I. ĐẠI CƯƠNG
2. Nguyên nhân của hiện tượng ma sát
- Nguyên nhân cơ học
- Nguyên nhân vật lý. Do tác dụng của trường lực phân tử gây nên

I. ĐẠI CƯƠNG
3. Lực ma sát và hệ số ma sát
R N
Q

P
A
Fms
Fms = f.N
Ma sát tĩnh Ma sát động
f: hệ số ma sát
I. ĐẠI CƯƠNG
3. Lực ma sát và hệ số ma sát
Fms = f.N
Ma sát tĩnh
Ma sát động

I. ĐẠI CƯƠNG
4. Định luật Coloumb về ma sát trượt khô
- Lực ma sát cực đại và lực ma sát động tỉ lệ với phản lực pháp tuyến
Fmax = ft N
Fmsđ = fđ N
- Hệ số ma sát phụ thuộc

+ Vật liệu bề mặt tiếp xúc
+ Trạng thái bề mặt tiếp xúc (phẳng hay không phẳng)
+ Thời gian tiếp xúc
- Hệ số ma sát không phụ thuộc

+ Áp lực tiếp xúc
+ Diện tích tiếp xúc
+ Vận tốc tương đối giữa hai bề mặt tiếp xúc
- Đối với đa số vật liệu, ft > fđ Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

- 10 -
I. ĐẠI CƯƠNG

- 11 -
II. MA SÁT TRÊN KHỚP TỊNH TIẾN
(ma sát tr ợt khô)
1. Ma sát trên mặt phẳng ngang
 
ur ur ur
- Tác dụng lên A một lực P P X , PY
- Lực phát động Pđ = Px = P sin
- Lực cản Pc = Fms = f N = f P cos
- Điều kiện chuyển động: lựcăphátăđ ngă>ălựcăcản
P sin  f P cos
Tan  f = tan
    Kháiăniệmănónămaăsát
Ngược lại:     Vật A không thể chuyển động  Hiệnăt ợngătựăhưm
2. Ma sát trên mặt phẳng nghiêng
- Trường hợp A đi lên trên mặt phẳng nghiêng
ur ur uur ur
+ Lực tác dụng Q, P, N , F
ur ur uur ur
P  Q  1N23F  0
+ Phương trình cân bằng lực {
ur ur
S R
+ Tại vị trí cân bằng lực P  Q tan    
 Để A chuyển động P  Q tan    
+ Điều kiện tự hãm

 +  = /2 P  không thể thực hiện được lực P lớn như vậy
 +  > /2 tan(+) < 0  P nằm theo chiều ngược lại
 Đi uăkiệnătựăhưm  +   /2
2. Ma sát trên mặt phẳng nghiêng
- Trường hợp A đi xuống trên mặt phẳng nghiêng
ur ur uur ur
ur ur uur ur
P  Q  1N23F  0
+ Phương trình cân bằng lực {
ur ur
S R
+ Tại vị trí cân bằng lực P  Q tan    
 Để A chuyển động P
Q
tan    
+ Điều kiện tự hãm

 -  = /2 Q   không thể thực hiện được lực Q lớn như vậy
 -  > /2 tan(-) < 0  Q nằm theo chiều ngược lại
 Đi uăkiệnătựăhưm   
3. Ma sát trên rãnh chữ V
ur ur uur ur
+ Chiếu các lực lên phương thẳng đứng N’ = 2N cos = Q
Q
 2N 
cos
+ Lực ma sát trên thành rãnh F=fN
 Điều kiện chuyển động P  2F
Ma sát trên rãnh chữ V l n
Q
 P  2 fN  f  f 'Q  h n Khoa
maCơ Khí
sát– Công Nghệ mặt
trong
Ths. Trương Quang Trường cos phẳng
ngang
4. Ma sát trên khớp ren vít - Cấu tạo ren vít

4. Ma sát trên khớp ren vít a) Ma sát trên ren vuông

4. Ma sát trên khớp ren vít a) Ma sát trên ren vuông
+ Để vít chuyển động  tác dụng một moment
M, có thể xem M là moment của một lực P
d
M  P tb  Prtb
2
+ Triển khai mặt ren theo mặt trụ ra mặt phẳng,
mặt ren trở thành mặt phẳng nghiêng một góc 
t
  arctan
 dtb
 Bài toán vật chuyển động trên mặt phẳng nghiêng
P  Q tan     
+ Môment do P gây ra phải thắng moment ma sát
M  M ms  Prtb  rtbQ tan     
+:ăvặnăchặt,ăPăphátăđ
Khoa Cơ ng,ăQăcản
Khí – Công Nghệ
- 18 - Trường ĐH,ăQăphátăđ
-:ătháoălỏng,ăPăcản Nông Lâm TPHCMng
4. Ma sát trên khớp ren vít b) Ma sát trên ren tam giác

- 19 -
4. Ma sát trên khớp ren vít
b) Ma sát trên ren tam giác
+ Ma sát trên khớp ren tam giác được xem gần

đúng như ma sát trên rãnh chữ V có thành rãnh
nghiêng một góc  và đặt nằm nghiêng một góc 
+ Tương tự như ma sát trên ren vuông, ta có
P  Q tan    '
M ms  rtbQ tan    '
+ Góc ma sát thay thế
 f 
 '  arctan f'=arctan  
 cos 

- 20 -
4. Ma sát trên khớp ren vít
c) So sánh ren tam giác và ren vuông
+ Môment cần thiết để vặn chặt vào trên

ren vuông < trên ren tam giác
 Dùngărenăvuôngăđểătruy năđ ng

M ms  rtbQ tan       rtbQ tan     '  M ms

+ Môment cần thiết để tháo ra trên

ren tam giác > ren vuông
 Dùngărenătamăgiácătrongăcácămốiăghépătĩnh

M ms  rtbQ tan       rtbQ tan     '  M ms


- 21 -
III. MA SÁT TRÊN KHỚP QUAY
- Khớp quay dùng nhiều trong máy móc gọi là trục
- Có hai lọai trục
+ đỡ: chịu lực hướng kính (vuông góc với trục quay)
+ chặn: chịu lực hướng trục (song song với đường tâm trục)
- chịu cả hai lực hướng kính và hướng trục gọi là đỡ chặn

- 22 -
1. Ma sát trên ổ đỡ

- 23 -
Xét trường hợp đỡ hở (đã mòn): giữa ngỗng trục và máng lót có độ hở
 
ur ur
M  M R, Q  R  M ms
 1
 N  R
 F  f .N 1 f 1
f

 
ur ur
 2   M R, Q  f ' Qr  f '
R  F  N
2 2
F  f
R 1 f 2
Ths. Trương Quang Trường 1 f 2
 Trường ĐH Nông Lâm TPHCM
f
Bán kính vòng ma sát   r  f 'r
1 f 2
 thuộc vào vật liệu chế tạo

phụ  f  và kết cấu của r 
Vòng ma sát và hiện tượng tự hãm

-Giả thuyết mặt phẳng tiếp xúc tuyệt đối phẳng
2. Ma sát trên ổ chặn
a. Ổ chặn còn mới 
 áp suất tiếp xúc phân bố đều

Q
  r2  r12 
2
- Xét hình vành khăn, diện tích dS  2 rdr

- Lực tác dụng trên dS
Q 2Qr
dN  pdS  2 rdr  dr
  r2  r1 
2 2
r2  r1
2 2
- Lực ma sát trên dS

2Qr
dF  fdN  f 2 2 dr
r2  r1
- Môment ma sát trên dS
2Qr 2Qr 2
dM  dFr  f 2 2 dr.r  f 2 2 dr
r2  r1 r2  r1
- Môment ma sát trên chặn (còn mới)
r23  r13
r2 r2
2Qr 2 2
M   dM   f 2 2 dr Khoa
 CơfQ Khí – Công Nghệ
r1 r1
r2  r1 3
Trường ĐH r 2
Nông
2  r
Lâm
1
2
TPHCM
2. Ma sát trên ổ chặn - Giả thuyết chỉ có máng lót mòn, tại mọi điểm của
b. Ổ chặn đã chạy mòn bề mặt tiếp xúc độ mòn u tỉ lệ thuận với áp suất tiếp
xúc p và vận tốc dài v  r
u  k. p..r k = const
- Phân bố áp suất
u A u
p  A
k r r k
- Áp lực ma sát trên dS
A
dN  pdS  2 r.dr  2 A.dr
r
r2 r2
 Q   dN   2 Ardr 2 A  r2  r1 
r1 r1
Q Q
 A p
2  r2  r1  2  r2  r1  r
r  r1
Khoa Cơ Khí – Công Nghệ 2
Ths. Trương Quang Trường - Môment ma sát trên chặn (đã mòn) M  f .Q
2
IV. MA SÁT LĂN
(ma sát trên kh p cao)
1. Hiện t ợng

IV. MA SÁT LĂN
2. Nguyên nhân
Hiện tượng ma sát lăn được giải thích bằng tính đàn h i trễ của vật liệu: Với
cùng một biến dạng, ứng suất p2 sinh ra trong quá trình tăng biến dạng lớn hơn

ứng suất p1 sinh ra trong quá trình giảm biến dạng.
Mmsl = k.Q
Trong đó: k – hệ số ma sát lăn (m) Khoa Cơ Khí – Công Nghệ
IV. MA SÁT LĂN
3. Đi u kiện lĕn không tr ợt

- Điều kiện lăn:
k.Q
M q  M msl  P.y  k.Q  P  (1)
Q Q y
P - Điều kiện không trượt:
N P  Fms  f .Q (2)
k - Đi u kiện lĕn không tr ợt:
C A
k.Q
 P  f .Q
Fms B y
k
y
f

- 31 -
V. TRUYỀN ĐỘNG MA SÁT
1. C cấu đai truy n

- Truyền động đai được dùng nhiều trong kĩ thuật
- Bộ truyền đai g m: puly dẫn 1, dây đai 2 và puly bị dẫn 3
- Khi chưa truyền động, 2 nhánh dây đai có sức căng ban đầu S0
- Khi truyền động, sức căng trên nhánh căng tăng lên S2
- Khi truyền động, sức căng trên nhánh chùng giảm xuống S1
1. C cấu đai truy n
Tính môment ma sát trên b truy n dây đai
- Giả thuyết độ thay đ i ứng suất là như nhau trên hai nhánh dây đai
Công thức Euler

S0  S1  S2  S0  2 S0 2 S0 e f 
  S1  f  S2  f 
S2  S1e f
 e 1 e 1
- Xét đoạn dây đai vô cùng bé, (bỏ qua khối lượng dây đai), chịu lực tác dụng
M 0  SR  dFR   S  dS  R  0
S2
 dF  dS   dF   dS  F  S 2  S1
 S1
- Môment ma sát trên dây đai

e f  1
M ms  FR   S 2 S1  R  M ms  2RS0 f 
e 1
f - hệ số ma sát giữa đai và pulley
 - góc ôm của dây đai Khoa Cơ Khí – Công Nghệ
R - bán kính puly
Các biện pháp kỹ thuật để tĕng khả nĕng tải của b truy n dây đai
- Tăng S0
 Lực tác dụng lên trục tăng, tu i thọ đai giảm: chú ý tiết diện đai, trục
- Tăng R
 Bộ truyền c ng kềnh M ms e f 
- Tăng f  4 RS0 0
f  e  1
f 2
+ Chọn vật liệu đai và puly phù hợp

+ Rắc chất tăng ma sát lên đai và puly M ms e f 
 4 RS0 0
  e  1
2
- Tăng  f 
+ Chọn chiều quay cho nhánh chùng lên trên

+ Tăng khoảng cách trục  chú ý kích thước bộ truyền và dây đai dao động
+ Chọn tỉ số truyền không quá lớn  giảm góc ôm của dây đai trên puly
+ Dùng puly căng đai  giảm tu i thọ của dây đai

2. C cấu bánh ma sát
M2 – moment cản
- Lực vòng bánh 1 t/d lên bánh 2: P12  M 2 r2
- Lực ma sát giữa 2 bánh: r2 – bán kính bánh 2
F  f .Q Q – lực ép giữa 2 bánh
- Để truyền động không bị trượt: P12  F f – hệ số ma sát
M2 k – hệ số dự trữ độ bám
Lực ép cần thiết: Qk
f .r2 Q
2
2 M2
N2 N1
r2
02
r2 
P12 2 1
1 r1
r1 M1
01 
Q Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

- 35 -

NLM - Chuong 4 - MA SAT

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

NLM - Chuong 4 - MA SAT

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

NGUYÊN LÝ MÁY

GV: ThS. TRƯƠNG QUANG TRƯỜNG

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

II. MAăSÁTăTRÊNăKH PăTỊNHăTIẾN

III. MAăSÁTăTRÊNăKH PăQUAY

V. TRUY NăĐ NGăMAăSÁT

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

- Theo tính chất chuyển động

Theo trạng thái chuyển động

2. Nguyên nhân của hiện tượng ma sát

- Nguyên nhân cơ học

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

- Hệ số ma sát phụ thuộc

- Hệ số ma sát không phụ thuộc

- Đối với đa số vật liệu, ft > fđ Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

+ Tại vị trí cân bằng lực P  Q tan    

 Để A chuyển động P  Q tan    

+ Điều kiện tự hãm

+ Tại vị trí cân bằng lực P  Q tan    

+ Điều kiện tự hãm

3. Ma sát trên rãnh chữ V

4. Ma sát trên khớp ren vít - Cấu tạo ren vít

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

+ Ma sát trên khớp ren tam giác được xem gần

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

4. Ma sát trên khớp ren vít

c) So sánh ren tam giác và ren vuông

+ Môment cần thiết để vặn chặt vào trên

+ Môment cần thiết để tháo ra trên

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

- chịu cả hai lực hướng kính và hướng trục gọi là đỡ chặn

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

 thuộc vào vật liệu chế tạo

Vòng ma sát và hiện tượng tự hãm

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

- Xét hình vành khăn, diện tích dS  2 rdr

- Lực ma sát trên dS

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

3. Đi u kiện lĕn không tr ợt

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

1. C cấu đai truy n

Công thức Euler

- Môment ma sát trên dây đai

+ Chọn vật liệu đai và puly phù hợp

+ Chọn chiều quay cho nhánh chùng lên trên

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

Q Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

You might also like